Stres i traumatyczne sytuacje, a zdrowie człowieka.

Czym jest stres?

Istnieją trzy typy definicji stresu:



Stres jako

bodziec

- sytuacje występujące w

naszym otoczeniu mające naturalną zdolność

do wywoływania napięcia i silnych emocji.

Do teorii związanych z tym rodzajem definicji

należą: Teoria Lazarusa i Falkman, Ellio i

Eisdorfer, Koncepcja Janisa, koncepcja

sytuacji trudnych Tomaszewskiego,

regulacyjno-informacyjna teoria stresu

Reykowskiego

Czym jest stres cd.



Stres jako reakcja

- zarówno

fizjologiczna jak i psychologiczna

będąca odpowiedzią na działanie

stresorów (sytuacji wywołujących

stres). Do teorii związanych z tym

rodzajem definicji należą: Teoria

Cannona - homeostaza, Koncepcja

Selyego (GAS, LAS).

Typowe stresory, czyli alternatywna

koncepcja stresu wg Thomasa Holmesa

i Richarda Rahe’a



W roku 1967, dwaj psychiatrzy z Washington University w

Seattle, tj. Thomas Holmes oraz Richard Raheogłosili

alternatywną koncepcję stresu, bazującą na pojęciu

stresora

Holmes i Rahe opracowali skalę 43 wydarzeń życiowych, którą

wolontariusze uszeregowali według tego, jak wielkiego

przystosowania wymaga każde wydarzenie.



Badacze zastanawiali się jak określić względną siłę stresujących

wydarzeń. Wiadomo, że istotne są tu różnice indywidualne w

sposobie rozumienia i reagowania na sytuację stresową, także

cechy temperamentu i osobowości. Jednak po wręczeniu

badanym listy różnych zdarzeń wraz z prośbą o ułożenie je wg

potencjalnej zdolności wywoływania stresu okazało się, że

badani postrzegają wiele sytuacji w sposób podobny. W ten

sposób powstał popularny kwestionariusz

Social Readjustment

Rating Scale (SRRS)

. Poniższa tabela zawiera niektóre takie

sytuacje. Przydzielano im umowne wartości punktowe od "0" -

brak stresu do "100" - maksymalny stres.

Główne źródła stresu:



Badacze badali

względną siłę

działania sytuacji

stresujących,

przypisując bodźcowi

odpowiednią wartość

umowną na skali od 0

do 100.

Zdarzenie

Liczba punktów

określająca

obciążenie

Śmierć

współmałżonka

100

Rozwód

Ślub

Utrata pracy

Pogodzenie się ze

współmałżonkiem

Reorganizacja

przedsiębiorstwa

Zmiana pracy

Zmiana godzin lub

warunków pracy

Urlop

Statystyczny efekt

stresorów



Z badań Thomasa Holmesa i Richarda Rahe’a wynika

interesująca zależność statystyczna pomiędzy

stresorami

, a prawdopodobieństwem zapadnięcia

na poważną chorobę somatyczną:



150 - 199 jednostek stresu = 37% szansa choroby w

ciągu kolejnych 2 lat



200 - 299 jednostek stresu = 51% szansa choroby w

ciągu kolejnych 2 lat



ponad 300 jednostek stresu = 79% szansa choroby w

ciągu kolejnych 2 lat

Podział głównych stresorów:



Kataklizmy-oznaczają wypadki, zdarzające się kilku

osobom lub całym społecznościom jednocześnie.

Zwykle są one nieprzewidywalne, mają bardzo silny

wpływ i wymagają ogromnych wysiłków dla poradzenia

sobie ze stresem.



Stresory osobiste-dotyczą poszczególnych osób. Mogą,

choć nie zawsze muszą być nieprzewidywalne, lecz bez

wątpienia wywierają bardzo silny wpływ i wymagają

dużego wysiłku aby poradzić sobie ze stresem.



Stresory drugoplanowe-To codzienne kłopoty życiowe.

Są to małe, lecz uporczywe problemy, które irytują i

stresują ludzi.

Ocena pierwotna:



Ocena pierwotna - odnosi się do zdarzenia. Na

ogół oceniamy je jako: bez znaczenia, albo

sprzyjająco- pozytywne, albo stresujące.

Ocenimy zdarzenie jako pozbawione

znaczenia, jeśli uznamy, że nie będzie miało

wpływu na nasz dobrostan. Jeśli uznamy, że

spowoduje ono utrzymanie lub zwiększenie

naszego dobrostanu, ocenimy je jako

sprzyjająco- pozytywne. Zdarzenie, które

wiąże się z krzywdą, stratą, zagrożeniem lub

wyzwaniem będzie oceniane jako stresujące.

Zasoby odporności na stres:



materialne – pieniądze i wszystko, co

można za nie kupić.



fizyczne – atrybuty fizyczne człowieka,

np zdrowe, siła i atrakcyjność



interpersonalne – siły wewnętrzne, np:

samoocena.



informacyjne i edukacyjne – wiedza,

wykształcenie.

Fazy stresu:

Wg Selye'go stres przebiega w

następujących fazach:



Faza alarmowa

. Początkowa, alarmowa reakcja zaskoczenia i

niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacja.



Faza mobilizacji.

Występuje pełna mobilizacja i wykorzystanie

potencjalnych możliwości jednostki.



Stadium szoku.



Stadium przeciwdziałania

szokowi. Jednostka podejmuje

wysiłki obronne.



Faza przystosowania

(odporności). Organizm nauczył się

skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem.



Faza wyczerpania

. Uogólnione pobudzenie całego organizmu

, co

prowadzi do przewlekłego stresu, bądź nawet do śmierci.

Biologia stresu:



Stres

wiąże się zwykle z nasileniem wydzielania

kortykotropiny

przez przysadkę mózgową. Wysoki

poziom tego hormonu pobudza korę nadnerczy

powodując intensywną produkcję

glikokortykoidów

- naturalnych sterydów, które

podnoszą wydajność organizmu i pozwalają na

przystosowanie się do warunków stresowych.

Dystres – przykład

negatywnego działania stresu



Stres może być nadmierny lub długotrwały. Wtedy może

spowodować skutki niepożądane: apatię, niepokój, niezdolność do

skutecznego działania, a nawet różne dolegliwości. Może

doprowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu narządów,

a nawet całego organizmu. Stres może dotyczyć sytuacji,

rodzinnej, małżeńskiej czy też zawodowej. Jeśli ma duże nasilenie

i/lub jest przewlekły może być powodem zaburzeń.



Przykład: Przykładem takiej sytuacji może być częste stawianie

nowych bardzo wysokich wymagań przez pracodawcę, częste

zmienianie wymagań, wyznaczanie nowych trudnych obowiązków.

Taka sytuacja dzisiaj wydarzy się w pracy. Tej sytuacji nie udaje się

zmienić ani przerwać. Na myśl o pójściu do pracy pojawia się

zaczyna męczyć – człowiek żyje w ciągłej niepewności, co niechęć.

Eustres – przykład stresu

mobilizującego



Stres ma aspekt pozytywny: mobilizuje do działania, zwiększa

energię, pozwala pokonać przeszkody. Umiarkowany stres

motywuje do pracy, jest siłą napędową, wyzwala energię do

podejmowania trudnych wyzwań, pozwala działać szybciej i

dokonywać tego, czego bez udziału stresu nie udałoby się

dokonać.



Przykład: Podczas przygotowań do egzaminów przeżywa się

stres, związany z obawą przed porażką – następuje wtedy

mobilizacja do większego wysiłku, wyostrza się uwaga,

poprawia koncentracja i zwiększa wydajność pracy mózgu.

Podczas prowadzenia samochodu na drodze pojawiają się

czasem nagłe i niespodziewane przeszkody - stres powoduje

mobilizację, szybsze działanie niż w warunkach spokojnej jazdy.

Neustres – przykład stersu

neutralnego

Neustres to bodziec dla danej osoby neutralny w działaniu,

chociaż dla innych bywa on eustresowy lub dystresowy

Z wieloma stresorami, z którymi stykamy się w życiu

codziennym, radzimy sobie tak, że nie wywierają one na

nas żadnego wpływu.



Wysoki rachunek za ogrzewanie nie będzie stresujący dla

dobrze zarabiającego prawnika, zaś dla ubogiej

sprzedawczyni sytuacja ta będzie stresująca.

Objawy stresu dzielimy na:

Reakcje

psychologiczne:



lęk



stany depresyjne



smutek



irytacja



rozczarowanie

życiem i sobą

Reakcje

fizjologiczne:



Wzrost aktywności

systemu nerwowego



Zwiększony poziom

adrenaliny (lub nor-

adrenaliny) we krwi, co

powoduje palpitacje

serca, wzrost ciśnienia



Bóle głowy, pleców,

żołądka

Zmiany spowodowane

stresem:

Zmiany w

zachowaniu:



objadanie się



palenie papierosów



nadużywanie alkoholu



obgryzanie paznokci



zaburzenia snu



łatwe wpadanie w gniew



unikanie kontaktów z

ludźmi

Zmiany w

myśleniu:



trudności z

koncentracją



zapominanie



negatywne

myślenie

Jak radzić sobie ze stresem?

Techniki redukcji stresu można

pogrupować w trzech kategoriach:



Metody środowiskowe (chodzi o zredukowanie

stresorów tkwiących w otoczeniu)



Techniki fizjologiczne (odpowiednie, gdy czujemy

nagły wzrost adrenaliny)



Techniki umysłowe (odpowiednie, gdy czynniki

psychologiczne mają znaczący wpływ na poziom

stresu)

Najważniejszą metodą radzenia

sobie ze stresem jest

profilaktyka!



Utrzymuj kontakt z naturą

- pachnący świeżością las i śpiew ptaków może dostarczyć ci energii,

której nie mają w sobie betonowe osiedla



Miej czas właśnie dla siebie

- zrób sobie przyjemność - tak jak lubisz. Wyłącz telefon, usiądź

wygodnie w fotelu lub idź na spacer



Porozmawiaj z kimś kto naprawdę ma ochotę cię wysłuchać

- nie udawaj kogoś kto nie może się

mylić ani okazywać słabości. Pozwól sobie pomóc.



Stosuj techniki relaksacyjne

- może to być joga, medytacja czy proste kontrolowanie oddechu.

Sprawią, że poczujesz się wyciszony i spokojny ( ale musisz być systematyczny)



Uprawiaj sport

- ćwiczenia fizyczne są niewątpliwie lepszym sposobem na okiełznanie stresu niż

obsesyjne myślenie o tym co może się wydarzyć i zamartwianie się



Zdrowo się odżywiaj

- pamiętaj, że istnieje związek między fizyczną i psychiczną stroną człowieka.

Unikaj używek; papierosów, kawy, alkoholu. Przecież tylko w "zdrowym ciele - zdrowy duch"



Rozwijaj w sobie poczucie humoru

- stare przysłowie mówi, że śmiech to zdrowie. Jest w tym dużo

racji.



Naucz się lepiej gospodarować czasem

- sporządzaj plan dnia, a nawet

tygodnia, spis rzeczy, które masz do załatwienia bardzo pilnie i takich, które mogą jeszcze zaczekać.

Zorganizuj dobrze miejsce pracy.



Stawiaj sobie realistyczne cele

- ustal co chcesz osiągnąć i w jakim czasie.

Sporządź plan działań, ale nie bądź dla siebie zbyt wymagający.



Nie staraj się być perfekcjonistą

- każdy popełnia błędy. Nie musisz

wszystkiego robić bezbłędnie. Bądź dla siebie tolerancyjny.



Nie troszcz się o rzeczy na które nie masz wpływu

-nie jesteś w stanie

wpłynąć na pogodę, ani na zaprzestanie wojen na świecie. Pozwól by życie toczyło się samo, a ty

koncentruj się tylko na tym nad czym masz władzę.

Podział sytuacji

traumatycznych:



klęski żywiołowe: huragany, powodzie,

cyklony, pożary, lawiny



katastrofy technologiczne: wypadki

transportu lądowego, wypadki

transportu lotniczego, wypadki transportu

wodnego, wypadki nuklearne



akty masowej przemocy: wybuchy bomb,

akty terroryzmu, masowe samobójstwa

Najczęstsze zmienne spowodowane

sytuacjami traumatycznymi:



konkretne zaburzenia psychiczne



niespecyficzne poczucie dystresu



problemy i dolegliwości zdrowotne



chroniczne trudności życiowe



straty w zasobach psychospołecznych



problemy specyficzne dzieci i

młodzieży

Konkretne zaburzenia

psychiczne



Kategoria specyficznych zaburzeń

psychicznych obejmowała symptomy

zespołu stresu pourazowego, depresji i

stanów lękowych. Ta grupa zmiennych

uwzględniła także diagnozowalne zespoły

symptomów zaburzeń psychicznych,

takich jak: zespół stresu pourazowego,

duża depresja, zespół lęku uogólnionego i

zespół paniki.

Niespecyficzne poczucie

dystresu

Grupa niespecyficznych wskaźników

poczucia dystresu została tak

nazwana, ponieważ zawiera w sobie

zmienne szacujące obecność

ogólnych symptomów poczucia

dystresu w odróżnieniu od

diagnozowanych zespołów lękowych i

depresji ujętych w grupie pierwszej.

Problemy i dolegliwości

zdrowotne



Następna grupa zmiennych odnoszących się do

negatywnych skutków klęsk, katastrof i opresji

to problemy ze zdrowiem fizycznym ofiar.

Ofiary- w porównaniu z grupami kontrolnymi lub

normalnymi populacjami- częściej skarżą się na

dolegliwości i zaburzenia fizyczne. Zaburzenia

snu są wręcz standardową dolegliwością,

nadzwyczaj często wspominaną przez ofiary.

Odnotowano również negatywnie wpływające

na zdrowie fizyczne zjawiska, takie jak:

pokryzysowy wzrost konsumpcji alkoholu,

leków, narkotyków lub papierosów.

Chroniczne trudności

życiowe



Udokumentowano, że ofiary kryzysów częściej

niż osoby nie poszkodowane doświadczyły

różnego rodzaju negatywnych wydarzeń

życiowych i problemów codziennych.

Najczęściej pojawiające się w tej kategorii

problemy to znaczny przyrost obowiązków w

domu i w pracy, trudności finansowe,

konflikty z innymi ludźmi i różnego rodzaju

kłopoty związane z procesem powrotu do

normalności.

Problemy specyficzne dzieci i

młodzieży



Dość częstymi zmiennymi badanymi

u dzieci i młodzieży które były

ofiarami katastrof są: nadmierna

zależność od dorosłych, częste

napady złości, lęk przed separacją,

zachowania agresywne, zachowania

antyspołeczne, drobna przestępczość

oraz inne problemy z prawem.

Wskaźnik stopnia zaburzeń psychicznych

i zdrowotnych ofiar sytuacji

Traumatycznych:



kategoria pierwsza – „ Minimalne straty

zdrowotne, wskazujące na niewielki stopień

stresu traumy”



kategoria druga – „ Umiarkowane skutki

zdrowotne, wskazujące na przedłużone

doświadczenie stresu traumy”



kategoria trzecia – „Poważne zaburzenia,

wskazujące na istotny stopień

psychopatologii i dystresu”- kategoria

czwarta – „Wysoki poziom zaburzeń”

Document Outline