Założenia i zadania opieki 

geriatrycznej nad osobami 

starszymi

.

 

 

Polska należy do krajów o średnim poziomie 
starości demograficznej. U progu 1999 roku 
odsetek ludzi przekraczających 60 rok życia 
wynosił 16,4%. Zgodnie z prognozą GUS na 
rok 2020 odsetek takich osób ma osiągnąć 
22,4%, a co czwarta z nich przekroczy 75 lat.

Proces starzenia prowadzi do spowolnienia 
procesów biologicznych, zmniejszenia stabilności 
równowagi wewnętrznej ustroju i odporności na 
wewnętrzne i zewnętrzne czynniki szkodliwe. 
Proces starzenia dotyczy wszystkich układów i 
narządów, jednak uszkodzenia w układzie 
krążenia są najdotkliwsze, gdyż najczęściej to 
one powodują śmierć człowieka. 
Na fizjologiczne twardnienie naczyń nakładają 
się patologiczne zmiany miażdżycowe, których 
powikłania są najczęstszą przyczyną zgonów.

 

 

Widoczne zmiany starcze dotyczą 

narządu 

ruchu oraz narządów zmysłów – 

pojawia się

 

dalekowzroczność starcza, osłabienie słuchu, 
dotyku, smaku i powonienia. 

W zakresie psychiki chodzi do 

obniżenia 

procesów poznawczych i zmian emocjonalnych

. 

Skutki starzenia mogą uwydatniać 
nieatrakcyjne cechy osobowości (nietolerancja, 
egoizm, upór, skąpstwo, ale i rozrzutność, 
niezdecydowanie), 
a najczęściej obserwować można stonowanie, 
sztywność emocjonalną lub nadmierną jej 
labilność. 

Wraz z wiekiem wzrasta 

niepełnosprawność,

 

często 

ludziom

 

starszym  towarzyszy

  

wdowieństwo, 

izolacja społeczna, brak lub oddalenie od dzieci, 
brak wsparcia społecznego, zubożenie i pogorszenie 
się warunków życiowych i obawy przed utratą 
kontroli kierowania własnym życiem.

 

 

Wzrasta zapotrzebowanie na  kwalifikowaną opiekę 
lekarską  i pielęgniarską nad ludźmi starszymi. 
Złożone problemy zdrowotne, opiekuńcze, 
pielęgnacyjne, psychologiczne i inne wymagają stałej 
współpracy zespołu profesjonalistów zajmujących się 
osobami starszymi, (lekarz geriatra, rodzinny, 
pielęgniarki, pracownik socjalny, współpracujący 
psycholog i rehabilitant). 

Zazwyczaj obok zawodowych umiejętności posiada również 
szerszą wiedzę, wzbogaconą o elementy biologii starzenia, 
demografii, socjologii, psychologii, 
a także umiejętności menedżerskie, w tym dotyczące organizacji 
opieki nad człowiekiem starszym

.

Wszelkie działania służby zdrowia winny zmierzać do jak 

najdłuższego utrzymywania ludzi starszych w pełni sprawności 

życiowej, zdolnych do samodzielnego funkcjonowania we 

własnym środowisku życiowym. 

W  wielu krajach podejmowane są wysiłki budowania skutecznych 
modeli opieki geriatrycznej. W większości z nich ważne, często 
centralne miejsce zajmuje wykształcona i kompetentna 
pielęgniarka. 

 

 

Świadczenia usług zdrowotno-opiekuńczych w 
warunkach domowych  wzrasta między 60 a 75 
rokiem życia, odsetek osób wizytowanych w 
domu w ciągu roku przez lekarza wzrasta około 
trzykrotnie (z 10 do 30%) zaś pielęgniarek (z 4 
do 10-13%).

Podstawowym  zadaniem opieki geriatrycznej

 

jest wczesne wykrywanie czynników ryzyka 
wpływających na upośledzenie zdolności osób 
starszych do samodzielnego życia oraz podjęcie 
takich działań profilaktycznych i leczniczych, 
który zapobiegałby narastaniu niesprawności i 
uzależnienia tych osób od opiekunów lub 
pomocy instytucjonalnej.

 

 

W rozpoznawaniu i rozwiązywaniu złożonych potrzeb 
zdrowotnych, środowiskowych, społecznych, człowieka 
starszego w jego środowisku życia jest dokonywanie 
procesu 

Całościowej Oceny Geriatrycznej   (COG)

( Comprehensive Geriatric 

Assessment). 

Jest to  wielodyscyplinarny i wielowymiarowy proces 
diagnostyczny, zmierzający do określenia 
możliwości i ograniczeń ludzi starych w zakresie 
medycznym, psychospołecznym i funkcjonalnym. 

Celem COG jest opracowanie kompleksowego planu 
terapii i opieki długoterminowej. Pozwala to na 
zespołowe i interdyscyplinarne realizowanie planu 
w sposób dostosowany do indywidualnej sytuacji 
człowieka starszego. 
Standaryzowane narzędzia (kwestionariusze) ADL, 
IADL, EASY-Care i inne oceniają stan funkcjonalny 
pacjentów w wieku podeszłym niezbędny do 
dokonania COG.

 

 

Bogate doświadczenia w interdyscyplinarnym 

opiece geriatrycznej posiadają kraje 
wysokorozwinięte Stany Zjednoczone, Kanada, Anglia, 
 gdzie zespół praktyków (lekarz, pielęgniarka 
geriatryczna, pracownik socjalny, psycholog, 
terapeuta zajęciowy, rehabilitant) dokonuje wspólnej 
oceny i diagnozy indywidualnej sytuacji człowieka 
starszego. 

Pielęgniarstwo osób starszych to usługi 

zdrowotne, które: poprawiają zachowania 
zdrowotne osób starszych, minimalizują i 
rekompensują straty wynikające z problemów 
zdrowotnych i uszkodzeń spowodowanych wiekiem, 
poprawiają komfort życia podopiecznych. Ponadto, 
przynoszą ulgę w cierpieniu i niedołęstwie, 
ułatwiają diagnozę i leczenie osób starszych

 

(Maguire G.H).

 

 

Pielęgniarki geriatryczne

 w USA i Kanadzie 

odpowiadają za  opiekę nad chorymi osobami 
starszymi w domu, domach opieki i innych 
instytucjach. 
Pielęgniarka posługuje się techniką rozwiązywania 
problemu poprzez ocenę, planowanie, interwencję i 
ponowną ocenę. 

Opieka pielęgniarska

 realizuje  wsparcie zarówno 

psychiczne jak i fizyczne, a szczególny nacisk kładzie 
na rehabilitację, czyli zachowanie a nawet poprawę 
funkcjonowania osób starszych. 

Pielęgniarka geriatryczna

 pomaga także chorym 

osobom starszym minimalizować i rekompensować 
straty wynikające ze starości i chorób, a także 
zapewnia wsparcie i pocieszenie osobom 
nieuleczalnie chorym. 

Zadania pielęgniarek opiekujących się osobami starszymi

 

 

W krajach Europy Zachodniej, jak również w 
Stanach Zjednoczonych, istnieją różne formy 
organizacyjne opieki nad ludźmi starszymi są 
to: 

dzienne szpitale geriatryczne, hospitalizacja 
domowa i podobne programy zapobiegające 
przedwczesnej instytucjonalizacji, takie jak 
PACE – całościowa opieka nad ludźmi starszymi 
w ośrodkach opieki przejściowej

. 

Praca w tych placówkach  polega na  interaktywnej 
współpracy zespołu terapeutycznego z udziałem 
lekarza geriatry, pielęgniarki geriatrycznej, 
rehabilitanta, terapeuty zajęciowego, logopedy, 
psychologa. 

 

 

W odpowiedzi na duże zapotrzebowanie na 
profesjonalne usługi pielęgniarskie na rzecz ludzi w 
podeszłym wieku, zaistniała pilna potrzeba 
wprowadzenia przedmiotu geriatrii 
i pielęgniarstwa geriatrycznego do programów 
nauczania na wydziałach pielęgniarskich jak 
również geriatrii na wydziałach lekarskich 
wszystkich uczelni medycznych. W Polsce 
realizowane są również specjalizacje lekarskie i 
pielęgniarskie z zakresu tego przedmiotu. 

Maguire G.H.: Care of the Elderly: A Health Team Approach. Boston/Toronto 1985.

 

 

gdzie problem tej populacji ujęto jako odrębny, piąty 
punkt - polityka zdrowotna wobec ludzi starych – gdzie 
podano, że polityka ta w poszczególnych krajach 
powinna stwarzać warunki zdrowego starzenia się, 
poprzez systematyczną i celową promocję zdrowia w 
ciągu całego ich życia. Podkreślono, że tylko edukacja, 
aktywność fizyczna i dobre przystosowanie się 
społeczne podnosi niezależności ludzi starszych i 
pozwala im na pełne uczestniczenie w życiu 
społecznym. 

Cele strategiczne WHO wobec starszych osób 
zostały zawarte w dokumencie

,, Strategia  21.  Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku”,

 

 

Podczas Drugiego Światowego Zgromadzenia na Temat 

Starzenia się Społeczeństw w 2002 roku w Madrycie  

zaprezentowano Ramową Politykę dotyczącą 

Aktywnego Starzenia się. Przyjęto też dwa dokumenty: 

Deklarację Polityczną

 i 

Międzynarodowy Plan 

Działania nt. Aktywnego Starzenia się

 - zawierają 

przesłanie skierowane do społeczeństw świata o 

wzmacnianie zachowań społecznych nakierowanych na 

pełną akceptację i możliwości rozwoju  osób starszych. 

 WHO wskazuje niezależność ( independency) jako 

kierunek rozwoju opieki nad osobami starszymi w 

najbliższym czasie)    We współczesnej gerontologii 

dąży się do utrzymania sprawności, witalności i 

kreatywnej aktywności do późnych lat życia.

 

 

W polskich planach w zakresie ochrony zdrowia 

kwestia osób starszych również  znalazła ważne 

miejsce. 

W dokumencie  

Narodowy Plan Zdrowotny

 - 

projekt - na lata 2004- 2013-  jeden z  celów 

operacyjnych dotyczy kwestii osób starszych w 

Polsce.    Jest to  cel nr 14: Tworzenie warunków do 

zdrowego i aktywnego życia osób starszych

 

 

Starzenie się populacji niesie konsekwencje: 
epidemiologiczne- zdrowotne, społeczne, 
ekonomiczne, prawne i polityczne. 

Wydłużaniu się okresu życia towarzyszy  zagrożenie 
chorobami związanymi z zaawansowanym wiekiem, 
takimi jak nowotwory, choroby sercowo-naczyniowe i  
ich powikłania, choroby układu mięśniowo-kostnego, 
cukrzyca, wzrasta zachorowalność i niesprawność z 
powodu chorób neurologicznych i psychicznych. 
Ludzie starzy stają się głównymi biorcami świadczeń 
opieki zdrowotnej i społecznej. Wg WHO 
niesprawność jest silnie powiązana z wiekiem 
zaawansowanym - problemy z samodzielnością w życiu 
codziennym w grupie osób w wieku 75 lat i więcej lat 
ma ponad 30% osób, a wieku 85 lat i więcej aż 70% 
osób.    

 

 

Priorytetem polityki zdrowotnej państwa 
jest poprawa jakości życia ludzi starych 
oraz samodzielne funkcjonowanie we 
własnym środowisku rodzinnym i 
domowym. Dąży się więc do wypracowania 
modelu opieki geriatrycznej, który 
spełniałby kryteria właściwe dla sprawnego 
systemu opieki takie jak: ciągłość, 
kompleksowość, dostępność i  elastyczność 
czyli zdolność do zmian. Taki wzorzec 
systemu opieki, dzięki wczesnemu 
diagnozowaniu schorzeń, zmian w stanie 
zdrowia seniorów, pozwoliłby na 
zapobieganie częstej hospitalizacji i 
zbędnej instytucjonalizacji opieki nad 
ludźmi starymi.