według ujęcia
psychoanalitycznego



Psychoanalitycy zajmujący się
związkami z obiektem opisali rozwój
dziecka w relacji z matką jako
podstawowym obiektem.



Analizie poddano interakcje między
dzieckiem a matką, którym towarzyszy
tworzenie się specyficznych struktur
wewnątrzpsychicznych, tj. reprezentacji
ja (self) i obiektu (object).

Badania rozwoju dziecka w
relacji z matką M. Mahler:



Szczególnie ważny w rozwoju dziecka
jest okres do 4 r. ż. – okres separacji i
indywiduacji („psychologiczne
narodziny dziecka”).



Prowadzi on do osiągnięcia poczucia
odrębności od świata zewnętrznego i
poczucia związku z tym światem.



Są to dwa oddzielne, ale zarazem
uzupełniające się procesy.



W procesie separacji dziecko stopniowo

wyłania się z symbiotycznego zespolenia

z matką, dystansuje się od niej, a poprzez

to od świata w ogóle, formuje poczucie

bycia odrębną jednostką.



Indywiduacja oznacza ewolucję

autonomii intapsychicznej (rozwój

percepcji, pamięci, rzeczywistości i

innych funkcji poznawczych).



Normalna separacja i indywiduacja to

wstępne i podstawowe warunki do

rozwoju i utrzymania poczucia tożsamości

– matka „pomostem” między przeżyciami

„ja” dziecka a światem zewnętrznym.

Stadia procesu separacyjno –
indywiduacyjnego

Stadia zwiastunowe:

1.

okres normalnego autyzmu (do 3-4 tyg.
życia)



niemowlę wyraźnie oddzielone od świata zewn.

2. okres symbiozy (od 3-4 tyg. życia)



„zlanie się z matką”



matka partnerem więzi symbiotycznej poprzez
proces przywiązania



przywiązanie pojawia się wcześniej niż
świadomość różnicowania „ja” od obiektu!

Patologia okresu symbiozy



więź przywiązaniowa może się nie
wytworzyć – osobowość
psychopatyczna



przerwanie więzi przywiązaniowej –
izolacja obronna i rozwój osobowości
schizoidalnej



przywiązanie fałszywe

Okresy główne:

3. Faza różnicowania (differentiation) 4-

5 miesiąc życia



większa aktywność badawcza dziecka
(np. bada twarz matki), potem reaguje
na bodźce z dalszej odległości, ale
ciągle „powraca” do matki, ustalając
różnice pomiędzy nią a innymi



zdolność do różnicowania wrażeń
zmysłowych „ja” od obiektów



lęk separacyjny (6 miesiąc)

Patologia typu borderline

4. Faza ćwiczenia – około 10
miesiąca życia



zwiększona aktywność dziecka – nowe
możliwości poznawcze



matka „bazą wypadową”



wzrost różnicowania swego ciała od matki



zainteresowanie dziecka wzbudzają
obiekty świata nieożywionego



łatwe akceptowanie innych dorosłych
poza matką



ustalenie się specyficznej więzi
przywiązaniowej



podwyższony nastrój dziecka oraz wiara
w swoje możliwości



odporność na porażki

Patologia: zahamowanie funkcji

autonomicznych, wyobraźni i intelektu
na skutek obawy przed utratą miłości
matki lub nie osiągnięcie separacji
psychicznej (niezdolność do
spostrzegania innych osób jako
funkcjonujące oddzielnie –
instrumentalne traktowanie innych)

5. Faza przybliżania – 15-18
miesiąc życia



lęk separacyjny – dziecko dostrzega, że jest

bardzo małą istotą w wielkim świecie



podatność na frustrację



świadomość matki jako odrębnej osoby, która

nie zawsze jest w stanie pomóc w radzeniu

sobie ze światem



kryzys przybliżania (18-24 miesiąc):

wewnętrzny konflikt dziecka między potrzebą

pomocy a chęcią zaznaczenia swej

odrębności – postawa ambiwalentna wobec

matki



poczucie tożsamości płciowej dziecka



ustala się poczucie rzeczywistości



wzrost świadomości ojca



wzrasta świadomość odrębności od
matki



spadek samooceny i podatność na
wstyd



wyraźne odgraniczenie „ja” od
reprezentacji obiektu

6. Faza konsolidowania się
indywidualności i początku
libidalnej stałości obiektu



proces otwarty, całożyciowy



wewnętrzny obraz matki powinien stać

się w ciągu 3 r. ż. dostępny na tyle, by

zapewnić dziecku komfort psychiczny

podczas jej fizycznej nieobecności



zdolność dziecka do adekwatnego

funkcjonowania podczas nieobecności

matki świadczy o osiągnięciu

intrapsychicznej separacji.



Nierozwiązanie przez dziecko zadania
separacji psychicznej od matki
wpływa na przebieg dalszych faz
rozwojowych, zwłaszcza na przebieg
kryzysu tożsamości okresu
dorastania. Braki w zakresie poczucia
odrębności wyniesione z dzieciństwa
sprawiają, że kryzys tożsamości jest
dla nastolatka szczególnie
traumatyczny.

Eriksonowski kryzys
tożsamości



Tożsamość – zdolność do
samookreślenia za pomocą wyboru
spośród wartości oferowanych przez
społeczeństwo.



Kryzys – czas wahań, w którym młody
człowiek poddaje rewizji dotychczasowe
wpajane mu przez otoczenie (rodziców)
wartości, kwestionuje swe dziecięce
obiekty identyfikacji.

Statusy tożsamości wg
Marci:



tożsamość osiągnięta



moratorium



tożsamość przybrana



dyfuzja tożsamości