ANATOMIA



Tkanka mięśniowa należy do tkanek o wyższym

stopniu zróżnicowania, które na wszystkie

podniety reagują skurczem. Najbardziej istotną

cechą skurczu jest zdolność czynnej zmiany

kształtu komórek, przejawiającą się przede

wszystkim w znacznym ich skróceniu.



Zróżnicowanie tkanki polega głównie na tym, że w

jej komórkach występują kurczliwe włókienka –

miofibryle.



W zależności od budowy i czynności wyróżnia się:

1. tkankę mięśniową gładką,

2. tkankę mięśniową poprzecznie prążkowaną,

3. tkankę mięśniową serca.



Tkankę mięśniową poprzecznie prążkowana

zawdzięcza swoją nazwę naprzemiennemu

występowaniu w w miocytach ciemniejszych i

jaśniejszych prążków.



Jednostką strukturalną tkanki mięśniowej

poprzecznie prążkowanej jest miocyt poprzecznie

prążkowany, będący wielojądrowym syncytium.

Liczba jąder w poszczególnym miocycie dochodzi

do kilkuset. Długość miocytu może być różna,

przeciętnie od 4 do 5 cm, chociaż może dochodzić

nawet do kilkunastu cm.



Miocyt poprzecznie prążkowany pokryty jest błoną

(sarkolemą) i składa się z licznych jąder, z

cytoplazmy (sarkoplazmą) i włókien kurczliwych

(miofibryli).



Wnętrze miocytu jest prawie całkowicie wypełnione

włókienkami kurczliwymi, wykazującymi

poprzeczne prążkowanie, będące wynikiem

naprzemiennego ułożenia się odcinków (prążków)

jaśniejszych i ciemniejszych.



Prążki ciemne załamują światło podwójnie dlatego

nazywamy je prążkami anizotropowymi (prążkami

A). Prążki jasne załamują światło pojedynczo, toteż

nazywamy je prążkami izotropowymi (prążki I).



Tak więc włókienko kurczliwe zbudowane jest z

naprzemiennie leżących prążków A i I. Dzięki temu,

że włókienka kurczliwe ściśle przylegają do siebie,

a prążki anizotropowe i izotropowe leżą we

wszystkich miofibrylach na tym samym poziomie,

powstaje wrażenie poprzecznego prążkowania

całego miocytu.



Prążek izotropowy jest przedzielony linią graniczną Z

(błona graniczna Z).



Prążek anizotropowy przedzielony jest linią M (błoną

środkową M), po której obydwu stronach znajdują

się jaśniejsze prążki H.



Część włókienka kurczliwego zawarta między

dwiema liniami granicznymi Z nosi nazwę

sarkomeru.



W skład sarkomeru, który jest jednostką budowy

włókienka kurczliwego, wchodzi linia graniczna Z,

połowa prążka I, połowa prążka A, połowa prążka H,

linia środkowa M, połowa prążka H, połowa prążka A,

połowa prążka I i linia graniczna Z.



Każde włókienko kurczliwe składa się z licznych

drobniejszych włókienek (miofilamentów).



Miofilamenty grube utworzone z białka miozyny

znajdują się jedynie w prążkach A, natomiast

miofilamenty cienkie zbudowane z aktyny,

tropomiozyny i troponiny występują zarówno w

prążkach A, jak i w prążkach I.



Miedzy obydwoma typami miofilamentów istnieją

połączenia w postaci poprzecznych mostków.



Mięsień szkieletowy zbudowany jest z szeregu

pęczków mięśniowych. W zależności od ilości

sarkoplazmy w stosunku do włókien kurczliwych

rozróżniamy

włókna białe

(ubogie w

sarkoplazmę), kurczące się szybko, ale ulegające

zmęczeniu i

włókna czerwone

(bogate w

sarkoplazmę) kurczące się wolniej, ale bardziej

odporne na zmęczenie.



Tkanka mięśniowa gładka jest zbudowana z

komórek o kształcie wrzecionowatym (miocytów

gładkich), których długość jest różna w zależności

od miejsca występowania. W ścianie naczyń

krwionośnych komórki te mają długość do 20

w ścianie macicy ciężarnej osiągają długość do

600

m, przy prawie stałej długości wynoszącej

od 5 do 10



Komórki mięśniowe gładkie najczęściej układają

się w pęczki lub błony mięśniowe, tworząc

mięśnie gładkie, które są unerwione przez układ

autonomiczny. Skurcze ich są powolne, lecz

długotrwałe, zmęczenie następuje powoli. W

czasie skurczu komórka ulega skróceniu i

jednoczesnemu zgrubieniu.



Pobudliwość i pobudzenie są to cechy żywych

komórek ściśle związanych z ich metabolizmem.



Pobudliwość jest to zdolność reagowania na bodźce.



Pobudzenie jest to zmiana metabolizmu komórkowego

pod wpływem czynników działających z zewnątrz

komórki czyli pod wpływem bodźców.



Komórki mięśniowe poprzecznie prążkowane odbierają

w czasie życia człowieka kilka miliardów bodźców,

zmieniając za każdym razem swój metabolizm.



W komórkach mięśniowych poprzecznie

prążkowanych pod wpływem mediatora chemicznego

wydzielonego w obrębie synaps nerwowo

mięśniowych dochodzi do krótkotrwałych zmian

właściwości błony komórkowej. Wskutek tego

występuje wędrówka jonów przez błonę komórkową.

Podział mięśni



Mięśnie poprzecznie prążkowane są zbudowane z

tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej i są

czynnymi narządami ruchu.



Mogą powodować bądź ruchy przemieszczania,

ruchy odkształcania.



Mięsnie poprzecznie prążkowane dzielą się na:

1. mięśnie szkieletowe – mające początek i

przyczep do kości,

2. mięśnie wyrazowe (skórne, mimiczne) mające

przyczep do skóry.



Mięśnie gładkie są zbudowane z tkanki

mięśniowej gładkiej. Występują w ścianie naczyń,

narządów układu pokarmowego i oddechowego,

w narządach moczowych i płciowych, w

przewodach wyprowadzających gruczołów, w

gałce ocznej i jej otoczeniu oraz w powłoce

wspólnej.



Mięsień sercowy jest zbudowany z tkanki

mięśniowej sercowej, budową jest zbliżony do

mięsni poprzecznie prążkowanych, a pod

względem czynności i rodzaju unerwienia do

mięśni gładkich.



W każdym mięśniu poprzecznie prążkowanym

można wyróżnić:

1. początek – część mięśnia mniej ruchomą,

2. ścięgno początkowe – zbudowane z tkanki

łącznej włóknistej zwartej,

3. brzusiec – z tkanki mięśniowej,

4. ścięgno końcowe,

5. przyczep – część mięśnia bardziej ruchoma.



Tkanka łączna wytwarza na powierzchni mięśnia

omięsną

, a wewnątrz mięśnia pomiędzy

włóknami mięśniowymi

omięsną wewnętrzną



W zależność od kształtu wyróżnia się:

mięśnie długie, krótkie, płaskie i zwieracze.



W zależności od ukierunkowanie włókien mięśniowych

w stosunku do ścięgna można mówić o:

mięśniach wrzecionowatych, półpierzastych i

pierzastych,

a w zależności od liczby ścięgien początkowych o:

mięśniach dwu-, trój- i czworogłowych.



W zależnie od tego w ilu stawach mięsień działa

można mówić o:

mięśniach jedno-, dwu- i wielostawowych.



Mięśnie współdziałające przy wykonywaniu

jakiegoś ruchu nazywamy

synergistycznymi

, a

wykonujące czynność przeciwstawną – mięśniami

antagonistycznymi



Siła działania mięśnia zależy od kąta ścięgnowo-

kostnego (0-45

) i od przekroju czynnościowego

mięśnia, tj. przekroju prostopadłego do osi długiej

włókien mięśniowych.



Szybkość skurczu jest odwrotnie proporcjonalna do

długości mięśnia.



Liczba mięśni jest określana na 500.



Ich masa stanowi około 30% masy ciała (25-35

kg).



Narządami pomocniczymi mięśni są:

powięzie

– błony

łącznotkankowe otaczające pojedyncze mięśnie lub

grupy mięśniowe, wytwarzające również przegrody

międzymięśniowe,

pochewki ścięgien

kaletki

maziowe

– łącznotkankowe woreczki z substancją

maziową występujące tam, gdzie ścięgna tną o podłoże.



Mięśnie są bogato unaczynione.



Zakończenia nerwowe w mięśniach można podzielić na

ruchowe i czuciowe.



Zakończeniem ruchowym jest

płytka ruchowa

Spotyka się także zakończenia nerwowe w postaci tzw.

gronek końcowych

, które są pęczkiem włókien

nerwowych o słabo wykształconych osłonkach

rdzennych. Występują głównie w mięśniach

wykonujących skurcze toniczne (mięsień zwieracz

zewnętrzny odbytu).



Jedna komórka nerwowa unerwi 10 – 200 włókien

mięśniowych (jednostka motoryczna). Im

czynność mięśnia jest bardziej precyzyjna, tym

mniejsza liczba włókien mięśniowych przypada na

jednostkę nerwową.



Zakończeniami czuciowymi są wrzecionka

nerwowo-mięśniowe lub wrzecionka nerwowo-

ścięgnowe służące do odbioru czucia

proprioceptywnego. Wrzecionka są oddzielone od

reszty mięśnia torebką wrzecionka.



Mięśnie grzbietu tworzą złożony układ długich,

krótkich i płaskich mięśni o różnorodnym działaniu

i unerwieniu. Dzielą się na:

1. Mięśnie dochodzące do obręczy do kończyny

górnej i żeber

a) warstwa powierzchniowa – mięsień

czworoboczny, mięsień najszerszy grzbietu,

b) warstwa głęboka – mięsień dźwigacz łopatki,

mięśnie równoległoboczne większy i mniejszy,

mięśnie zębate tylne górny i dolny.

Powodują one ruchy barków i ramienia, ustalają

kości obręczy kończyny górnej. Działają jako

pomocnicze mięśnie wdechowe. Unerwione są

przez splot szyjny, splot ramienny, nerwy

międzyżebrowe, nerw dodatkowy (n. XI).

2. Mięśnie własne grzbietu

pasmo przyśrodkowe - mięsnie kolcowe (np.

mięsień kolcowy, mięśnie międzykolcowe),

mięśnie poprzeczno-kolcowe (np. mięsień

płatowaty głowy i szyi),

pasmo boczne – mięsień prostownik grzbietu,

który dzieli się na mięsień najdłuższy grzbietu i

mięsień biodrowo-żebrowy oraz mięśnie między

poprzeczne,

mięśnie podpotyliczne – grupa mięśni

ograniczająca trójkąt podpotyliczny, przez który

tętnice kręgowe wnikają do jamy czaszki.

Prostują kręgosłup. Unerwione są przez gałęzie

grzbietowe nerwów rdzeniowych.

Występuje tutaj powięź karku i powięź

piersiowo-lędźwiowa.



Mięsnie klatki piersiowej dzielą się na 3 grupy:

1. Mięśnie powierzchowne – mięsień piersiowy większy,

mięsień piersiowy mniejszy, mięsień zębaty przedni,

mięsień podobojczykowy.

Mięśnie te przyczepiają się do kości klatki piersiowej i

do kości obręczy kości górnej, w związku z tym

współdziałają przy ruchach kończyny górnej, natomiast

przy ustalonej kończynie górnej działają jako

pomocnicze mięśnie wdechowe. Są unerwione przez

nerw piersiowy przyśrodkowy i boczny, nerw piersiowy

długi i nerw podobojczykowy.

2. Mięśnie środkowe – mięśnie międzyżebrowe

zewnętrzne i wewnętrzne, mięśnie dźwigacze żeber,

wypełniają przestrzenie międzyżebrowe uszczelniając

jamę klatki piersiowej, działają jako pomocnicze

mięśnie wdechowe.

W przestrzeniach międzyżebrowych pomiędzy

mięśniami przebiegają naczynia i nerwy

międzyżebrowe

3. Mięśnie głębokie – przepona i mięsień poprzeczny

klatki piersiowej.

Przepona jest mięśniem płaskim oddzielającym

jamę brzuszną od jamy klatki piersiowej, wypukłym

ku górze, zwłaszcza w częściach bocznych (osklepki

przepony). Osklepek prawy przepony sięga wyżej –

jego rzut na przednią ścianę klatki piersiowej przy

wydechu znajduje się na górnym brzegu IV żebra,

rzut osklepka lewego na V żebrze.

W przeponie wyróżnia się część lędźwiową,

żebrową i mostkową. Przyczep stanowi środek

ścięgnisty przepony, który jest rodzajem ścięgna

śródmięśniowego o kształcie trójlistnej koniczyny.

W przeponie znajduje się:

a) rozwór aorty – przechodzą przez niego aorta

zstępująca, przewód chłonny piersiowy, nerw

przeponowy lewy,

b) rozwór przełykowy – przechodzą przez niego

przełyk i nerwy błędne (n. błędny lewy na przedniej,

n. błędny prawy na tylnej ścianie przełyku),

c) otwór żyły głównej – przechodzą przez niego żyła

główna dolna, ner przeponowy prawy,

d) szczeliny w części lędźwiowej przepony –

przechodzą prze nie pnie współczulne, nerwy

trzewne większy i mniejszy,

e) szczelina między częścią mostkową a żebrową

przepony (trójkąt Larrey’a) – przechodzą prze nią

gałęzie tętnicy piersiowej wewnętrznej,

f) szczelina między częścią lędźwiową, a żebrową

przepony (otwór Bochdaleka) – miejsce styku opłucnej z

otrzewną, stwarzające możliwość przenoszenia stanów

zapalnych.

Czynność przepony jest stosowana przez autonomiczny

ośrodek oddechowy położony w rdzeniu przedłużonym.

U człowieka dorosłego przepona kurczy się 16-18 razy

na minutę, u noworodka do 40 razy na minutę.

Przepona jest najsilniejszym mięśniem wdechowym

(75% siły wdechu). Współdziałają z nią mięśnie

międzyżebrowe. Jako pomocnicze mięśnie mogą także

działać: mięsień piersiowy większy i mniejszy, mięsień

zębaty przedni, mięśnie pochyłe, mięsień najszerszy

grzbietu.

Unerwienie przepony stanowią nerwy przeponowe i

część nerwów międzyżebrowych.



Mięśnie obręczy kończyny górnej rozpoczynają się

na obojczyku i łopatce, a przyczepiają się do kości

ramiennej. Zalicza się tu mięśnie:



podgrzebieniowy,



nadgrzebieniowy,



obły większy i mniejszy,



podłopatkowy,



naramienny.

Biorą one udział we wszystkich ruchach w stawie

ramiennym, ograniczają również przestrzeń, zwaną

dołem pachowym, znajdującym się pomiędzy

boczną ścianą klatki piersiowej a kończyną górną.

W przestrzeni tej przebiegają nerwy i naczynia do

kończyny górnej oraz znajdują węzły chłonne

pachowe. Mięśnie te unerwione są przez część

nadobojczykową splotu ramiennego.

Mięśnie ramienia dzielimy na:

a) grupę przednią (zginaczy) do której zaliczamy

mięśnie: kruczo-ramienny i ramienny, unerwione

przez nerw mięśniowo-skórny,

b) grupę tylną (prostowników) do których zaliczamy

mięśnie: trójgłowy i łokciowy, unerwione przez nerw

promieniowy.

Mięśnie przedramienia dzielimy na:

a) grupę przednią (zginaczy) do której zaliczamy

mięśnie: nawrotny obły, zginacz promieniowy

nadgarstka, dłoniowy długi, zginacz łokciowy

nadgarstka, zginacz powierzchowny i zginacz głęboki

palców, zginacz długi kciuka, nawrotny czworoboczny,

unerwione są przez nerw łokciowy i nerw pośrodkowy,

b) grupę tylną (prostowników) do której należą

mięśnie: ramienno-promieniowy, prostownik

promieniowy długi i krótki nadgarstka, prostownik

palców, prostownik palca małego, prostownik

wskaziciela, prostownik długi i krótki kciuka,

prostownik łokciowy i prostownik promieniowy

nadgarstka, odwracacz i odwodziciel kciuka długi.

Unerwione są przez nerw promieniowy.

Mięsnie obu grup działają jako zginacze lub

prostowniki w stawie łokciowym, promieniowo-

nadgarstkowym i w stawach międzypaliczkowych

powodują również ruchy odwracania i nawracania

ręki, a także odwodzenie łokciowe i odwodzenie

promieniowe.



Ponieważ siła przedniej grupy mięśni ramienia,

zginających kończynę górną w stawie łokciowym

jest wzmacniana przez grupę przednią mięśni

przedramienia, które również przyczyniają się do

tego ruchu, zginacze stawu łokciowego zyskują

przewagę nad jego prostownikami (stosunek 1,6 :

1). Tym też tłumaczy się fakt, że przy swobodnym

zwisie kończyny jest ona lekko zgięta w stawie

łokciowym.



Mięśnie ręki dzielimy na:

mięśnie kłębu,

mięśnie kłębika,

mięśnie środkowe ręki.

a) Mięśnie kłębu tworzą wyniosłość poniżej i

przyśrodkowo od kciuka. Należą tu mięśnie: zginacz

krótki kciuka, odwodziciel kciuka, przeciwstawiacz

kciuka i przywodziciel kciuka.

b) Mięśnie kłębika tworzą wyniosłość poniżej palca

małego. Należą tu mięśnie: odwodziciel palca

małego zginacz krótki palca małego, przeciwstawiacz

palca małego, mięsień dłoniowy krótki.

c) Mięśnie środkowe ręki należą tu mięśnie glistowate

występujące w liczbie czterech, zginające palce w

stawach śródręczno-palcowych, a prostujące w

stawach międzypaliczkowych, mięśnie

międzykostne dłoniowe (w liczbie trzech) i

grzbietowe (w liczbie czterech przywodzące i

odwodzące palce II, IV i V do osi przechodzącej przez

palec III.



Mięśnie brzucha dzielą się na podłużne i płaskie.



Mięśnie podłużne:

a) mięsień prosty brzucha – przebiega od górnego

brzegu spojenia łonowego do mostka i łuku

żebrowego w specjalnej ochraniającej go

pochewce (pochewka mięśnia prostego brzucha),

utworzonej przez rozcięgna mięśni płaskich. W

dolnej części tej pochewki znajduje się mięsień

piramidowy.

b) Mięsień czworoboczny lędźwi wypełniający

przestrzeń pomiędzy grzebieniem biodrowym,

najniższym żebrem a częścią lędźwiową

kręgosłupa.



Mięśnie płaskie brzucha wypełniają przestrzeń pomiędzy

mięśniami podłużnymi, więzadłami pachwinowymi i

łukami żebrowymi. W zależności od kierunku przebiegu

włókien i głębokości położenia noszą miana:

a) mięsień skośny zewnętrzny brzucha,

b) mięsień skośny wewnętrzny brzucha,

c) mięsień poprzeczny brzucha.

W mięśniach płaskich brzucha, powyżej więzadła

pachwinowego bocznie, spojenia łonowego, przebiega

skośnie, od góry i boku, ku dołowi i przyśrodkowo,

szczelinowata przestrzeń zwana kanałem pachwinowym.

Kanał pachwinowy jest drogą, którą jądro zstępuje w

toku rozwoju osobniczego. Wyróżnia się

pierścień

pachwinowy głęboki

, będący otworem w powięzi

poprzecznej i stanowiący wejście do kanału oraz

pierścień pachwinowy powierzchowny

, będący

otworem w rozcięgnie mięśnia skośnego

zewnętrznego brzucha. Jest to słabsza część ściany

brzusznej tzw.

miejsce słabszego oporu

, przez

które w pewnych warunkach mogą wydostać się pod

skórę narządy lub ich części. Nie ulega przy tym

uszkodzeniu wyścielająca od wewnątrz jamę

brzuszną otrzewna ścienna. W ten sposób powstają

przepukliny pachwinowe



Rozcięgna mięśni płaskich brzucha krzyżują się ze

sobą w płaszczyźnie pośrodkowej, wytwarzając

pasmo tkanki łącznej włóknistej zwartej zwane kresą

białą, która przebiega od wyrostka mieczykowatego

mostka do górnego brzegi spojenia łonowego.



W połowie długości kresy białej znajduje się pępek

stanowiący bliznę po pępowinie.



Jednoczesny skurcz mięśni podłużnych i płaskich

brzucha oraz przepony określamy tłocznią brzuszną,

powoduje znaczny wzrost ciśnienia w jamie

brzusznej. Ma to duże znaczenie w czasie oddawania

kału. Moczu i przy porodzie. Mięśnie brzucha

współpracują przy ruchach tułowia. Są unerwione

przez nerwy międzyżebrowe, nerw biodrowo-

podbrzuszny, biodrowo- pachwinowy i płciowo-udowy.



Mięśnie miednicy mniejszej występują w jej dnie tworząc

dwie przepony. Od strony jamy brzusznej w kierunku

krocza są to:

1. Przepona miednicza, do której należą mięśnie: dźwigacz

odbytu, guziczne, zwieracz odbytu zewnętrzny.

2. Przepona moczowo-płciowa, w której wyróżniamy dwie

warstwy:

a) warstwę głęboką utworzoną przez mięśnie: poprzeczny

krocza głęboki i zwieracz cewki moczowej,

b) warstwę powierzchowną utworzoną przez mięśnie:

poprzeczny krocza powierzchowny, kulszowo-jamisty i

opuszkowo-gąbczasty.

Mięśnie wchodzące w skład obu przepon nie tylko

podtrzymują narządy miednicy mniejszej, lecz również

biorą udział przy oddawaniu stolca i moczu, a także przy

wzwodzie prącia i łechtaczki oraz przy wytrysku nasienia.

Są unerwione przez nerw sromowy i guziczny.



Przestrzeń między przeponą miedniczą a

przeponą moczo-płciową nosi miano

dołu

kulszowo-odbytniczego

, przez który

przechodzą naczynia sromowe wewnętrzne i

nerw sromowy.



Mięśnie kończyny dolnej dzielą się na mięśnie

obręczy kończyny dolnej, mięsnie uda, mięśnie

goleni i mięśnie stopy.



Mięśnie obręczy kończyny dolnej można podzielić

na:

a) mięśnie wewnętrzne, do których należą mięśnie –

biodrowo-lędźwiowy i zasłaniacz wewnętrzny,

b) mięśnie zewnętrzne, do których należą mięśnie:

pośladkowy wielki, pośladkowy średni,

pośladkowy mały, tworzące wyniosłość

pośladkową oraz mięśnie gruszkowaty, bliźniaczy

górny i dolny, czworoboczny uda.

Współdziałają przy ruchach w stawie biodrowym.

Odgrywają dużą rolę w utrzymaniu wyprostnej

postawy ciała. Są unerwione przez nerw pośladkowy

górny i dolny oraz gałęzie krótkie splotu krzyżowego.



Mięśnie uda stanowią najsilniejszą i największe

objętościowo zgrupowanie mięśni w organizmie

ludzkim. Dzieli się na trzy grupy.

a) grupę przednią (prostowników) – należą tu mięśnie:

krawiecki, czworogłowy uda i stawowy kolana, prostują

kończynę dolną w stawie kolanowym i współdziałają

przy jej zgięciu w stawie biodrowym, są unerwione

przez nerw udowy.

b) grupę tylną (zginaczy) – należą tu mięśnie: dwugłowy

uda, półścięgnisty i półbłóniasty, zginają kończynę w

stawie kolanowym, są unerwione przez nerw kulszowy.

c) grupę przyśrodkową (przywodzicieli) – należą tu

mięśnie: grzebieniowy, przywodziciel wielki,

przywodziciel długi i krótki, smukły. Działają jako

przywodziciele w stawie biodrowym, są unerwione

przez nerw zasłonowy.

W górnej części uda, poniżej więzadła

pachwinowego przebiega kanał udowy. Wejście do

niego stanowi pierścień udowy stanowiący

przyśrodkową część rozstępu naczyń, a wyjście

tworzy rozwór odpiszczelowy, będący otworem w

powięzi szerokiej uda. Kanał udowy może być

miejscem powstawania przepuklin udowych.



Mięśnie goleni dzielą się na trzy grupy:

a) grupę przednią (prostowniki) – należą tu mięśnie:

piszczelowy przedni, prostownik długi palców,

prostownik długi palucha, powodują zgięcie

grzbietowe stopy w stawie skokowo-goleniowym,

współdziałają przy ruchu odwracania, są unerwione

przez strzałkowy głęboki,

b) grupę tylną (zginaczy) – należą tu mięśnie:

brzuchaty łydki, płaszczkowaty, piszczelowy tylny,

zginacz długi palców, zginacz długi palucha,

powodują zgięcie podeszwowe w stawie skokowo-

goleniowym i współdziałają przy ruchach

nawracania stopy, a także zginają palce (chodzenie

na palcach, biegi, skoki). Szereg mięśni tej grupy

przyczepia się do guza piętowego bardzo mocnym

ścięgnem piętowym (ścięgnem Achillesa).

c) grupę boczną (strzałkową) – należą tu: mięsień

strzałkowy długi i strzałkowy krótki, działają

jako mięśnie nawracające stopę, są unerwione

przez nerw strzałkowy powierzchowny.

Na granicy uda i goleni, na powierzchni tylnej

kończyny znajduje się zagłębienie – dół

podkolanowy przez który przebiegają naczynia

podkolanowe i nerwy powstałe z podziału nerwu

kulszowego. Znajdują się tu również węzły

chłonne podkolanowe.



Mięśnie stopy:

a) mięśnie grzbietu stopy – mięsień prostownik krótki

palucha, prostownik krótki palców, prostują palce,

unerwiony przez nerw strzałkowy głęboki,

b) mięśnie palucha – mięsień odwodziciel palucha,

zginacz palucha i przywodziciel palucha, są

unerwione przez nerw podeszwowy przyśrodkowy,

c) mięśnie palca małego – mięsień odwodziciel palca

małego i zginacz krótki palca małego, są unerwione

przez nerw podeszwowy boczny,

d) grupa środkowa – mięsień zginacz krótki palców,

czworoboczny, podeszwowy, mięśnie glistowate,

międzykostne grzbietowe i podeszwowe. Mięśnie te

zginają palce oraz odwodzą i przywodzą palce w

stosunku do osi przechodzącej przez palec II,

unerwione są przez nerw podeszwowy boczny i

przyśrodkowy.



Mięśnie głowy

Dzielą się na mięśnie wyrazowe, żuciowe i

narządów głowy (układ pokarmowy).



Mięsnie wyrazowe:

a) mięśnie sklepienia czaszki – mięsień potyliczny i

czołowy połączone rozcięgnem (czepiec

ścięgnistym) luźno związany z okostną,

b) mięśnie szpary powiekowej – mięsień okrężny oka,

dzieli się na część oczodołową, powiekową, łzową,

mięsień marszczący brwi i podłużny,

c) mięśnie szpary ustnej – mięsień czworoboczny

wargi dolnej i wargi górnej, trójkątny, śmiechowy,

dźwigacz kąta ust, policzkowy, okrężny ust,

d) mięśnie nozdrzy – mięsień nosowy i obniżacz

przegrody nosa,

e) mięśnie małżowiny usznej – mięsień uszny

przedni, górny, tylni.

Skurcze mięsni wyrazowych nadają twarzy wyraz

odzwierciedlający stany psychiczne, powodując

powstawanie bruzd i załamań skóry. Mięśnie te

powodują także mruganie, pomagają w

opróżnieniu woreczka łzowego, są unerwione

przez nerw twarzowy.



Mięśnie żuciowe działają w stawie skroniowo-

żuchwowym w czasie żucia (zwieranie żuchwy i

szczęki czyli zamykanie ust, wysuwanie i cofanie

żuchwy i jej ruchy obrotowe) i artykulacji. Należą

tu mięśnie skroniowy (najsilniejszy), żwacz,

skrzydłowy boczny i skrzydłowy przyśrodkowy.

Mięśnie żuciowe podlegają wprawdzie naszej woli,

cechuje je znaczny automatyzm. Są unerwione

przez część trzeciej gałęzi nerwu trójdzielnego –

nerw żuciowy.



Powięź głowy dzieli się na:

a) powięź policzkowo-gardłowo,

b) powięź skroniową,

c) powieź przyusznico-żwaczową.



Mięśnie szyi dzieli się na: powierzchowne,

środkowe, głębokie.

1. Mięśnie powierzchowne

a) mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy,

powodujący ruchy pochylania, skręcania lub

nadmiernego wyprostowania głowy, w zależność od

jej położenia lub działający jako pomocniczy

mięsień wdechowy,

b) mięsień szeroki szyi – mięsień wyrazowy,

powodujący pofałdowania skóry szyi, są unerwione

przez splot szyjny, ner dodatkowy i ner twarzowy.

2. Mięsnie środkowe

a) mięśnie podgnykowe – przebiegają w większości

pomiędzy kośćmi obręczy kończyny górnej a kością

gnykową. Należą tu mięśnie: mostkowo-gnykowy,

łopatkowo-gnykowy, mostkowo-tarczowy, tarczowo-

gnykowy, dźwigacz tarczycy. Powodują obniżanie kości

gnykowej (ustalenie), co następuje np. w czasie

połykania.

Są unerwione przez splot szyjny (pętla szyjna).

b) mięśnie nadgnykowe – przebiegają pomiędzy kością

gnykową a żuchwą i podstawą czaszki. Należą tu

mięśnie:

dwubrzuściowy, rylcowo-gnykowy, żuchwowo-gnykowy,

bródkowo-gnykowy. Powodują obniżanie żuchwy po

ustaleniu kości gnykowej. Są unerwione przez nerw

językowo-gardłowy, podjęzykowy, trójdzielny i twarzowy.

Powięź szyi:

a) blaszka powierzchowna,

b) blaszka przedtchawicza,

c) blaszka przedkręgowa.



Wraz ze skórą ograniczają one w obrębie szyi

a) przestrzeń szyi przednią – zawierającą mięsień

szeroki szyi, żyły szyi powierzchowne, nerwy

skórne ze splotu szyjnego,

b) przestrzeń nadmostkową – przez którą

przebiega łuk żylny nadmostkowy,

c) przestrzeń szyi środkową – tarczyca,

przytarczyce, krtań, tchawica, przełyk, część

krtaniowa gardła,

d) przestrzeń szyi tylna – w której znajdują się

mięśnie gładkie szyi, części szyjne pni

współczulnych i początkowe części gałęzi

brzusznych splotu szyjnego.



Mięśnie gładkie szyi: mięsień długi szyi, długi

głowy, mięśnie pochyłe – przedni, środkowy i

tylny.

Współdziałają przy ruchach głowy i szyi.

Pomiędzy mięśniami głębokimi szyi przebiegają

liczne naczynia i nerwy np. do przodu od mięśnia

pochyłego przedniego przebiega żyła

podobojczykowa, a do tyłu tętnica

podobojczykowa



Pionizacja ciała pozwala wykorzystać kończyny

górne do innych celów niż podporowe, pozwala też

osiągnąć większą szybkość ruchów. Spowodowała

zmiany w statyce i dynamice organizmu, a przede

wszystkim przyrost wysokości, pełny wyprost w

stawach biodrowych i kolanowych, uniesienie

środka ciężkości ciała i zmniejszenie powierzchni

oparcia, a w następstwie tego zmniejszenie

stabilności równowagi ciała, znaczne obciążenie

miednicy i stóp.



Postawa pionowa – prowadzi do rozwoju niektórych

mięśni (prostownik grzbietu, pochyłe, proste

brzucha, czworogłowy i dwugłowy uda, które

działając antagonistycznie zapewniając jej

utrzymanie.



Chód jest zespołem ruchów automatycznych i

rytmicznych, w którym przemieszczenie ciała w

przestrzeni osiąga się naprzemiennym ruchem kończyn

dolnych, przy czym we wszystkich fazach tego zespołu

ruchów ciało opiera się na jednej z tych kończyn. Jeżeli

ten ostatni warunek nie jest spełniony, to mówimy o

biegu.



Ruch postępowy w czasie chodu następuje między innymi

dzięki ruchom zginania i prostowania kończyn w stawach

biodrowych i kolanowych. Ruchowi w stawie biodrowym

towarzyszy odpowiedni ruch w stawie kolanowym. Chód

nie jest ruchem jednostajnym, lecz zmiennym,

ulegającym naprzemiennym przyśpieszonym i

opóźnionym i dlatego jest on mało ekonomiczny. Staw

biodrowy, a wraz z nim środek ciężkości ciała, podlega

unoszeniu i opuszczeniu w czasie wykonywania każdego

kroku, co pochłania

dużą część wysiłku energetycznego.

W chodzie można wyróżnić trzy fazy:

1) fazę podporową, w której udo i goleń są ustawione

pionowo a stopa poziomo, kończyna dolna pełni

funkcję filara podpierającego,

2) fazę wylotową, którą cechuje wysunięcie całej

kończyny dolnej ku przodowi na skutek jej zgięcia w

stawie biodrowym i kolanowym, a wyprostowania w

stawie skokowo-goleniowym. Cały wysiłek jest

skierowany na uniesienie kończyny, a fazę kończy

opadnięcie stopy na piętę,

3) fazę naciskową, w której na opartą na pięcie

kończynę nasuwa się ciężar ciała. Następuje

wyprostowanie w stawie biodrowym i kolanowym

oraz silne zgięcie w stawie skokowo-goleniowym, co

powoduje odepchnięcie się palcami ku tyłowi i

ukierunkowane do przodu

wywarcie ciśnienia na obręcz kończyny dolne.

Bezpośrednim tego jest zachwianie równowagi i

niebezpieczeństwo upadku ku przodowi.

Zapobiega temu przesunięcie drugiej kończyny

dolnej do przodu i w ten sposób cykl ruchów

zaczyna się od nowa.

Document Outline