Praca empiryczna 3 – psychometryczna Zajęcia nr 5. FCZ-KT jako przykład kwestionariusza złożonego z kilku skal. Strategie konstrukcji testów.

FCZ – KT

– procedura badania



czas – 20-30 min.



miejsce badania powinno być dobrze oświetlone i

umożliwiające wygodne pisanie;



czytanie odpowiedzi i zapisywanie jej przez

psychologa oraz badania z wykorzystaniem

komputera są

zmianą procedury

(brak norm),



należy sprawdzić, czy osoba badania zamieściła

dane demograficzne (normy!)

Skala staninowa

+1s

-1s

+2s

-2s

19,
8% 17,

17,
4%

12,
1%

6,6
%

4,0
%

M=5; SD=2;
standard nine

Temperament wg RTT



Temperament

: podstawowe, względnie stałe

czasowo cechy osobowości, manifestujące się w

formalnej charakterystyce zachowania (w

parametrach energetycznych i czasowych). Cechy

te występują już we wczesnym dzieciństwie i są

wspólne dla człowieka i zwierząt. Będąc

pierwotnie zdeterminowanym przez wrodzone

mechanizmy fizjologiczne, temperament podlega

zmianom zachodzącym pod wpływem

dojrzewania (i starzenia się) oraz niektórych

czynników środowiskowych

Postulaty Regulacyjnej Teorii

Temperamentu Jana Strelaua

1. Temperament przejawia się w formalnej charakterystyce

zachowania.

2. Cechy formalne zachowania można opisać w

kategoriach

energetycznych i czasowych

3. Pod względem formalnych charakterystyk zachowania

istnieją

względnie stałe różnice indywidualne

4. Każde zachowanie, niezależnie od rodzaju i treści, można

opisać w kategoriach energetycznych i czasowych, stąd

różnice indywidualne w temperamencie są

powszechne, tzn. odnoszą się do wszystkich

zachowań i reakcji

5. Różnice indywidualne pod względem intensywności i

charakterystyki czasowej zachowań i reakcji występują od

początku życia postnatalnego, stąd

cechy temperamentu

obecne są od wczesnego niemowlęctwa

Postulaty Regulacyjnej Teorii

Temperamentu Jana Strelaua

6. Niezależnie od specyfiki zachowania typowej dla człowieka i

zwierząt, wszystkie ssaki (zapewne wszystkie kręgowce)

można scharakteryzować na podstawie cech, które odnoszą

się do kategorii intensywności i czasu, stąd

temperament

występuje zarówno u człowieka i zwierząt

7. Biorąc pod uwagę postulaty 5 i 6 należy przyjąć, że

temperament

w swojej pierwotnej formie (filo- i

ontogenetycznej)

jest wynikiem ewolucji biologicznej

stąd czynnik genetyczny, jak i zależne od niego

mechanizmy fizjologiczne i biochemiczne odgrywają

istotną rolę we współdeterminowaniu różnic

indywidualnych w temperamencie.

Postulaty Regulacyjnej Teorii

Temperamentu Jana Strelaua

Cechy temperamentalne, choć względnie stałe,

podlegają w ontogenezie zmianom

, co następuje w

wyniku biologicznie zdeterminowanych zmian rozwojowych

oraz specyficznego dla jednostki oddziaływania między

wyposażeniem genetycznym a szeroko rozumianym

środowiskiem (fizycznym i społecznym).

9. Temperament pełni funkcję regulacyjną, która polega na

modyfikacji (moderowaniu) wartości stymulacyjnej

(energetycznej) i temporalnej sytuacji i zachowań,

odpowiednia do posiadanych cech temperamentalnych.

10. Rola temperamentu w regulacji stosunków człowieka ze

światem ujawnia się przede wszystkim w

sytuacjach

trudnych i/lub zachowaniach ekstremalnych.

REAKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA



duża pobudliwość emocjonalna (reagowanie emocjami

szczególnie łatwo i szczególnie silnie, nawet na drobne

zdarzenia)



nieśmiałość, podatność na urazę



mała odporność emocjonalna i tendencja do załamywania

się w trudnych sytuacjach



trudność z pracą w warunkach stresu



częste przeżywanie stanów napięcia emocjonalnego



osoby takie są spięte i sztywne w zachowaniu, wykazują

dużą labilność i małą dojrzałość emocjonalną



brak ufności, brak pewności siebie



tendencja do wycofywania się z kontaktów społecznych i

unikania sytuacji trudnych

AKTYWNOŚĆ



duża aktywność zawodowa i społeczna, często

także fizyczna (sport)



towarzyskość,



elastyczność w zachowaniu



ekspansywność życiowa, tendencja do

podejmowania wielu różnych działań



skłonność do zachowań impulsywnych i

podejmowania ryzyka



duża odporność emocjonalna



dobry nastrój



negatywne reakcje na brak zajęć oraz monotonię

i brak wrażeń

WYTRZYMAŁOŚĆ



łatwość znoszenia trudów i niewygód



umiejętność radzenia sobie w niekorzystnych

warunkach otoczenia (np. w hałasie)



umiejętność długotrwałej intensywnej pracy



duża odporność emocjonalna i duża odporność na

zagrożenia

PERSEWERATYWNOŚĆ



skłonność do drobiazgowej analizy zdarzeń



wielokrotne powracanie do tego, co już

minęło



nadmierna koncentracja na przeszłości



duża wrażliwość emocjonalna, tendencja

do reagowania lękiem w sytuacjach

stresowych i obniżona wytrzymałość

WRAŻLIWOŚĆ SENSORYCZNA



duża wrażliwość sensoryczna i

emocjonalna – wysubtelnienie

emocjonalne, delikatność, wrażliwość



na poziomie poznawczym –

spostrzegawczość, czujność i otwartość na

otoczenie zewnętrzne

ŻWAWOŚĆ



tendencja do szybkiego reagowania



utrzymywanie wysokiego tempa

aktywności



łatwość zmiany jednego zachowania

(reakcji) na inne adekwatnie do

zmian zachodzących w otoczeniu

REGULACJA STYMULACJI

Pojęcie regulacji stymulacji odnosi się głównie do

aspektu energetycznego zachowania, czyli do

relacji cech odzwierciedlających możliwości

przetwarzania stymulacji przez jednostkę. Te

silnie związane ze sobą cechy to:



reaktywność emocjonalna



wytrzymałość



wrażliwość sensoryczna



aktywność

•

pierwsze trzy są skorelowane z ostatnią

Zharmonizowane struktury

temperamentu wg RTT



struktura zharmonizowana wskazująca na

duże możliwości przetwarzania stymulacji

•

cechy energetyczne: duża wytrzymałość, mało

reaktywność oraz bardzo duża aktywność.

•

cechy czasowe: duża wrażliwość sensoryczna i żwawość

oraz mała perseweratywność



duże możliwości przystosowawcze



struktura zharmonizowana wskazująca na

małe możliwości przetwarzania stymulacji

•

cechy czasowe: wysoka reaktywność emocjonalna, niska

wytrzymałość i niska aktywność.

•

mała żwawość i wrażliwość sensoryczna oraz duża

perseweratywność.



małe możliwości przystosowawcze

Niezharmonizowane struktury

temperamentu wg RTT



niezharmonizowana struktura temperamentu

wskazującą na duże możliwości przetwarzania

stymulacji

•

bardzo wysoka wytrzymałość, niska reaktywność emocjonalna i

niska aktywność.

•

niska lub przeciętna wrażliwość sensoryczna, żwawość i

perseweratywność



struktura niezharmonizowana wskazującą na małe

możliwości przetwarzania stymulacji

•

niska wytrzymałość, bardzo wysoką reaktywnością

emocjonalną oraz bardzo dużą aktywność

•

duża lub przeciętna wrażliwość sensoryczna,

perseweratywność i żwawość



w zachowaniu takich osób

można zaobserwować tendencję do impulsywności i

reagowania gniewem

Zgodność wewnętrzna skal FCZ - KT

Skala

Cronbacha

Żwawość

0,73 - 0,80

Perseweratywność

0,78 - 0,81

Wrażliwość

Sensoryczna

0,70 – 0,78

Reaktywność

Emocjonalna

0,82 – 0,87

Wytrzymałość

0,86 – 0,88

Aktywność

0,79 – 0,83

Schematyczna procedura konstrukcji

inwentarza Formalna Charakterystyka

Zachowania - Kwestionariusz Temperamentu

(FCZ-KT)

Regulacyjna Teoria Temperamentu: wyodrębnienie oraz analiza

energetycznych i czasowych własności zachowania

Generowanie pozycji (studenci, N=15; psychologowie N=5)

Formułowanie ("pisanie") pozycji [wstępna pula około 600

pozycji]

Wstępna ocena językowa pozycji (studenci, N=18);

językoznawca)

Ocena trafności treściowej:

1. Sortowanie pozycji do skal (eksperci, N=12)

2. Ocenianie pozycji w skalach (eksperci, N=9)

3. Sortowanie pozycji do podskal (eksperci, N=2)[redukcja puli do 392

pozycji]

Schematyczna procedura konstrukcji

inwentarza Formalna Charakterystyka

Zachowania - Kwestionariusz Temperamentu

(FCZ-KT)

Ocena formalnych własności pozycji (grupa N=334)

Badanie preferencji opcji odpowiedzi (grupa N=334)

[redukcja puli do 381 pozycji]

Prace końcowe: analiza zrównoważenia skal pod

względem klucza odpowiedzi oraz przygotowanie

kwestionariusza do badań: tytuł, instrukcja, losowa

kolejność pozycji

Badanie I wersją eksperymentalną kwestionariusza

Podział grupy osób badanych na próbę „konstrukcyjną"

(N=1012)

i próbę „testową" (N=1011)

Schematyczna procedura konstrukcji

inwentarza Formalna Charakterystyka

Zachowania - Kwestionariusz Temperamentu

(FCZ-KT)

Psychometryczne opracowanie kwestionariusza:

I. Konstrukcja podskal

Na podstawie analizy pozycji - kryterium akceptacji pozycji:

skorygowany współczynnik korelacji pozycja-skala (SKPS; wartość

minimalna = 0,15)

II. Analiza czynnikowa (Główne Składowe



zał., że zmienne obserwowalne w

zbiorze w 100% wyjaśniają się wzajemnym skorelowaniem, brak błędu pomiaru i

wariancji specyficznej

, Varimax



minimalizuje liczbę zmiennych na pojedynczym

czynniku

), oddzielnie dla charakterystyki

czasowej i energetycznej zachowania, prowadząca do wyodrębnienia

struktury temperamentu

III. Konstrukcja skal

1. Budowa skal przez połączenie dwunastu podskal na podstawie ich

ładunków czynnikowych

2. Selekcja pozycji na podstawie ich korelacji czynnikowych (minimalna

wartość korelacji = 0,30), która umożliwiła:

a) akceptację zbliżonej liczby pozycji z każdej podskali

b) uzyskanie liczby pozycji wystarczającej do zbudowania skali (minimalna

liczba = 20)

Selekcja pozycji, które wykazywały SKPS wyższy niż korelację z innymi

skalami

4. Skrócenie skal do 20 pozycji w każdej z nich, przez wybór pozycji o

najwyższym SKPS - wersja końcowa FCZ-KT - 120 pozycji

Schematyczna procedura konstrukcji

inwentarza Formalna Charakterystyka

Zachowania - Kwestionariusz Temperamentu

(FCZ-KT)

Weryfikacja charakterystyki psychometrycznej FCZ-KT



parametry rozkładu wyników



oszacowanie rzetelności pomiaru na podstawie

zgodności wewnętrznej) 5 prób "weryfikacyjnych" o

liczebnościach:



N=828, 2



N=475, 3



N=527,



N=392, 5



N=407)

Oszacowanie stabilności czasowej pomiaru FCZ-KT:

po 2 tygodniach (2 grupy: N=96 i N=90) oraz po 6

miesiącach (2 grupy: N=90 i N=65)

Schematyczna procedura konstrukcji

inwentarza Formalna Charakterystyka

Zachowania - Kwestionariusz Temperamentu

(FCZ-KT)

Badanie trafności pomiaru FCZ-KT:

1. Analiza porównawcza diagnozy cech temperamentu za

pomocą samoopisu i szacowania

2. Analiza porównawcza diagnozy cech temperamentu za

pomocą samoopisu i metod laboratoryjnych (wybrane

wskaźniki psychofizyczne i psychofizjologiczne)

3. Analiza relacji cech temperamentu do innych

biologicznych wymiarów osobowości

4. Badanie związków pomiędzy cechami temperamentu a

zdolnościami

5. Analiza funkcjonalnego znaczenia temperamentu:

cechy temperamentu a adaptacja zawodowa i stan

zdrowia

6. Analiza relacji pomiędzy strukturą temperamentu a

stylami zachowania wiążącymi się z ryzykiem choroby

psychosomatycznej

7. Badanie struktury temperamentu u osób chorych

Schematyczna procedura konstrukcji

inwentarza Formalna Charakterystyka

Zachowania - Kwestionariusz Temperamentu

(FCZ-KT)

Normalizacja skal FCZ-KT

Opracowanie podręcznika do FCZ-KT

Trafność FCZ - KT

Grupa społeczna

Wrażliwość

sensoryczna

Wytrzymałość

Przestępcy

13,39

11,18

Zapaśnicy

13,43

11,18

Artyści muzycy

15,68

8,76

Średnia

(mężczyźni)

15,00 (3,45)

10,26 (4,78)

Nauczycielki

16,67

12,57

Artystki muzyczki

17,32

6,38

Średnia (kobiety)

16,23 (2,86)

8,04 (4,58)

Wytyczne do przygotowania

raportu z badania FCZ-KT



1. Informacje o osobie badanej.

•

Rodzaj relacji:

•

Płeć:

•

Wiek:

•

Miejsce zamieszkania:

•

Wykształcenie:

•

Zawód: (w przypadku studentów także: uczelnia i rok studiów)

2. Cel diagnozy.

3. Charakterystyka warunków badania. – pora badania,

dystraktory, oświetlenie, obecność osób trzecich

4. Obserwacja przebiegu wykonywania testu i wnioski o

nastawieniu badanego do procedury testowej.

5. Wyniki w FCZ-KT (w tym istotne różnice między skalami)

6. Interpretacja wyników z uwzględnieniem celu diagnozy

7. Bibliografia

8. Podpis

Document Outline