Współczesne systemy
rolniczego
gospodarowania
Współczesne systemy
rolniczego
gospodarowania
Słownik Agro-bio-techniczny
Słownik Agro-bio-techniczny
(Lublin,
1992): Sposób zagospodarowania
przestrzeni rolniczej w zakresie
produkcji roślinnej i zwierzęcej
oraz
metod
przetwarzania
pozyskiwanej biomasy, wyceniony
kryteriami
ekologicznymi
i
ekonomicznymi.
Podziały współczesnych systemów
Podziały współczesnych systemów
rolniczych
rolniczych
Wg Prof. M. Górnego i badaczy –
specjalistów
zachodnioeuropejskich
(do połowy lat
90. ub. w.)
System rolnictwa
konwencjonalneg
o
System rolnictwa
ekologicznego
- rolnictwo
ekstensywne
- rolnictwo
intensywne
- rolnictwo
integrowane
- rolnictwo
biologiczne
- rol. biodynamiczne
Wg J. Tyburskiego i innych (2000 r.)
Wg J. Tyburskiego i innych (2000 r.)
Systemy
konwencjonal
ne
Systemy
niekonwencjonalne
-
r. ekstensywne
- r. intensywne
- r. integrowane
-
r. ekologiczne
- r. chroniące
bioróżnorodność
- r. wielofunkcyjne
Wg Witolda Niewiadomskiego, Stanisława
Nawrockiego
i Leszka Malickiego
System
rolnictwa
„konwencjonaln
ego”
(synonimy)
System
rolnictwa
ekologiczneg
o (synonimy)
System
rolnictwa
integrowane
go
(synonimy)
- uprzemysłowione
- utechnicznione
- klasyczne
- tradycyjne
- zindustrializowane
-
biodynamiczne
- organiczne
- biologiczne
- alternatywne
-
znaturalizowane
- biologiczno-
organiczne
-
zintegrowane
- harmonijne
-
zrównoważone
- ekologiczno-
ekonomiczne
Rolnictwo intensywne
Rolnictwo intensywne
– jako wysokonakładowe,
ukierunkowane na maksymalizację wytwórczości
rolniczej,
głównie
poprzez
intensywne
wykorzystanie przemysłowych środków produkcji.
W systemie tym funkcjonują gospodarstwa
wyspecjalizowane
w
uprawie
określonych
gatunków
bądź
grup
roślin
(włącznie
z
monokulturami), w produkcji ogrodniczej oraz w
fermowym – przemysłowym chowie zwierząt.
Rolnictwo ekstensywne
– typ gospodarowania
występujący od wielu lat na obszarach wiejskich
o
rozdrobnionych
gospodarstwach,
słabej
infrastrukturze technicznej oraz w małym
stopniu wykorzystujący osiągnięcia wiedzy i
techniki. Charakteryzują go niskie nakłady
finansowe oraz niska wydajność jednostkowa
zarówno produkcji roślinnej jak i zwierzęcej.
Wytwórczości tej często towarzyszy naruszanie
zasad poszanowania i ochrony środowiska; z
reguły produkcja towarowa stanowi tu niewielką
część, a jest raczej nastawiona na zaspokajanie
potrzeb właściciela gospodarstwa i jego rodziny.
Sposób gospodarowania
ukierunkowany
na maksymalizację zysku, osiąganego
dzięki dużej wydajności roślin i zwierząt.
Wydajność
tę
uzyskuje
się
w
wyspecjalizowanych
gospodarstwach,
stosujących technologie produkcji oparte
na
dużym
zużyciu
przemysłowych
środków produkcji i małych nakładach
robocizny.
Rolnictwo konwencjonalne
System oparty o gospodarkę naturalną, wykorzystujący zdobycze
wiedzy w zakresie uwarunkowań ekologicznych i biologicznych
produkcji rolniczej, wykluczający stosowanie przemysłowych
(syntetycznych) środków podstawowych i wspomagających; chodzi o
pestycydy oraz nawozy mineralne w produkcji roślinnej oraz pasze
przemysłowe, antybiotyki i inne dodatki – w chowie i hodowli
zwierząt. Obiekty rolnicze (gospodarstwa) są tu traktowane jako
„organizmy” zamknięte pod względem obiegu materii i energii. Ich
struktura organizacyjna i produkcyjna jest wielokierunkowa t.j.
obejmująca uprawę roślin polowych i ogrodniczych oraz chów
(hodowlę) kilku gatunków zwierząt użytkowych.
Rolnictwo ekologiczne
System ten charakteryzuje się stosunkowo dużą
pracochłonnością
i
oszczędną
gospodarką
energetyczną. W krajach Europy zachodniej bywa
on określany mianem rolnictwa organicznego lub
biologicznego,
z
wyodrębnieniem
swoistego
sposobu gospodarowania na roli – zwanego
biodynamicznym.
System prowadzenia gospodarstwa rolniczego oparty o zasadę
zintegrowanej
produkcji
roślinnej
i
zwierzęcej,
charakteryzującej
się
optymalizacją
oraz
równowagą
nakładów i efektów. Przemysłowe środki produkcji (nawozy
mineralne i pestycydy) są stosowane tu w umiarkowanych
ilościach, wspomagając całokształt poczynań i przedsięwzięć
agrotechnicznych. System ten w harmonijny sposób
wykorzystuje postęp techniczny i biologiczny w uprawie roślin
i chowie zwierząt, chroniąc jednocześnie środowisko przed
skażeniami i zanieczyszczeniami pochodzenia chemicznego,
gospodarczego itp.. Odmianą systemu integrowanego jest
system zachowawczy (sustainable), zapobiegający degradacji
gleby i wód oraz zapewniający zachowanie naturalnego i
kulturowego krajobrazu obszarów wiejskich.
Rolnictwo integrowane
Ważniejsze wyróżniki współczesnych
systemów rolniczych
1 -
1 -
Konwencjonaln
Konwencjonaln
y
y
2 -
2 -
Ekologiczn
Ekologiczn
y
y
3 -
3 -
Integrowany
Integrowany
Obiekt rolniczy (gospodarstwo – farma)
Obiekt rolniczy (gospodarstwo – farma)
1. Wyspecjalizowany w produkcji roślinnej (często bez
inwentarza żywego), bądź nastawiony na intensywny
(przemysłowy) chów jednego gatunku zwierząt
2. Traktowany jako układ zamknięty. Produkcja
wielokierunkowa (roślinna – polowa, ogrodnicza i na
uż. zielonych, połączona z chowem kilku gatunków
zwierząt))
3. Umiarkowanie wyspecjalizowany (zrównoważona
produkcja roślinna i zwierzęca; ta ostatnia złożona z
1 – 2 gatunków inwentarza)
Zmianowanie (dobór i następstwo
Zmianowanie (dobór i następstwo
roślin)
roślin)
1. Specjalistyczne, uproszczone – złożone z 2-3
gatunków, z udziałem w strukturze
zasiewów 70-80% wybranej grupy roślin
(głównie zbóż)
2. Tradycyjne – wielopolowe z udziałem roślin
motylkowatych bez wyraźnej przewagi
określonej grupy; częsta uprawa mieszanek
i mieszanin
3. Uproszczone, ograniczone do 3-5 gatunków
z udziałem roślin motylkowatych; może
dominować określona grupa ziemiopłodów
Międzyplony
Międzyplony
1. Uprawiane sporadycznie – „niechętnie”;
głównie ze względów organizacyjnych i
produkcyjnych
2. Trwały element płodozmianu (około 50%
zasiewów); najczęściej mieszanki z udziałem
roślin motylkowatych
3. Wykorzystywane
jako
czynnik
tzw.
„sanitarny” (regenerujący) i dla celów
paszowych; rośliny krzyżowe, trawy i
motylkowate;
często
pozostawiane
w
postaci mulczu.
1. Przewaga mineralnego. Organiczne często w
formie plonów ubocznych (słoma, liście), a w
przypadku przemysłowych ferm – gnojowica i
gnojówka
2. Tylko organiczne w postaci kompostu; ewentualne
dodatki minerałów naturalnych
3. Organiczne i mineralne, w zależności od
zasobności gleby i wymagań uprawianych roślin
Formy nawożenia
Formy nawożenia
1. Równe pobranie przez rośliny lub większe (dla
poprawy zasobności gleby)
2. Dodatki naturalnych minerałów do kompostu lub
bezpośrednio do gleby
3. Równe lub o 20% mniejsze od pobrania przez
rośliny
Dawki składników mineralnych:
Dawki składników mineralnych:
fosfor i potas
fosfor i potas
1. Ekonomicznie uzasadnione; także z nadmiarem
bądź niedoborem
2. Nie stosuje się
3. Jak w konwencjonalnym z uwzględnieniem
warunków ekologicznych
Azot
Azot
1. Kwalifikowany z zakupu, zaprawiany, często
otoczkowany i preparowany
2. Własny lub z innych gospodarstw ekologicznych;
nie zaprawiany
3. Jak w systemie konwencjonalnym
Dobór materiału siewnego
Dobór materiału siewnego
1. Intensywna
ochrona
chemiczna
przeciwko
chwastom, chorobom i szkodnikom, włącznie z
zabiegami
„wyprzedzającymi”
(doglebowe
stosowanie pestycydów przed siewem roślin); nikły
udział zabiegów mechanicznych
2. Pielęgnacja
roślin
głównie
mechaniczna,
stosowanie preparatów tylko naturalnych (głównie
wyciągów roślinnych); podstawowe znaczenie –
profilaktyki
3. Integrowana ochrona i pielęgnacja mechaniczno –
chemiczna; stosowanie środków chemicznych przy
respektowaniu
tzw.
progów
szkodliwości
(biologicznych i ekonomicznych)
Pielęgnacja i ochrona zasiewów
Pielęgnacja i ochrona zasiewów
1. Skoncentrowany
i
wyspecjalizowany
(zwykle
ograniczony do 1 gatunku), oparty głównie o pasze
przemysłowe i przy dużym zagęszczeniu zwierząt
(fermowy, bateryjny); nastawiony na wysokie
wydajności i zyski
2. Zapewniający przede wszystkim tzw. „dobrostan”
zwierząt
(spełnienie
podstawowych
potrzeb
bytowych, fizjologicznych i behawioralnych);
jednoczesny chów kilku gatunków, żywionych
głównie paszami z własnego gospodarstwa lub w
ramach
wymiany
(zakupu)
z
innymi
gospodarstwami ekologicznymi
3.
Pośrednie formy i technologie
Chów i hodowla zwierząt
Chów i hodowla zwierząt