Wybrane zagadnienia prawa

System sądownictwa w

Polsce

Konstytucyjne organy wymiaru sprawiedliwości:

Sąd Najwyższy

Sądy powszechne – rejonowe, okręgowe, apelacyjne

Sądy administracyjne – wojewódzkie, NSA

Sądy wojskowe – garnizonowe, okręgowe



Trybunał Konstytucyjny



Trybunał Stanu

Trybunały międzynarodowe

Pozakonstytucyjne organy ścigania:

Prokuratura

Policja

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro

Antykorupcyjne, Centralne Biuro Śledcze, Straż

Graniczna, Straż Miejska, Straż Lasów Państwowych i in.

Międzynarodowe organy ścigania: Interpol, Europol

Zasady wymiaru

sprawiedliwości



Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości – wyroki wydawać mogą

tylko sądy, pozbawiać wolności mogą tylko sądy



Zasada niezależności sądownictwa – trzecia władza państwowa

(wyjątek – prawo łaski Prezydenta RP)



Zasada niezawisłości sędziów – wobec stron i innych organów władzy:



Podległość tylko Konstytucji i ustawom/aktom międzynarodowym

wyższego lub równego rzędu – prawo skierowania do TK zapytania o

zgodność ustawy z Konstytucją



Powołanie na czas nieoznaczony przez Prezydenta na wniosek

Krajowej Rady Sądownictwa – nieusuwalność sędziów – tylko z

ustawowo określonych wypadkach wyłącznie na mocy orzeczenia

sądu



Immunitet formalny – ściganie za przestępstwa tylko za zgodą sądu

dyscyplinarnego, ściganie za wykroczenia – tylko dyscyplinarne



Zakaz przynależności do partii politycznych, sprawowania mandatu

parlamentarnego oraz powołania na stanowisko w administracji

państwowej



Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości



Zasada wieloinstancyjności postępowania

Sąd Najwyższy



Organizacja:



Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego – powoływany przez

Prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez

Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN na okres 6 lat



Prezesi Sądu Najwyższego – powoływani przez Prezydenta na

wniosek Pierwszego Prezesa SN spośród sędziów SN w stanie

czynnym – zastępcy Pierwszego Prezesa kierujący izbą SN:

Cywilną

Karną

Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

Wojskową



Funkcje:



Rozpatrywanie kasacji od orzeczeń II instancji



Podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne –

wykładania przepisów prawa – nie mają waloru powszechnego

obowiązywania, wiążą tylko inne składy SN, jeśli uzyskały rangę

zasady prawnej



Stwierdzanie ważności wyborów do Sejmu, Senatu i na urząd

Prezydenta oraz ważności referendów krajowych



Podejmowanie rozstrzygnięć instancyjnych nad organami

dyscyplinarnymi samorządów zawodowych – adwokatów,

radców prawnych, notariuszy, lekarzy

Sądy powszechne

Sąd Najwyższy

(kasacyjny)

Sąd Apelacyjny

(odwoławczy

II instancja)

Sąd Okręgowy

(odwoławczy

II instancja)

Sąd Okręgowy

(I instancja)

Sąd Rejonowy

(I instancja)

Cywilny

Karny

Rodzinny, opiekuńczy

i nieletnich

Grodzki

Pracy

Gospodarczy

Ksiąg wieczystych

Rejestrowy (KRS)

Cywilny i rodzinny

Karny

Gospodarczy

Pracy i ubezpieczeń

społecznych

Sądownictwo administracyjne

Naczelny

Sąd Administracyjny

Administracyjny

Sąd Wojewódzki

Izba Finansowa

Izba Gospodarcza

Izba

Ogólnoadministracyjna

Organ władzy państwowej

(odwoławczy – III instancja)

Samorządowe Kolegia

Odwoławcze

(II instancja)

Organ władzy państwowej

(odwoławczy II instancja)

Organ władzy

Samorządowej

(organ I instancji)

Organ władzy państwowej

lub samorządowej w ramach

zadań zleconych (organ I instancji)

Trybunał Konstytucyjny



Skład:

15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających

się wiedzą prawniczą zgłoszonych przez 50 posłów lub Prezydium Sejmu,

bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy

obecnych; bez prawa do reelekcji



Status sędziów:

Analogiczny do sędziów powszechnych – nieodwołalność (wyłącznie w

wypadku zrzeczenia się stanowiska lub skazania wyrokiem sądu

powszechnego lub dyscyplinarnego), immunitet, zakaz łączenia stanowisk

i przynależności do partii; podległość

wyłącznie

Konstytucji; prawo

powrotu na poprzednio zajmowane stanowisko



Funkcje TK:



Orzekanie w sprawie konstytucyjności i legalności aktów normatywnych



Zgodności z Konstytucją ustaw i aktów międzynarodowych



Zgodności ustaw z aktami międzynarodowymi ratyfikowanymi za zgodą

wyrażoną w ustawie



Zgodności przepisów wydawanych przez centralne organy państwowe z

Konstytucją, umowami międzynarodowymi i ustawami – np. rozporządzenia,

zarządzenia i in



Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych



Orzekanie w sprawach konstytucyjności celów lub działalności partii

politycznych



Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi

konstytucyjnymi organami państwa



Rozstrzyganie w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu

przez Prezydenta RP

Postępowanie przed TK



Prewencyjna kontrola konstytucyjności:

Prezydent przed podpisaniem ustawy lub ratyfikacją umowy

międzynarodowej może wystąpić do TK o zbadania jej zgodności z

Konstytucją



Represyjna kontrola konstytucyjności:



Wniosek mogą złożyć:



Prezydent, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50

posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, Prokurator

Generalny, Prezes NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich - dotyczący każdego

aktu



Jednostki samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe organy związków

zawodowych, ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i

organizacji zawodowych, Kościoły i związki wyznaniowe - odnośnie do

aktów ich dotyczących



Krajowa Rada Sądownictwa – odnośnie do aktów dotyczących

niezależności sądów i niezawisłości sędziów



Pytanie prawne – sąd w każdym postępowaniu sądowym



Skarga konstytucyjna – każda osoba, której konstytucyjne prawa lub

wolności zostały naruszone przez istnienie sprzecznego z Konstytucją

aktu, na podstawie którego sąd lub organ administracji orzekł ostatecznie



w terminie 3 m-cy od prawomocności orzeczenia



przymus adwokacki

Trybunał Stanu



Skład:



Przewodniczący – Pierwszy Prezes SN



Dwóch zastępców



16 członków



Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na

czas trwania kadencji



Z kandydatur zgłoszonych przez Marszałka Sejmu lub grupę co

najmniej 35 posłów



Bezwzględną ilością głosów w obecności co najmniej połowy



Połowa musi mieć kwalifikacje do zajmowania stanowiska

sędziego



Status sędziów:



Podlegają tylko Konstytucji i ustawom



Immunitet formalny



Nieodwoływalność z wyjątkiem przesłanek ustawowych

Odpowiedzialność przed Trybunałem

Stanu

Przed TS odpowiadają:



Prezydent – za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania oraz

popełnienie przestępstwa – na wniosek 2/3 członków Zgromadzenia

Narodowego



Prezes i członkowie Rady Ministrów – za naruszenie Konstytucji lub

ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego

urzędowania oraz popełnienie przestępstwa w związku z zajmowanym

stanowiskiem – na wniosek 3/5 liczby posłów



Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił

Zbrojnych - za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania – na

wniosek Sejmu przyjęty bezwzględną większością głosów w obecności co

najmniej połowy



Posłowie i senatorowie – za złamanie zakazów prowadzenia działalności

gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu państwa lub

samorządu terytorialnego oraz nabywania tego majątku – na wniosek j.w.

Bezczynność w postępowaniu



Jeśli sprawa toczy się długo, a zwłoka wynika z

winy organu, to osoba ma prawo do dochodzenia

przyspieszenia biegu, a nawet odszkodowania:



w postępowaniu administracyjnym – sprawa ma być

załatwiona w ciągu miesiąca (wyjątkowo dwóch) –

inaczej przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu

administracyjnego



w postępowaniu sądowym nie ma terminów, ale

sprawa powinna być załatwiona bez zbędnej zwłoki –

inaczej strona może złożyć skargę do sądu wyższego

rzędu



od spraw, w których była karygodna bezczynność,

strona może złożyć skargę do Trybunału Praw

Człowieka w Strasburgu



w karnym postępowaniu przygotowawczym – są

ustalone ścisłe terminy, które mogą skutkować, np.

uchyleniem aresztu, lub wymagają przedłużenia przez

odpowiednie organy wyższego rzędu

Document Outline