WIĘŹ  SPOŁECZNA

WIĘŹ  SPOŁECZNA

 

 

 

 

Więź społeczna jest terminem, który 

przeniknął do socjologii z języka 

potocznego. 

W Polsce rozprzestrzenił go L. Krzywicki 

pod koniec XIX wieku (Pierwociny więzi 

społecznych), w których uważał  że 

właśnie dzięki więzi społecznej 

społeczeństwo tkwi niejako całą swą 

treścią w jednostce. dwóch orientacjach.

 

 

 

 

W socjologii zachodniej używa się 

raczej terminu „społeczna 

organizacja” bądź „integracja”. 

Pojęcie więzi społecznej ujmuje 

się 

w dwóch orientacjach.

 

 

 

 

 

•

Pierwsza orientacja

 – 

więź społeczna ujmowana jest jako 

ogół procesów zbiorowego 

działania, pochodzącego z 

wewnętrznych stanów psychicznych 

jednostek, z poczucia łączności 

psychicznej z innymi, procesów 

identyfikacyjnych ( tzw. orientacja 

subiektywna).

 

 

 

 

•

Druga orientacja

 – więź społeczna 

traktowana jest jako ogół stosunków 

i zależności 

w grupie społecznej. Pojęcie więź 

społeczna określane jest też przez 

takie zbliżone semantyczne terminy 

jak: więzy, związek, złączenie, jak i 

terminy zapożyczone: integracja, 

harmonia, koherencja, identyfikacja, 

samodzielność.

 

 

 

 

• Problem w analizie więzi społecznej 

tkwi w jej dwoistym charakterze, co 
powoduje, że można ją odnosić 
zarówno do tego co w życiu 
społecznym wynika z harmonii i 
więzów psychicznych, emocjonalnych 
o silnym ładunku dodatnim jak i do 
tego, co ludzi dzieli i wywołuje 
konflikty. 

 

 

 

 

• Więź jako coś naturalnego, 

spontanicznego, zazwyczaj nie 
będącego przedmiotem refleksji 
jednostek uczestniczących w tej 
więzi. Można ją określić mianem 
więzi naturalnej (łączącej np. matkę i 
jej dziecko i nie tylko).

 

 

 

 

• Więź jako intencjonalny związek, 

w którym stosunki i zależność 
między partnerami oparte są na 
zasadzie umowy bądź chęci czy woli 
przystąpienia do już spójnej grupy. 
Więź tą nazywamy „zrzeszeniową” 
lub stanowią dowolnie: więź taka 
angażuje zazwyczaj emocjonalnie jej 
członków i pociąga celowe działania.

 

 

 

 

• Więź jako przymus, nacisk, coś 

zewnętrznego  wobec partnerów 
interakcji, coś narzuconego. Więź tą 
można nazwać więzią stanowioną z 
zewnątrz, a nawet pod przymusem.

 

 

 

 

• Odpowiadając na pytanie: czym jest 

więź społeczna odpowiadamy 
jednocześnie na wiele innych pytań. 
Należą do nich pytania: jak ludzie 
łączą się w trwałe lub bardziej luźne 
trwałości, jak tworzą wartości i normy 
grupowe, a następnie ich 
przestrzegają. 

 

 

 

 

• Więź społeczna nie ma jednak swego 

substratu (nie jest rzeczą). W szerokim 
znaczeniu w więzi społecznej mieści się 
wszystko, co prowadzi do rozwoju  grup i 
innych zbiorowości społecznych. Do 
czynników łączących ludzi w grupy i inne 
zbiorowości należą wszelkie zjawiska 
przyczynowe i celowościowe, zewnętrzne 
i wewnętrzne, działające niezależnie od 
świadomości i uświadamiane przez jednostkę. 

 

 

 

 

Czynniki więzi społecznej podlegają bądź to 
łączeniu mechanicznemu, bądź też przez 
podobieństwo (np. integracja kulturowa, 
normatywna) czy na zasadzie organicznej, 
w oparciu o różnice, uzupełnianie  się, 
współpracę (integracja funkcjonalna). Możemy 
również mówić o łączeniu bezpośrednim 
(typowym dla przebiegu procesów 
interakcyjnych) lub pośrednim (przede 
wszystkim poprzez rzeczy, obiekty, symbole).

 

 

 

 

• Gdybyśmy jednak posługiwali się wąskim 

rozumieniem więzi społecznej, pojęcie to 

mieściłoby się jedynie w obszarze 

podstawowego pytania o to, co łączy, spaja 

utrzymuje ludzi razem, jaka jest treść tego, 

co łączy. Pytanie o to, jak to „łączenie” się 

odbywa, 

w jaki sposób tworzy się owa pewna całość, 

a więc pytanie o proces łączenia można by 

odnieść do pojęcia integracji. Przy czym o 

integracji mówimy wtedy, gdy członkowie 

grupy wyznaczają sobie cele, które można 

osiągnąć wspólnie. 

 

 

 

 

• W.S. Landecker wyróżnia trzy różne typy 

integracji, stanowiące kombinację takich 
podstawowych elementów, jak normy 
społeczne osoby i ich zachowania.

• Pierwszym z nich jest integracja 

kulturowa, tworzona na podstawie 
określonych wzorów kulturowych, między, 
którymi zachodzi bądź to wysoki stopień 
spójności (koherentność) bądź tez wysoki 
stopień rozbieżności.

 

 

 

 

• Drugim jest integracja normatywna, będąca 

wskaźnikiem stopnia zachowań konformistycznych 

w grupie społecznej, a więc zgodności między 

normami grupowymi a zachowaniami.

• Trzeci typ to integracja komunikatywna 

(łącznościowa) polegająca na wymianie między 

członkami grupy symboli, znaczeń i informacji.

• Czwarta to integracja funkcjonalna odnosząca się 

do procesu wymiany między członkami grupy. Ma 

charakter obiektywny i wynika z podziału pracy. 

Rodzaje integracji można traktować jako proces, w 

którym stopień natężenia może być bardzo różny, 

ale zawsze prowadzi do powstania pewnych 

społecznych całości. 

 

 

 

 

• W węższym rozumieniu pojęcia więzi 

społecznej rezultat procesów integracyjnych w 
odniesieniu konkretnej grupy społecznej 
można określić, jako 

spójność grupowa

, 

która może mieć wymiar formalny i oznaczać 
siłę więzi grupowej, bez względu na genezę i 
rodzaj więzi łączących, jak i wymiar 
subiektywny. Spójność taka oznacza więź 
psychiczną między członkami danej grupy. 
Następstwem spójności grupowej jest 

solidarność.

 

 

 

 

• W węższym rozumieniu 

solidarność

 

oznacza relację części do całości, pewne 

funkcjonalne zachowania jednostek, 

zmierzające do realizacji celów grupy. 

Reasumując - następstwem spójności 

grupowej jest osiągnięcie przez nią 

zakładanych celów. Stąd też, o ile  szerokie 

rozumienie więzi społecznej odnosi się do 

wszelkich zjawisk i procesów zachodzących 

w grupie, o tyle wąskie rozumienie odnosi 

się jedynie do zespołu elementów 

wspólnych, koniecznych i wystarczających 

do powstania i istnienia grupy.

 

 

 

 

PROCES

TWORZENIA SIĘ WIĘZI 

SPOŁECZNEJ

 

 

 

 

• O spójności wewnętrznej zbiorowości 

ludzkich decydują przede wszystkim 
procesy spontanicznie, stanowiące 
również podstawę tworzenia się 
organizacji państwowych 
i religijnych. J.Szczepański zaznacza 
przy tym, iż 

 

 

 

 

• „

Socjologia jako odrębna nauka zaczęła 

się rozwijać  właśnie wtedy, gdy zaczęto 

szukać praw rządzących tymi 

spontanicznymi procesami życia 

zbiorowego. Wśród tych zagadnień 

problem wewnętrznej spójności grup, 

problem utrzymywania się w zbiorowości 

i trwania jako identycznych całości, 

mimo zmiany składu członków, 

utrzymywania norm, wzorów zachowań, 

wartości kulturowych itp. wysuwał się 

na czoło jako podstawowy

”. 

 

 

 

 

• Na proces tworzenia i podtrzymywania więzi 

jednym z najprostszych elementów jest 

styczność postrzegana między jednostkami, 

która może mieć charakter pośredni i 

bezpośredni. Styczność przestrzenna może 

przerodzić się w styczność i łączność 

psychiczną. Ma to miejsce wtedy, gdy 

wystąpi zainteresowanie drugą osobą  z 

punktów widzenia bardzo różnych 

(świadomych, jak 

i nieświadomych, ekonomicznych, 

emocjonalnych). 

 

 

 

 

• Zainteresowanie może być jedno lub 

dwustronne, stanowiące bardziej 
pewną podstawę rozwoju więzi 
społecznej. Styczność psychiczną 
tworzą  więc wzajemne 
zainteresowania  (może ona mieć 
charakter bezpośredni i pośredni). 

 

 

 

 

• Styczność psychiczna przekształcić się może 

w łączność psychiczną prowadzącą do rozwoju 

wzajemnych sympatii czy przywiązania. 

Jednakże nie jest to warunek konieczny do 

pojawienia się następnego elementu więzi tj. 

styczności społecznej, w której nie tylko 

występuje element zainteresowania, ale 

również podejmowania określonych czynności.

•  Rozróżnia się kilka podstawowych 

dychotomicznie (dwudzielnie) ujętych 

rodzajów styczności: 

 

 

 

 

•

przelotne i trwałe

 (pytanie o drogę, 

godzinę)

•

publiczne i prywatne

 (student 

składający egzamin przed 
wykładowcą)

•

pośrednie i bezpośrednie

 

(wysłuchiwanie czyjegoś wystąpienia, 
czynności wykonywane przez co 
najmniej dwóch partnerów).

 

 

 

 

Dalszy element konstruujący więź społeczną 

to interakcje, czyli wzajemne oddziaływania 

na siebie jednostek, które przebiegają wedle 

stałych zasad i wzorców postępowania, nie 

tylko zrozumiałych dla osób, na które 

chcemy oddziaływać, ale również przez nie 

akceptowalnych i mieszczących się w 

szerszych zasadach postępowania, 

opanowanych w procesie socjalizacji. 

Szczególną jednak uwagę zwraca się na 

metody działań społecznych mające 

prowadzić do zakładanego celu.
 

 

 

 

 

• F. Znaniecki, a za nim wielu polskich 

socjologów uważa, że wszelkie 
metody działań społecznych, 
występujące we współczesnym 
społeczeństwie są pochodnymi 
dwóch podstawowych metod: 

 

 

 

 

•  metody negatywnego przymusu 

(nakazu i zakazu) i pozytywnego 
nakłaniania (perswazji, czyli 
przekonania). W procesie interakcji 
istotną rolę odgrywają nie tylko 
metody działania, ale również same 
narzędzia do tego działania, które 
określa się mianem 

wzorów działań 

społecznych

. 

 

 

 

 

• Wzory te, są „przepisami” różnych 

działań społecznych 
(podporządkowywania, nakłaniania) i 
mają często charakter czysto 
kulturowy, tak więc różnią się 
w zależności od zmieniającego się w 
procesie transformacji ustrojowej 
społeczeństwa.