Niesterydowe
leki
przeciwzapalne
Niesterydowe
leki
przeciwzapalne
Niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ), to duża grupa leków o
różnorodnej budowie chemicznej, ale o podobnych właściwościach
farmakologicznych.
Wywierają
działanie
przeciwzapalne,
przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, aczkolwiek poszczególne efekty
są wyrażone w różnym stopniu.
PODZIAŁ NIESTERYDOWYCH LEKÓW
PRZECIWZAPALNYCH W ZALEŻNOŚCI OD
BUDOWY CHEMICZNEJ
KWASY KARBOKSYLOWE
KWASY
ENOLOWE
POCHODNE
KW. SALICY-
LOWEGO
POCHODNE
KW.
OCTOWEGO
POCHODNE
KW. PROPIO-
NOWEGO
POCHODNE
KW.FENA-
MOWEGO
OKSYKAMY
POCHODNE
PIRAZOLONU
PIROKSYKAM
SUDOKSYKAM
IZOKSYKAM
AMINOFENAZON
FENYLOBUTAZON
OKSYFENBUTAZON
KW.FLU-
FENAMOWY
KW.MEFENA
-MOWY
IBUPROFEN
NAPROXEN
FENOPROFEN
KETOPROFEN
INDOMET-
ACYNA
TOLMETYNA
SULINDAK
DIKLOFENAK
AKLOFENAK
FENKLOFENAK
ASPIRYNA
SALICYLAMID
SALICYLAN Na
SALICYLAN
CHOLINY
POCHOD.
KARBO-
HETERO-
CYKLICZNE
POCHOD.
KW. FENY-
LOOCTO-
WEGO
Niesterydowe leki przeciwzapalne
Różna budowa chemiczna
pochodne kwasu octowego
(diclofenac, metindol)
pochodne kwasu propionowego
(ibuprofen,
naproxen)
pochodne kwasu antranilowego
(mefacit)
butylopirazolidyny
(butapirazol)
oksykamy
(piroxicam)
Podobne właściwości farmakologiczne –
działanie
przeciwbólowe i przeciwzapalne
Niesterydowe leki przeciwzapalne
Objawy kliniczne zatrucia
objawy ze strony przewodu pokarmowego –
nudności, wymioty (mogą być podbarwione
krwią), bóle brzucha
rzadko – senność, ataksja, szum w uszach,
oczopląs, dezorientacja
w ciężkich zatruciach niektórymi lekami
(piroxicam, ibuprofen, fenylobutazon, kw.
mefenamowy)
– drgawki, śpiączka,
niewydolność nerek, uszkodzenie wątroby,
zaburzenia krzepnięcia, agranulocytoza
Leczenie - objawowe
Powikłania ze strony przewodu pokarmowego
Efekty uboczne związane ze stosowaniem aspiryny i innych NLPZ
obejmują łagodne dolegliwości dyspeptyczne po krwawienie z
przewodu pokarmowego czy jego perforację. Przyjmowanie przez
ponad rok przepisywanych przez lekarza NLPZ może prowadzić do
objawowej choroby wrzodowej i jej powikłań. Uszkodzenie śluzówki
przewodu pokarmowego jest wynikiem bezpośredniego hamowania
syntezy
prostaglandyn,
które
stanowią
element
„bariery
śluzówkowej”. Wykazano, że dawki aspiryny nieprzekraczające
10mg/dobę hamują syntezę prostaglandyn w śluzówce żołądka. Niskie
dawki NLPZ mają być również odpowiedzialne za krwawienia z
przewodu pokarmowego nie związane z wrzodami, ale będące wtórne
do upośledzenia funkcji płytek krwi.
Powikłania ze strony przewodu pokarmowego
1.
niestrawność – występuje u 25-40% pacjentów przyjmujących NLPZ i jest
zależna od dawki. Częściej jest zgłaszana przez ludzi starszych.
2.
nadżerka – u 90% badanych, którzy przyjęli na 2 godziny przed
badaniem 1300mg aspiryny, wykazano w żołądku obecność poszerzenia
naczyń śluzówkowych (petechie).
Mogą one stanowić podłoże do powstawania nadżerek, które często
stwierdza się u przewlekle stosujących NLPZ.
3.
wrzód – gdy uszkodzenie śluzówki sięga błony podśluzowej. U osób
przyjmujących aspirynę dłużej niż 3 miesiące wrzód żołądka stwierdzano u
15%, a dwunastnicy u 2-4%.
4.
krwawienie i perforacja – powikłania choroby wrzodowej. Dotyczy 1%
pacjentów po 3-6miesięcznej kuracji z użyciem NLPZ, ale już 2-4% po
rocznym leczeniu. Powikłania te są zależne od dawki przyjmowanej
aspiryny. Ryzyko względne wystąpienia przewlekłego wrzodu żołądka nie
wzrasta znacząco, gdy ilość spożywanej aspiryny nie przekracza 20 tabl.
tygodniowo.
90% pacjentów, u których potwierdzono endoskopowo nadżerkę śluzówki
bądź
wrzód nie zgłaszało dolegliwości.
Powikłania ze strony przewodu pokarmowego
Ponad 7 pacjentów/1000 z chorobą zwyrodnieniową stawów, którzy są
leczeni z użyciem NLPZ przez rok, dochodzi do poważnego powikłania ze
strony przewodu pokarmowego.
Oznacza to, że 16 500 pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów
umiera w USA, co należy wiązać ze stosowaniem NLPZ. Jest to liczba
porównywalna z liczbą zgonów z powodu AIDS, a większa od liczby
zgonów z powodu choroby Hodgkin’a, szpiczaka mnogiego, astmy
oskrzelowej.
Ryzyko powikłań wzrasta wraz z dawką stosowanego NLPZ. Ilość
hospitalizacji związanych z terapią NLPZ wzrasta z 4/1000 leczonych do
40/1000 leczonych dużymi dawkami. Do 1/3 zgonów u chorych powyżej
65r.ż. przyczyniają się NLPZ.
Czynniki ryzyka powikłań ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego
u chorych przyjmujących NLPZ.
wiek
ciężki ogólny stan chorego
stosowanie doustnych glikokortykosterydów
choroba wrzodowa w wywiadzie (wrzód trawienny)
epizod krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego w
wywiadzie.
leczenie przeciwzakrzepowe
kombinowana terapia NLPZ
duże dawki NLPZ
palenie tytoniu (?)
picie alkoholu (?)
Powikłania ze strony przewodu pokarmowego
Powikłania hematologiczne
Aspiryna i inne NLPZ wpływają na hemostazę i funkcję płytek krwi
poprzez hamowanie syntezy prostaglandyn i tromboksanu A
2
, wynikiem
czego jest wydłużenie czasu krwawienia i zmniejszenie agregacji płytek
krwi. Aspiryna blokuje COX nieodwracalnie poprzez acetylację z
wytworzeniem wiązania kowalencyjnego. Ponieważ płytki krwi
pozbawione są jądra komórkowego resynteza COX staje się niemożliwa,
a antyagregacyjne działanie aspiryny przedłuża się na 7-10 dni. Po
odstawieniu aspiryny czas krwawienia ulega normalizacji w ciągu 1-
2dni, ale agregacja płytek pozostaje upośledzona conajmniej 7dni.
Pozostałe NLPZ hamują aktywność COX odwracalnie, powodując
przejściowe (Piroxicam do 3 dni, Ibuprofen do 24h), zależne od dawki,
wydłużenie czasu krwawienia, który rzadko przekracza górną granicę
normy.
Powikłania hematologiczne
Poważne spontaniczne krwawienia zdarzają się rzadko. Nawet
duże zabiegi chirurgiczne w nikłym procencie komplikowane są
przez znaczną utratę krwi, co wiązać by można ze stosowaniem
przed zabiegiem przez chorego NLPZ. Ryzyko krwawień dotyczy
głównie tych chorych, którzy mają upośledzoną hemostazę (np.
wrodzone koagulopatie, trobocytopenię) czy też ciężkie
uszkodzenie wątroby. Większe ryzyko krwawień dotyczy również
osób, które stosują równocześnie antykoagulanty (np.pochodne
kumaryny), bądź też piją alkohol.
Duże ryzyko powikłań nerkowych w terapii NLPZ dotyczy chorych
z wcześniej już występującą chorobą nerek, bądź schorzeniami
innych narządów.
Czynniki ryzyka chorób nerek indukowanych przez
NLPZ
1.
wcześniej już istniejąca choroba nerek
2.
cukrzyca
3.
nadciśnienie tętnicze
4.
zastoinowa niewydolność krążenia
5.
marskość wątroby
6. utrata płynów (biegunka, krwotoki, stosowanie
środków
moczopędnych).
Powikłania nerkowe
Powikłania nerkowe
Aktualnie dobrze udokumentowano 2 rodzaje uszkodzenia nerek
indukowane przez NLPZ:
1.„Klasyczna”
nefropatia
analgetyczna
–
jest
efektem
nawykowego spożywania przez co najmniej kilka lat mieszaniny leków,
wśród których są przynajmniej 2 przeciwgorączkowe oraz kodeina lub
kofeina. Charakteryzuje się martwicą brodawek nerkowych i
przewlekłym śródmiąższowym zapaleniem nerek, co z czasem wiedzie
do postępującej niewydolności nerek.
2.
Toksyczne uszkodzenie nerek związane ze stosowaniem NLPZ –
schorzenie to występuje pod różnymi postaciami:
ostra niewydolność nerek wtórna do skurczu naczyń
nerkowych
śródmiąższowe zapalenie nerek często objawiające się jako
zespół
nerczycowy
hiperkaliemia
zatrzymanie wody i sodu w organiźmie
martwica brodawek nerkowych (rzadko)
Powikłania nerkowe
Zaburzenia wodno-elektrolitowe:
Najczęstsze powikłanie nerkowe w trakcie terapii NLPZ. Obrzęki
stwierdza się u 3-5% leczonych. Często stwierdza się hipernatriemię,
hiperkaliemia jest rzadsza. Zaburzenia te są wynikiem hamowania
syntezy prostaglandyn, które mediują efekty wywierane przez ADH,
przeciwstawne do aldosteronu. Skurcz naczyń nerkowych prowadzi do
zmniejszenia przepływu nerkowego zwiększając reabsorpcję sodu.
Ostra niewydolność nerek
Dotyczy osób z wcześniej już upośledzoną funkcją nerek.
Opisywana przy przedawkowaniu paracetamolu.
Pacjenci z wyjściowym poziomem kreatyniny w surowicy przekraczającym
2.5mg% powinni unikać stosowania jakichkolwiek NLPZ.
Powikłania nerkowe
Zespół nerczycowy i ostre śródmiąższowe zapalenie nerek
Zespół nerczycowy jest efektem uszkodzenia cewek nerkowych.
Stwierdza się obniżenie przesączania kłębkowego oraz zatrzymanie
wody i sodu w organizmie. NLPZ działają jak alergeny prowadząc do
aktywacji limfocytów. Rozwija się zespół nerczycowy i śródmiąższowe
zapalenie nerek. Jest rzadkim powikłaniem (dotyczy 0.01-0.02%
leczonych NLPZ) i może wystąpić w każdym momencie leczenia.
Martwica brodawek nerkowych
Wywoływana przez fenacetynę, jednoczesne stosowanie paracetamolu,
aspiryny i kofeiny lub kodeiny. Jest najcięższym powikłaniem związanym z
przewlekłym stosowaniem dużych dawek środków przeciw-bólowych.
Powikłania nerkowe
Aspiryna w dawkach terapeutycznych u osób z prawidłową funkcją
nerek nie prowadzi do zaburzenia ich funkcji. U osób ze schorzeniem
nerek może odwracalnie upośledzić ich funkcję. Duże ryzyko powikłań
dotyczy chorych z wcześniej już występującą chorobą nerek,
nadciśnieniem, zastoinową niewydolnością krążenia, marskością
wątroby.
Paracetamol spożyty w dawce 500mg-1g/kg m.c./dobę (badania
doświadczalne) prowadzi do martwicy brodawek nerkowych. Ale brak
dowodów, aby sporadyczne stosowanie paracetamolu prowadziło do
uszkodzenia nerek. Spożywanie nawykowe mieszaniny środków
przeciwbólowych (w tym aspiryny i paracetamolu) wiąże się z dużym
ryzykiem uszkodzenia nerek, a z czasem ich niewydolnością.
Paracetamol
Historia
Paracetamol został zsyntetyzowany w
Stanach Zjednoczonych w Johns Hopkins
University w 1877 roku
W 1950 roku został szeroko wprowadzony do
lecznictwa w USA jako środek
przeciwgorączkowy i przeciwbólowy,
zastępując i wypierając fenacetynę
wraz ze wzrostem stosowania paracetamolu
zaczęto notować przypadki zatruć tym lekiem.
W 1966 roku w Wielkiej Brytanii
zarejestrowano i opisano pierwszy przypadek
masywnego uszkodzenia wątroby wskutek
przedawkowania paracetamolu
W UK paracetamol jest czynnikiem
etiologicznym samozatruć głównie u
pacjentów poniżej 35 roku życia (ok. 41%)
Paracetamol
Historia (cd)
W Polsce znany jest od ok. 20 lat, natomiast
od 5 - 6 lat jest szeroko stosowany, często jako
lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy
pierwszego rzutu
Obecnie dostępny jest w większości sklepów
ogólnospożywczych, stacji benzynowych
Jest też szeroko reklamowany we wszystkich
mediach
Zatruciom paracetamolem i jego toksyczności
poświęcono wiele uwagi i według niektórych
autorów problem jest przeceniony, gdyż tylko
u niewielkiej liczby pacjentów rozwija się
toksyczne uszkodzenie wątroby, która i tak ma
duże zdolności regeneracyjne
Paracetamol
Budowa
Paracetamol jest syntetyczną pochodną para-
Paracetamol jest syntetyczną pochodną para-
aminofenolu (aniliny)
aminofenolu (aniliny)
PARACETAMOL
Działanie toksyczne paracetamolu na inne układy i
narządy:
Nerki: martwica proksymalnych kanalików nerkowych,
niewydolność nerek
(uszkodzenie nerek może być niezależne od uszkodzenia
wątroby)
Trzustka: krwotoczne zapalenie trzustki
(występuje znacznie częściej u osób nadużywających alkohol)
Układ krążenia: bradykardia, tachykardia zatokowa, blok
przewodzenia/rytm węzłowy, arytmie komorowe, uniesienie bądź
obniżenie odcinka ST, niespecyficzne zmiany ST-T, odwrócenie
załamka T, ogniskowa martwica myocardium, lokalne
krwawienia,zwyrodnienie tłuszczowe miocytów, kardiomiopatia
roztrzeniowa, zastoinowa niewydolność krążenia.
(Lip i Vale)
PARACETAMOL
Objawy uboczne
Objawy uboczne stosowania paracetamolu w dawkach terapeutycznych występują bardzo
rzadko
wielopostaciowe wysypki skórne
trombocytopenia
leukopenia
neutropenia
agranulocytoza
pancytopenia
zaczerwienienie skóry
obrzęk naczynioruchowy
hipotermia
zaburzenie oddychania, skurcz oskrzeli
zaburzenie krążenia obwodowego do wstrząsu włącznie
Zaburzenia ze strony układu
krwiotwórczego
PARACETAMOL
Paracetamol a używanie alkoholu
Etanol zwiększa hepatotoksyczność paracetamolu u osób stale
nadużywających alkohol (jest to wynik wysokiej aktywności
układu moonoksygenaz wątrobowych już wcześniej
indukowanych przez etanol).
U osób ostro zatrutych etanolem dochodzi do zwolnienia i
obniżenia metabolizmu paracetamolu w wątrobie, a co za tym
idzie obniżenia działania hepatotoksycznego paracetamolu
.
Paracetamol
Objawy i przebieg zatrucia
Faza I – występuje po
Faza I – występuje po ok. ½ godz. po spożyciu i trwa
24 godziny
brak łaknienia
brak łaknienia
złe samopoczucie
złe samopoczucie
obfite pocenie się
obfite pocenie się
bladość skóry
bladość skóry
Faza II – 24 do 48 godzin
Faza II – 24 do 48 godzin
bóle w okolicy podżebrza prawego
bóle w okolicy podżebrza prawego
wzrost aktywności AspAT, AlAT i stężenia
wzrost aktywności AspAT, AlAT i stężenia
bilirubiny
bilirubiny
obniżenie wskaźnika protrombiny
obniżenie wskaźnika protrombiny
może
może
rozpocz
rozpocz
ąć
ąć
się ostra niewydolność nerek
się ostra niewydolność nerek
(oliguria początkowo z prawidłowym poziomem
(oliguria początkowo z prawidłowym poziomem
mocznika, ze względu na brak jego syntezy w
mocznika, ze względu na brak jego syntezy w
uszkodzonej wątrobie)
uszkodzonej wątrobie)
Paracetamol
Objawy i przebieg zatrucia
Objawy i przebieg zatrucia
Faza III – od 72 do 96 godzin
Faza III – od 72 do 96 godzin
postępujące uszkodzenie wątroby
postępujące uszkodzenie wątroby
biochemiczne
biochemiczne
(wzrost aktywności transaminaz, wzrost stężenia
(wzrost aktywności transaminaz, wzrost stężenia
bilirubiny, obniżenie stężenia protrombiny) i
bilirubiny, obniżenie stężenia protrombiny) i
kliniczne (
kliniczne (
wymioty, zażółcenie powłok skórnych,
wymioty, zażółcenie powłok skórnych,
bóle okolicy podżebrza prawego, splątanie,
bóle okolicy podżebrza prawego, splątanie,
drżenia rąk, zaburzenia świadomości
drżenia rąk, zaburzenia świadomości
)
)
encefalopatia wątrobowa
encefalopatia wątrobowa
,
,
śpiączka wątrobowa
śpiączka wątrobowa
uszkodzenie cewek nerkowych
uszkodzenie cewek nerkowych
,
,
niewydolność
niewydolność
nerek
nerek
zaburzenia metaboliczne (
zaburzenia metaboliczne (
hipoglikemia
hipoglikemia
,
,
kwasica
kwasica
metaboliczna
metaboliczna
)
)
niedotlenienie, uszkodzenie mięśnia sercowego,
niedotlenienie, uszkodzenie mięśnia sercowego,
wzrost CPK, frakcji mB
wzrost CPK, frakcji mB
krwotoczne zapalenie trzustki (
krwotoczne zapalenie trzustki (
zwłaszcza przy
zwłaszcza przy
współistniejącym uzależnieniu od alkoholu)
współistniejącym uzależnieniu od alkoholu)
zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego DIC
zespół wykrzepiania wewnątrznaczyniowego DIC
wstrząs
wstrząs
Paracetamol
Objawy i przebieg zatrucia
Faza IV – faza
Faza IV – faza
zdrowienia
zdrowienia
– od
– od
4 d
4 d
nia
nia
do 2 tygodni
do 2 tygodni
Jeżeli w ciągu 4 pierwszych dni ostrego zatrucia
Jeżeli w ciągu 4 pierwszych dni ostrego zatrucia
nie dojdzie do
nie dojdzie do
martwicy wątroby
martwicy wątroby
, to objawy
, to objawy
występujące w trzecim etapie powoli cofają się i
występujące w trzecim etapie powoli cofają się i
dochodzi do całkowitego wyzdrowienia pacjenta
dochodzi do całkowitego wyzdrowienia pacjenta
Do z
Do z
gon
gon
u dochodzi
u dochodzi
zwykle między 4 a 6 dniem
zwykle między 4 a 6 dniem
od zatrucia
od zatrucia
Uszkodzenie wątroby cofa się w czasie do kilku
Uszkodzenie wątroby cofa się w czasie do kilku
tygodni. Dochodzi do całkowitej odbudowy
tygodni. Dochodzi do całkowitej odbudowy
struktury wątroby.
struktury wątroby.
Stosunkowo rzadko dochodzi do powstania
Stosunkowo rzadko dochodzi do powstania
zmian zwłóknieniowych w wątrobie.
zmian zwłóknieniowych w wątrobie.
Paracetamol
Postępowanie lecznicze
opóźnienie wchłaniania
opóźnienie wchłaniania
prowokowanie wymiotów
prowokowanie wymiotów
płukanie żołądka i podanie środka
płukanie żołądka i podanie środka
przeczyszcającego
przeczyszcającego
(do 2 godzin od zażycia)
(do 2 godzin od zażycia)
podawanie węgla aktywowanego
podawanie węgla aktywowanego
podawanie specyficznej odtrutki
podawanie specyficznej odtrutki
N-acetylocysteina jest specyficzną odtrutką
N-acetylocysteina jest specyficzną odtrutką
(
(
prekursor glutationu
prekursor glutationu
), p
), p
odawanie odtrutki
odawanie odtrutki
powinno być rozpoczęte jak najszybciej
powinno być rozpoczęte jak najszybciej
,
,
n
n
ajkorzystniej jest podać NAC w 4
ajkorzystniej jest podać NAC w 4
-
-
8 godz. od
8 godz. od
zatrucia lub wcześniej
zatrucia lub wcześniej
Podawanie NAC zapobiega akumulacji,
Podawanie NAC zapobiega akumulacji,
powstawaniu i gromadzeniu toksycznych
powstawaniu i gromadzeniu toksycznych
produktów przemiany paracetamolu
produktów przemiany paracetamolu
, p
, p
rzyspiesza i
rzyspiesza i
pobudza syntezę glutationu oraz przyspiesza
pobudza syntezę glutationu oraz przyspiesza
sprzęganie z kwasem siarkowym, jako donor grup
sprzęganie z kwasem siarkowym, jako donor grup
sulfhydrylowych
sulfhydrylowych
Paracetamol
Postępowanie lecznicze (cd)
podawanie specyficznej odtrutki
podawanie specyficznej odtrutki
DAWKI
DAWKI
Doustnie:
Doustnie:
dawka początkowa
dawka początkowa
140
140
mg/kg m.c
mg/kg m.c
.
.
,
,
następnie:
następnie:
70 mg/kg m. c.
70 mg/kg m. c.
co 4 godz
co 4 godz
iny do
iny do
68 godz
68 godz
in od
in od
momentu zatrucia
momentu zatrucia
(w sumie 17 dawek)
(w sumie 17 dawek)
Dożylnie:
Dożylnie:
150 mg/kg m.c.
150 mg/kg m.c.
w 200 ml 5% glukozy
w 200 ml 5% glukozy
przez 15 min., następnie
przez 15 min., następnie
50 mg/kg m.c
50 mg/kg m.c
. w 500ml
. w 500ml
5% glukozy w ciągu 4 godz
5% glukozy w ciągu 4 godz
in oraz ostatnia dawka
in oraz ostatnia dawka
-
-
100 mg/kg m.c.
100 mg/kg m.c.
w 1
w 1
L
L
5% glukozy przez 16
5% glukozy przez 16
godz
godz
in
in
Paracetamol
Postępowanie lecznicze (cd)
Przyspieszenie eliminacji
Przyspieszenie eliminacji
h
h
emodializa wskazana tylko do kilku godzin po
emodializa wskazana tylko do kilku godzin po
spożyciu leku
spożyciu leku
h
h
emoperfuzja jest zalecana w zatruciach dużymi
emoperfuzja jest zalecana w zatruciach dużymi
dawkami paracetamolu w celu zmniejszenia
dawkami paracetamolu w celu zmniejszenia
powstawania toksycznych produktów przemiany
powstawania toksycznych produktów przemiany
materii
materii
;
;
z
z
alecana t
alecana t
akże
akże
w rozpoczynającej się
w rozpoczynającej się
encefalopatii wątrobowej
encefalopatii wątrobowej
d
d
ializa otrzewnowa- nieskuteczna
ializa otrzewnowa- nieskuteczna
Leczenie objawowe
Leczenie objawowe
uzupełnianie
uzupełnianie
i korygowanie zaburzeń
i korygowanie zaburzeń
elektrolitowych
elektrolitowych
zwalczanie hipoglikemii
zwalczanie hipoglikemii
witamina K
witamina K
1
1
, osocze mrożone, przetaczanie krwi
, osocze mrożone, przetaczanie krwi
blokery H
blokery H
2
2
leczenie obrzęku mózgu
leczenie obrzęku mózgu
Przeszczep wątroby
Przeszczep wątroby
Salicylany
Historia
Salicylany
Salicylany
należą do grupy niesterydowych leków
należą do grupy niesterydowych leków
przeciwzapalnych
przeciwzapalnych
, w
, w
skład
skład
której
której
wchodzi kwas
wchodzi kwas
acetylosalicylowy oraz jego pochodne: kw.
acetylosalicylowy oraz jego pochodne: kw.
aminosalicylowy, salicylan amonu, etylu, metylu, potasu,
aminosalicylowy, salicylan amonu, etylu, metylu, potasu,
diflunisal, benorylat
diflunisal, benorylat
ASPIRYNA (kw
ASPIRYNA (kw
as
as
acetylosalicylowy)
acetylosalicylowy)
-
-
najpopularniejszy
najpopularniejszy
lek na świecie
lek na świecie
, m
, m
a działanie przeciwbólowe,
a działanie przeciwbólowe,
przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwzakrzepowe
przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwzakrzepowe
W 1887 roku niemiecki chemik Feliks Hoffman otrzymał
W 1887 roku niemiecki chemik Feliks Hoffman otrzymał
trwały kwas acetylosalicylowy
trwały kwas acetylosalicylowy
Wynalazek zarejestrowano w 1899 roku pod nazwą
Wynalazek zarejestrowano w 1899 roku pod nazwą
ASPIRYNA
- jako lek przeciwbólowy i łagodzący objawy
- jako lek przeciwbólowy i łagodzący objawy
przeziębienia
przeziębienia
Początkowo sprzedawana była jako proszek w słoiczkach
Początkowo sprzedawana była jako proszek w słoiczkach
lub torebkach, od 1904 roku w postaci tabletek
lub torebkach, od 1904 roku w postaci tabletek
Farmakokinetyka
Absorbcja
Absorbcja
Salicylany dobrze wchłaniają się w żołądku, głównie
Salicylany dobrze wchłaniają się w żołądku, głównie
jednak proces ten zachodzi w górnym odcinku jelita
jednak proces ten zachodzi w górnym odcinku jelita
cienkiego
cienkiego
Dystrybucja
Dystrybucja
Salicylany przenikają do większości tkanek i płynów
Salicylany przenikają do większości tkanek i płynów
ustrojowych, w tym do mleka, płynu mózgowo-
ustrojowych, w tym do mleka, płynu mózgowo-
rdzeniowego, płynu stawowego, łożyska, głównie
rdzeniowego, płynu stawowego, łożyska, głównie
dzięki biernej dyfuzji zależnej od pH środowiska.
dzięki biernej dyfuzji zależnej od pH środowiska.
Stopień wiązania się z białkami oraz objętość
Stopień wiązania się z białkami oraz objętość
dystrybucji zależą od stężenia salicylanów w surowicy
dystrybucji zależą od stężenia salicylanów w surowicy
Metabolizm i wydalanie
Metabolizm i wydalanie
Salicylany są hydrolizowane w ścianie jelit,
Salicylany są hydrolizowane w ścianie jelit,
mikrosomach komórek wątrobowych i krwinkach
mikrosomach komórek wątrobowych i krwinkach
czerwonych do kwasu salicylowego i innych
czerwonych do kwasu salicylowego i innych
pochodnych przy udziale swoistych esteraz. W
pochodnych przy udziale swoistych esteraz. W
wątrobie, nerkach, a także aktywowanych
wątrobie, nerkach, a także aktywowanych
granulocytach obojętnochłonnych, kwas salicylowy
granulocytach obojętnochłonnych, kwas salicylowy
ulega dalszej hydroksylacji, lub sprzęganiu z glicyną i
ulega dalszej hydroksylacji, lub sprzęganiu z glicyną i
kwasem glukuronowym. Metabolity nie wykazują
kwasem glukuronowym. Metabolity nie wykazują
aktywności farmakologicznej
aktywności farmakologicznej
Salicylany
Salicylany
Farmakokinetyka
Metabolizm i wydalanie
Metabolizm i wydalanie
(cd)
(cd)
Salicylany są w całości wydalane z moczem, a
Salicylany są w całości wydalane z moczem, a
proces ten zależny jest od pH moczu
proces ten zależny jest od pH moczu
Zakwaszenie moczu zmniejsza wydalanie
Zakwaszenie moczu zmniejsza wydalanie
salicylanów i podwyższa ich stężenie w surowicy
salicylanów i podwyższa ich stężenie w surowicy
Natomiast alkalizacja zwiększa wydalanie
Natomiast alkalizacja zwiększa wydalanie
salicylanów i obniża ich stężenie w surowicy prawie
salicylanów i obniża ich stężenie w surowicy prawie
o połowę
o połowę
Węgiel aktywowany zmniejsza absorbcję
Węgiel aktywowany zmniejsza absorbcję
salicylanów z jelit i wydłuża T
salicylanów z jelit i wydłuża T
1/2
1/2
kwasu salicylowego
kwasu salicylowego
do 30 godzin
do 30 godzin
Salicylany
Mechanizm działania toksycznego
Salicylany
Salicylany
nasilają
nasilają
procesy utleniania w ustroju
procesy utleniania w ustroju
zwiększon
zwiększon
a
a
produkcj
produkcj
a
a
CO
CO
2
2
pobudzenie ośrodka
pobudzenie ośrodka
oddechowego i zwiększenie wentylacji pęcherzyków
oddechowego i zwiększenie wentylacji pęcherzyków
płucnych
płucnych
– hiperwentylacja
– hiperwentylacja
W większych dawkach, kiedy stężenie we krwi osiąga
W większych dawkach, kiedy stężenie we krwi osiąga
350 mg/L, salicylany bezpośrednio pobudzają ośrodek
350 mg/L, salicylany bezpośrednio pobudzają ośrodek
oddechowy
oddechowy
zwiększ
zwiększ
enie
enie
częstości oddechów
częstości oddechów
alkaloz
alkaloz
a
a
oddechow
oddechow
a
a
Organizm broni się przed alkalozą przez zwiększenie
Organizm broni się przed alkalozą przez zwiększenie
wydalania nerkowego wodorowęglanów
wydalania nerkowego wodorowęglanów
kwasic
kwasic
a
a
metaboliczn
metaboliczn
a;
a;
razem z wodorowęglanami
razem z wodorowęglanami
-
-
utrata sodu i
utrata sodu i
potasu
potasu
obniżeni
obniżeni
e
e
pH krwi i
pH krwi i
stężenia
stężenia
wodorowęglanów
wodorowęglanów
oraz
oraz
hipokaliemi
hipokaliemi
a
a
Salicylany
Mechanizm działania toksycznego (cd)
Pobudzenia metabolizmu ustroju
gromadzenie we
krwi produktów przemiany materii: kwasu
acetooctowego, pirogronowego, mlekowego
kwasica
metaboliczna. Występuje ona gdy poziom salicylanów we
krwi wynosi ok. 500 mg/L, co odpowiada lekkiemu
zatruciu.
Duże dawki salicylanów powodują obniżenie pH krwi i
stężenia wodorowęglanów oraz hamują wrażliwość
ośrodka oddechowego na CO
2
niewyrównana kwasica
oddechowa
porażeni
porażeni
e
e
ośrodka
ośrodka
oddechowego i
oddechowego i
naczynioruchowego
naczynioruchowego
Objawy zatrucia
Zatrucie lekkie
Zatrucie lekkie
:
:
najczęściej występuje u osób przewlekle
najczęściej występuje u osób przewlekle
zażywających aspirynę, zwłaszcza u osób starszych
zażywających aspirynę, zwłaszcza u osób starszych
Zaburzenia równowagi
Zaburzenia równowagi
Drżenia mięśniowe
Drżenia mięśniowe
Szum w uszach
Szum w uszach
Zaburzenia słuchu – niedosłyszenie
Zaburzenia słuchu – niedosłyszenie
Wzmożona potliwość
Wzmożona potliwość
Nudności, wymioty
Nudności, wymioty
Bóle głowy
Bóle głowy
Zaburzenia świadomości, splatanie
Zaburzenia świadomości, splatanie
Salicylany
Salicylany
Objawy zatrucia
Zatrucie ciężkie:
Hiperwentylacja
Hiperwentylacja
Wysoka
Wysoka
gorączka (wtórna do hipertermii
gorączka (wtórna do hipertermii
rhabdomyoliza
rhabdomyoliza
)
)
Pocenie się – prowadzi do
Pocenie się – prowadzi do
odwodnienia
odwodnienia
organizmu
organizmu
Hipoglikemia
Hipoglikemia
Drgawki
Drgawki
Halucynacje wzrokowe i słuchowe
Halucynacje wzrokowe i słuchowe
Pobudzenie a następnie depresja OUN
Pobudzenie a następnie depresja OUN
Porażenie ośrodka oddechowego
Porażenie ośrodka oddechowego
Wstrząs sercowo
Wstrząs sercowo
- naczyniowy
- naczyniowy
Salicylany
Śmierć spowodowana jest zwykle
Śmierć spowodowana jest zwykle
niewydolnością oddechową, towarzyszy
niewydolnością oddechową, towarzyszy
jej wstrząs sercowo-naczyniowy.
jej wstrząs sercowo-naczyniowy.
Niekiedy przyczyną śmierci mo
Niekiedy przyczyną śmierci mo
ż
ż
e być
e być
hipertermia. Najczęściej do zgonu
hipertermia. Najczęściej do zgonu
dochodzi przy przewlekłym zatruciu, u
dochodzi przy przewlekłym zatruciu, u
osób starszych (
osób starszych (
>
>
70 roku życia), u
70 roku życia), u
których średnie stężenie salicylanów w
których średnie stężenie salicylanów w
surowicy wynosi 700-900 mg
surowicy wynosi 700-900 mg
/
/
L.
L.
Leczenie
płukanie
płukanie
żołądk
żołądk
a
a
powtarzane
powtarzane
dawki węgla aktywowanego aby zapobiec
dawki węgla aktywowanego aby zapobiec
absorbcji salicylanów
absorbcji salicylanów
z przewodu pokarmowego
z przewodu pokarmowego
wyrównywanie zaburzeń
wyrównywanie zaburzeń
wodno
wodno
– elektrolitowych
– elektrolitowych
(hipokaliemia) i
(hipokaliemia) i
kwasowo – zasadowych (kwasica metaboliczna – l
kwasowo – zasadowych (kwasica metaboliczna – l
eczenie
eczenie
kwasicy powinno
kwasicy powinno
być agresywne, ponieważ obniżone pH zwiększa
być agresywne, ponieważ obniżone pH zwiększa
penetrację salicylanów do
penetrację salicylanów do
tkanek, zwłaszcza OUN
tkanek, zwłaszcza OUN
)
)
modyfikowana
modyfikowana
diureza alkaliczna
diureza alkaliczna
- wodorowęglan sodu
- wodorowęglan sodu
-
-
o
o
ptymalne jest
ptymalne jest
utrzymywanie pH moczu
utrzymywanie pH moczu
w granicach
w granicach
8
8
-
-
8.5
8.5
leczenie hipertermii, hipoglikemii, drgawek
leczenie hipertermii, hipoglikemii, drgawek
pozaustrojowe
pozaustrojowe
metody eliminacji
metody eliminacji
– hemodializa
– hemodializa
(wskazanie – stężenie
(wskazanie – stężenie
salicylanów w surowicy 1000 – 1200 mg/L)
salicylanów w surowicy 1000 – 1200 mg/L)
Salicylany
