PAMIĘĆ WĘCHOWA

Pamięć węchowa: jedyna w

swoim rodzaju??



Ludzie nie tylko doświadczają zapachów,

ale i je pamiętają



Jest strukturalnie niezależna od

zdolności poznawczych wyższego rzędu



Nie występuje też silna korelacja

pomiędzy właściwościami pamięci w

poszczególnych modalnościach



Wykorzystanie uczenia się awersyjnego

Charakterystyka pamięci

węchowej



Model magazynowania: rejestr sensoryczny (magazyn pamięci

ultrakrótkotrwałej), magazyn pamięci krótkotrwałej, magazyn

pamięci długotrwałej



Inny pogląd mówi o istnieniu tylko pamięci długotrwałej, czyli

magazynu jednolitego, niepodzielnego bez różnicowania na czas

przechowywania informacji



Wskazuje się na podobieństwo pamięci węchowej do pamięci w

zakresach innych modalności( badania z wykorzystaniem

potencjałów wywołanych dowiodły, że w okolicach ciemieniowych

=> rejestr sensoryczny jak w pamięci ikonicznej i echoicznej)



Magazyn bodźców węchowych, gdzie jest przetwarzany za pomocą

analizy, a nie jak w późniejszych etapach za pomocą syntezy



Detekcja zapachów jest rezultatem bardziej nerwu trójdzielnego

niż węchowego



W pamięci ultrakrótkotrwałej podobnie jak jest to w innych

modalnościach, bodźce przechowywane są przez ograniczony czas

i przetwarzane są wyłącznie w kodzie węchowym

Pamięć krótkotrwała



Początkowo zaprzeczano jej istnieniu ze względu na

niewielki spadek osiągnięć pamięci węchowej po 30 s,

24 godz., 28 dniach, 3 miesiącach, a nawet roku



Brak efektu miejsca w szeregu



Badania White’a i Treismana (1997) wykazały, że w

przypadku wykluczenia nazywania zapachów można

jednak stwierdzić efekt miejsca



Pojemność zgodna z koncepcja millerowskiej siódemki

7+/-2



Poziom interferencji wzrokowo-węchowej wyższy niż

werbalno-węchowej



Dobrze wyuczone zapachy są odporne na

interferowanie



Przechowywanie w kodzie sensorycznym, nie

werbalnym

Werbalizacja



Słowa pomagają przypomnieć i to one śa zapamiętywane, a nie zapachy



Łatwiej rozpoznać, te zapachy, które są znane, łatwe do określenia, bardziej

interferowane (test zapachów Caina 1979)



Podwójne kodowanie: wzrokowe+ werbalne



Gdy zapachy są nieznane, werbalizacja nie przynosi efektów



Badania na jawną i utajoną pamięć węchową



Pamięć ukryta: osiągnięcia takie same, niezależne od wieku, oparte na znajomości i

przetwarzaniu percepcyjnym



Wydobywanie na podstawie informacji kontekstowej upośledzone u osób starszych i

dzieci



Tendencja do nazywania tego co spostrzegamy. Czy brak werbalizacji pogarsza

zapamiętywanie?



Supresja



Pogorszenie wyników zapamiętywania wraz ze stawianiem systemowi poznawczemu

trudniejszych zadań



Werbalizacja z reguły pomaga zapamiętywaniu; występuje czasami efekt utrudniania

przez wcześniejsze werbalizowanie



Wyczuwanie niewielkich stężeń zapachu, porównywanie jest łatwym zadaniem ,jednak

słowna identyfikacja sprawia trudność



Istnieje hipoteza, że identyfikacja zapachów związana jest ze wzrokową identyfikacją

obiektu wydającego dany zapach i być może to jest przyczyną słabo rozwiniętego

aparatu pojęciowego



Zjawisko „na końcu nosa”

Uogólnienia



Podział na magazyny pamięciowe



Duża trwałość



Większość charakterystyk zbliżona do pamięci

innych modalności



Interfercja, Podwajanie- korzystne efekty



W badaniach wykorzystuje się zadania odnośnie

do pamięci semantycznej( identyfikacja, czyli

próba nazwania), epizodycznej( rozpoznanie

wcześniej prezentowanych zapachów)



Istnienie jawnej i utajonej pamięci węchowej



Zamiar zapamiętania nie wpływa na poprawę

zapamiętania, jak to jest w innych modalnościach



Synestezja AJ

Rozwój węchu



Reakcje na zapach u noworodków



Wpływ kobiecej diety na wrażliwość noworodków



Poziom poprawnej identyfikacji węchowej: 2-4 lata: 65%; 5-9 lat

80-85%; 10-12 lat 90%; 13-15 lat, 15-18 lat ponad 95%



Pogarszanie się węchu i pamięci węchowej w późniejszym

wieku: podwyższenie progu rozpoznawania zapachu,

pogorszenie umiejętności oceny intensywności zapachu, słabsze

różnicowanie zapachów, słabsza pamięć rozpoznawania



Przyczyny pogarszania się węchu: zmiany degeneracyjne w

OUN, zmiany błony śluzowej nosa, zmiana powierzchni nabłonka

węchowego( 25 lat- ok. 60000, 95 lat 14500 komórek

mitralnych)



Brak świadomości pogarszania węchu



Neofobie- niechęć do próbowania oraz wąchania nowych potraw



Pamięć ekspercka, fenomen? Wynik długotrwałego treningu,

opierania się na innych bodźcach, liczny i intensywny kontakt

z zapachem, generalizacja w parametrach percepcji

Patologie węchu



Węch jako pierwotny zmysł mimo tego, że jest bardzo ważny jest

niewątpliwie nadal bagatelizowany i klasyfikowany daleko za zmysłem

wzroku czy słuchu. Jest ważny dla przeżycia gatunku jaki i dla diagnozy

zaburzeń neurodegeneracyjnych



Dysfunkcje dzielimy na co najmniej 8 grup: anosmia- całkowite nie

odczuwanie zapachu; częściowa anosmia: odczuwanie zapachów

wybiórczo; hyposmia (mikrosmia): zbyt silne odczuwanie zapachów;

dysosmia, parosmia, troposmia: zaburzone lub odmienne odczuwanie

zapachów; fantosmia: halucynacje węchowe; agnozja węchowa: brak

świadomości bodźca; presbiosmia: nieznana etiologia, występuje w

podeszłym wieku; nornosmia: postrzeganie węchowe w normie.



Podział zaburzeń na klasy: przewodzenie informacji węchowej (nieżyt

górnych dróg oddechowych, polipy); zaburzenia sensoryczno- neuronalne

(nabłonek węchowy, wirusy substancje toksyczne); zaburzenia węchu po

uszkodzeniu OUN( guzy, choroby neuronalne)



Inne przyczyny zaburzeń: infekcje górnych dróg oddechowych, urazy

głowy, katar(2/3 przyczyn), operacje, guzy, schorzenia endokrynologiczne,

niewydolność nerek, marskość wątroby, awitaminoza, cukrzyca, zaburzenia

psychiczne



W ocenie zaburzeń należy brać pod uwagę pomiar ilościowy, dzięki nap

UPSIT jak i historię choroby.

Alzheimer



W przebiegu tej choroby należy się spodziewać zaburzeń węchu i

pamięci węchowej, w związku z uszkodzeniem struktur

wchodzących w skład węchomózgowia; deficyty węchu stwierdza

się u 85-90% chorych



Już we wczesnym etapie AD, w zespole węchowo- hipokampowym

stwierdza się kłębuszki neurofibrylarne odpowiadające za deficyty

węchowe; duża zmiana w korze węchowej; utrata węchu ma

miejsce w obydwu komorach nosowych na bardzo wczesnym

etapie choroby, zaburzenia postępują wraz z rozwojem choroby; w

dalszych stadiach choroby próg detekcji ulega pogorszeniu



Zaburzenia pamięci węchowej jako wskaźnik (marker) rozwoju AD



Czy niskie wyniki UPSIT są wynikiem zaburzeń pamięci węchowej

czy rezultatem przetwarzania werbalnego? (chorzy na Ad mają

silne deficyty poznawcze, mają trudnośći z przywoływaniem słów z

pamięci)



Związek dysfunkcji węchowej z allelem E4 apoliproteiny E

(posiadanie chociaż jednego allelu E4 pozytywnego prowadzi do

pogorszenia funkcji węchowych także u osób zdrowych)

Parkinson



Schorzenie neurodegeneracyjne, w którym dochodzi do

uszkodzenia neuronów produkujących dopaminę, a tym samym

następuje niedobór przekaźnika; objawy: zaburzenia ruchowe,

bradykinezja (spowolnienie ruchowe, trudności z inicjacją ruchu),

tremor (drżenie), zaburzenia percepcyjne w zakresie węchu



Deficyty echowe najczęstsze w idiopatycznej postaci choroby



Konfrontacja idiopatycznych i nieidiopatycznych (nietypowa,

rzadsza, trudna w diagnozie postać choroby) pacjentów, w

testach na próg węchowy, dyskryminację zapachów,

identyfikację zapachów umożliwia różnicowanie pacjentów



Problem węchu w zespole demencji parkinsonowskiej z wyspy

Guam



Brak skuteczności L-dopy, jeśli chodzi o percepcję węchową



Uszkodzenie ciała migdałowatego (zaburzenie przetwarzania

dopaminy nie jest jedynym czynnikiem upośledzającym węch;

brak efektów stosowania L-dopy)



Szybsze deficyty węchowe niż ruchowe

Zespół Korsakowa



Zaburzenie węchu i pamięci węchowej, przynajmniej w

stopniu lekkim, czego przyczyna jest uszkodzenie struktur

układu limbicznego, głownie kręgu Papeza, skutkujące

deficytami głownie w zakresie pamięci krótkotrwałej



Należy pamiętać o czym świadczą badania, że pogorszenie

wrażliwości węchowej może być skutkiem globalnych

deficytów pamięciowych oraz percepcyjnych



Chorzy mają problemy z identyfikacją zapachów

codziennych, na podstawie ich nazw



Wzgórze, które ulega uszkodzenie w tym zespole może nie

być kluczowym dla funkcji echowych u człowiek. Co

potwierdzałoby pogląd, że sygnały węchowe są

przekazywane do ośrodków mózgowych z pominięciem

wzgórza



Brak rozstrzygnięcia skłania do dalszych badań

Zespól Downa



Trisomia 21 chromosomu



Podłoże genetyczne analogiczne do AD: złogi

amyloidowe, kłębuszki neurofibrilarne( amyloid

odkłada się w okolicach węchowych), rozległe i

podobne zmiany np. W hipokampie, wzrost

objawów po 30 roku życia



Podwyższenie wraz z wiekiem progu wrażliwości

węchowej u osób chorych na Zespól Downa jak i

opóźnionych w rozwoju, przy spadku progu u osób

zdrowych



Deficyty poznawcze nie odgrywają najistotniejszej

roli w kwestii deficytów węchowych

Zakażeni wirusem HIV oraz

AIDS



Uszkodzenie przez wirus OUN skutkuje deficytami

funkcjonowania węchu, w związku z tym zakażeni

uzyskując wyniki w badaniach poniżej normy, jednaj

pogorszenie identyfikacji nie jest tak znaczne jak w

innych schorzeniach; te deficyty ujawniają się

dopiero w zaawansowanym studium choroby



Badanie na 6 grupach pacjentów: seropozytywni w

fazie bezobjawowej, seropozytywni w fazie

objawowej, z rozwiniętym AIDS, oraz trzy grupy z

AIDS i otępieniem o różnym nasileniu- wyniki brak

różnic między pierwszymi trzema grupami, które z

kolei uzyskały wyniki dużo lepsze niż chorzy na AIDS-



Postęp choroby powoduje pogarszanie wydolności

pamięci jak i wrażliwości węchu

Uszkodzenie płatów czołowych;

padaczka skroniowa



Uszkodzenie w zakresie płatów czołowych ma wpływ na

zaburzenia w zakresie węchu i pamięci węchowej, co można

wnioskować na podstawie badań nad pacjentami z

uszkodzeniami w obrębie postawnej części płatów

czołowych, którzy charakteryzują się obniżanym

różnicowaniem zapachów oraz na podstawie stymulacji

węchowej u osób zdrowych



Brak jednoznacznych danych na temat zaburzeń węchu w

przypadku chorych na zaburzenia obsesyjno - kompulsywne.



Deficyty węchowe stwierdzono w padaczce; problemy

dotyczą dopasowania, dyskryminacji oraz identyfikacji

zapachów; u pacjentów z padaczka skroniową prawostronną

występując deficyty nie ujawniające się przy innych

rodzajach padaczki



U pacjentów wystepujące również halucynajce węchowe

będące efektem napadu hakowego lub aury

przedpadaczkowej

Stwardnienie rozsiane



To schorzenie neurodegeneracyjne



W chorobie tej nierzadkie jest

umiejscowienie ognisk

demielinizacyjnych w obrębie układu

węchowego. Jeśli jednak chodzi o

diagnostykę schorzenia na podstawie

defektów, ma to ograniczone

znaczenie



Niska świadomość deficytów

Inne schorzenia



Deficyty związane z zaburzeniami łaknienia: zaburzenia węchu u kobiet z anoreksją( im

większa niedowaga tym silniejsze zaburzenie); zapach przyczyna wzmożonego lub

ubogiego odżywiania; zaburzenia węchu w otyłości prostej



Złożona nietolerancja na chemikalia: niektóre zapachy wywołują maksymalnie

negatywne reakcje; skutkiem są bóle głowy, irytacja, podniecenie, rozkojarzenie,

arytmia; tymi zapachami są najczęściej: lakiery do włosów i paznokci, perfumy,

markery, zmywacz do paznokci, papierosy i fajki, benzyna, zapach środków

czyszczących; przyczyna tego schorzenia jest zapewne nabyta nietolerancja, będąca

skutkiem kontaktu z substancją toksyczną



Urazy głowy ; pierwsze doniesienia o anosmii na skutek urazu głowy pochodzą z 1864;

rokowania są niezbyt pomyślne, jedynie około 30% ma szanse na całkowite lub

częściowe przywrócenie węchu; wystąpienie anosmii na skutek urazu głowy zależne

jest od ciężkości urazu, ocenianej na podstawie GCS; jeżeli poprawa nie nastąpi w

czasie 6-12 miesięcy to przywrócenie sprawności węchowej jest nikłe



Guzy płata czołowego, skroniowego czy przysadki mózgowej są kolejna przyczyną

upośledzenia węchu, strona umiejscowienia guza ma duże znaczenie: lezja

lewostronna wywołuje zaburzenia lewostronne, lezja prawostronna wywołuje

zaburzenia obustronne



Choroba Creutzfeldta- Jacoba: jest najczęstszą ludzką chorobą wywoływaną przez

priony; powoduje odkładanie się białka prionu na obszarach komórek receptorowych,

kłębuszku węchowym, korze hipokampa, korze węchowej, opuszce węchowej; wyniki

mówiące o anosmii czy innych zaburzeniach węchu są trudne do weryfikacji w związku

z szybkim rozwojem choroby



Węchowy syndrom odniesienia: obsesyjne przejmowanie się zapachem własnego ciała,

Podsumowanie



Należy pamiętać, że wraz z wiekiem węch i pamięć

węchowa ulegają wyraźnemu osłabieniu w

charakterze fizjologicznym



W chorobie AD, Parkinsona, AIDS, schizofrenii

możliwa jest wczesna i pełniejsza diagnoza choroby,

co wynika z faktu, że zaburzenia węchowe bywają

pierwszymi symptomami stanu chorobowego



Dzięki połączeniu pomiaru węchowego, badań

neuropsychologicznych, morfologicznych można

przybliżyć funkcjonowanie OUN, także zdrowego



Uświadamianie Anozognozji( brak świadomości

ubytków węchowych) chorym może powodować

podwyższenie poziomu ich życia codziennego i

bezpieczeństwa

Document Outline