Marek Ossowski

Wydziały produkcji pomocniczej

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Wydziały produkcji pomocniczej to komórki organizacyjne
przedsiębiorstwa (działy, oddziały, sekcje), które

utworzono w

celu świadczenia usług dla innych

jednostek organizacyjnych

(odbiorców świadczeń), jak również odbiorców zewnętrznych.

Wydziały produkcji pomocniczej nie są bezpośrednio
zaangażowane w proces wytwarzania produktów, lecz pełnią
ważną rolę wspomagającą proces produkcyjny oraz inne procesy
realizowane w przedsiębiorstwie (np. zarządzania).

W zależności od branży i specyfiki procesów realizowanych w

jednostce - ilość i znaczenie, a co za tym idzie stopień
złożoności powiązań między odbiorcami świadczeń i
jednostkami pomocniczymi może się znacznie różnić.

Im większa jest ilość i znaczenie jednostek pomocniczych, tym

stopień komplikacji w sferze rozliczania kosztów tych
jednostek będzie większy – w takich warunkach poprawność
przyjętych w rozliczaniu założeń będzie miała szczególne
znaczenie.

Przesłanki powoływania wydziału

produkcji pomocniczej

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Wyodrębnienie komórki organizacyjnej (będącej wydziałem produkcji
pomocniczej) w ewidencji księgowej i traktowanie jej jako odrębnego
miejsca powstawania kosztów powinno wynikać z potrzeby i
opłacalności takiej formy kontroli kosztów oraz z dokładności
kalkulacji kosztów produktów danej jednostki gospodarczej.

Księgowe wyodrębnienie komórki organizacyjnej jako działu

pomocniczego powinno zależeć przede wszystkim od tego, czy:

jest możliwość określenia ilości i kierunku świadczeń

wykonywanych przez daną komórkę, tzn.

czy działalność danej

komórki jest mierzalna

2) dana komórka organizacyjna świadczy

usługi dla większej liczby

odbiorców

wewnętrznych jednostki gospodarczej oraz

ewentualnie dla odbiorców zewnętrznych,

koszty danej komórki organizacyjnej są wysokie lub ulegają

większym wahaniom z okresu na okres

(wyodrębnienie takiej

komórki jako działu pomocniczego może okazać się celowe z
punktu widzenia kontroli kosztów).

Rodzaje wydziałów produkcji pomocniczej

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Wśród wydziałów produkcji pomocniczej najczęściej spotyka się:

1) wydziały energetyczne – prowadzą gospodarkę wodno-ściekową,

dostarczają wodę, parę, energię elektryczną, sprężone powietrze;

2) wydziały transportowe – obejmują transport samochodowy,

kolejowy, wodny i powietrzny;

3) wydziały remontowe i budowlane – wykonujące remonty i

konserwacje jak: warsztaty ogólnomechaniczne, ślusarskie,
narzędziowe, elektryczne, malarskie, stolarskie, pralnie;

4) wydziały wytwórcze (biura konstrukcyjne, laboratoria) –

produkujące prototypy, narzędzia, przyrządy, aparaturę, modele,
opakowania, części zamienne i inne materiały;

5) wydziały prowadzące działalność bytową – stołówki, przedszkola

przyzakładowe, hotele pracownicze;

6) inne wydziały – spalarnie, działy utylizujące odpady, chłodnie,

straż pożarna, straż przemysłowa, wydziały telekomunikacyjne,
myjnie, przygotowania dokumentacji.

Rozliczenie świadczeń wydziałów

produkcji pomocniczej

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Rozliczenie świadczeń wydziałów produkcji pomocniczej polega na

przeksięgowaniu kosztów poniesionych przez te wydziały, zwykle
na konta:

1) wewnętrznych odbiorców (koszty wydziałowe, zarządu, sprzedaży,

inne wydziały produkcji pomocniczej);

2) kosztu własnego sprzedaży - w przypadku świadczenia usług na

zewnątrz;

3) środków trwałych w budowie - w przypadku świadczenia usług

związanych z wytworzeniem środka trwałego we własnym
zakresie,

4) rozliczeń międzyokresowych kosztów - w przypadku świadczenia

usług na rzecz prac badawczo-rozwojowych, i innych
aktywowanych z uwagi na fakt rozliczania ich w czasie (np.. koszty
uruchomienia nowej produkcji).

Jednak w wyjątkowych przypadkach koszty świadczeń wydziałów

produkcji pomocniczej mogą być rozliczone także na konta:

1) strat nadzwyczajnych (np. usługi związane z usuwaniem skutków

zdarzeń losowych);

2) pozostałych kosztów operacyjnych (np. usługi związane ze

sprzedażą środka trwałego).

Rozliczenie świadczeń wydziałów

produkcji pomocniczej

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Wybór metody rozliczania kosztów wydziałów produkcji pomocniczej

na odbiorców świadczeń musi wiązać koszty wydziałów produkcji
pomocniczej z korzyściami, jakie otrzymuje każdy odbiorca
świadczeń w związku z usługami świadczonymi na jego rzecz
przez dany wydział produkcji pomocniczej.

Koszty zgrupowane w ciągu okresu sprawozdawczego na danym

koncie wyodrębnionych wydziałów produkcji pomocniczej
podlegają rozliczeniu pod koniec tego okresu.

Stąd też sposób ich rozliczania uzależniony jest od dwóch czynników:
1) charakteru świadczeń danego wydziału – świadczenia

jednorodne (jeden produkt / usługa) lub świadczenia różnorodne
(więcej niż jeden produkt / usługa),

2) kierunku świadczeń danego wydziału – świadczenia

jednokierunkowe lub świadczenia wzajemne.

Rozliczenie świadczeń wydziałów

produkcji pomocniczej

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

a) suma kosztów zgrupowana na danym koncie w ciągu okresu

sprawozdawczego,

b) ilość świadczeń wykonanych przez dany wydział działalności

pomocniczej,

c) ilość świadczeń odebranych przez poszczególnych odbiorców

świadczeń wydziału działalności pomocniczej.

Rozliczenie kosztów wyodrębnionych wydziałów produkcji

pomocniczej może być dokonane, jeśli znane są następujące
wielkości:

Każdorazowe ustalenie ilości świadczeń wykonanych i odebranych

świadczonych przez dany wydział produkcji pomocniczej w wielu
przypadkach jest utrudnione (np. w związku z brakiem urządzeń
dokonujących pomiaru – liczniki, pomierniki) lub nieopłacalne.

Wówczas z konieczności trzeba posługiwać się wielkościami

umownymi potocznie nazywanymi kluczami podziałowymi
kosztów, które charakteryzują w sposób możliwie dokładny
rozmiary zużycia danego czynnika (zasobu).

Należy podkreślić, że rozliczanie świadczeń w oparciu o klucze

podziałowe kosztów nie sprzyja ograniczaniu zużycia czynników
produkcji szczególnie po stronie wydziałów świadczących usługi,
ale uwaga ta dotyczy również odbiorców.

Klucze podziałowe kosztów

wydziałów produkcji pomocniczej

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Jeżeli przedmiotem podziału są koszty świadczeń, których wielkość

różni się w poszczególnych porach roku (np. para na cele

ogrzewcze) należy stosować odrębne klucze podziału na okres

sezonu (np. na sezon jesienno-zimowy) i na pozostały okres.

Aktualność kluczy podziału powinna podlegać weryfikacji co najmniej

na koniec każdego roku obrotowego.

Kluczami podziałowymi kosztów produkcji pomocniczej mogą być np.:
a) moc zainstalowanych u odbiorców świadczeń maszyn lub innych

urządzeń z uwzględnieniem przeciętnego czasu ich wykorzystania
– do rozliczania kosztów zużycia energii,

b) wartość zainstalowanych maszyn i urządzeń – do rozliczania

kosztów bieżących remontów i konserwacji,

c) powierzchnia lub kubatura – do rozliczania kosztów oświetlenia,

ogrzewania, konserwacji i remontów budynków,

d) wyrażone w procentach przeciętne udziały poszczególnych

odbiorców w sumie świadczeń danego wydziału – do rozliczenia
całości kosztów wydziałów o produkcji jednorodnej (np. wytwórni
sprężonego powietrza).

Rozliczenie świadczeń wydziałów

produkcji pomocniczej

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Przedstawiona procedura rozliczania kosztów świadczeń wydziałów

produkcji pomocniczej jest stosunkowo łatwa i prosta do
przeprowadzenia – ale tylko w sytuacji, gdy nie występują
świadczenia pomiędzy wydziałami produkcji pomocniczej lub gdy
są to świadczenia jednokierunkowe.

W sytuacji, gdy pomiędzy wydziałami produkcji pomocniczej

występują świadczenia wzajemne (zwrotne) wówczas trzeba
skorzystać z jednej z metod:

1) metoda stawki rzeczywistej,
2) metoda stawki planowanej,
3) metoda stawki mieszanej,
4) metody uproszczone (bezpośrednia, stopniowa, kolejnych

przybliżeń).

W przypadku, gdy znana jest ilość świadczeń wykonanych i

odebranych – a więc w sytuacji w której istnieją liczniki, mierniki i
pomierniki wówczas rozliczanie świadczeń wydziałów produkcji
pomocniczej odbywa się przy wykorzystaniu wielkości naturalnych
wynikających z precyzyjnego pomiaru.

Wysokość jednostkowego kosztu danego świadczenia ustala się jako

iloraz sumy kosztów obciążających wydział wytwórcę przez sumę
wykonanych świadczeń przez ten wydział wyrażonych w
jednostkach naturalnych (tony, km, itp.)

Metoda stawki rzeczywistej

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

1) może prowadzić do niekontrolowanego przenoszenia wahań

kosztów podmiotów pomocniczych w koszty innych wydziałów
(odbiorców) korzystających z ich świadczeń, w wyniku czego ginie
zainteresowanie kierowników wydziałów pomocniczych obniżką
kosztów, a ocena ich działania staje się utrudniona;

2) wydziały (odbiorcy) korzystające ze świadczeń pomocniczych są

obciążane kosztami wynikającymi z nieefektywnych działań
podmiotów pomocniczych, co powoduje że wydziały (odbiorcy)
ośrodki korzystające ze świadczeń pomocniczych ponoszą
odpowiedzialność za koszty, na wysokość których mają
ograniczony wpływ;

3) procedura rozliczania kosztów (tzn: układy równań z wieloma

niewiadomymi) może być skomplikowana i pracochłonna w
przypadku dużej liczby wydziałów pomocniczych i szerokiej gamy
kierunków świadczeń które one wykonują;

4) proces rozliczania kosztów wydziałów pomocniczych może zostać

przeprowadzony, kiedy zarejestrowane zostały już wszystkie
koszty proste – a więc dopiero po zakończeniu danego okresu
sprawozdawczego.

Metoda stawki planowanej

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

1) pozwala na wyeliminowanie części negatywnych skutków

występujących przy metodzie stawki rzeczywistej, ponieważ
poprzez użycie stawki planowanej (z góry ustalonej i znanej
zarówno odbiorcy jak i dostawcy) umożliwia egzekwowanie
odpowiedzialności za koszty w wydziałach świadczących i
korzystających z usług pomocniczych;

2) w efekcie rozliczania kosztów danego wydziału pomocniczego na

jego koncie może powstać różnica między faktycznie poniesionymi
kosztami a kosztami rozliczonymi na odbiorców; różnica ta z
końcem okresu sprawozdawczego przenoszona jest w ciężar
kosztów zarządu;

3) metoda ta nie jest skomplikowana, a odbiorca w chwili

zamawiania danej usługi, którą świadczy wydział pomocniczy zna
już jej ostateczny koszt;

4) proces rozliczania kosztów świadczeń wydziałów produkcji

pomocniczej może być prowadzony w trakcie trwania okresu
sprawozdawczego, jedynie rozliczenie różnicy (odchylenia)
następuje z końcem danego okresu.

Metoda stawki mieszanej

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

1) łączy w sobie zalety i wady metody stawki rzeczywistej i

planowanej;

2) może rodzić wewnętrzne spory i konflikty z uwagi na inne

obciążenia odbiorców wewnętrznych za te same usługi (odbiorca z
grupy wydziałów pomocniczych – według stawki planowanej,
odbiorca z grupy komórek zarządu czy sprzedaży – według stawki
rzeczywistej);

3) w chwili zamawiania danej usługi znany jest koszt jakim zostanie

obciążony odbiorca spoza kręgu wydziałów produkcji pomocniczej
(według stawki planowanej), natomiast pozostali odbiorcy będą
obciążani kosztami, których wartość znana będzie z końcem
okresu sprawozdawczego (według stawki rzeczywistej).

Metoda bezpośrednia

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

1) można ją zastosować w przypadku, gdy świadczenia wzajemne

są sporadyczne lub utrzymują się na stałym lecz niewielkim
poziomie;

2) polega na pomijaniu w rozliczeniach kosztów wydziałów

pomocniczych świadczeń wzajemnych tych podmiotów, mimo że
faktycznie występują między nimi przepływy świadczeń. Oznacza
to, że koszty wytworzenia świadczonych usług są rozliczane
jedynie na odbiorców z poza kręgu wydziałów działalności
pomocniczej (czyli na komórki zarządu, sprzedaży i działalności
podstawowej);

3) jej zaletą jest prostota i łatwość obliczeń, natomiast wadą

możliwość zniekształcenia wielkości kosztów, którymi obciąża się
poszczególnych odbiorców;

4) również w tym przypadku w chwili zamawiania danej usługi

odbiorca nie zna jakim kosztem zostanie obciążony (z wyjątkiem
odbiorcy z kręgu wydziałów produkcji pomocniczej który wie, że
nie zostanie obciążony żadnym kosztem).

Metoda stopniowa

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

1) jej zastosowanie wymaga przyjęcia stałej kolejności

rozliczania kosztów wydziałów pomocniczych.

2) najczęściej przyjmuje się do rozliczenia jako pierwszy podmiot

przekazujący najwięcej swoich świadczeń (w wyrażeniu
procentowym) na rzecz innych podmiotów pomocniczych, czyli
zakłada się, że ten podmiot, którego koszty rozlicza się w
pierwszej kolejności, nie przyjmuje usług innych podmiotów, lecz
sam przekazuje świadczenia na ich rzecz.

3) w drugiej kolejności rozlicza się spośród pozostałych ten wydział

pomocniczy, który przekazuje, w ujęciu procentowym, najwięcej
świadczeń innym podmiotom pomocniczym. Sekwencję tę
zachowuje się aż do wydziału, który świadczy najmniej swoich
usług ogółem innym podmiotom pomocniczym. Podmiot rozliczany
jako ostatni uważa się za otrzymujący świadczenia od wszystkich
wcześniej rozliczanych podmiotów pomocniczych;

4) niewątpliwą zaletą jest fakt, iż w ten sposób uda się rozliczyć

wszystkie koszty wydziałów produkcji pomocniczej, niestety
stawki, którymi będą obciążani kolejni odbiorcy odbiegać będą
nieznacznie od rzeczywistych wartości.

Metoda kolejnych przybliżeń

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

1) polega na kilkakrotnym rozliczaniu kosztów przydzielonych do

danego podmiotu pomocniczego zgodnie z daną wielkością
procentową świadczeń, ustaloną na podstawie ilości świadczeń
tego podmiotu na rzecz różnych odbiorców również z zakresu
działalności pomocniczej;

2) rozliczanie konkretnego wydziału pomocniczego powtarza się aż

do momentu, gdy nie rozliczona kwota kosztów będzie wielkością
nieznaczącą (ustaloną w polityce rachunkowości jako nieistotną);

3) zapewnia rozliczenie wszystkich świadczeń wzajemnych

wydziałów pomocniczych, lecz jest metodą pracochłonną w
przypadku występowania w przedsiębiorstwie wielu podmiotów
działalności pomocniczej;

4) przez wielu praktyków uważana jest za najdokładniejszą metodą

rozliczania świadczeń wydziałów pomocniczych.

Podsumowanie

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Wybór w przedsiębiorstwie konkretnej metody do rozliczania kosztów

świadczeń wydziałów pomocniczych jest uzależniony od różnych
czynników:

•

jak liczba podmiotów pomocniczych i stopień ich wzajemnego
powiązania;

•

konieczność „równego” obciążania kosztami odbiorców
wewnętrznych i zewnętrznych (co wynika z przepisów
podatkowych);

•

preferencje zarządu dotyczące stopnia dokładności rozliczeń oraz
wprowadzania mechanizmów kontrolnych związanych z
przypisaniem odpowiedzialności za koszty;

•

dysponowanie narzędziem (programem komputerowym), w którym
możliwe jest zapisanie odpowiedniego algorytmu rozliczania.

Ostatecznie warto pamiętać, że poza metodami przedstawionymi firma

może wybrać jeszcze inny sposób rozliczania kosztów produkcji
pomocniczej.

Ważne jest jednak to, aby bez względu na dokonany wybór metoda

rozliczania kosztów produkcji pomocniczej została odpowiednio
opisana w polityce (zasadach) rachunkowości.

Istota kosztów pośrednich

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Obiektem

obserwacji informacji o kosztach może być produkt

(usługa), klient, projekt, zadanie, proces, jednostka organizacyjna,
stanowisko pracy, maszyna itp...

Jeżeli występuje bezpośrednia przyczynowo-skutkowa relacja

między wykorzystywanym zasobem a obiektem kosztów – mowa

jest wówczas o bezpośrednim przyporządkowaniu (odniesieniu)

kosztu do obiektu.

W sytuacji, gdy nie ma wspomnianej bezpośredniej relacji istnieje

konieczność zastosowania do przyporządkowania kosztów do

obiektu odpowiedniego nośnika (czyli klucza rozliczeniowego)

– w takim przypadku mowa jest o pośrednim

przyporządkowaniu (odniesieniu) kosztów do obiektu.

Jednak zanim zostaną te koszty przyporządkowane do obiektów

muszą być gdzieś zaewidencjonowane (zgromadzone).

Tym miejscem jest najczęściej konto „Koszty wydziałowe”.

Warunki wydzielenia kosztów

wydziałowych

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

W celu wydzielenia w ewidencji księgowej „Kosztów wydziałowych”
jako odrębnego miejsca powstawania kosztów, wydziały te powinny
spełniać co najmniej dwa warunki:
1) stanowić powinny wyodrębnioną część jednostki – wydział

wydzielony terytorialnie i organizacyjnie w ramach istniejącej
struktury organizacyjnej,

2) oraz powinna być określona osoba odpowiedzialna za

funkcjonowanie i koszty tego wydziału.

Spełnienie tych warunków ułatwi kalkulację kosztu wytworzenia

produktu,

zwłaszcza w sytuacji gdy wydzielonych zostanie więcej niezależnych

wydziałów produkcyjnych lub też będą one charakteryzowały się

wyjątkową odmiennością w wykonywaniu określonych etapów procesu

wytwarzania produktów.

Cechy klucza rozliczeniowego

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Kluczem rozliczeniowym kosztów wydziałowych może być wielkość

(parametr) charakteryzująca obiekty odniesienia kosztów, co do której

przyjmuje się założenie,

że koszty wydziałowe rozkładają się proporcjonalnie do niej.

Aby określona wielkość (parametr) mogła pełnić funkcję klucza

rozliczeniowego kosztów wydziałowych powinna charakteryzować się

następującymi cechami :

1) pomiędzy tą wielkością (parametrem) a rozliczanymi kosztami

winien występować związek przyczynowy-logiczny, o stosunkowo
dużej sile;

2) powinna charakteryzować obiekty odniesienia;

3) powinna być dokładna i obiektywna do ustalenia;

4) informacja o niej powinna być łatwa i tania w pozyskaniu.

Kryteria podziału kluczy rozliczeniowych

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

1) ze względu na charakter miernika:
klucze rozliczeniowe ilościowe – to klucze wyrażone w naturalnych

jednostkach miary (np. maszynogodziny, roboczogodziny);

klucze rozliczeniowe wartościowe – to klucze wyrażone w pieniężnych

jednostkach miary (np. koszt zużycia materiałów bezpośrednich,
koszt robocizny bezpośredniej);

2) ze względu na stabilność:
klucze rozliczeniowe stałe (stabilizowany) – to klucze które wyrażone

są w stałych wielkościach w danym okresie (np. planowany koszt
zużycia materiałów, planowany koszt robocizny bezpośredniej);

klucze rozliczeniowe zmienne (rzeczywisty) – to klucze które wyrażone

są w zmiennych wielkościach w danym okresie (np. rzeczywisty
koszt zużycia materiałów bezpośrednich, rzeczywisty koszt
robocizny bezpośredniej);

3) ze względu na stopień detalizacji:
klucze rozliczeniowe indywidualne – to klucze obliczane oddzielnie dla

każdego z wyodrębnionych wydziałów;

klucze rozliczeniowe skumulowane – to klucze obliczane razem dla

wszystkich wyodrębnionych wydziałów;

Tryb rozliczania kosztów

wydziałowych

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

a) zbiorczym – które ma miejsce wówczas gdy wszystkie koszty

wydziałowe rozlicza się w stosunku do tego samego klucza
rozliczeniowego;

Ze względu na liczbę stosowanych kluczy rozliczeniowych w procesie

rozliczania kosztów wydziałowych wyróżnia się rozliczanie w

trybie:

b) indywidualnym – które ma miejsce wówczas gdy koszty wydziałowe

rozlicza się różnymi kluczami rozliczeniowymi w stosunku do
różnych pozycji kosztowych w ramach kosztów wydziałowych.

Rozliczenie kosztów wydziałowych

a ustawa o rachunkowości

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

a) zmienne pośrednie koszty produkcji przypisuje się do każdej

jednostki produkcji na

podstawie rzeczywistego stopnia wykorzystania zdolności

produkcyjnych;

Ustawa o rachunkowości narzuca indywidualny tryb rozliczania

kosztów pośrednich zobowiązując podmioty gospodarcze do
innego rozliczania kosztów:

a) zmiennych pośrednich;
b) stałych pośrednich.

b) stałe pośrednie koszty produkcji przypisuje się do każdej jednostki

produkcji w

części odpowiadającej poziomowi tych kosztów, obliczonemu na

jednostkę produkcji, przy normalnym wykorzystaniu zdolności
produkcyjnych.

W przypadku gdy roczne sprawozdanie finansowe jednostki nie

podlega obowiązkowi badania i ogłaszania w myśl art. 64 ust. 1

ustawy o rachunkowości to obliczając koszt wytworzenia

produktu, jednostka może do kosztów bezpośrednich doliczyć

koszty pośrednie związane z wytworzeniem tego produktu,

niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności

produkcyjnych.

Podstawowe dylematy rozliczania

kosztów wydziałowych

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

1) jak wyodrębniać obiekty obserwacji kosztów ?

2) jak podzielić koszty wydziałowe na zmienne i stałe ?

3) jak dobrać klucze rozliczeniowe ?

4) jak ustalić normalny poziom zdolności produkcyjnej ?

5) gdzie odnieść koszty, które stanowią niewykorzystane zdolności

produkcyjne ?

Metody podziału kosztów

na stałe i zmienne

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Metody niestatystyczne:

1) metoda księgowa (ekspercka)

Metody statystyczne:

1) metoda wielkości krańcowych

Metody niestatystyczne mogą być wykorzystywane w każdych
warunkach, natomiast metody statystyczne nie nadają się do
zastosowania chociażby w sytuacji, kiedy firma zaczyna dopiero co
swoją działalność i nie posiada żadnej bazy statystycznej.

2) metoda inżynieryjna (studiów technologicznych)

2) metoda średnich podokresów

3) metoda regresji

Metoda księgowa (ekspercka)

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

W metodzie tej bardzo ważna jest treść ekonomiczna

poszczególnych pozycji kosztowych i ich związek z wielkością

produkcji. W oparciu o ten związek oraz na bazie doświadczenia i

rozsądnego osądu personelu księgowego, czy też innych

pracowników jednostki (z reguły z pionu finansowo-księgowego),

dokonuje się kwalifikacji poszczególnych pozycji kosztowych do

kosztów zmiennych lub stałych.

Podział kosztów polega więc w głównej mierze na przeglądzie i

identyfikacji każdej pozycji kosztów oraz na ustaleniu wpływu zmian

rozmiarów działalności na te pozycje i zaliczeniu ich odpowiednio do

stałych lub zmiennych.

Główną wadą tej metody jest fakt, iż podział kosztów dokonywany

jest w pewnym stopniu na podstawie subiektywnej oceny osoby

przeprowadzającej badanie, jednak mimo tego mankamentu, ze

względu na małą pracochłonność, jest to procedura najczęściej

wykorzystywana w praktyce.

Metoda inżynieryjna (studiów

technologicznych)

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Polega na pomiarze zużycia czynników produkcji na podstawie

analizy techniki, technologii i organizacji produkcji.

Przedmiotem obserwacji są tutaj zarówno normy zużycia

materiałów, ale również inne czynniki produkcyjne w tym czas

pracy poszczególnych maszyn i urządzeń, wydajność pracy itp.

Krok po kroku bada się czas operacji składających się na proces

produkcyjny, a następnie dokonuje wyceny robocizny z

uwzględnieniem kwalifikacji i wynagrodzenia pracowników. Zużycie

materiałów wynika natomiast z dokumentacji projektowej oraz

analiz konstrukcyjnych lub receptur produkcyjnych.

Metoda ta weryfikuje wielkości zużycia z punktu widzenia jego

celowości.

Drugą zaletą tej metody jest fakt, iż nie bazuje ona na informacjach
historycznych.

Analizę inżynieryjną kosztów przeprowadzają na ogół technicy i

pracownicy pionu produkcyjnego, ale ze względu na dużą

pracochłonność nie należy do popularnych metod podziału kosztów

na zmienne i stałe.

Metoda wielkości krańcowych

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Inaczej  nazywana  najmniejszego  i  najwyższego  punktu  zakłada
wybór  z  szeregów  liczbowych  dane  o  najwyższych  i  najniższych
rozmiarach  działalności  i  na  ich  podstawie  wyznacza  się  funkcję
kosztów.

= q

max

– q

min

– odchylenie krańcowe wielkości produkcji

max

– maksymalne rozmiary produkcji w analizowanym okresie

min

– minimalne rozmiary produkcji w analizowanym okresie

= K(q)

max

– K(q)

min

– odchylenie krańcowe kosztów

K(q)

max

– wartość poniesionych kosztów przy maksymalnych

rozmiarach produkcji
K(q)

min

– wartość poniesionych kosztów przy minimalnych

rozmiarach produkcji

Metoda wielkości krańcowych

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

= K

/ O

– koszt jednostkowy zmienny

– odchylenie krańcowe kosztów

– odchylenie krańcowe wielkości produkcji

KS = K(q)

max

– (kj

 q

max

) lub KS = K(q)

min

– (kj



min

)

KS – koszty stałe

K = KS + (kj

 q

plan

)

K – koszty całkowite dla zaplanowanej wielkości produkcji

Metoda średnich podokresów

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Metoda średnich podokresów jest rozszerzoną wersją metody
wielkości krańcowych.

Rozszerzenie to polega na tym, że wyodrębnienie zmiennych i

stałych kosztów odbywa się w drodze porównania średnich kosztów

i średnich wielkości produkcji dla dwóch różnych poziomów

działalności jednostki, z których jeden jest poziomem

maksymalnym, a drugim minimalnym.

Wykorzystując dane statystyczne porządkuje się je rosnąco od

najniższych do najwyższych rozmiarów działalności i dzieli się je na

dwie grupy.

Z wydzielonych w ten sposób części wyznacza się średnie wielkości

produkcji, jak również średnie wartości kosztów. Znając te wielkości

postępuje się analogicznie, jak w przypadku metody wielkości

krańcowych.

W przypadku gdy liczba danych w szeregu jest nieparzysta możliwe

jest zrezygnowanie z jednej skrajnej wielkości i wówczas dane

można podzielić na dwie równe części, lub też podzielić je tak, że

jedna z grup będzie

miała o jedną pozycje więcej.

Metoda regresji

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Istotą metody regresji jest jak najlepsze dopasowanie linii kosztów

do rzeczywistych obserwacji kosztów. Dokonuje się tego

wykorzystując metodę najmniejszych kwadratów.

Polega ona na znalezieniu takiego równania linii prostej kosztów,

aby suma kwadratów pionowych odległości pomiędzy tą linią, a

danymi rzeczywistymi była mniejsza niż suma kwadratów odległości

miedzy danymi empirycznymi, a jakąkolwiek inną krzywą.

W pierwszym etapie wylicza się średnią wielkość produkcji (

śr

q) i

średnią wartość kosztów (

śr

y) w badanym okresie. Następnie określa

się różnice pomiędzy wielkościami produkcji i kosztów w

poszczególnych okresach sprawozdawczych, a przeciętnymi

wielkościami wyznaczonymi w pierwszym etapie.

W kolejnych etapach na podstawie przeprowadzonych obliczeń

odchyleń wylicza się sumę kwadratów odchyleń wielkości produkcji,

sumę iloczynów odchyleń wielkości produkcji i odchyleń kosztów.

Na zakończenie wyznacza się parametry linii regresji.

Wzorcowy plan kont

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

We Wzorcowym Planie Kont autorstwa Jerzego Gierusza przyjęto

metodę księgową podziału kosztów wydziałowych na zmienne i stałe

na podstawie której autor podzielił te koszty następująco:

a) koszty zmienne to m.in.:

energia napędową maszyn i urządzeń
konserwacja i remonty maszyn i urządzeń
materiały na cele ruchu
amortyzacja narzędzi i sprzętu
transport wewnętrzny

b) koszty stałe to m.in.:

amortyzacja maszyn, urządzeń, budynków i budowli danego
wydziału
ogrzewanie, oświetlenie, utrzymanie czystości
zarządzanie wydziałem – płace nadzoru
czynsze, dzierżawy, ubezpieczenia, podatek od nieruchomości
konserwacje i remonty budynku
bhp, szkolenia pracowników
kontrola jakości

Normalny poziom zdolności

produkcyjnych

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Przez normalny poziom zdolności produkcyjnych rozumie się
zdolności produkcyjne,

wynikające ze zdolności wytwórczych (potencjału wytwórczego)

maszyn i urządzeń oraz z planowanych efektywnych warunków

techniczno-organizacyjnych produkcji, uwzględniających liczbę

zmian pracy oraz wydajność maszyn i urządzeń, pomniejszone o

utratę zdolności produkcyjnych na skutek dokonywania ulepszeń,

remontów i konserwacji maszyn, przy uwzględnieniu dni wolnych od

pracy, sezonowych wahań produkcji i popytu.

Zależnie od organizacji produkcji przy ustalaniu normalnego
poziomu zdolności produkcyjnych można uwzględniać:
1) teoretyczne zdolności produkcyjne potencjału wytwórczego
(określony przez projektantów, konstruktorów),
2) ograniczenia teoretycznego poziomu zdolności produkcyjnych,
wynikające z
planowanych konserwacji, remontów i ulepszeń,
3) system pracy (jedna, dwie, trzy zmiany),
4) sieć powiązań maszyn i urządzeń w zespoły, linie lub ciągi
technologiczne, mającą wpływ na uzyskiwane zdolności
produkcyjne,
5) inne czynniki (np. występujące cyklicznie czynniki o charakterze
naturalnym: niskie temperatury, wiejące wiatry itp.).

Szczegółowość pomiaru

poziomu zdolności produkcyjnych

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Zależnie od sposobu organizacji produkcji pomiar wielkości
wykorzystanego i
niewykorzystanego potencjału może nastąpić na poziomie:

3) linii produkcyjnych w ramach poszczególnych wydziałów;

4) stanowisk roboczych w ramach poszczególnych linii lub wydziału;

5) pojedynczych zasobów wykorzystywanych w jednostce w postaci
maszyn, ludzi i pomieszczeń.

1) całego zakładu produkcyjnego;

2) jednostek organizacyjnych zakładu (np. wydziałów);

Jednostki pomiaru rozmiarów

zdolności produkcyjnych

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Zależnie od sposobu organizacji produkcji pomiar rozmiarów
potencjału wytwórczego może następować za pomocą takich
jednostek, jak:

1) wielkość produkcji wyrażona w:

tonach (kilogramach),

megawatach,

hektolitrach,

sztukach;

2) liczba godzin pracy:

pracowników (rh),

maszyn i urządzeń (mh);

3) inne czynniki dobrze odzwierciedlające zużycie zasobów w
jednostce:

liczba m2 powierzchni produkcyjnych,

liczba m3 kubatury pomieszczeń,

liczba wykonywanych operacji itp.

Warto zwrócić uwagę, że wszystkie wymienione parametry (klucze

rozliczeniowe) będą należeć do grupy kluczy ilościowych (nie są

wyrażone w złotówkach).

Etapy ustalania kosztu

niewykorzystanych zdolności

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

W celu jednak ustalenia kosztów będących konsekwencją
niewykorzystania zdolności produkcyjnych wskazane jest, aby
jednostka:

3) określiła normalny poziom zdolności produkcyjnych (NOR);

4) ustaliła planowaną wysokość kosztów utrzymania normalnego
potencjału wytwórczego (KUNPW);

5) ustaliła stawkę (stawki) kosztów normalnego wykorzystania
zdolności produkcyjnych jednostki pomiaru (stawka = KUNPW :
NOR);

1) określiła poziom szczegółowości pomiaru niewykorzystanego
potencjału;

2) dokonała wyboru jednostek pomiaru rozmiarów potencjału
wytwórczego;

6) ustaliła rzeczywisty poziom wykorzystania zdolności
produkcyjnych (RZE) i poziom zdolności niewykorzystanych (PNZ);

7) ustaliła koszty niewykorzystanych zdolności wytwórczych (KNZP
= stawka
* PZP).

Jak często ustala się koszt

niewykorzystanych zdolności

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Jednostka może ustalać koszty będące konsekwencją
niewykorzystania zdolności
produkcyjnych:

b) okresowo – poprzez dokonywaną okresowo, nie później niż na
dzień bilansowy
eliminację kosztów będących konsekwencją niewykorzystania
zdolności produkcyjnych z kosztów wytworzenia zapasu produktów.

a) bieżąco – poprzez przypisanie do produktów stałych pośrednich
kosztów
produkcji wyłącznie w wysokości odpowiadającej poziomowi tych
kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych,

Gdzie odnosi się koszt

niewykorzystanych zdolności

produkcyjnych w księgach

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Stałe pośrednie koszty produkcji, będące konsekwencją
niewykorzystania zdolności produkcyjnych, wpływają na wynik
finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały
poniesione. Koszty te:

b) wpływają na „Zmianę stanu produktów” – w przypadku
stosowania wariantu
porównawczego rachunku zysków i strat,

a) zwiększają „Koszt wytworzenia sprzedanych produktów” – w
razie stosowania przez jednostkę wariantu kalkulacyjnego rachunku
zysków i strat albo,

c) zwiększają „Pozostałe koszty operacyjne”

–

jeżeli jest to zasadne

w myśl zasady przewagi treści nad formą (np. przyczyną były
nieplanowane przestoje produkcji).

Koszt wytworzenia produktów (KWP)

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Ustawa nakłada na jednostki wymóg ustalania kosztów

wytworzenia produktów

w celu wyceny produktów oraz porównania wartości

kosztów wytworzenia produktów z ich cenami sprzedaży netto.

Jednostka powinna zatem posiadać system rachunku kosztów,

dostosowany do specyfiki jej działalności, pozwalający na

wiarygodne i systematyczne ustalanie kosztów wytworzenia

produktów

na moment ich wytworzenia, a najpóźniej na dzień bilansowy.

Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi

kosztów

zapasy produktów wycenia się – co do zasady – według kosztów

wytworzenia, ustalonych zgodnie z art. 28 ust. 3 ustawy.

Odstępstwo od tej zasady, polegające na wycenie produktów

za pomocą cen ich sprzedaży, stosuje się tylko wtedy, gdy:

a) koszt wytworzenia produktu przekracza jego cenę sprzedaży
netto na dzień bilansowy, ustaloną zgodnie z art. 28 ust. 5 ustawy
albo
b) nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu.

KWP a cena sprzedaży netto

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Jeżeli koszt wytworzenia produktu jest wyższy od jego ceny sprzedaży

netto na dzień

bilansowy, dokonuje się zgodnie z art. 34 ust. 5 odpisu aktualizującego

w wysokości różnicy między kosztem wytworzenia produktu a jego

ceną sprzedaży netto

Odpisanie wartości zapasu produktów do poziomu cen ich sprzedaży

netto na dzień

bilansowy może nastąpić w szczególności, gdy:
a) produkt został uszkodzony lub utracił całkowicie lub częściowo

swoją

przydatność, lub
b) spadła możliwa do uzyskania na dzień bilansowy cena sprzedaży

produktu, lub też

c) wzrosły przewidywane koszty związane z przystosowaniem

produktu do

sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, takie jak: koszty opakowania,

transportu, składowania, załadunku i wyładunku, a w przypadku
produktów w toku – także koszty dokończenia produkcji.

Brak możliwości ustalenia KWP

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu,

co dotyczy na przykład produktów ubocznych lub nieobjętych

normami produkcyjnymi, jego wyceny dokonuje się zgodnie z art. 28

ust. 3 ustawy według

ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu,

pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk

brutto ze sprzedaży,

a w przypadku produktów w toku – także z uwzględnieniem stopnia

ich przetworzenia (tzw. skorygowana cena sprzedaży netto).

Jednostka nie może dowolnie przyjąć zasad (polityki) rachunkowości,

zgodnie z którymi wytworzone produkty wycenia się

w sposób ciągły według skorygowanych cen sprzedaży netto.

Oznaczałoby to zaniechanie stosowania wyceny po koszcie

wytworzenia nawet wtedy, gdy możliwy jest do zastosowania

rachunek kosztów, który pozwala na ustalenie w sposób racjonalny

kosztów wytworzenia produktów.

Sytuację, gdy nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu,

należy uznać za bardzo rzadką.

Koszt wytworzenia produktu

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Koszt wytworzenia produktu obejmuje:

1) koszty bezpośrednie;

2) racjonalnie i systematycznie przypisaną uzasadnioną część kosztów

pośrednich

produkcji, na które składają się powinna charakteryzować obiekty

odniesienia;

a) zmienne pośrednie koszy produkcji;

b) stałe pośrednie koszty produkcji.

Właściwe jest także zaliczenie do kosztu wytworzenia kosztów

powstałych przed rozpoczęciem produkcji a związanych bezpośrednio

z produkcją, takich jak: amortyzacja kosztów prac rozwojowych,

koszty przygotowania produkcji oraz koszty zakupu materiałów

produkcyjnych.

Koszty bezpośrednie

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Koszty bezpośrednie obejmują koszty pozostające w bezpośrednim

związku z danym

produktem, takie jak:
a)  wartość zużycia materiałów bezpośrednich,
b)  płace bezpośrednie z pochodnymi,
c)  inne koszty wytworzenia produktu – na przykład wartość zużycia

energii, paliw i narzędzi produkcyjnych – jeżeli, zgodnie z
przyjętymi przez jednostkę rozwiązaniami rachunku kosztów,
następuje ich bezpośrednie powiązanie z jednostką produktu.

Koszty bezpośrednie przypisuje się do każdej jednostki produkcji na

podstawie danych o wykorzystaniu bezpośredniego czasu pracy

pracowników oraz

udokumentowanego rzeczywistego zużycia innych zasobów.

Zmienne koszty pośrednie

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Przez zmienne pośrednie koszty produkcji rozumie się takie koszty

produkcji poniesione w okresie wytwarzania produktu, które

zmieniają się bezpośrednio lub prawie bezpośrednio wraz ze

zmianą wielkości produkcji albo wraz ze zmianą innych

właściwych czynników, takich jak liczba godzin pracy maszyn i

urządzeń produkcyjnych lub liczba wytworzonych zleceń (partii)

produkcyjnych.

Zmiany kosztów względem tych czynników mogą być proporcjonalne

(liniowe) lub nieproporcjonalne (progresywne lub degresywne).

Zmienne pośrednie koszty produkcji przypisuje się do każdej jednostki

produkcji

na podstawie rzeczywistego stopnia wykorzystania zdolności

produkcyjnych.

Stałe koszty pośrednie

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Przez stałe pośrednie koszty produkcji rozumie się koszty poniesione

w okresie

wytwarzania produktu, które pozostają stosunkowo niezmienne,

niezależnie od wielkości

produkcji oraz wielkości czynników, takich jak liczba godzin pracy

maszyn i urządzeń

produkcyjnych lub liczba wytworzonych zleceń (partii) produkcyjnych.

Do stałych pośrednich kosztów produkcji można zaliczyć np. koszty

amortyzacji i utrzymania (konserwacji, remontów) maszyn i

urządzeń oraz budynków produkcyjnych oraz koszty

ogólnoprodukcyjne.

Stałe pośrednie koszty produkcji przypisuje się do każdej jednostki

produkcji w

części odpowiadającej poziomowi tych kosztów, obliczonemu na

jednostkę produkcji, przy normalnym wykorzystaniu zdolności

produkcyjnych.

Czego nie obejmuje KWP

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Koszt wytworzenia produktu nie obejmuje:

a) kosztów będących konsekwencją niewykorzystania zdolności

produkcyjnych, w

tym: kosztów wynagrodzeń za nieplanowane przestoje, kosztów

związanych z nieczynnymi urządzeniami produkcyjnymi, kosztów
utrzymania niewykorzystanych powierzchni produkcyjnych oraz
nieprzypisanych do produktów stałych pośrednich kosztów
produkcji, wynikających z niepełnego wykorzystania normalnych
zdolności produkcyjnych koszty bezpośrednie;

b) kosztów strat produkcyjnych, w tym spowodowanych powstaniem

braków

nienaprawialnych i kosztów naprawy braków, przekraczających

poziom uznany w danej branży za normalne ryzyko produkcyjne;

d) kosztów magazynowania produktów gotowych i półproduktów,

chyba że

poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji;

e) kosztów sprzedaży produktów.

c) kosztów ogólnego zarządu, chyba że wiążą się z doprowadzeniem

produktu do

postaci i miejsca, w jakich znajduje się na dzień wyceny;

Co można doliczyć do KWP ?

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

W przypadkach uzasadnionych niezbędnym, długotrwałym

przygotowaniem towaru lub produktu do sprzedaży bądź długim

okresem wytwarzania produktu,

cenę nabycia lub koszt wytworzenia można zwiększyć o koszty obsługi

zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania zapasu towarów

lub produktów w okresie ich przygotowania do sprzedaży bądź

wytworzenia i związanych z nimi różnic kursowych, pomniejszone

o przychody z tego tytułu.

Definicja kalkulacji

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Kalkulacja to procedura zmierzająca do ustalenia kwoty i struktury

kosztów wytworzenia przypadających na

jednostkę kalkulacyjną

danego

obiektu kalkulacyjnego

, w ramach wyróżnionych

nośników

kosztów

Nośnik kosztów, obiekt i jednostka

kalkulacyjna

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Nośnikiem kosztów jest

przedmiot obserwacji kosztów

w ramach

ich systemu ewidencyjnego. W praktyce nośnikiem kosztów może
być:
a) wytworzona w danym okresie grupa asortymentowa lub
pojedynczy asortyment produktu (dotyczy to produkcji
wielkoseryjnej, masowej, głównie w przedsiębiorstwach o
montażowym typie procesu technologicznego),
b) faza procesu technologicznego (przedsiębiorstwa przemysłu
chemicznego, paliwowego, gdzie mamy do czynienia z tzw.
produkcją sprzężoną),
c) wyrób lub grupa wyrobów objęta jednym zleceniem
produkcyjnym (produkcja jednostkowa na zamówienie klienta –np.
stocznia).

Obiekt kalkulacyjny to

produkt lub grupa rodzajowo zbliżonych

produktów

dla których ustala się jednostkowy koszt wytworzenia.

Jednostka kalkulacyjna to

jednostka miary

, przy pomocy której

wyraża się wielkość produkcji danego obiektu kalkulacyjnego.

Można mówić o naturalnych jednostkach kalkulacyjnych (kg, szt.

litry, KWh) lub umownych – gdy ilości produktu o różnych cechach

podlegają przeliczeniu na produkt o cechach typowych.

Rodzaje nośników kosztów

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Ze względu na

stopień przerobu produktów pracy

wyróżnia się

nośniki:
1) ostateczne (wyroby gotowe),
2) przejściowe (półfabrykaty).
Wyodrębnianie przejściowych nośników ma miejsce, gdy:
a) proces technologiczny dzieli się na fazy,
b) między fazami półprodukty są magazynowane,
c) półfabrykaty są sprzedawane,
d) istnieje zapotrzebowanie na informację kosztową nie tylko w
przekroju wyrobów gotowych, lecz także półfabrykatów,
e) fazy procesu wyodrębnione w technologii produkcji pokrywają się
ze strukturą organizacyjną wydziałów.

Z punktu widzenia

zakresu nośnika kosztów

wyróżnia się nośniki:

1) pojedyncze – to takie, które obejmują jeden obiekt kalkulacyjny;
2) zbiorcze – obejmujące szereg obiektów kalkulacyjnych, których

cechą charakterystyczną są zbliżone właściwości konstrukcyjne,
zużycie materiałowe, technologia produkcji, natomiast różnić je
może przeznaczenie, waga, elementy wykończeniowe (kolor),
rozmiar.

Rodzaje kalkulacji

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Biorąc pod uwagę moment przeprowadzenia kalkulacji, wyróżnia

się:

1) kalkulację wstępną (ex ante) – która przeprowadzana jest przed

wyprodukowaniem wyrobu,

2) kalkulację wynikową (ex post) – która przeprowadzana jest po

wyprodukowaniu wyrobu.

Biorąc pod uwagę kompletność kosztów uwzględnianych w

obliczeniach, wyróżnia się:

1) kalkulację kosztu pełnego,
2) kalkulację kosztu częściowego (zmiennego).

Metody kalkulacji

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Podziałowe:
1) prosta,
2) ze współczynnikami,
3) produkcji sprzężonej,
4) produkcji sezonowej,

Doliczeniowe:
1) asortymentowa,
2) zleceniowa.

Fazowa (procesowa).

Poziomy wyceny produkcji w toku

Marek Ossowski – Uniwersytet Gdański

Produkcja w toku – to produkty pracy znajdujące się na

stanowiskach pracy, przeznaczone do dalszego przerobu.

Zgodnie z art. 28 ust. 3 ustawy o rachunkowości produkcję w toku

winno wyceniać się na poziomie rzeczywistego kosztu

wytworzenia.

Jednak art. 34 ust. 3 pkt 2 ww. ustawy umożliwia stosowanie

uproszczeń w wycenie tej grupy aktywów obrotowych,
dopuszczając możliwość wyceny produktów w toku na poziomie:

1) kosztów bezpośrednich wytwarzania,
2) materiałów bezpośrednich,
3) lub nie wyceniać jej w ogóle, jeżeli nie zniekształca to stanu

aktywów oraz wyniku finansowego jednostki.

Uproszczenia te dotyczą jednak jedynie produkcji o:
a) przewidywanym czasie wykonania krótszym niż 3 miesiące,
b) nie przeznaczonej do sprzedaży lub do przekazania na rzecz

budowy środków trwałych.

Document Outline