Rehabilitacja medyczna

Rehabilitacja medyczna

Ćwiczenia I

Ćwiczenia I

Geneza i ewolucja rehabilitacji

Geneza i ewolucja rehabilitacji



Starożytna Grecja i Rzym: stosowanie gimnastyki leczniczej w
wielu schorzeniach



Hipokrates



Galen



Ambroży Pare (1510-1590) cyrulik francuski, wprowadza
zaopatrzenie protetyczne. Jako pierwszy w Europie zaopatruje
kikut kończyny dolnej w drewnianą protezę (XVI w.)



Włoski chirurg Pietro de Marchetti konstruuje protezę ręki dla
ówczesnego marszałka Francji, umożliwiającą trzymanie szabli



Angielski lekarz Francis Glisson (1599-1677) nowe metody w
leczeniu skrzywień kręgosłupa. (pętla skórzana do wyciągu za
głowę)



Francuski chirurg Nicolas Andry (1658-1759) zajmuje się
wadami postawy u dzieci. Wprowadza pojęcie ortopedii



Pod koniec XVII w. powstają liczne zakłady

gimnastyki leczniczej



W wieku XIX Duchenne stosuje w leczeniu

porażeń i niedowładów prąd galwaniczny i

faradyczny (odkrytych na początku XIX

wieku)



Wiek XIX rozwój gimnastyki leczniczej
(Szwed Per H. Ling 1776 -1839 - twórca

podstaw).

Proponuje on pomoc w

ćwiczeniach kinezyterapeuty. Pojawienie się

technik masażu leczniczego. Wykorzystuje

się urządzenia do hydromasażu i kąpieli.



Przełom wieku XIX i XX to rozwój kriogeniki

(na początku XX wieku zmiana nazwy na

krioterapię)



Pierwszy raz określenie

REHABILITACJA

REHABILITACJA zostało użyte

przez Douglasa C. McMurtiego w 1918 roku, gdy
przedstawiał on wyniki leczenia inwalidów wojennych



Lata 30-te XX wieku epidemia choroby Heinego-Medina.
E. Kenny pielęgniarka i fizjoterapeutka opracowuje
techniki ćwiczeń biernych, redresyjnych i oporowych
oraz techniki chodu osób porażonych i z niedowładami
kończyn



Berta i Karl Bobach 1944r. metoda hamowania
odruchów patologicznych i wpływ na normalizację
napięć mięśniowych



Howard Rusk już w okresie II wojny światowej zauważył,
że szybkie wprowadzenie zajęć rehabilitacyjnych
prowadzi do skrócenia czasu leczenia



W latach 70-tych XX wieku rehabilitacja przestaje być
trzecią

fazą procesu terapeutycznego i staje się

integralną częścią procesu leczniczego



Lata 50-te rozwój terapii mózgowego porażenia
dziecięcego – met. Petõ, Pohla, Domana oraz Volty



Lata 60-te pojawienie się technik terapii manualnej,
rozwój rehabilitacji kardiologicznej

Rehabilitacja w Polsce

Rehabilitacja w Polsce



Maciej z Miechowa (1457-1523) „Jak

zachować zdrowie” - opisuje pozytywną

rolę ćwiczeń



Jędrzej Śniadecki (1768-1838) „O

fizycznym wychowaniu dzieci”



Prof. Ireneusz Wierzejewski (1881-1930)

ojciec polskiej ortopedii, twórca pierwszej

kliniki ortopedii w Poznaniu (1923)



Prof. Wiktor Dega – Poznań. W 1960r.

pierwsza w Europie Klinika Rehabilitacji



Prof. Marian Weiss – Konstancin, 1961

kolejna klinika W-wa. Jako pierwszy zostaje

konsultantem krajowym



Prof. Jan Haftek powołuje w 1989r. Polskie

Towarzystwo Rehabilitacji

Polska Szkoła Rehabilitacji

Polska Szkoła Rehabilitacji

Marian Weiss

(1921-1981)

Wiktor Dega

(1896-1995)

Główne ośrodki w Polsce

Główne ośrodki w Polsce



Poznań



Warszawa



Katowice



Lublin



Gdańsk



Bydgoszcz



Kraków



Łódź

ORTOPEDYCZNO -
REHABILITACYJNY SZPITAL
KLINICZNY IM. WIKTORA DEGI

UNIWERSYTETU
MEDYCZNEGO IM. KAROLA
MARCINKOWSKIEGO W
POZNANIU

CENTRUM REHABILITACJI
IM.PROF. M.WEISSA "STOCER„

KONSTACIN-JEZIORNA

Rodzaje rehabilitacji

Rodzaje rehabilitacji

1.

1.

Lecznicza

Lecznicza

2.

2.

Społeczna

Społeczna

3.

3.

Zawodowa

Zawodowa

Rehabilitacja lecznicza

Rehabilitacja lecznicza



Zorganizowane działanie prowadzone w
placówkach służby zdrowia: szpitalach,
poradniach, przychodniach, uzdrowiskach,
zmierzające do przyspieszania procesu
powrotu pacjenta do zdrowia, sprawności,
zapobiegania niekorzystnym następstwom
niekiedy niezbędnego długotrwałego
unieruchomienia, zminimalizowania następstw
przebytej choroby lub urazu



Rehabilitacja lecznicza powinna stymulować
cały proces leczniczy, w głównej mierze przez
różne formy aktywności ruchowej i psychicznej

Rehabilitacja społeczna

Rehabilitacja społeczna



Proces zmierzający do przywrócenia samodzielności
społecznej osobie, która z racji niepełnosprawności
jest jej pozbawiona



Rehabilitacja społeczna obejmuje również edukację
osób zdrowych w zakresie koniecznym do zrozumienia
potrzeb niepełnosprawnych i zaakceptowania ich jako
pełnoprawnych członków społeczeństwa



Poprawa form architektonicznych i urbanistycznych



Pomoc Powiatowych Centów Pomocy Rodzinie



Warsztaty terapii zajęciowej



Turnusy rehabilitacyjne



Sport inwalidzki

Turnusy rehabilitacyjne

Warsztaty terapii
zajęciowej

Sport inwalidzki

Rehabilitacja zawodowa

Rehabilitacja zawodowa



Zorganizowane działanie zmierzające do
przywrócenia osobie niepełnosprawnej zdolności
do aktywności zawodowej



Rehabilitację zawodową należy rozpocząć jak
najwcześniej jeszcze w trakcie rehabilitacji
medycznej



W przypadku dzieci odpowiednikiem rehabilitacji
zawodowej jest rehabilitacja pedagogiczna

Niepełnosprawność

Niepełnosprawność



Osoba niepełnosprawna to osoba, której stan fizyczny,
psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo
utrudnia ogranicza lub uniemożliwia wypełnianie ról
społecznych, a w szczególności zdolności do
wykonywania pracy zawodowej, ogranicza funkcje
rodzinne, uniemożliwia korzystanie z dóbr społecznych



W 1994 roku Europejskie Forum Niepełnosprawności w
Parlamencie Europejskim zaproponowało rozszerzenie
definicji osoby niepełnosprawnej: „Osobą
niepełnosprawną jest jednostka w pełni swych praw,
znajdująca się w sytuacji upośledzającej ją na skutek
barier środowiskowych, ekonomicznych i społecznych,
których z powodu występujących uszkodzeń nie może
przezwyciężać w taki sposób jak inni ludzie…..”

Wg WHO wyróżnia się różne stopnie niepełnosprawności:

Wg WHO wyróżnia się różne stopnie niepełnosprawności:



Uszkodzenie

Uszkodzenie (impairment) –
utrata lub nieprawidłowość struktury lub funkcji
psychicznej, fizjologicznej lub anatomicznej



Niepełnosprawność

Niepełnosprawność (disability) –
wszelkie ograniczenia lub brak (wynikający z uszkodzenia)
możliwości wykonania pewnych czynności w sposób lub w
zakresie uznanym za normalny dla ludzi



Upośledzenie

Upośledzenie – niesprawność (handicap) oznacza
poszkodowanie wynikające z uszkodzenia lub
niepełnosprawności, które ogranicza lub uniemożliwia
danej osobie pełnienie takich ról, jakie uznaje się za
normalne (uwzględniając wiek, płeć, czynniki społeczne i
kulturowe)



Klasyfikacja ta została zastąpiona Międzynarodową

Klasyfikacja ta została zastąpiona Międzynarodową

Klasyfikacją Uszkodzeń, Działania i Uczestnictwa

Klasyfikacją Uszkodzeń, Działania i Uczestnictwa

zwaną dalej „Kartą 2000”

zwaną dalej „Kartą 2000”



Oparta jest ona na założeniach:



Człowiek jest istotą biologiczną, stanowi ją
organizm o określonej strukturze, wypełniający
określone funkcje



Człowiek jest określoną osobą działającą i
wypełniającą określone zadania



Człowiek

jest

członkiem

określonej

grupy

społecznej, w której życiu uczestniczy



Pojęcie obejmujące następstwa stanu zdrowia
(choroby zaburzenia lub urazu) w funkcjonowaniu
człowieka na trzech poziomach (biologicznym,
osobistym i społecznym)



Klasyfikacja składa się z trzech odrębnych, lecz
równoległych klasyfikacji obszarów tworzących
niepełnosprawność



Klasyfikacja uszkodzeń

Klasyfikacja uszkodzeń



Klasyfikacja działania

Klasyfikacja działania



Klasyfikacja uczestnictwa

Klasyfikacja uczestnictwa

Niepełnosprawność

Niepełnosprawność

Kompensacja

Kompensacja



Proces,

który

wyzwala

naturalne

możliwości zastępcze, jakie istnieją w
każdym organizmie żywym, zmierzający
do

całkowitego

lub

częściowego

wyrównania skutków działania czynników
szkodliwych

Procesy kompensacyjne określają tzw. prawa

Procesy kompensacyjne określają tzw. prawa

Anochina

Anochina



Istotą kompensacji jest wykorzystanie naturalnych
możliwości zastępczych



Aby wystąpiła kompensacja, konieczna jest
sygnalizacja defektu, uszkodzenia za
pośrednictwem bodźców dośrodkowych z obwodu -
do ośrodkowego układu nerwowego



Procesy kompensacyjne powstają niezależnie od
lokalizacji uszkodzenia



Kompensacja wymaga stałego utrwalenia, funkcja
kompensacyjna uzyskana w przebiegu procesu
leczniczego wymaga ciągłego treningu.
Zaprzestanie utrwalania wytworzonej kompenscji
prowadzi do zaniku uzyskanej sprawności)

Adaptacja

Adaptacja



Umiejętność dostosowania człowieka do zmiany
warunków czynnościowych i socjalnych występującej
w następstwie zaburzenia funkcji organizmu



Adaptacja umożliwia przystosowanie się do zaburzeń
sprawności ważnych narządów powstałych w
następstwie choroby lub urazu



Odpowiednio sterowana lub wykorzystana adaptacja
umożliwia uzyskanie w jak najwyższym stopniu
samodzielności życiowej w czynnościach dnia
codziennego, w funkcjach zawodowych, społecznych i
rodzinnych

KINEZYTERPIA

KINEZYTERPIA



Kinezyterapia (kinesis – ruch, therapeia –
leczenie) podstawa rehabilitacji medycznej.
Obejmuje całość zagadnień związanych z
wykorzystaniem ruchu jako środka leczniczego



Kinezyterapia - inne określenia: rehabilitacja
ruchowa, ćwiczenia lecznicze, trening leczniczy,
gimnastyka lecznicza, usprawnianie, fizjoterapia



Fizjoterapia (physis – natura, therapeia -
leczenie) połączenie kinezyterapii z leczeniem
czynnikami fizykalnymi i masażem leczniczym

Zadania

Zadania

1.

ocena stanu funkcjonalnego pacjenta
(ustalenie rodzaju i stopnia dysfunkcji)

2.

dobór odpowiednich form, środków, metod i
technik ćwiczeń w zależności od stanu
funkcjonalnego pacjenta

3.

opracowanie ćwiczeń miejscowych i
ogólnych służących do realizacji bliższego i
dalszego celu rehabilitacji

4.

wprowadzenie obiektywnych metod kontroli
stanu funkcjonalnego pacjenta

Zadania c.d.

5.

5.

zapobieganie powikłaniom:

zapobieganie powikłaniom:



przykurcze

–

odpowiednio

dobrane

przykurcze

–

odpowiednio

dobrane

techniki bierne i czynne

techniki bierne i czynne



odleżyny – częste zmiany ułożenia

odleżyny – częste zmiany ułożenia

pacjenta

pacjenta



powikłania

płucne

–

ćwiczenia

powikłania

płucne

–

ćwiczenia

oddechowe, oklepywanie klp., zmiany

oddechowe, oklepywanie klp., zmiany

pozycji w łóżku, wczesne uruchamianie

pozycji w łóżku, wczesne uruchamianie

Cele

Cele

1.

Przywrócenie choremu lub osobie
niepełnosprawnej pełnej lub możliwie
maksymalnej sprawności fizycznej i psychicznej

2.

Przywrócenie prawidłowej ruchomości w stawach
oraz siły i wytrzymałości mięśni

3.

Pobudzenie i poprawa czynności OUN, reedukacja
nerwowo-mięśniowa

4.

Poprawa czynności układu oddechowego i
sercowo-naczyniowego

5.

Korygowanie wad postawy ciała i nieprawidłowych
nawyków ruchowych

6.

Przystosowanie chorego do życia w przypadku
trwałej niepełnosprawności

Techniki:

Techniki:



bierne formy ruchu



czynne formy ruchu

Wybór techniki powinien wynikać z:

Wybór techniki powinien wynikać z:



oceny stanu funkcjonalnego pacjenta



umiejscowienia procesu patologicznego, choroby

czy urazu

Podział kinezyterapii

Podział kinezyterapii



miejscowa - wysiłki lokalne np. zwiększenie zakresu

ruchu w jakimś stawie



ogólna - mająca wpływ na ogólną wydolność

chorego, zwiększoną czynność układu krążenia,

oddechowego, wysiłki angażujące większą masę

mięśniową

Ćwiczenia bierne

Ćwiczenia bierne



Ruchy

w

stawach

wykonywane

są

przez

fizjoterapeutę lub za pomocą urządzeń do ciągłego
ruchu biernego CPM (continuous passive motion)

Wskazania:



brak dowolnej czynności mięśni w przypadku
porażeń wiotkich, spastycznych lub niedowładów
znacznego stopnia a także gdy ruch czynny jest
niemożliwy do wykonania ze względu a stan
chorego

Ćwiczenia bierne

Ćwiczenia bierne

Przeciwwskazania:

Przeciwwskazania:



ostry stan zapalny stawu lub tkanek
otaczających



zakrzepowe zapalenie żył głębokich
kończyn



zator tętnicy płucnej, zawał płuca lub serca



ciężki stan ogólny chorego

Ćwiczenia bierne

Ćwiczenia bierne

Cel:

Cel:



Niedopuszczenie do powstawania przykurczów,
zmian patologicznych w stawach i tkankach
okołostawowych.

(atrofia

chrząstki,

mięśni,

upośledzenie ukrwienia – zakrzepica żył i
odżywienia)



Ćwiczenia bierne wykonuje się w pozycjach
izolowanych, ograniczając ruch do jednego stawu
i

jednej

płaszczyzny

ruchu,

zawsze

w

fizjologicznej osi stawu

Ćwiczenia bierne

Ćwiczenia bierne

-

-

techniki

techniki

1.

Ćwiczenia bierne właściwe:
ruchy wykonuje fizjoterapeuta w pozycjach
izolowanych. Bliższy odcinek ćwiczonego stawu
trzeba unieruchomić. Liczba powtórzeń w jednej
płaszczyźnie powinna wynosić około 30.
Powtarzamy 2-3xdziennie we wszystkich stawach.

2.

Ćwiczenia bierne z rozciąganiem tkanek
okołostawowych:
technika oparta na stymulacji bodźców
proprioceptywnych (receptory czucia głębokiego),
pobudzających układ nerwowy przez stymulację
mięśni, torebek stawowych i więzadeł. Niezbędne
do torowania bodźców oraz czucia ruchu.

Ćwiczenia bierne

Ćwiczenia bierne

-

-

techniki

techniki

3.

Ćwiczenia bierne z dociskiem powierzchni

stawowych – pobudzanie błony maziowej do

produkcji płynu stawowego, zapobieganie

powstawaniu zrostów wewnątrzstawowych,

stymulacja bodźców proprioceptywnych.

4.

Ćwiczenia bierne redresyjne – rozciągnięcie

przykurczonych tkanek okołostawowych
Stretching - zasady:



Rozgrzewka (5-10 min) poprzedzająca ćwiczenia



Napięcie izometryczne ćwiczonego mięśnia (10-30

sekund)



Rozluźnienie mięśnia (2-3 sekundy)



Powolne rozciągnięcie mięśnia z zatrzymaniem przez

10-30 sekund

Ćwiczenia bierne

Ćwiczenia bierne

-

-

techniki

techniki

5.

Wyciągi redresyjne
Zasady j.w.
Zamiast siły fizjoterapeuty stosuje się
obciążniki w systemach bloczkowo-
ciężarkowych
Czas trwania wyciągu około 30 minut.
Na 5 minut przed końcem redukcja
obciążenia do 70%.
Zastosowanie w ćwiczeniach dużych
stawów.

Ćwiczenia czynno-bierne

Ćwiczenia czynno-bierne



Ruchy bierny wykonywany przez terapeutę,
czynne rozluźnienie mięśni przez pacjenta



Wskazania:

uruchamiania stawów po zdjęciu
unieruchomienia, po zabiegach
rekonstrukcyjnych, w chorobach
reumatycznych

Ćwiczenia czynne

Ćwiczenia czynne



Wykonywane przez pacjenta

samodzielnie w wyniku dowolnej akcji

mięśni. Ćwiczenia czynne powinny być

indywidualnie przygotowane dla każdego

pacjenta.

Musimy określić:

Musimy określić:



Optymalny wysiłek



Stopniowanie natężenia



Sposób wykonywania ćwiczenia – pozycje

wyjściowe, tempo wykonywania ćwiczeń,

liczbę powtórzeń, czas trwania

Do oceny siły mięśniowej używamy 6-cio

Do oceny siły mięśniowej używamy 6-cio

stopniowej skali Lovetta

stopniowej skali Lovetta



brak śladu skurczu mięśnia

brak śladu skurczu mięśnia

0=0%

0=0%



ślad skurczu mięśnia

ślad skurczu mięśnia

1=10%

1=10%



ruch w odciążeniu, w pełnym zakresie

ruch w odciążeniu, w pełnym zakresie

2=25%

2=25%



ruch z pokonaniem ciężaru kończyny lub części ciała

ruch z pokonaniem ciężaru kończyny lub części ciała

3=50%

3=50%



ruch z pokonaniem ciężaru kończyny i dodatkowym oporem

ruch z pokonaniem ciężaru kończyny i dodatkowym oporem

4=80%

4=80%



siła mięśnia prawidłowa, ruch z submaksymalnym oporem

siła mięśnia prawidłowa, ruch z submaksymalnym oporem

5=100%

5=100%

Ćwiczenia izometryczne

Ćwiczenia izometryczne



Czynne napinanie mięśni bez zmiany odległości

przyczepów mięśni



Cel:
zapobieganie zanikom, utrzymanie mięśni w

czynnej aktywności



Wskazania:
znaczne osłabienie siły mięśni (1 w sk.

Lovetta), unieruchomienie w łóżku,

zaawansowane zmiany stawowe



Wykonanie:
napięcie mięśnia 5-6 sekund, 10-cio sekundowe

rozluźnienie. Ćwiczenia powtarza pacjent 3-4

razy w ciągu dnia, w seriach po 10-20 napięć

Ćwiczenia w odciążeniu

Ćwiczenia w odciążeniu



Polegają na samodzielnym wykonywaniu
ruchów w stawach przy odciążeniu
ćwiczonego odcinka ciała



Wskazania:

znaczne osłabienie siły mięśni (2-3 w skali
Lovetta), zaawansowane zmiany
powierzchni stawowych, osłabienie zrostu
kości po złamaniu

Ćwiczenia czynne wolne

Ćwiczenia czynne wolne



Wykonuje się je przy sile mięśniowej
pozwalającej na samodzielne wykonanie
ruchów, z pokonaniem ciężaru ćwiczonego
odcinka ciała (3 w skali Lovetta)



Poprawa koordynacji ruchowej,
zwiększenie zakresu ruchów czynnych,
kształtowanie ruchów w stawach

Ćwiczenia czynne z oporem (ćw. siłowe)

Ćwiczenia czynne z oporem (ćw. siłowe)



Wzmocnienie siły mięśniowej, w celu
przywrócenia utraconej funkcji z powodu
choroby lub urazu



Ćwiczenia oporowe z dużym oporem i małą
liczba powtórzeń wpływają przede wszystkim
na zwiększenie siły mięśniowej, natomiast
ćwiczenia ze średnim obciążeniem i dużą
liczba powtórzeń wpływają na poprawę
wytrzymałości

Ćwiczenia izokinetyczne

Ćwiczenia izokinetyczne



Ćwiczenia, w których obciążony mięsień

działa z określoną, stałą prędkością, przy

zmieniającym się obciążeniu dla każdej

wartości kątowej



Ćwiczenia te oparte są na skurczu

auksotonicznym, łączącym skurcz

izotoniczny i izometryczny

Ćwiczenia synergistyczne

Ćwiczenia synergistyczne



Istotą jest wykorzystanie zjawiska promieniowania

pobudzenia i synergizmu (współdziałania) w celu

uzyskania napięcia mięśni, często w odległych

częściach ciała



Najlepsze wyniki uzyskuje się przy ćwiczeniach

przeciw oporowi submaksymalnemu

Synergizmy bezwzględne (wrodzone)

Synergizmy bezwzględne (wrodzone)



Uniesienie głowy wbrew oporowi w leżeniu na
plecach powoduje napięcie mięśni brzucha



Uniesienie głowy wbrew oporowi w leżeniu na
brzuchu powoduje napięcie mięśni pośladkowych



Wyprost stopy wbrew oporowi powoduje napięcie
mięśnia czworogłowego



Zgięcie nadgarstka wbrew oporowi powoduje
napięcie mięśnia dwugłowego ramienia

Synergizmy względne (nabyte)

Synergizmy względne (nabyte)



Ćwiczenia

synergistyczne

kontralateralne

–

pobudzenie

i

napięcie

mięśni

kończyny

unieruchomionej uzyskuje się przez ćwiczenia

oporowe dużych grup mięśni po stronie przeciwnej



Ćwiczenia synergistyczne ipsilateralne – polegają na

wykorzystaniu synergizmów przez ćwiczenia z

oporem wolnych stawów unieruchomionej kończyny

Metoda reedukacji nerwowo-mięśniowej

Metoda reedukacji nerwowo-mięśniowej



Metoda proprioceptywnego torowania nerwowo-

mięśniowego (ang. proprioceptive neuromuscular

facilitation - PNF); metoda Kabata



Metoda oparta na podstawach neurofizjologicznych

rozwoju ruchowego człowieka i aktywności

ruchowej w czynnościach dnia codziennego

Ćwiczenia ogólnokondycyjne

Ćwiczenia ogólnokondycyjne

Ukierunkowane na poprawę ogólnej kondycji
psychofizycznej chorych, rozwój cech
motorycznych takich jak siła, wytrzymałość,
szybkość, zwinność.
Wykonuje się je indywidualnie lub grupowo.

Ćwiczenia indywidualne:



Wykonuje się w łóżku chorego lub na stołach
rehabilitacyjnych

Ćwiczenia ogólnokondycyjne c.d.

Ćwiczenia ogólnokondycyjne c.d.

Ćwiczenia zespołowe:



Dzieci w wieku przedszkolnym – naśladownictwo

ruchowe (zwierzęta, rośliny) i opowieść ruchowa



Dzieci w wieku szkolnym – gry i zabawy ruchowe



Młodzież i dorośli – ścisły trening obwodowy

Ćwiczenia prowadzi się wg toku lekcyjnego:



Wstęp – na początek ćwiczenia wszechstronne



Część główna – realizacja celów głównych



Część końcowa – uspokojenie, rozluźnienie

Ćwiczenia w wodzie

Ćwiczenia w wodzie



Temperatura
Woda zimna – odruchowe zwężenie naczyń skóry i

zwiększenie ukrwienia mięśni, zwolnienie rytmu

serca oraz zmniejszenie objętości minutowej serca.
Woda ciepła – rozszerzenie naczyń krwionośnych

skóry, przyspieszenie pracy serca, podniesienie

temp. ciała, zmniejszenie napięcia mięśni.



Ciśnienie hydrostatyczne – ułatwienie wydechu,

utrudnienie wdechu.



Wyporność - ułatwienie naukę chodu.

Przeciwwskazania:
niewydolność układu krążeniowo-oddechowego,

ostre stany zapale, owrzodzenia, padaczka.

Pionizacja i nauka chodzenia

Pionizacja i nauka chodzenia



Pionizacja bierna – stół pionizacyjny lub łóżko
ortopedyczne



Pionizacja czynna – polega na stopniowym
przechodzeniu chorego z pozycji leżącej do
pozycji stojącej

Chód

Chód

Złożona czynność ruchowa o cyklicznym

przebieg, umożliwiająca człowiekowi

przemieszczanie się w przestrzeni



Faza podporu – (60% cyklu) stopa ma kontakt

z podłożem



Faza wymachu – (40% czasu trwania cyklu)
Chód charakteryzuje się okresem

podwójnego podparcia, w którym obie stopy

są w fazie podparcia.
Cechy chodu:



Izometria – ta sama długość kroku po stronie

prawej i lewej



Izochronia – czas obciążania obu kończyn jest

jednakowy



Izotonia – ruch kończyn dolnych, miednicy,

kończyn górnych i głowy powinien być

skoordynowany

Fizykoterapia

Fizykoterapia

Metody fizykoterapeutyczne obejmują
postępowanie medyczne mające na celu:



usuwanie objawów choroby



w miarę możliwości hamowanie postępu
choroby przez stosowanie bodźców
fizycznych

Wykorzystujemy 4 rodzaje energii



Termiczną, czyli ciepło i zimno



Elektryczną w postaci prądu elektrycznego
i pola elektrycznego



Elektromagnetyczną z różnych zakresów
widma fal elektromagnetycznych



Mechaniczną

jako

różne

formy

ultradźwięków i wibracji

Termoterapia

Łączy w sobie zabiegi fizykoterapeutyczne
oparte na stosowaniu bodźców o różnej
temperaturze: ciepłe, zimne; działające na :



Punkt, miejsce zabiegu



Pole zabiegowe



Część ciała człowieka



Całe powłoki ustroju

Leczenie ciepłem polega na doprowadzeniu do

tkanek energii cieplnej w celu ogrzania go.

Stosujemy:

Stosujemy:



Parafiny, borowiny, fango (mieszanina parafiny i
borowiny), piasek, sappropelli (gliny, iły, muły), ciepłą
i gorącą wodę, okłady, kąpiele i saunę



Zabiegi

światłolecznicze

z

wykorzystaniem

promieniowania podczerwonego „IR” z użyciem
generatorów nieświetnych, generatorów świetlnych
(promienniki ksenonowe lub halogenowe), lamp
„Sollux” z modyfikacją wiązki świetlnej przez
zastosowanie filtrów (najczęściej niebieski i czerwony)

Podstawowym ogólnym odczynem organizmu na zabiegi

Podstawowym ogólnym odczynem organizmu na zabiegi

termiczne jest odczyn ze strony obwodowego układu krążenia

termiczne jest odczyn ze strony obwodowego układu krążenia

i reakcja naczyń krwionośnych.

i reakcja naczyń krwionośnych.

Wpływ na inne układy

Układ krążenia:



Przyspieszenie pracy serca



Zwiększenie liczby uderzeń tętna wprost proporcjonalnie

do wzrostu ciepłoty ciała (10

0

C-20 uderzeń)



Obniżenie lub raptowny wzrost ciśnienia tętniczego krwi



Obniżenie zawartości tlenu w naczyniach tętniczych na

korzyść żylnych

Układ moczowy:



Przegrzanie miejscowe nerek przyspiesza pracę
wydzielniczą nerek



Przegrzanie ogólne organizmu obniża pracę nerek
Układ mięśniowo-nerwowy:



Gwałtowny bodziec wywołuje wzrost napięcia
mięśniowego

i

pobudzenie

przewodzenia

nerwowego



Przedłużający się bodziec wywołuje obniżenie
pobudzenia nerwowo-mięśniowego
Układ oddechowy:



Zwiększenie liczby oddechów

Wskazania do leczenia miejscowego



Blizny zrosty, przykurcze

Blizny zrosty, przykurcze



Przewlekłe stany zapalne tkanek miękkich

Przewlekłe stany zapalne tkanek miękkich



Zmiany zwyrodnieniowe stawów i tkanek

Zmiany zwyrodnieniowe stawów i tkanek

okołostawowych

okołostawowych



Powikłania po urazach narządu ruchu

Powikłania po urazach narządu ruchu

Przeciwwskazania miejscowe



Obrzęki



Ostre stany zapalne



Przerwanie ciągłości skóry



Stany ropne skóry



Zaburzenia

trofiki

okolicy

objętej

zabiegiem



Zaburzenia czucia powierzchownego

Przeciwwskazania ogólne

Przeciwwskazania ogólne



Zaburzenia krążenia obwodowego

Zaburzenia krążenia obwodowego



Miażdżyca naczyń krwionośnych

Miażdżyca naczyń krwionośnych



Ostre choroby gorączkowe

Ostre choroby gorączkowe



Padaczka

Padaczka

Krioterapia

Krioterapia

Leczenie zimnem polega na obniżeniu

Leczenie zimnem polega na obniżeniu

temperatury tkanek. Zabiegi lecznicze mają

temperatury tkanek. Zabiegi lecznicze mają

na celu:

na celu:



Miejscowe obniżenie temperatury tkanek

Miejscowe obniżenie temperatury tkanek

skóry i tkanek sąsiednich

skóry i tkanek sąsiednich



Ogólne

oziębienie

ustroju

przez

Ogólne

oziębienie

ustroju

przez

oddziaływanie na OUN

oddziaływanie na OUN

Źródłem niskich temperatur

Źródłem niskich temperatur

stosowanych w celach leczniczych są

stosowanych w celach leczniczych są



Lód, śnieg, zimna woda, zamrożone żele,
zamrożone pasty borowinowe, zimne okłady,
nadmuchy zimnego powietrza



Pary

skroplonych

naturalnych

lub

syntetycznych gazów, których temperatury są
krańcowo niskie (pary ciekłego azotu, CO

2

)

Podczas zabiegu pacjent i skóra musza

być ciągle kontrolowane.

Sygnałem do przerwania zabiegu są:



Zblednięcie skóry



Zasinienie skóry



Objaw „gęsiej skórki”



Występowanie bólu



Występowanie dreszczy



Pogorszenie samopoczucia

Efekty krioterapii

Efekty krioterapii



Wspomaganie leczenia podstawowego, ułatwianie

Wspomaganie leczenia podstawowego, ułatwianie

leczenia ruchem; zabieg krioterapeutyczny pozwala

leczenia ruchem; zabieg krioterapeutyczny pozwala

na 3x intensyfikację ćwiczeń usprawniających oraz

na 3x intensyfikację ćwiczeń usprawniających oraz

wydłużenie

czasu

prowadzenia

ćwiczeń

wydłużenie

czasu

prowadzenia

ćwiczeń

kinezyterapeutycznych.

kinezyterapeutycznych.



Ustąpienie dolegliwości bólowych

Ustąpienie dolegliwości bólowych



Wywołanie ogrzania powłok skórnych przez masywne,

Wywołanie ogrzania powłok skórnych przez masywne,

odruchowe ich przekrwienie

odruchowe ich przekrwienie



Efekt przeciwobrzękowy

Efekt przeciwobrzękowy



Zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych

Zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych



Wzrost odporności humoralnej i komórkowej

Wzrost odporności humoralnej i komórkowej



Poprawa nastroju

Poprawa nastroju

Wskazania do zabiegów miejscowych i

Wskazania do zabiegów miejscowych i

ogólnych

ogólnych



Ostre stany zapalne

Ostre stany zapalne



Przewlekłe stany zapale stawów (RZS, ZZSK)

Przewlekłe stany zapale stawów (RZS, ZZSK)



Obrzęki pourazowe

Obrzęki pourazowe



Stany zapalne tkanek miękkich okołostawowych

Stany zapalne tkanek miękkich okołostawowych



Zwyrodnienia chrząstki stawowej

Zwyrodnienia chrząstki stawowej



Liszaj rumieniowaty, łuszczycowe zapalenia skóry

Liszaj rumieniowaty, łuszczycowe zapalenia skóry



Zespoły bólowe narządu ruchu

Zespoły bólowe narządu ruchu



Przykurcza, spastyczne napięcie mięśniowe

Przykurcza, spastyczne napięcie mięśniowe

Przeciwwskazania do zabiegów miejscowych

Przeciwwskazania do zabiegów miejscowych



Odmrożenia

Odmrożenia



Zaburzenia czucia powierzchownego

Zaburzenia czucia powierzchownego



Porażenie błony mięśniowej ścian naczyń

Porażenie błony mięśniowej ścian naczyń

krwionośnych

krwionośnych



Zaburzenia mikrokrążenia

Zaburzenia mikrokrążenia



Otwarte rany

Otwarte rany

Kliniczne działanie krioterapii ogólnoustrojowej

Kliniczne działanie krioterapii ogólnoustrojowej



Po 10-30 minutach dochodzi do wzrostu w surowicy:

Po 10-30 minutach dochodzi do wzrostu w surowicy:

adrenaliny,

noradrenaliny,

ACTH,

beta-endorfin,

adrenaliny,

noradrenaliny,

ACTH,

beta-endorfin,

testosteronu u mężczyzn

testosteronu u mężczyzn



Zmniejszenie odczucia bólu, ustąpienie dolegliwości

Zmniejszenie odczucia bólu, ustąpienie dolegliwości

bólowych w całym ustroju

bólowych w całym ustroju



Wzrost odporności ustroju

Wzrost odporności ustroju



Pojawienie się zwiększonej chęci do wykonywania

Pojawienie się zwiększonej chęci do wykonywania

ćwiczeń fizycznych

ćwiczeń fizycznych



Zwiększa się tolerancja na zimno, lepsza reakcja na

Zwiększa się tolerancja na zimno, lepsza reakcja na

zmiany temperatury

zmiany temperatury



Intensywny przepływ krwi przez powłoki ciała i narządy

Intensywny przepływ krwi przez powłoki ciała i narządy

wewnętrzne powoduje uczucie gorąca i zaróżowienie

wewnętrzne powoduje uczucie gorąca i zaróżowienie

skóry

skóry



Znika uczucie zmęczenia

Znika uczucie zmęczenia



Następuje poprawa nastroju

Następuje poprawa nastroju

Przeciwwskazania do krioterapii

Przeciwwskazania do krioterapii

ogólnoustrojowej:

ogólnoustrojowej:



Nietolerancja na zimno



Choroba Reynauda



Ropne zmiany skórne



Neuropatie układu

współczulnego



Niedoczynność tarczycy



Miejscowe zaburzenia

ukrwienia



Spożycie alkoholu



Wyniszczenie i

wychłodzenie organizmu



Klaustrofobia



Nadmierna labilność

emocjonalna



Niewydolność krążenia

szczególnie powysiłkowa



Wady aparatu

zastawkowego



Zaburzenia rytmu serca



Ciężkie postacie

dusznicy bolesnej



Ostre schorzenia dróg

oddechowych



Zakrzepy żylne i

tętnicze

Krioterapia i sport



Likwiduje ujemne skutki treningu



Leczenie kontuzji



Przygotowanie do znoszenia większych
obciążeń fizycznych



Poprawa kondycji, umożliwia wykonanie
pełnego cyklu treningowego

Elektroterapia

Elektroterapia

Jest to dział lecznictwa fizykalnego, którym wykorzystuje
się do celów leczniczych prąd stały oraz prądy impulsowe
małej i średniej częstotliwości o różnych przebiegach.

Stosowanie zabiegów elektroleczniczych ma na celu:



Wykorzystanie zjawisk podbiegunowych powstałych w
tkankach w czasie przepływu prądu



Wprowadzenie do skóry jonów leków siłami pola
elektrycznego w czasie jonoforezy



Stosowanie elektrostymulacji czuciowej – przeciwbólowej



Stosowanie elektrostymulacji motorycznej – pobudzającej
tkankę mięśniową



Przeprowadzenie elektrodiagnostyki mięśni oparte na
metodach ilościowych i jakościowych

Szerokie zastosowanie znajdują prądy impulsowe o małej częstotliwości,

Szerokie zastosowanie znajdują prądy impulsowe o małej częstotliwości,

wykorzystywane w elektrostymulacji mięśni. Ma ona na celu:

wykorzystywane w elektrostymulacji mięśni. Ma ona na celu:



Zapobieganie zanikom



Zapobieganie zwyrodnieniu tkanki mięśniowej



Utrzymanie istniejącego stanu czynnościowego
mięśni



Eliminowanie

ruchów

zastępczych

oraz

przejmowanie funkcji mięśni uszkodzonych przez
mięśnie zdrowe



Zwiększenie masy mięśniowej



Reedukację przewodnictwa nerwów obwodowych
ruchowych i sprzężeń zwrotnych układu nerwowo-
mięśniowego

Inne wykorzystanie prądów impulsowych o

Inne wykorzystanie prądów impulsowych o

małej częstotliwości

małej częstotliwości



Porażenia spastyczne mięśni oparte na metodzie
Hufschmidta (metoda podwójnego impulsu) lub
jej modyfikacji tzw. tonolizie



Przezskórna stymulacja elektryczna nerwów -
stymulacja przeciwbólowa TENS (Transcutaneans
Electrical Nerve Stimulation)



Elektrostymulacja

czynnościowa

(functional

electrical stimulation - FES), stymulacja mięśni,
które wykazują upośledzenie lub brak ośrodkowej
kontroli

czynności

napięcia

w

przypadku

uszkodzenia górnego neuronu ruchowego

Zabiegi impulsowym prądem małej

Zabiegi impulsowym prądem małej

częstotliwości w stymulacji czuciowej

częstotliwości w stymulacji czuciowej

(przeciwbólowej) powodują

(przeciwbólowej) powodują



znieczulenie,



podwyższenie progu bólu,



poprawa mikrokążenia,



poprawa trofiki tkanek objętych zabiegiem,



obniżenie podwyższonego bólem napięcia
mięśniowego

Wskazania do zabiegów TENS

Wskazania do zabiegów TENS



nerwobóle,



bóle fantomowe,



bóle kikutów,



zespoły bólowe w przebiegu dyskopatii,



zespoły

bólowe

w

przebiegu

choroby

zwyrodnieniowej stawów obwodowych,



zapalenia okołostawowe,



powikłania po urazie narządu ruchu.

Przeciwwskazania do elektroterapii

Przeciwwskazania do elektroterapii

przeciwbólowej

przeciwbólowej



choroby skóry,



przerwanie ciągłości skóry,



obecność ciał obcych w tkankach,



zaburzenia czucia powierzchownego,



stany gorączkowe,



zaburzenia mikrokrążenia.

Magnetoterapia

Magnetoterapia



Charakterystyczną cechą pola magnetycznego
jest przenikanie przez wszystkie struktury ustroju.



Jest energią bardzo dyskretną



Impulsowe pole magnetyczne może być swoistym
sygnałem

dla

określonych

struktur

czynnościowych

w

sprzężeniach

zwrotnych

wszystkich układów naszego organizmu

Objawy kliniczne

Objawy kliniczne



normalizacja

przewodnictwa

nerwów

obwodowych



usprawnienie

funkcjonowania

układu

nerwowego



przyspieszenie procesów przemiany materii



lepsza mineralizacja kości



zmniejszenie odczynu zapalnego tkanek



resorpcja wysięków



działanie przeciwbólowe



pobudzenie procesów odpornościowych

Wskazania

Wskazania



Zmiany zwyrodnieniowe stawów

Zmiany zwyrodnieniowe stawów



Ucisk i zapalenie nerwów rdzeniowych w

Ucisk i zapalenie nerwów rdzeniowych w

przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów

przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów

kręgosłupa i dyskopatii

kręgosłupa i dyskopatii



Neuralgie V i VII nerwu czaszkowego

Neuralgie V i VII nerwu czaszkowego



Uszkodzenie neuronów ruchowych w przebiegu

Uszkodzenie neuronów ruchowych w przebiegu

porażeń mózgowych

porażeń mózgowych



Dysfunkcja narządu ruchu zespoły przeciążeniowe

Dysfunkcja narządu ruchu zespoły przeciążeniowe

kostno-szkieletowe, zespoły nerwowo-mięśniowe

kostno-szkieletowe, zespoły nerwowo-mięśniowe



Stany pourazowe (uszkodzenia stawów, kości,

Stany pourazowe (uszkodzenia stawów, kości,

ścięgien,

nerwów

i

naczyń

krwionośnych

ścięgien,

nerwów

i

naczyń

krwionośnych

okołostawowych obrzęki), zespół Sudecka

okołostawowych obrzęki), zespół Sudecka



Trudno gojące się rany

Trudno gojące się rany

Wskazania c.d.

Wskazania c.d.



Usprawnianie i leczenie powikłań wad postawy,

Usprawnianie i leczenie powikłań wad postawy,

krzywicy, gruźlicy kości

krzywicy, gruźlicy kości



Złamania kości, opóźnione zrosty kostne

Złamania kości, opóźnione zrosty kostne



RZS,

ZZSK,

kolagenozy,

zapalenia

RZS,

ZZSK,

kolagenozy,

zapalenia

wielomięśniowe

wielomięśniowe



Osteoporoza

Osteoporoza



Jałowa martwica kości

Jałowa martwica kości



Zapalenia

naczyń

krwionośnych

po

Zapalenia

naczyń

krwionośnych

po

unieruchomieniach

unieruchomieniach



Miopatie, parestezje

Miopatie, parestezje



Bóle fantomowe

Bóle fantomowe



Neuropatie po zatruciach

Neuropatie po zatruciach



Hemiplegie, migreny

Hemiplegie, migreny

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania



Wszczepiony rozrusznik serca

Wszczepiony rozrusznik serca



Implanty elektroniczne i replanty

Implanty elektroniczne i replanty



Choroby wirusowe

Choroby wirusowe



Choroby grzybicze

Choroby grzybicze



Gruźlica płuc

Gruźlica płuc



Padaczka

Padaczka



Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy



Choroby przewodu pokarmowego ze skłonnością

Choroby przewodu pokarmowego ze skłonnością

do krwawień

do krwawień

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania



Nowotwory

Nowotwory



Niewyrównane nadciśnienie tętnicze III i IV

Niewyrównane nadciśnienie tętnicze III i IV

stopnia

stopnia



Dzieci do 1-go roku życia ze względu na

Dzieci do 1-go roku życia ze względu na

diagnostykę wczesnookresową

diagnostykę wczesnookresową



Występowanie

schorzeń

współistniejących:

Występowanie

schorzeń

współistniejących:

cukrzyca, niewydolność nerek, zaawansowane

cukrzyca, niewydolność nerek, zaawansowane

zaburzenia układu krążenia

zaburzenia układu krążenia



Oparzenia

Oparzenia



W

okresie

leczenia

lub

diagnozowania

W

okresie

leczenia

lub

diagnozowania

promieniowaniem jonizującym

promieniowaniem jonizującym

Biostymulacja laserowa

Biostymulacja laserowa



LASER – Light Amplification by Stimulated

LASER – Light Amplification by Stimulated

Emission of Radiation

Emission of Radiation

Promieniowanie laserowe ma wpływ na



Zwiększenie syntezy kolagenu białek oraz RNA



Zwiększenie aktywności żernej monocytów i
neutrofilów w procesie gojenia się ran



Zmianę stężenia hormonów i neurotransmiterów w
ranach (↑ adrenaliny i noradrenaliny)



Podwyższenie stężenia histaminy i serotoniny



Usprawnienie dysocjacji hemoglobiny, korzystny
wpływ na zaopatrzenie tkanek w tlen



Zwiększenie unaczynienia pola naświetlanego

Promieniowanie laserowe ma wpływ na



Przyspieszenie formowania się kostniny w leczeniu
złamań



Zwiększenie poziomu endorfin i prostaglandyn oraz
usprawnienia procesów metabolicznych



Zmiany

w

potencjale

czynnościowym

błony

komórkowej



Mechanizm immunoregulacyjny w chorobach o
zaburzonych reakcjach metabolicznych (np. w RZS)



Leczenie uszkodzeń i sanów zapalnych tkanek
miękkich



Przyspieszenie leczenia trudno gojących się ran o
różnej etoilogii

Wskazania



Zespoły

bólowe

w

przebiegu

zmian

zwyrodnieniowych i stanów zapalnych stawów



Zespoły bólowe w przebiegu dyskopatii odcinka
szyjnego oraz lędźwiowego kręgosłupa



Zapalenie okołostawowe



Stany związane z przeciążeniem układu kostno-
stawowego, mięśni i tkanek miękkich



Zapalenia ścięgien, pochewek ścięgnistych,
kaletek maziowych

Wskazania c.d.

Wskazania c.d.



Leczenie utrudnionych zrostów kostnych



Leczenie trudno gojących się ran, owrzodzeń
troficznych, odleżyn



Nerwobóle nerwów obwodowych (parestezje)



Bóle poamputacyjne



Stany po przeszczepach tkanek



Urazy sportowe



Przykurcze, ograniczenia ruchów w stawie po
unieruchomieniu

Przeciwwskazania:

Przeciwwskazania:



Ciąża

Ciąża



Uogólnione choroby bakteryjne

Uogólnione choroby bakteryjne



Choroby z podwyższoną temperaturą

Choroby z podwyższoną temperaturą



Uczulenia na światło

Uczulenia na światło



Nadczynność gruczołów dokrewnych

Nadczynność gruczołów dokrewnych



Nowotwory

Nowotwory



Niewyrównana cukrzyca

Niewyrównana cukrzyca

Ultradźwięki

Ultradźwięki



Do

celów

terapeutycznych

wykorzystuje

się

częstotliwości z zakresu 0,8MHz, 1MHz, 2,4MHz,
3,2MHz



Do celów diagnostycznych zakres 5MHz-40MHz



Działanie lecznicze opiera się na mechanizmach
pierwotnych – bezpośrednich i wtórnych - pośrednich

Działanie ultradźwięków - pierwotne

Działanie ultradźwięków - pierwotne



Usprawnienie oddychania tkankowego



Pobudzenie przemiany materii komórek



Wpływ na enzymy ustrojowe



Zmiany w strukturę koloidów tkankowych i ich
uwodnienie



Zmiany w układach jnów tkankowych



Wzmożenie przepuszczalności błon komórkowych



Zmiany odczynu tkankowego pH w kierunku
zasadowym



Poprawa mikrokrążenia

Działanie ultradźwięków - wtórne

Działanie ultradźwięków - wtórne



Działanie przeciwbólowe



Przyspieszenie wchłaniania tkankowego



Hamowanie układu współczulnego



Zmniejszenie napięcia mięśniowego w polu
objętym procesem chorobowym



Hamowanie procesów zapalnych



Oddziaływanie

na

drodze

odruchowej

i

wywoływanie zmian w odległych narządach oraz
układach przez nadźwiękawianie okolic splotów i
zwojów nerwowych

Wskazania

Wskazania



Przewlekłe stany zapalne stawów, mięśni,
nerwów, tkanek okołostawowych



Zmiany zwyrodnieniowe stawów i kości



Choroby krążka międzykręgowego



Stany pourazowe i powikłania pourazowe



Blizny, przykurcze



Choroby reumatyczne



Neuralgie



Bóle poamputacyjne



Stany po przebytym półpaścu

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania



Nowotwory i stany po ich operacyjnym usunięciu



Ciąża



Niewydolność krążenia obwodowego



Zakrzepowe zapalenie żył



Uogólnione ostre procesy zapalne i stany
gorączkowe



Niezakończony wzrost kostny u dzieci i młodzieży



Stan po terapii promieniowaniem rtg



Obecność ciał metalowych w tkankach



Nerwica wegetatywna znacznego stopnia

BHP

BHP

Magnetoterapia

Magnetoterapia

Nie instalować aparatury w pobliżu urządzeń

Nie instalować aparatury w pobliżu urządzeń

elektronicznych (zakłócenia), nie instalować w pobliżu

elektronicznych (zakłócenia), nie instalować w pobliżu

instalacji hydraulicznych, ochrona pacjenta i personelu

instalacji hydraulicznych, ochrona pacjenta i personelu

przez porażeniem prądem elektrycznym.

przez porażeniem prądem elektrycznym.

Laseroterapia

Laseroterapia



Zabezpieczenie przed uruchomieniem przez osobę

Zabezpieczenie przed uruchomieniem przez osobę

niepowołaną

niepowołaną



Oznakowanie drzwi pomieszczeń w których znajduje się

Oznakowanie drzwi pomieszczeń w których znajduje się

urządzenie

urządzenie



Zastosowanie w sondzie laserowej dodatkowej przesłony

Zastosowanie w sondzie laserowej dodatkowej przesłony



Zapobieganie odbiciom zwierciadlanym na zewnątrz

Zapobieganie odbiciom zwierciadlanym na zewnątrz

urządzenia

urządzenia



Ochrona specjalnymi okularami oczu pacjenta i osoby

Ochrona specjalnymi okularami oczu pacjenta i osoby

wykonującej zabieg

wykonującej zabieg