PRAWO PRACY

PRAWO PRACY

Czas pracy

Czas pracy

Część I

Część I



Czasem pracy jest czas, w którym

Czasem pracy jest czas, w którym

pracownik pozostaje w dyspozycji w

pracownik pozostaje w dyspozycji w

zakładzie pracy lub innym miejscu

zakładzie pracy lub innym miejscu

wyznaczonym do wykonywania pracy

wyznaczonym do wykonywania pracy

(art. 128 k.p.).

(art. 128 k.p.).

Czasem pracy jest nie tylko czas

Czasem pracy jest nie tylko czas

fizycznego, efektywnego

fizycznego, efektywnego

wykonywania pracy, ale czas

wykonywania pracy, ale czas

nieświadczenia pracy, jeżeli

nieświadczenia pracy, jeżeli

pracownik pozostaje w dyspozycji

pracownik pozostaje w dyspozycji

pracodawcy w zakładzie pracy lub w

pracodawcy w zakładzie pracy lub w

innym miejscu wyznaczonym do

innym miejscu wyznaczonym do

wykonywania pracy.

wykonywania pracy.



Pracownik świadczy pracę, jeżeli

Pracownik świadczy pracę, jeżeli

pozostaje do dyspozycji pracodawcy w

pozostaje do dyspozycji pracodawcy w

czasie pracy i przestrzega porządku

czasie pracy i przestrzega porządku

pracy. Tak więc, w niektórych sytuacjach

pracy. Tak więc, w niektórych sytuacjach

(np. spełnienie polecenia o wstrzymaniu

(np. spełnienie polecenia o wstrzymaniu

się od pracy w czasie przestoju) nie jest

się od pracy w czasie przestoju) nie jest

konieczne fizyczne wykonywanie pracy

konieczne fizyczne wykonywanie pracy

dla uznania spełnienia przez pracownika

dla uznania spełnienia przez pracownika

obowiązku świadczenia pracy.

obowiązku świadczenia pracy.



Pracownik pozostaje do dyspozycji

Pracownik pozostaje do dyspozycji

pracodawcy zarówno wtedy, gdy

pracodawcy zarówno wtedy, gdy

świadczy pracę pod bezpośrednim

świadczy pracę pod bezpośrednim

nadzorem pracodawcy lub przełożonych

nadzorem pracodawcy lub przełożonych

pracownika, jak też, gdy np. wskutek

pracownika, jak też, gdy np. wskutek

nieobecności pracodawcy, czy jego

nieobecności pracodawcy, czy jego

przedstawicieli, wykonuje pracę bez

przedstawicieli, wykonuje pracę bez

bezpośredniego wpływu na przebieg

bezpośredniego wpływu na przebieg

procesu pracy ze strony pracodawcy lub

procesu pracy ze strony pracodawcy lub

jego przełożonych.

jego przełożonych.



Charakterystyczną cechą pozostawania w

Charakterystyczną cechą pozostawania w

dyspozycji pracodawcy jest ograniczenie

dyspozycji pracodawcy jest ograniczenie

swobody osobistej pracownika w zakresie

swobody osobistej pracownika w zakresie

wynikającym z potrzeby wywiązania się z

wynikającym z potrzeby wywiązania się z

obowiązków pracowniczych.

obowiązków pracowniczych.



Pracownik pozostaje w dyspozycji

Pracownik pozostaje w dyspozycji

pracodawcy, gdy wykonuje swoje normalne

pracodawcy, gdy wykonuje swoje normalne

obowiązki czy polecenia przełożonych, a

obowiązki czy polecenia przełożonych, a

także czynności w interesie zakładu pracy,

także czynności w interesie zakładu pracy,

nawet bez polecenia.

nawet bez polecenia.



Pozostawanie w dyspozycji

Pozostawanie w dyspozycji

pracodawcy oznacza zarówno

pracodawcy oznacza zarówno

świadczenie umówionej pracy, jak i

świadczenie umówionej pracy, jak i

pozostawanie w gotowości do pracy

pozostawanie w gotowości do pracy

przy utrzymaniu możliwego w danych

przy utrzymaniu możliwego w danych

warunkach kontaktu z pracodawcą w

warunkach kontaktu z pracodawcą w

oczekiwaniu na jego zalecenia.

oczekiwaniu na jego zalecenia.



Stawienie się do dyspozycji

Stawienie się do dyspozycji

pracodawcy w umówionym czasie z

pracodawcy w umówionym czasie z

zamiarem wykonywania pracy oraz w

zamiarem wykonywania pracy oraz w

stanie umożliwiającym jej

stanie umożliwiającym jej

wykonywanie w miejscu do tego

wykonywanie w miejscu do tego

wyznaczonym stanowi początek

wyznaczonym stanowi początek

gotowości do pracy, a tym samym

gotowości do pracy, a tym samym

naliczania godzin zaliczanych do

naliczania godzin zaliczanych do

czasu pracy.

czasu pracy.



Uzewnętrznienie zamiaru

Uzewnętrznienie zamiaru

wykonywania pracy jest drugim

wykonywania pracy jest drugim

z

z

wymienionych składników gotowości

wymienionych składników gotowości

do wykonywania pracy.

do wykonywania pracy.



Pracownik, który zamierza świadczyć

Pracownik, który zamierza świadczyć

pracę, powinien zachowywać się w

pracę, powinien zachowywać się w

sposób, który dostatecznie ujawniałby

sposób, który dostatecznie ujawniałby

wobec pracodawcy zamiar

wobec pracodawcy zamiar

rzeczywistego wykonania umówionej

rzeczywistego wykonania umówionej

pracy.

pracy.



Sposób uzewnętrznienia zamiaru

Sposób uzewnętrznienia zamiaru

świadczenia pracy zależy od

świadczenia pracy zależy od

okoliczności konkretnego przypadku.

okoliczności konkretnego przypadku.



Domniemywać zamiar wykonywania

Domniemywać zamiar wykonywania

pracy można np. w sytuacji, gdy

pracy można np. w sytuacji, gdy

pracownik oczekuje w miejscu

pracownik oczekuje w miejscu

wyznaczonym przez pracodawcę na

wyznaczonym przez pracodawcę na

przydział pracy w czasie przerwy

przydział pracy w czasie przerwy

spowodowanej przestojem.

spowodowanej przestojem.



Okres pozostawania do dyspozycji

Okres pozostawania do dyspozycji

pracodawcy rozpoczyna się z chwilą

pracodawcy rozpoczyna się z chwilą

stawienia się pracownika w zakładzie

stawienia się pracownika w zakładzie

pracy lub innym miejscu wyznaczonym

pracy lub innym miejscu wyznaczonym

do świadczenia pracy, a kończy z

do świadczenia pracy, a kończy z

upływem dniówki roboczej lub,

upływem dniówki roboczej lub,

wyjątkowo, później, w momencie

wyjątkowo, później, w momencie

zaprzestania wykonywania dodatkowych

zaprzestania wykonywania dodatkowych

czynności zleconych przez pracodawcę

czynności zleconych przez pracodawcę

(uchw. SN z 18 marca 1998 r., III ZP

(uchw. SN z 18 marca 1998 r., III ZP

20/97).

20/97).

Ważne !

Ważne !

Jeżeli pracodawca zatrudnia

Jeżeli pracodawca zatrudnia

pracowników, którzy przed

pracowników, którzy przed

przystąpieniem do pracy muszą

przystąpieniem do pracy muszą

pobrać i przetransportować sprzęt

pobrać i przetransportować sprzęt

oraz materiały niezbędne do

oraz materiały niezbędne do

wykonywania pracy, to czas pracy

wykonywania pracy, to czas pracy

tych pracowników rozpoczyna się nie

tych pracowników rozpoczyna się nie

później niż w chwili pobrania sprzętu

później niż w chwili pobrania sprzętu

i materiałów.

i materiałów.



Po godzinach rozkładowego czasu

Po godzinach rozkładowego czasu

pracy pracownik pozostaje w

pracy pracownik pozostaje w

dyspozycji po spełnieniu dodatkowej

dyspozycji po spełnieniu dodatkowej

przesłanki, jaką jest polecenie

przesłanki, jaką jest polecenie

wykonywania pracy lub co najmniej

wykonywania pracy lub co najmniej

akceptacja dla świadczenia pracy

akceptacja dla świadczenia pracy

przez pracodawcę.

przez pracodawcę.



Miejsce świadczenia pracy nie ma znaczenia dla

Miejsce świadczenia pracy nie ma znaczenia dla

uznania pewnych okresów za „pozostawanie w

uznania pewnych okresów za „pozostawanie w

dyspozycji pracodawcy" pod warunkiem, że zostało

dyspozycji pracodawcy" pod warunkiem, że zostało

ono w jakimś trybie wyznaczone przez pracodawcę

ono w jakimś trybie wyznaczone przez pracodawcę

lub przełożonych pracownika do wykonywania pracy.

lub przełożonych pracownika do wykonywania pracy.



Może to być np. zakład pracy, stacja kolejowa,

Może to być np. zakład pracy, stacja kolejowa,

mieszkanie lub miejsce czasowego pobytu

mieszkanie lub miejsce czasowego pobytu

pracownika. Miejsce wykonywania pracy powinno

pracownika. Miejsce wykonywania pracy powinno

być określone w umowie o pracę.

być określone w umowie o pracę.



Dla uznania, że pracownik znajduje się w miejscu

Dla uznania, że pracownik znajduje się w miejscu

wyznaczonym do wykonywania pracy wystarczy,

wyznaczonym do wykonywania pracy wystarczy,

aby pracodawca lub przełożony pracownika o takim

aby pracodawca lub przełożony pracownika o takim

miejscu wiedzieli i akceptowali je, przynajmniej w

miejscu wiedzieli i akceptowali je, przynajmniej w

sposób dorozumiany.

sposób dorozumiany.

Okres odpoczynku

Okres odpoczynku



Okresem odpoczynku jest każdy

Okresem odpoczynku jest każdy

okres, który nie jest czasem pracy

okres, który nie jest czasem pracy

(art. 2 pkt 2 dyrektywy 2003/88/WE).

(art. 2 pkt 2 dyrektywy 2003/88/WE).



Pojęcia - czas pracy i okres

Pojęcia - czas pracy i okres

odpoczynku, zostały zdefiniowane w

odpoczynku, zostały zdefiniowane w

dyrektywie 2003/88/WE jako

dyrektywie 2003/88/WE jako

wykluczające się wzajemnie.

wykluczające się wzajemnie.

Wymiar czasu pracy

Wymiar czasu pracy



Wymiar czasu pracy należy rozumieć

Wymiar czasu pracy należy rozumieć

jako obowiązujący pracownika czas

jako obowiązujący pracownika czas

pracy, który pracodawca może mu

pracy, który pracodawca może mu

zaplanować w celu zapewnienia

zaplanować w celu zapewnienia

zwykłych, przewidywalnych potrzeb

zwykłych, przewidywalnych potrzeb

zakładu pracy.

zakładu pracy.



Praca powyżej obowiązującego pracownika

Praca powyżej obowiązującego pracownika

wymiaru czasu pracy jest pracą w

wymiaru czasu pracy jest pracą w

godzinach nadliczbowych.

godzinach nadliczbowych.



Wymiar czasu pracy może być wyrażony w

Wymiar czasu pracy może być wyrażony w

różnych jednostkach czasowych, takich jak

różnych jednostkach czasowych, takich jak

godziny zegarowe, godziny zajęć

godziny zegarowe, godziny zajęć

dydaktycznych, minuty czy też dni.

dydaktycznych, minuty czy też dni.



W dniach wyrażony jest przeciętnie 5-

W dniach wyrażony jest przeciętnie 5-

dniowy tydzień pracy.

dniowy tydzień pracy.



Najczęściej wymiar liczony jest w

Najczęściej wymiar liczony jest w

godzinach zegarowych.

godzinach zegarowych.



Obowiązująca pracownika długość

Obowiązująca pracownika długość

czasu pracy ustalana jest dla różnych

czasu pracy ustalana jest dla różnych

przedziałów czasowych.

przedziałów czasowych.



Wyróżnia się dobowy, przeciętny

Wyróżnia się dobowy, przeciętny

tygodniowy oraz wymiar czasu pracy

tygodniowy oraz wymiar czasu pracy

w przyjętym okresie rozliczeniowym.

w przyjętym okresie rozliczeniowym.



Dobowy wymiar czasu pracy ustalany

Dobowy wymiar czasu pracy ustalany

jest dla doby pracowniczej.

jest dla doby pracowniczej.



Przeciętny tygodniowy wymiar czasu

Przeciętny tygodniowy wymiar czasu

pracy rozliczany jest w obrębie

pracy rozliczany jest w obrębie

okresu rozliczeniowego.

okresu rozliczeniowego.



Ustawodawca, poza pojęciem

Ustawodawca, poza pojęciem

wymiaru czasu pracy, posługuje się

wymiaru czasu pracy, posługuje się

leż określeniami: „przedłużony

leż określeniami: „przedłużony

dobowy wymiar czasu pracy" (art.

dobowy wymiar czasu pracy" (art.

151 § 1 k.p.), „przedłużenie

151 § 1 k.p.), „przedłużenie

dobowego wymiaru czasu pracy”

dobowego wymiaru czasu pracy”

(art. 135 – 138 k.p.) oraz

(art. 135 – 138 k.p.) oraz

„przedłużony wymiar czasu pracy”

„przedłużony wymiar czasu pracy”

(art. 138 k.p.).

(art. 138 k.p.).



Ustawodawca dzieli dobowy wymiar

Ustawodawca dzieli dobowy wymiar

czasu pracy na 8-godzinny, który

czasu pracy na 8-godzinny, który

obowiązuje w podstawowym czasie

obowiązuje w podstawowym czasie

pracy, i przedłużony, który

pracy, i przedłużony, który

obowiązuje w systemie czasu pracy

obowiązuje w systemie czasu pracy

w ruchu ciągłym oraz w

w ruchu ciągłym oraz w

równoważnym czasie pracy.

równoważnym czasie pracy.



Termin „przedłużony dobowy wymiar

Termin „przedłużony dobowy wymiar

czasu pracy" oznacza obowiązujący

czasu pracy" oznacza obowiązujący

pracownika dobowy czas pracy, który

pracownika dobowy czas pracy, który

pracodawca może mu zaplanować w

pracodawca może mu zaplanować w

celu zapewnienia normalnych,

celu zapewnienia normalnych,

dających się przewidzieć potrzeb

dających się przewidzieć potrzeb

zakładu pracy w równoważnym

zakładu pracy w równoważnym

czasie pracy lub w czasie pracy w

czasie pracy lub w czasie pracy w

ruchu ciągłym.

ruchu ciągłym.



Wymiar czasu pracy występuje też w

Wymiar czasu pracy występuje też w

innych znaczeniach.

innych znaczeniach.



Pojęcie wymiaru czasu pracy

Pojęcie wymiaru czasu pracy

występuje często zamiennie

występuje często zamiennie

z

z

takimi

takimi

terminami, jak: rozmiar zatrudnienia,

terminami, jak: rozmiar zatrudnienia,

normatywny, nominalny czy

normatywny, nominalny czy

faktyczny czas pracy.

faktyczny czas pracy.



Nominalny czas pracy to maksymalna

Nominalny czas pracy to maksymalna

liczba godzin, którą pracownik może

liczba godzin, którą pracownik może

przepracować w skali miesiąca, okresu

przepracować w skali miesiąca, okresu

rozliczeniowego czy roku - bez godzin

rozliczeniowego czy roku - bez godzin

nadliczbowych.

nadliczbowych.



Nominalny czas pracy może być

Nominalny czas pracy może być

ustalony zarówno dla grupy

ustalony zarówno dla grupy

pracowników, jak i dla pojedynczego

pracowników, jak i dla pojedynczego

pracownika.

pracownika.



W praktyce występuje też termin

W praktyce występuje też termin

faktyczny czas pracy, rozumiany jako

faktyczny czas pracy, rozumiany jako

liczba godzin, przez które pracownik

liczba godzin, przez które pracownik

pozostawał do dyspozycji pracodawcy w

pozostawał do dyspozycji pracodawcy w

danym okresie (najczęściej

danym okresie (najczęściej

rozliczeniowym).

rozliczeniowym).



W innym znaczeniu wymiar czasu pracy

W innym znaczeniu wymiar czasu pracy

występuje też jako rozmiar zatrudnienia,

występuje też jako rozmiar zatrudnienia,

określany jako zatrudnienie w pełnym

określany jako zatrudnienie w pełnym

lub niepełnym wymiarze czasu pracy.

lub niepełnym wymiarze czasu pracy.

Norma czasu pracy

Norma czasu pracy



Normą czasu pracy jest przyjęta granica,

Normą czasu pracy jest przyjęta granica,

maksimum czasu pozostawania pracownika

maksimum czasu pozostawania pracownika

do dyspozycji pracodawcy w obrębie doby

do dyspozycji pracodawcy w obrębie doby

pracowniczej i tygodnia pracy.

pracowniczej i tygodnia pracy.



Normy czasu pracy mogą być ustalane w

Normy czasu pracy mogą być ustalane w

ustawie, rozporządzeniu, układzie zbiorowym

ustawie, rozporządzeniu, układzie zbiorowym

pracy, regulaminie, obwieszczeniu, w

pracy, regulaminie, obwieszczeniu, w

rozkładzie czasu pracy, a także w umowie o

rozkładzie czasu pracy, a także w umowie o

pracę.

pracę.



Rozkład czasu pracy może regulować normę

Rozkład czasu pracy może regulować normę

czasu pracy pracownika na dany dzień w

czasu pracy pracownika na dany dzień w

ramach systemu czasu pracy, w którym

ramach systemu czasu pracy, w którym

pracownik został zatrudniony.

pracownik został zatrudniony.



Normy czasu pracy, będące jednym ze składników

Normy czasu pracy, będące jednym ze składników

treści umowy o pracę, mogą być, zgodnie z

treści umowy o pracę, mogą być, zgodnie z

zasadą uprzywilejowania pracownika, równe

zasadą uprzywilejowania pracownika, równe

normom czasu pracy ustalonym w powszechnie

normom czasu pracy ustalonym w powszechnie

obowiązujących przepisach prawa pracy czy też w

obowiązujących przepisach prawa pracy czy też w

aktach wewnątrzzakładowych, jak tez mogą być

aktach wewnątrzzakładowych, jak tez mogą być

krótsze od tych norm.

krótsze od tych norm.



Można mówić o ogólnych normach czasu pracy

Można mówić o ogólnych normach czasu pracy

(zewnętrznych), wynikających z treści przepisów

(zewnętrznych), wynikających z treści przepisów

prawa pracy oraz obwieszczenia pracodawcy, a (a

prawa pracy oraz obwieszczenia pracodawcy, a (a

także o normach indywidualnych (wewnętrznych),

także o normach indywidualnych (wewnętrznych),

wynikających z obowiązującego pracownika

wynikających z obowiązującego pracownika

rozkładu czasu pracy lub umowy o pracę.

rozkładu czasu pracy lub umowy o pracę.



Od dnia l stycznia 2003 r. nie obowiązuje już

Od dnia l stycznia 2003 r. nie obowiązuje już

dawny art. 129 § 2 k.p. (w brzmieniu

dawny art. 129 § 2 k.p. (w brzmieniu

nadanym przez art. 1 pkt 2 ustawy z 1 marca

nadanym przez art. 1 pkt 2 ustawy z 1 marca

2001 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy. Dz.

2001 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy. Dz.

U. Nr 28. póz. 301), który stanowił, że praca

U. Nr 28. póz. 301), który stanowił, że praca

w granicach nieprzekraczających 8 godzin na

w granicach nieprzekraczających 8 godzin na

dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w

dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w

przyjętym okresie rozliczeniowym nie

przyjętym okresie rozliczeniowym nie

stanowiła pracy w godzinach nadliczbowych.

stanowiła pracy w godzinach nadliczbowych.



Przepis ten nie dotyczył skróconego systemu czasu

Przepis ten nie dotyczył skróconego systemu czasu

pracy. W pewnych przypadkach wymiar czasu pracy

pracy. W pewnych przypadkach wymiar czasu pracy

obowiązujący pracownika może być równy

obowiązujący pracownika może być równy

ustawowym normom czasu pracy, a w pewnych

ustawowym normom czasu pracy, a w pewnych

niższy. Zawsze jednak wymiar ten ogranicza norma

niższy. Zawsze jednak wymiar ten ogranicza norma

czy to ustawowa, czy to układowa, czy np.

czy to ustawowa, czy to układowa, czy np.

wynikająca z rozkładu czasu pracy. Należy

wynikająca z rozkładu czasu pracy. Należy

natomiast podkreślić, że obydwa pojęcia służą

natomiast podkreślić, że obydwa pojęcia służą

ustalaniu maksymalnego czasu pracy.

ustalaniu maksymalnego czasu pracy.



W odniesieniu do pracowników sfery budżetowej

W odniesieniu do pracowników sfery budżetowej

ustawowe normy czasu pracy wyznaczają

ustawowe normy czasu pracy wyznaczają

jednocześnie obowiązujący ich wymiar czasu pracy.

jednocześnie obowiązujący ich wymiar czasu pracy.

Pojęcie normy czasu pracy odnosi się do 3

Pojęcie normy czasu pracy odnosi się do 3

rodzajów norm:

rodzajów norm:

1) do norm obowiązujących w podstawowym

1) do norm obowiązujących w podstawowym

czasie pracy określonych w art. 129 § 1 k.p.;

czasie pracy określonych w art. 129 § 1 k.p.;

2) do norm przedłużonych, obowiązujących

2) do norm przedłużonych, obowiązujących

w systemach czasu pracy, określonych w

w systemach czasu pracy, określonych w

art. 135-138, 143 j 144, do których odsyła

art. 135-138, 143 j 144, do których odsyła

art. 129 § 1

art. 129 § 1

in

in

fine k.p. oraz

fine k.p. oraz

3) do innych skłóconych norm czasu pracy,

3) do innych skłóconych norm czasu pracy,

które wyraźnie przewiduje art. 145 § 1 k.p.

które wyraźnie przewiduje art. 145 § 1 k.p.

We wszystkich kodeksowych

We wszystkich kodeksowych

systemach czasu pracy, z wyjątkiem

systemach czasu pracy, z wyjątkiem

czasu pracy w ruchu ciągłym oraz

czasu pracy w ruchu ciągłym oraz

przy pracach, które nie mogą być

przy pracach, które nie mogą być

wstrzymane ze względu na

wstrzymane ze względu na

konieczność ciągłego zaspokajania

konieczność ciągłego zaspokajania

potrzeb ludności, przeciętna

potrzeb ludności, przeciętna

tygodniowa norma czasu pracy

tygodniowa norma czasu pracy

wynosi 40 godzin.

wynosi 40 godzin.



Ponadto we wszystkich systemach

Ponadto we wszystkich systemach

czasu pracy obowiązuje łączna, 48-

czasu pracy obowiązuje łączna, 48-

godzinna tygodniowa norma czasu

godzinna tygodniowa norma czasu

pracy.

pracy.



Norma ta jest normą przeciętną dla

Norma ta jest normą przeciętną dla

danego okresu rozliczeniowego i

danego okresu rozliczeniowego i

liczona jest łącznie z godzinami

liczona jest łącznie z godzinami

nadliczbowymi (art. 131 § 1 k.p.).

nadliczbowymi (art. 131 § 1 k.p.).



Łączna tygodniowa norma czasu

Łączna tygodniowa norma czasu

pracy nie dotyczy pracowników

pracy nie dotyczy pracowników

zarządzających w imieniu

zarządzających w imieniu

pracodawcy zakładem pracy.

pracodawcy zakładem pracy.



Terminy „dobowa norma czasu

Terminy „dobowa norma czasu

pracy" oraz „przedłużony dobowy

pracy" oraz „przedłużony dobowy

wymiar czasu pracy" służą ustalaniu

wymiar czasu pracy" służą ustalaniu

maksymalnego dobowego czasu

maksymalnego dobowego czasu

pracy.

pracy.



Zarówno ustalenie normy czasu

Zarówno ustalenie normy czasu

pracy, jak i przedłużonego dobowego

pracy, jak i przedłużonego dobowego

wymiaru czasu pracy służy ochronie

wymiaru czasu pracy służy ochronie

pracowników przed nadmiernym

pracowników przed nadmiernym

wydłużaniem czasu pracy, a tym

wydłużaniem czasu pracy, a tym

samym zagwarantowaniu im

samym zagwarantowaniu im

odpowiedniego wypoczynku po pracy.

odpowiedniego wypoczynku po pracy.



Święta i okres usprawiedliwionej nieobecności w

Święta i okres usprawiedliwionej nieobecności w

pracy przypadające w okresie rozliczeniowym

pracy przypadające w okresie rozliczeniowym

obniżają wymiar czasu pracy w tym okresie (art.

obniżają wymiar czasu pracy w tym okresie (art.

130 § 2 i 3 k.p.) i w konsekwencji pracą w

130 § 2 i 3 k.p.) i w konsekwencji pracą w

godzinach nadliczbowych jest praca pracownika

godzinach nadliczbowych jest praca pracownika

wykonywana ponad ten obniżony wymiar (wyr.

wykonywana ponad ten obniżony wymiar (wyr.

SN z 10 czerwca 2008 r., l BP 54/07, Legalis).

SN z 10 czerwca 2008 r., l BP 54/07, Legalis).



Ustawodawca posługuje się też pojęciem

Ustawodawca posługuje się też pojęciem

„obowiązujących pracownika norm czasu pracy"

„obowiązujących pracownika norm czasu pracy"

w art. 151 § 1, a także w art. 29 § 3 pkt 1 k.p.

w art. 151 § 1, a także w art. 29 § 3 pkt 1 k.p.

Niepełny wymiar czasu

Niepełny wymiar czasu

pracy

pracy



Praca w niepełnym wymiarze czasu pracy

Praca w niepełnym wymiarze czasu pracy

stanowi jedną

stanowi jedną

z

z

elastycznych form czasu

elastycznych form czasu

pracy.

pracy.



Zatrudnienie w niepełnym wymiarze często

Zatrudnienie w niepełnym wymiarze często

jest atrakcyjne dla kobiet zajmujących się

jest atrakcyjne dla kobiet zajmujących się

domem, dla osób uczących się i studiujących,

domem, dla osób uczących się i studiujących,

dla pracowników obciążonych obowiązkami

dla pracowników obciążonych obowiązkami

rodzinnymi, innymi niż wychowywanie dzieci,

rodzinnymi, innymi niż wychowywanie dzieci,

oraz dla osób młodych lub starszych, które ze

oraz dla osób młodych lub starszych, które ze

względu na warunki psychofizyczne mogą

względu na warunki psychofizyczne mogą

pracować tylko w krótszym czasie pracy.

pracować tylko w krótszym czasie pracy.



Dla zdefiniowania terminu „niepełny

Dla zdefiniowania terminu „niepełny

wymiar czasu pracy" kluczowe znaczenie

wymiar czasu pracy" kluczowe znaczenie

ma pojęcie pełnego wymiaru czasu pracy.

ma pojęcie pełnego wymiaru czasu pracy.



Przez pełny wymiar czasu pracy należy

Przez pełny wymiar czasu pracy należy

rozumieć normę dobową i przeciętną

rozumieć normę dobową i przeciętną

tygodniową ustaloną dla danej kategorii

tygodniową ustaloną dla danej kategorii

pracowników w przepisach k.p. lub innej

pracowników w przepisach k.p. lub innej

ustawy, w przepisach aktu wykonawczego,

ustawy, w przepisach aktu wykonawczego,

w postanowieniach układu zbiorowego

w postanowieniach układu zbiorowego

pracy, regulaminu pracy lub statutu.

pracy, regulaminu pracy lub statutu.



Niepełny wymiar czasu pracy to wymiar

Niepełny wymiar czasu pracy to wymiar

czasu pracy ustalony w umowie o pracę,

czasu pracy ustalony w umowie o pracę,

krótszy od pełnego wymiaru obowiązującego

krótszy od pełnego wymiaru obowiązującego

dla danej kategorii pracowników.

dla danej kategorii pracowników.



Jedynym kryterium dla uznania, że pracownik

Jedynym kryterium dla uznania, że pracownik

zatrudniony został w niepełnym wymiarze

zatrudniony został w niepełnym wymiarze

czasu pracy jest obniżona obowiązująca go

czasu pracy jest obniżona obowiązująca go

norma średniotygodniowa, w porównaniu do

norma średniotygodniowa, w porównaniu do

normy pracowników pełnozatrudnionych.

normy pracowników pełnozatrudnionych.



Z prawnego punktu widzenia, nie ma tu

Z prawnego punktu widzenia, nie ma tu

znaczenia o ile ta norma jest krótsza od

znaczenia o ile ta norma jest krótsza od

normy obowiązującej przy pełno

normy obowiązującej przy pełno

wymiarowym zatrudnieniu.

wymiarowym zatrudnieniu.



Praca w niepełnym wymiarze może

Praca w niepełnym wymiarze może

występować w różnym wymiarze czasowym,

występować w różnym wymiarze czasowym,

np. 30,40,50.60,75 i 90% obowiązującego u

np. 30,40,50.60,75 i 90% obowiązującego u

konkretnego pracodawcy, w danym

konkretnego pracodawcy, w danym

zawodzie lub na danym stanowisku, pełnego

zawodzie lub na danym stanowisku, pełnego

wymiaru czasu pracy.

wymiaru czasu pracy.



Skrócenie obowiązującej pracownika

Skrócenie obowiązującej pracownika

przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy

przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy

nie musi więc oznaczać jednoczesnego

nie musi więc oznaczać jednoczesnego

skrócenia normy dobowej.

skrócenia normy dobowej.



Obniżenie obowiązującej pracownika

Obniżenie obowiązującej pracownika

przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy

przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy

nawet o jedną godzinę w stosunku do normy

nawet o jedną godzinę w stosunku do normy

czasu pracy ustalonej dla danej grupy

czasu pracy ustalonej dla danej grupy

zawodowej powoduje, że z prawnego punktu

zawodowej powoduje, że z prawnego punktu

widzenia mamy do czynienia z zatrudnieniem

widzenia mamy do czynienia z zatrudnieniem

w niepełnym wymiarze czasu pracy.

w niepełnym wymiarze czasu pracy.



Praca w niepełnym wymiarze czasu pracy

Praca w niepełnym wymiarze czasu pracy

może być wykonywana w każdym,

może być wykonywana w każdym,

przewidzianym w przepisach prawa pracy,

przewidzianym w przepisach prawa pracy,

systemie czasu pracy.

systemie czasu pracy.



Oznacza to np.. że pracownik zatrudniony

Oznacza to np.. że pracownik zatrudniony

w niepełnym wymiarze czasu w systemie

w niepełnym wymiarze czasu w systemie

równoważnych norm czasu pracy mógłby

równoważnych norm czasu pracy mógłby

pracować nawet do 12 godzin na dobę.

pracować nawet do 12 godzin na dobę.



Takie rozłożenie norm czasu pracy

Takie rozłożenie norm czasu pracy

powoduje, że pracownik pracuje przez

powoduje, że pracownik pracuje przez

mniejszą liczbę dni w tygodniu.

mniejszą liczbę dni w tygodniu.



Umowne skrócenie obowiązujących

Umowne skrócenie obowiązujących

pracownika norm czasu pracy

pracownika norm czasu pracy

najczęściej wiąże się

najczęściej wiąże się

z

z

proporcjonalnym, do ilości

proporcjonalnym, do ilości

przepracowanego czasu, obniżeniem

przepracowanego czasu, obniżeniem

wysokości wynagrodzenia za pracę,

wysokości wynagrodzenia za pracę,

w stosunku do wynagrodzenia

w stosunku do wynagrodzenia

należnego za pracę w pełnym

należnego za pracę w pełnym

wymiarze czasu pracy.

wymiarze czasu pracy.



Pracownik zatrudniony w niepełnym

Pracownik zatrudniony w niepełnym

wymiarze czasu pracy ma prawo do

wymiarze czasu pracy ma prawo do

najniższego wynagrodzenia za pracę,

najniższego wynagrodzenia za pracę,

określonego w ustawie z 10

określonego w ustawie z 10

października 2002 r. o minimalnym

października 2002 r. o minimalnym

wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200.

wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200.

póz. 1679 z późn. zm.), ale obniżonego

póz. 1679 z późn. zm.), ale obniżonego

proporcjonalnie do obowiązującego go

proporcjonalnie do obowiązującego go

wymiaru czasu pracy.

wymiaru czasu pracy.



Pracodawca może jednak ustalić

Pracodawca może jednak ustalić

wynagrodzenie pracownika

wynagrodzenie pracownika

zatrudnionego w niepełnym

zatrudnionego w niepełnym

wymiarze czasu pracy na poziomie

wymiarze czasu pracy na poziomie

wyższym niż wynikałoby to z

wyższym niż wynikałoby to z

rozmiaru jego zatrudnienia, pod

rozmiaru jego zatrudnienia, pod

warunkiem, że nie narusza to zasady

warunkiem, że nie narusza to zasady

równości pracowników w stosunkach

równości pracowników w stosunkach

pracy, wyrażonej w art. 11

pracy, wyrażonej w art. 11

2

2

k.p.

k.p.



Pracownicy zatrudnieni w niepełnym

Pracownicy zatrudnieni w niepełnym

wymiarze czasu pracy nie mogą być

wymiarze czasu pracy nie mogą być

traktowani z tego powodu w sposób

traktowani z tego powodu w sposób

mniej korzystny niż pracownicy

mniej korzystny niż pracownicy

wykonujący pracę w pełnym

wykonujący pracę w pełnym

wymiarze, chyba że traktowanie

wymiarze, chyba że traktowanie

takie można uzasadnić względami

takie można uzasadnić względami

obiektywnymi (art. 18

obiektywnymi (art. 18

3a

3a

§ 1 k.p.).

§ 1 k.p.).



Pracodawca udostępnia pracownikom

Pracodawca udostępnia pracownikom

przepisy dotyczące równego

przepisy dotyczące równego

traktowania lub informuje o nich w

traktowania lub informuje o nich w

sposób u niego przyjęty (art. 94'

sposób u niego przyjęty (art. 94'

k.p.).

k.p.).



Uprawnienia pracowników

Uprawnienia pracowników

niepełnowymiarowych powinny być

niepełnowymiarowych powinny być

ukształtowane proporcjonalnie do rozmiaru

ukształtowane proporcjonalnie do rozmiaru

zatrudnienia (art 29; k.p).

zatrudnienia (art 29; k.p).



Pracownik zatrudniony w niepełnym

Pracownik zatrudniony w niepełnym

wymiarze czasu pracy może złożyć

wymiarze czasu pracy może złożyć

wniosek o zmianę określonego w umowie o

wniosek o zmianę określonego w umowie o

pracę wymiaru czasu pracy. Pracodawca

pracę wymiaru czasu pracy. Pracodawca

powinien, w miarę możliwości, uwzględnić

powinien, w miarę możliwości, uwzględnić

taki wniosek.

taki wniosek.



W ustawie przewidziano też rozwiązanie

W ustawie przewidziano też rozwiązanie

sprzyjające godzeniu życia zawodowego

sprzyjające godzeniu życia zawodowego

z życiem rodzinnym, które ma

z życiem rodzinnym, które ma

zastosowanie do pracowników

zastosowanie do pracowników

opiekujących się dzieckiem do

opiekujących się dzieckiem do

ukończenia przez nie 14 roku życia lub

ukończenia przez nie 14 roku życia lub

opiekujących się członkiem rodziny

opiekujących się członkiem rodziny

wymagającym ich osobistej opieki,

wymagającym ich osobistej opieki,

zatrudnionych przez przedsiębiorcę.

zatrudnionych przez przedsiębiorcę.



Pracownicy tacy mogą złożyć

Pracownicy tacy mogą złożyć

przedsiębiorcy pisemny wniosek

przedsiębiorcy pisemny wniosek

dotyczący ustalenia indywidualnego

dotyczący ustalenia indywidualnego

rozkładu czasu pracy przewidującego

rozkładu czasu pracy przewidującego

różne godziny rozpoczynania i

różne godziny rozpoczynania i

kończenia pracy.

kończenia pracy.



Przedsiębiorca ma wówczas

Przedsiębiorca ma wówczas

obowiązek uwzględnić wniosek

obowiązek uwzględnić wniosek

pracownika.

pracownika.



Odmowę mogą uzasadniać jedynie

Odmowę mogą uzasadniać jedynie

względy organizacji pracy lub rodzaj

względy organizacji pracy lub rodzaj

pracy wykonywanej przez

pracy wykonywanej przez

pracownika.

pracownika.



O przyczynie odmowy uwzględnienia

O przyczynie odmowy uwzględnienia

wniosku przedsiębiorca powinien

wniosku przedsiębiorca powinien

poinformować pracownika na piśmie

poinformować pracownika na piśmie

(art. 11 ustawy antykryzysowej).

(art. 11 ustawy antykryzysowej).



Pracodawca jest obowiązany

Pracodawca jest obowiązany

informować pracowników w sposób u

informować pracowników w sposób u

niego przyjęty o możliwości

niego przyjęty o możliwości

zatrudnienia w pełnym lub w

zatrudnienia w pełnym lub w

niepełnym wymiarze czasu pracy

niepełnym wymiarze czasu pracy

(art. 94

(art. 94

2

2

k.p.).

k.p.).