Usługi psychologiczne na
odległość
Usługi psychologiczne na
odległość
• Telefon
• Internet
• Psycholog w mediach
Telefon
Telefon
• APA 1995:
Ograniczenie do wąskiego zakresu usług
1)Informacje z zakresu psychoedukacji.
2)Wsparcie dla osób z myślami
samobójczymi.
3)Krótka interwencja kryzysowa.
4)Działalność rozjemcza.
• Usługa psychologiczna przez telefon
powinna mieć charakter jednorazowy.
• Nie można oferować telefonicznej
psychoterapii.
• Nie ma możliwości telefonicznej
diagnozy psychologicznej.
Telefony zaufania
• Dla osób z problemem alkoholowym.
• Dla rodzin osób z zespołem Downa.
• AIDS.
• Depresja.
• Dla kobiet.
Charakter informacyjno-edukacyjny,
wsparcie.
Psycholog on-line
Psycholog „asynchroniczny”
Psycholog w sieci
Jasna informacja co do zalet i ograniczeń
pomocy psychologicznej w internecie:
System umożliwia przechowywanie
wszystkich informacji (nie zaleca się
przekazywania ich klientowi).
System nie chroni poufności i
prywatności.
Istnieją ograniczenia anonimowości.
Metoda eksperymentalna i nie wiadomo
jaka jest jej skuteczność.
• Nie tworzy się relacja terapeutyczna
(nawet na czacie).
• Możliwości diagnozowania bardzo
ograniczone.
• Zaleca się, aby kontakt był
jednorazowy.
Ograniczenia usług
psychologicznych na odległość
• Brak przygotowania zawodowego.
• Brak kompetencji.
• Brak danych obserwacyjnych.
• Krzywda klienta?
• Czy nie należy przekierować klienta
do psychologa „stacjonarnego”?
• Koszt usługi (połączenia)?
Dokumentacja
• Jak przechowywać poufną
dokumentację z interakcji z
klientem?
• Nagrywanie połączeń
telefonicznych?
Narzędzia diagnostyczne
udostępniane w internecie
• Tylko przesiewowe
• Tylko dostępne bez ochrony praw
autorskich (pytania prezentowane
pojedynczo)
• Ograniczone zastosowanie – do celów
psychoedukacyjnych, nie do
profesjonalnej diagnozy
Kontrakt
• Nie ma relacji terapeutycznej
• Nie ma świadomej zgody
• Nie ma poufności i prywatności
• Czy można zaoferować usługę
spełniającą oczekiwania klienta?
APA
• Kodeks etyki
2.01 Granice kompetencji
… Psycholog pracujący w
nowopowstających obszarach psychologii,
dla których nie opracowano jeszcze
odpowiednich metod szkoleniowych,
podejmuje stosowne kroki, aby zapewnić
profesjonalizm swojej pracy i nie szkodzić
osobom z którymi pracuje.
APA
2.02 Interwencja kryzysowa
W nagłych wypadkach psycholog udziela
pomocy osobom, które nie mają innego
dostępu do usług psychologicznych,
nawet jeśli nie ma odpowiedniego
przeszkolenia w danym zakresie, aby
osoba nie pozostała bez wsparcia.
Pomoc należy zakończyć, gdy kryzys
minął lub dostępna jest inna usługa
psychologiczna.
Obszary zastosowań pomocy
na odległość
• Wobec klientów, którzy nie mają
bezpośredniego dostępu do usług
psychologicznych:
Osoby z trudnościami w przemieszczaniu
się (np. niepełnosprawne, sprawujące
opiekę nad niepełnosprawnymi,
małymi dziećmi itp.),
Osoby zamieszkujące tereny wiejskie,
Osoby przebywające za granicą, słabo
znające lokalny język…
Etyka zawodowa wymaga
profesjonalnego podejścia do usług
oferowanych na odległość.
Aktualnie ich jakość jest niska a dobro
klienta nie zabezpieczone.
Psycholog w mediach
• Porady
• Eksperci
Porady w prasie/tv
• Z punktu widzenia Redakcji, celem
rubryki „psycholog radzi” nie jest
udzielanie pomocy psychologicznej, lecz
urozmaicenie oferty pisma/programu.
• Poradę uzyskuje nie tylko osoba
zainteresowana, ale ogół
czytelników/widzów.
• Porady udziela się bez kontaktu, bez
możności dopytania, często pod presją
czasu.
• Anonimowość
• Niemożność postawienia diagnozy
• Nie osądzać, nie etykietować
• Unikać kategorycznych twierdzeń
• Przedstawiać kilka propozycji, a nie
jedną, jedynie słuszną
• Opierać się na danych naukowych
• Nie stwarzać wrażenia, że
nawiązano relację terapeutyczną
• Ekspert – kompetencje?
• Ekspert – prywatne zdanie vs wiedza
• Autoryzacja tekstu…
Psycholog jako odbiorca wypowiedzi
innego psychologa w mediach.
Czy wypowiedzi takie mogą być dla
nas źródłem profesjonalnej wiedzy?
Regulacje etyczne ważne dla
psychologa w mediach
• Karta etyczna mediów (1995)
• Zasady etyki zawodowej polskiego
radia , uchwała Zarządu PR SA (
www.prsa.com.pl/komisja_etyki/
)
• Rozporządzenie KRRiT 1994, 2003
Psycholog a wymiar
sprawiedliwości
• Psycholog współpracujący z
wymiarem sprawiedliwości, oprócz
wiedzy i umiejętności
profesjonalnych, musi posiadać
wiedzę z zakresu prawa i procedur
sądowych.
Obszary pracy:
• Biegły sądowy
• Zakłady penitencjarne
• Mediacje
Biegły sądowy
• Biegły sądowy jest niezależnym ekspertem
powoływanym przez sąd do oceny
psychologicznej w sprawach karnych,
cywilnych i rodzinno-opiekuńczych.
• W charakterze biegłego nie może
występować psycholog pracujący z
pacjentem. Na nim spoczywa obowiązek
odmowy i poinformowanie sądu o
etycznych i prawnych podstawach tego
stanu.
• Psycholog pracujący z klientem, który
godzi się wystąpić w roli biegłego w
sprawie swojego klienta lub jego
rodziny postępuje niezgodnie z
nakazami etyki zawodowej
• (np. konflikt ról – kodeks APA, zasady
tajemnicy zawodowej) oraz niektórymi
przepisami prawa (por. wykład nt
poufności: Ustawa o zawodzie
psychologa 2001; Ustawa o ochronie
zdrowia psychicznego 1994).
Biegły sądowy – niezależny
ekspert
• Klientem biegłego jest sąd lub
prokuratura.
• Podmiotem diagnozy jest osoba badana.
• Nadal obowiązują podstawowe zasady
uczciwości i szacunku. Cel, granice
poufności i konsekwencje muszą być
uczciwie przedstawione osobie badanej.
Psycholog poszukuje przyzwolenia i
współpracy za strony osoby badanej.
Przekazuje jej informacje zwrotne.
Zagadnienia wymagające
ekspertyzy
• Świadomość, wolna wola w chwili
sporządzania testamentu lub aktu kupna-
sprzedaży.
• Zdolność do podejmowania czynności
cywilno-prawnych (ze względu na
upośledzenie umysłowe, zaburzenia
emocjonalne, osobowościowe, demencję).
• Ocena rodziców pod kątem przyznania
opieki nad dziećmi, pozbawienia praw
rodzicielskich.
• Ocena małżonków i ich wkładu w rozpad
małżeństwa…
• Osobowość sprawcy przestępstwa.
• Procesy psychiczne u świadków.
• Psychologiczne konsekwencje
traumy do celów
odszkodowawczych.
Pułapki
• Uleganie stereotypom
Np. Stereotypy płciowe w sprawach
rodzinno-opiekuńczych.
• Własne przekonania etyczne
(religijne)
Np. etyka katolicka w sprawach
rozwodowych.
• W pewnych sytuacjach (np.
określanie poczytalności lub
działania pod wpływem silnego
wzburzenia) psycholog de facto
zwalnia lub nie oskarżonego od
ponoszenia odpowiedzialności karnej
za swoje czyny.
Bezstronność
• Wyjątkowo trudna, wtedy gdy „wina”
wydaje się oczywista, a sprawa
drastyczna, np. procesy o pedofilię,
przemoc domową itp.
• Jednak to sąd decyduje o winie. Biegły
sądowy ma za zadanie przedstawić
bezstronną, profesjonalną ekspertyzę.
• Biegły sądowy ponosi
odpowiedzialność prawną i moralną
za to jak zaplanował badanie, jak je
wykonał, za to co zaniedbał i za
końcowe wnioski.
Język ekspertyzy:
• Jasno i konkretnie odpowiadać na
pytania sądu.
• Opierać się wyłącznie na zabranych
faktach diagnostycznych.
• Unikać etykietowania.
• Nie podawać niezwiązanych
informacji poufnych (rozprawa ma
charakter jawny).
Metody
• Kodeks postępowania karnego:
„niedopuszczalne jest stosowanie hipnozy
albo środków chemicznych lub
technicznych wpływających na procesy
psychiczne przesłuchiwanej osoby albo
mających na celu kontrolę nieświadomych
reakcji jej organizmu w związku z
przesłuchaniem”
Metody te można stosować tylko
dobrowolnie.
• Nie zaleca się również stosowania
metod projekcyjnych.
• Po pierwsze, ograniczają prawo do
obrony, po drugie ich wyniki są
niepewne.
Przymus
• Kodeks postępowania karnego:
„oskarżony jest obowiązany poddać
się badaniom psychologicznym i
psychiatrycznym”
Nie ma kontraktu, nie ma relacji
zaufania.
W relacjach z nieletnimi
• Wskazania Narodów Zjednoczonych
(tzw. Wskazania Rijadzkie) –
zapobieganie przestępczości
nieletnich
• Wzorcowe Reguły Minimum (tzw.
Reguły Beijińskie) – zasady
funkcjonowania wymiaru
sprawiedliwości wobec nieletnich
• Przestępcze postępowanie może być
jedynie przejawem zmian
rozwojowych, zanikających wraz z
dojrzałością.
• Unikać stygmatyzowania
prowadzącego do utrwalania
niechcianych zachowań.
• Konwencja Praw Dziecka ONZ 1989:
Żadne dziecko nie będzie podlegało
arbitralnej lub bezprawnej ingerencji
w sferę jego życia prywatnego,
rodzinnego lub domowego czy w
korespondencję ani bezprawnym
zamachom na jego honor i reputację.
Prawo to może być naruszone np. w
imię bezpieczeństwa dziecka.
Zakłady penitencjarne
• Zasada indywidualizacji w
wykonywaniu kary
• Zasada wolnej progresji (zakłady
półotwarte i otwarte)
-> psycholog ma wpływ na to w
jakich warunkach odbywa karę
skazany, którego diagnozuje.
Kodeks Karny Art. 83:
„… skazanego poddaje się w miarę potrzeby,
za jego zgodą, badaniom
psychologicznym…”
Sędzia penitencjarny może zarządzić
przeprowadzenie badań bez zgody
skazanego.
Psycholog reprezentuje wtedy totalitarną
instytucję a jego zadanie jest trudne…
Kodeks karny wykonawczy:
Psycholog więzienny ma obowiązek
wyrażenia opinii co do zastosowania
wobec więźnia najsurowszej kary
dyscyplinarnej, tj. 28 dni odosobnienia.
Psycholog ocenia, czy skazany jest w
stanie odbyć tę karę, czy nie wpłynie ona
na pogorszenie jego stanu psychicznego,
zaburzeń osobowości, nie doprowadzi do
prób samobójczych, samookaleczenia.
• Podstawowa zasada: nie szkodzić?
Mediacja sądowa
• Mediacja ma doprowadzić do
ugodowego, satysfakcjonującego
obie strony rozwiązania konfliktu
karnego lub cywilnego.
• Mediator powinien być osobą
neutralną i bezstronną.
• Pełna informacja nt roli mediatora i
spodziewanych korzyści.
• Obie strony biorą udział dobrowolnie.
• Mediator nie ocenia. Konflikt spostrzega
jako wyraz dążenia do zmiany.
• Jeśli nie ma porozumienia mediator
informuje o innych formach pomocy:
terapeutycznych, prawnych, duchowych.
• Mediator nie wywiera presji na
żadną ze stron.
• Przedstawia porozumienie jako
wartość korzystną dla obu stron.
• Mediator nie jest świadkiem w
sądzie, ani biegłym sądowym.