Wstęp do psychologii zdrowia i choroby
Wstęp do psychologii zdrowia i choroby
Prof. dr hab. Irena Heszen-Niejodek
Prof. dr hab. Irena Heszen-Niejodek
Instytut Społecznej Psychologii Klinicznej SWPS
Instytut Społecznej Psychologii Klinicznej SWPS
Wykład X: Sytuacja lekarz-pacjent jako zagadnienie
Wykład X: Sytuacja lekarz-pacjent jako zagadnienie
psychologiczne
psychologiczne
Plan
Plan
•
Lekarz i pacjent: charakterystyka ogólna
•
Modele relacji lekarz-pacjent:
medyczny
socjologiczny
psychologiczny
•
Komunikacja między pacjentem a lekarzem
werbalna
niewerbalna
bariery
•
Wyniki współpracy między pacjentem a lekarzem
Lekarz i pacjent: charakterystyka
Lekarz i pacjent: charakterystyka
ogólna
ogólna
•
Układ lekarz- pacjent jako podstawa realizacji
celów medycyny
•
Relacja lekarz-pacjent jako zagadnienie
interdyscyplinarne
Model medyczny
Model medyczny
Zmienne medyczne:
•
choroba pacjenta
•
ogólny stan zdrowia pacjenta
•
„wyposażenie medyczne” lekarza (wiedza,
środki)
Wyznaczają czynności lekarza i czynności pacjenta
pod kierunkiem lekarza
Model socjologiczny
Model socjologiczny
•
Lekarz i pacjent jako mała grupa zadaniowa
•
Pozycja lekarza i pacjenta
•
Rola lekarza (bezinteresowność, uniwersalizm,
specyficzność funkcjonalna, neutralizm
afektywny)
•
Rola pacjenta (zwolnienie od odpowiedzialności za
własny stan, zwolnienie od obowiązków,
akceptacja warunkowa, powinność szukania
pomocy i współdziałania w procesie leczenia)
Model psychologiczny
Model psychologiczny
•
Sytuacja dwupodmiotowa, obszar aktywności
zadaniowej i spotkanie dwojga osób:
cele zdrowotne, odchylenia od modelu
medycznego
cele interpersonalne czyli kształtowanie
wzajemnej relacji
•
Zależności między tymi celami
Co dzieje się między lekarzem a
Co dzieje się między lekarzem a
pacjentem
pacjentem
Analiza nagrań magnetofonowych 62 wywiadów
Wypowiedzi lekarza
Wypowiedzi pacjenta
Zwracanie się o
informacje: 25,3%
Zwracanie się o
informacje: 4,3%
Udzielanie informacji:
28,2%
Udzielanie informacji:
66,8%
Oddziaływanie na
zachowanie: 16%
Oddziaływanie na
zachowanie: 0%
Pobudzanie pozytywnych
uczuć: 19,6%
Pobudzanie pozytywnych
uczuć: 21%
Komunikacja między pacjentem a
Komunikacja między pacjentem a
lekarzem
lekarzem
•
Komunikacja werbalna:
wywiad lekarski, charakterystyka psychologiczna
„wywiad” pacjenta, charakterystyka psychologiczna
•
Komunikacja niewerbalna:
dotyk, kontakt wzrokowy, mimika, ton głosu
•
Bariery w komunikacji:
żargon medyczny
dystans społeczny, różnice socjokulturowe
emocje pacjenta
ograniczenia poznawcze pacjenta
Wyniki współpracy między
Wyniki współpracy między
pacjentem a lekarzem
pacjentem a lekarzem
•
Następstwa dla lekarza:
zmiany osobowości pod wpływem doświadczeń
zawodowych
•
Następstwa dla pacjenta:
emocje
informacje
zachowanie
Emocje; satysfakcja
Emocje; satysfakcja
pacjenta
pacjenta
•
Skale Satysfakcji Pacjenta
•
Wskaźniki szczegółowe wysokie
•
Wskaźniki ogólne jeszcze wyższe
•
Najmniej satysfakcjonujące informowanie
Informacje
Informacje
•
Styl radzenia sobie i różnice indywidualne w
zapotrzebowaniu na informacje
•
Zapotrzebowanie pacjentów na informacje w
ocenie własnej i lekarzy
Badania 50 pierwszorazowych pacjentów z
chorobami układu krążenia i ich 10 lekarzy
(Białowąs, 1982)
P> L>F
•
Informacje poszukiwane, uzyskiwane od lekarza a
przyswajane (zrozumienie, zapamiętanie)
•
Poprawa informowania przez wykorzystanie
ogólnych prawidłowości uczenia się
Ogólne prawidłowości uczenia się a
Ogólne prawidłowości uczenia się a
informowanie pacjentów
informowanie pacjentów
•
Warunkiem korzyści z informowania jest
zrozumienie, zapamiętanie i przechowanie
podawanych informacji
•
Pacjenci nie rozumieją około połowy informacji
pochodzących od lekarza (Ley, 1983)
•
Tylko część informacji zrozumianych jest
zapamiętywana; proces zapominania informacji
•
Można poprawić zapamiętywanie informacji:
strukturalizując przekaz informacyjny
podkreślając wagę niektórych informacji
(zalecenia!)
umieszczając ważne informacje na początku
przekazu (Ley, 1972)
powtarzając i konkretyzując ważne informacje
(Ley, 1977)
Zachowanie; stosowanie się do
Zachowanie; stosowanie się do
zaleceń lekarskich
zaleceń lekarskich
•
Problemy metodologiczne
•
Zakres niestosowania się
Reguła 1/3
1/3 w ogóle nie wykonuje
1/3 wykonuje częściowo
1/3 wykonuje całkowicie
•
Warunki wykonania zalecenia ze strony pacjenta:
poznawcze
emocjonalno-motywacyjne
behawioralne i sytuacyjne
Lekarze wobec nieprzestrzegania
Lekarze wobec nieprzestrzegania
zaleceń
zaleceń
•
Ocena rozmiarów
•
Problem frustracji lekarzy
•
Zachowanie lekarzy wobec pacjentów
nieprzestrzegających zaleceń:
38 i 30% zadaniowe
62 i 70 % obronne
•
Wkład przedstawicieli nauk behawioralnych w
poprawę wykonania zaleceń
