(C) jmw '2007
1
Sprawy organizacyjne
• Informacje
• Materiały z przedmiotu
• Regulamin
(C) jmw '2007
1
Sprawy organizacyjne
• Informacje
• Materiały z przedmiotu
• Regulamin
(C) jmw '2007
2
Regulamin L1
•
Obowiązujące piśmiennictwo:
•
Brak. Pomocniczo: 1, skrypt „Patofizjologia dla studentów medycyny” pod redakcją A.
Hoppe, wyd. AMG; 2, „Patofizjologia” pod redakcją S. Maśliński, J. Ryżewski
•
Regulamin dydaktyczny przedmiotu:
•
Warunki zaliczenia przedmiotu:
•
Podstawą zaliczenia przedmiotu i dopuszczenia do egzaminu jest uzyskanie w
sumie przynajmniej 9 punktów z 3 kolokwiów oraz z aktywności na zajęciach,
oraz zaliczenie seminariów u asystentów prowadzących. Kolokwia będą miały
charakter testowy i będą oceniane w skali punktowej:
•
0 pt
-
nieobecność,
•
1 pt
-
poniżej 50% poprawnych odpowiedzi,
•
2 pt
-
50-59% poprawnych odpowiedzi,
•
3 pt
-
60-69% poprawnych odpowiedzi,
•
3,5 pt
-
70-79% poprawnych odpowiedzi,
•
4 pt
-
80-84% poprawnych odpowiedzi,
•
4,5 pt
-
85-89% poprawnych odpowiedzi,
•
5 pt
-
90-94% poprawnych odpowiedzi,
•
6 pt
-
95-100% poprawnych odpowiedzi.
•
Aktywny udział w seminarium:
+0.1 pt
•
Brak przygotowania do seminarium:
-0.1 pt
(C) jmw '2007
3
Regulamin L2
•
Dla studentów, którzy nie uzyskają wymaganych 9 punktów, a spełnią pozostałe warunki niezbędne do
zaliczenia przedmiotu, przeprowadzone będzie dodatkowe (IV) kolokwium „ostatniej szansy” z
całości materiału, którego wynik zadecyduje o dopuszczeniu do egzaminu.
•
Terminy i formy kolokwiów :
•
Kolokwia będą miały charakter testowy. Proponowane terminy:
•
I kolokwium:
1.XII. 2007
•
II kolokwium:
23.II. 2008
•
III kolokwium:
10.V. 2008
•
Kolokwium „ostatnia szansa”: 24.V. 2008
•
UWAGA: ocena z kolokwiów jest elementem ostatecznej oceny z przedmiotu!
•
Warunki odrabiania zajęć opuszczonych z przyczyn usprawiedliwionych:
•
Nieusprawiedliwiona nieobecność (lub nieobecność usprawiedliwiona, ale nieodrobiona) na 2
seminariach / ćwiczeniach w ciągu roku akademickiego powoduje niezaliczenie przedmiotu i
niedopuszczenie do egzaminu końcowego. UWAGA: usprawiedliwieniem nieobecności jest
zwolnienie lekarskie. Inne losowe przyczyny nieobecności mogą tylko wyjątkowo być uznane za
uzasadnione.
•
Odrabianie zajęć możliwe jest w tygodniu, w którym prowadzony jest dany temat
ćwiczenia/seminarium lub w wyznaczonym terminie w formie zaliczenia u asystenta prowadzącego,
tylko w przypadku usprawiedliwionych nieobecności. Możliwe jest odrobienie maksymalnie 4
(czterech) nieobecności na seminariach w ciągu roku akademickiego.
•
Tryb zwolnień z egzaminów:
•
Uzyskanie 12.0 lub więcej punktów może być podstawą do zwolnienia z egzaminu.
•
Formy egzaminu lub zaliczenia:
•
Egzamin będzie miał charakter testowy. Proponowane terminy:
•
Egzamin – I termin:
24. VI. 2008
•
Egzamin – poprawkowy I :
8. IX. 2008
•
Egzamin – poprawkowy II :
15. IX. 2008
(C) jmw '2007
4
Regulamin S1
•
Obowiązujące piśmiennictwo:
•
Brak. Pomocniczo: 1, skrypt „Patofizjologia dla studentów medycyny” pod redakcją A.
Hoppe, wyd. AMG; 2, „Patofizjologia” pod redakcją S. Maśliński, J. Ryżewski
•
Regulamin dydaktyczny przedmiotu:
•
Warunki zaliczenia przedmiotu:
•
Podstawą zaliczenia przedmiotu i dopuszczenia do egzaminu jest uzyskanie w
sumie przynajmniej 6 punktów z 2 kolokwiów oraz z aktywności na zajęciach,
oraz zaliczenie seminariów u asystentów prowadzących. Kolokwia będą miały
charakter testowy i będą oceniane w skali punktowej:
•
0 pt
-
nieobecność,
•
1 pt
-
poniżej 50% poprawnych odpowiedzi,
•
2 pt
-
50-59% poprawnych odpowiedzi,
•
3 pt
-
60-69% poprawnych odpowiedzi,
•
3,5 pt
-
70-79% poprawnych odpowiedzi,
•
4 pt
-
80-84% poprawnych odpowiedzi,
•
4,5 pt
-
85-89% poprawnych odpowiedzi,
•
5 pt
-
90-94% poprawnych odpowiedzi,
•
6 pt
-
95-100% poprawnych odpowiedzi.
•
Aktywny udział w seminarium:
+0.1 pt
•
Brak przygotowania do seminarium:
-0.1 pt
(C) jmw '2007
5
Regulamin S2
•
Dla studentów, którzy nie uzyskają wymaganych 6 punktów, a spełnią pozostałe warunki niezbędne
do zaliczenia przedmiotu, przeprowadzone będzie dodatkowe (III) kolokwium „ostatniej
szansy” z całości materiału, którego wynik zadecyduje o dopuszczeniu do egzaminu.
•
Terminy i formy kolokwiów :
•
Kolokwia będą miały charakter testowy. Proponowane terminy:
•
I kolokwium:
1.XII. 2007
•
II kolokwium:
23.II. 2008
•
Kolokwium „ostatnia szansa”: 24.V. 2008
•
UWAGA: ocena z kolokwiów jest elementem ostatecznej oceny z przedmiotu!
•
Warunki odrabiania zajęć opuszczonych z przyczyn usprawiedliwionych:
•
Nieusprawiedliwiona nieobecność (lub nieobecność usprawiedliwiona, ale nieodrobiona) na 2
seminariach / ćwiczeniach w ciągu roku akademickiego powoduje niezaliczenie
przedmiotu i niedopuszczenie do egzaminu końcowego. UWAGA: usprawiedliwieniem
nieobecności jest zwolnienie lekarskie. Inne losowe przyczyny nieobecności mogą tylko wyjątkowo
być uznane za uzasadnione.
•
Odrabianie zajęć możliwe jest w tygodniu, w którym prowadzony jest dany temat
ćwiczenia/seminarium lub w wyznaczonym terminie w formie zaliczenia u asystenta prowadzącego,
tylko w przypadku usprawiedliwionych nieobecności. Możliwe jest odrobienie maksymalnie
4 (czterech) nieobecności na seminariach w ciągu roku akademickiego.
•
Tryb zwolnień z egzaminów:
•
Uzyskanie 8.0 lub więcej punktów może być podstawą do zwolnienia z egzaminu.
•
Formy egzaminu lub zaliczenia:
•
Egzamin będzie miał charakter testowy. Proponowane terminy:
•
Egzamin – I termin:24. VI. 2008
•
Egzamin – poprawkowy I :
8. IX. 2008
•
Egzamin – poprawkowy II :
15. IX. 2008
PODSTAWOWE POJĘCIA
PATOFIZJOLOGII
©Jacek M. Witkowski
2007
(C) jmw '2007
7
CO TO JEST PATOFIZJOLOGIA?
• Pathos (Gr.)- ból, cierpienie, choroba
• Fizjologia – nauka o czynnościach i mechanizmach działania
organizmu i jego składników w warunkach zdrowia
• PATOFIZJOLOGIA – nauka o mechanizmach działania organizmu
i jego składników w warunkach choroby, prowadzących do
zaburzeń (objawów) obserwowanych w przebiegu choroby
• Poziomy zainteresowania patofizjologii:
– Układy
– Narządy
– Tkanki
– Komórki
– Struktury pozakomórkowe
– Biocząsteczki i ich zespoły
(C) jmw '2007
8
PATOFIZJOLOGIA
• Nauka o:
– przyczynach,
– mechanizmach,
– przebiegu i
– konsekwencjach
chorób.
Patofizjologia nie zajmuje się
bezpośrednio rozpoznawaniem
i leczeniem chorób.
(C) jmw '2007
9
PODSTAWOWE PYTANIE PATOFIZJOLOGII:
DLACZEGO ?
(C) jmw '2007
10
PATOFIZJOLOGIA JAKO METANAUKA
PATOFIZJOLOGIA
Metanauka korzysta z narzędzi i informacji, dostarczanych przez inne
dyscypliny wiedzy, w celu wytworzenia nowych pojęć, narzędzi i informacji.
NAUKI
PRZEDKLINICZNE
NAUKI PODSTAWOWE
NAUKI KLINICZNE
NOWE
INFORMACJE
I KONCEPCJE
(C) jmw '2007
11
HOMEOSTAZA, HOMEODYNAMIKA
• Struktury biologiczne (komórki, tkanki, narządy,
organizmy…) mogą prawidłowo funkcjonować
tylko w określonym zakresie parametrów:
• fizycznych,
• chemicznych,
• biologicznych
• HOMEOSTAZA – zdolność utrzymywania stałych
warunków środowiska wewnętrznego i
zewnętrznego, sprzyjających prawidłowym
funkcjom struktury biologicznej.
• HOMEOSTAT – mechanizm lub zespół
mechanizmów, utrzymujących parametr w
określonym zakresie wartości.
(C) jmw '2007
12
ORGANIZM,
UKŁAD,
NARZĄD,
KOMÓRKA
….
METABOLITY
NIEZBĘDNE
METABOLITY
ZBĘDNE
KOMUNIKACJA
ŚRODOWISKO
ZEWNĘTRZNE
ŚRODOWISKO
WEWNĘTRZNE
REAKTYWNOŚĆ
ZACHOWANIE,
PARAMETRY
PRAWIDŁOWE
(ZDROWIE)
NIEPRAWIDŁOWE
(CHOROBA, ŚMIERĆ)
(C) jmw '2007
13
CHOROBA
• Stan zaburzenia HOMEOSTAZY oraz
odpowiedzi organizmu na czynnik wywołujący
to zaburzenie (czynnik etiologiczny), obserwowany
przez chorego i/lub jego otoczenie (lekarza) jako
odchylenie od stanu prawidłowego („normy”)
• „Norma” – fizjologiczny zakres parametru, w
którym zdrowy organizm zdolny jest spełniać
swoje funkcje i dostosowywać się do wymagań i
zmian środowiska zewnętrznego, utrzymując
środowisko wewnętrzne na względnie stałym
poziomie (HOMEODYNAMIKA)
(C) jmw '2007
14
Liść homeostazy
Z
D
R
O
W
IE
CHOROBA
CHOROBA
ŚMIERĆ
ŚMIERĆ
K
O
M
P
E
N
S
A
C
JA
O
D
C
H
Y
LE
N
IA
P
E
ŁN
A
P
E
ŁN
A
C
Z
Ę
Ś
C
IO
W
A
C
Z
Ę
Ś
C
IO
W
A
WIEK
P
Ł
O
D
O
W
Y
D
Z
IE
C
IŃ
S
T
W
O
MŁODOŚĆ
WIEK ŚREDNI
STAROŚĆ
+
_
(C) jmw '2007
15
ETIOLOGIA I PATOGENEZA =
ETIOPATOGENEZA
• ETIOLOGIA: co powoduje chorobę:
• Przyczyny i powody wystąpienia danej choroby,
np. wady wrodzone, infekcje, nowotwory itp.,
nałożone na aktualny stan organizmu
• PATOGENEZA: w jaki sposób dany
czynnik etiologiczny powoduje
wystąpienie obserwowanych objawów:
• Mechanizmy wystąpienia zaburzeń
funkcjonowania organizmu lub jego części,
określanych jako choroba (PATOMECHANIZMY)
(C) jmw '2007
16
KAŻDA CHOROBA POSIADA:
• Przyczyny (nie zawsze znane)
• Objawy, którymi rządzą określone
mechanizmy
• Przebieg (sekwencję objawów w
czasie)
• Skutki (przejściowe i/lub trwałe)
(C) jmw '2007
17
PRZYCZYNY CHORÓB:
• Wrodzone (dziedziczne zaburzenia w kodzie
genetycznym lub jego wykorzystaniu, uszkodzenia
w okresie płodowym)
• Wewnątrzpochodne (np. mutacje prowadzące do
chorób nowotworowych, „zużycie” towarzyszące
starzeniu się organizmu, nadprodukcja lub
niedobór)
• Zewnątrzpochodne:
• Infekcje i infestacje
• Urazy mechaniczne i inne uszkodzenia fizyczne
• Niekorzystne wpływy środowiska
– Niewłaściwa dieta (awitaminozy, rak żołądka – patologia
geograficzna, zespół metaboliczny – patologia „ewolucyjna”)
– Ekspozycja na czynniki toksyczne itp.
(C) jmw '2007
18
PATOMECHANIZMY
• REAKCJE ORGANIZMU NA CZYNNIKI ETIOLOGICZNE,
WYWOŁUJĄCE:
– Zaburzenia homeostazy środowiska wewnątrz- i
pozakomórkowego (równowaga wodno-elektrolitowa,
kwasowo-zasadowa itp.
– Zaburzenia wzrostu i różnicowania komórek
(nowotwory, ale także hipo- i aplazje)
– Zaburzone działanie układów integracyjnych organizmu:
» Nerwowego
» Dokrewnego
» Immunologicznego (odpornościowego)
» Krwionośnego (sercowo-naczyniowego)
– Proces zapalny – destrukcja tkanek, eliminacja czynnika
uszkadzającego, reperacja tkanek
(C) jmw '2007
19
UKŁADY INTEGRACYJNE ORGANIZMU
• Wzajemna komunikacja, otrzymywanie informacji z innych
obszarów organizmu, a także przekazywanie im informacji
• Pozostałe układy służą podtrzymaniu działania UIO
©
nerwowy
dokrewny
odporność
naczyniowy
hormony
neuromediatory
komórki, cytokiny
(C) jmw '2007
20
EGZOGENNE BIOLOGICZNE
CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE
• BAKTERIE, WIRUSY, GRZYBY, PIERWOTNIAKI, PASOŻYTY…
• NATĘŻENIE PATOLOGICZNEJ REAKCJI ORGANIZMU
NIE ZALEŻY
OD „STĘŻENIA” CZYNNIKA ANI OD CZASU EKSPOZYCJI
• FORMY REAKCJI:
•
Toksyczna
•
Zapalna
•
Immunologiczna / alergiczna
• MIEJSCA REAKCJI:
•
Specyfika tkankowa lub narządowa
•
Tropizmy
• LATENCJA REAKCJI:
• Komórki jako „przechowalnie” bakterii lub wirusów
•
Formy przetrwalnikowe
(C) jmw '2007
21
ENDOGENNE BIOLOGICZNE
CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE
•
NIEDOBORY LUB NADMIARY METABOLITÓW…
• NATĘŻENIE PATOLOGICZNEJ REAKCJI ORGANIZMU
ZALEŻY
OD
„STĘŻENIA” CZYNNIKA
I
OD CZASU EKSPOZYCJI
•
FORMY REAKCJI:
•
Toksyczna
•
Zapalna
MIEJSCA REAKCJI:
•
Brak wyraźnej specyfiki narządowej
•
PRZYKŁADY:
•
Przewlekły głód
•
Awitaminozy
•
Cukrzyca
•
Endokrynopatie
•
Hipercholesterolemia
(C) jmw '2007
22
FIZYCZNE CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZE
•
URAZY MECHANICZNE I PROMIENISTE
• WIELKOŚĆ I NASILENIE REAKCJI PATOLOGICZNEJ
WPROST
PROPORCJONALNE DO NATĘŻENIA
I CZASU DZIAŁANIA
CZYNNIKA
•
Uraz mechaniczny:
Ostry (wypadek) – uszkodzenie lub ubytek tkanki
odczyn
zapalny
Przewlekły (odleżyny) – niedokrwienie uszkodzenie tkanki
zapalenie
martwica
•
Ekstremalne temperatury:
Oparzenie
zapalenie
Zwęglenie martwica i
zapalenie
Przechłodzenie
zapalenie
Zamarznięcie martwica i
zapalenie
•
Promieniowanie:
γ(X),α,β, UV uszkodzenia DNA mutacje nowotwory
(duże natężenia promieniowania – uszkodzenie i/lub śmierć
komórek
zapalenie
(C) jmw '2007
23
CHEMICZNE CZYNNIKI
CHOROBOTWÓRCZE
WIELKOŚĆ I NASILENIE REAKCJI PATOLOGICZNEJ
WPROST
PROPORCJONALNE DO NATĘŻENIA
I CZASU DZIAŁANIA
CZYNNIKA
Uszkadzające tkanki – ŻRĄCE
:
Denaturacja białek, zniszczenie tkanki (martwica)
okołourazowy odczyn
zapalny
• Stężone kwasy i bezwodniki
• Zasady
• Fenole
• Inne
Uszkadzające metabolizm – TOKSYNY
:
» metale ciężkie (Pb, Hg, As…) – wiązanie białek, denaturacja,
inaktywacja enzymów ŚMIERĆ KOMÓREK
odczyn zapalny
» cyjanki, rodanki – blokowanie łańcucha oddechowego ŚMIERĆ
KOMÓREK
» nadtlenki (np. H
2
O
2
) aktywne formy tlenu (GŁÓWNIE ENDOGENNE!)
uszkodzenie i śmierc komórek
odczyn zapalny
»
O
2
, CO
2
Uszkadzające DNA – MUTAGENY
PATOFIZJOLOGIA TO NAUKA O
ROZUMIENIU CHOROBY (JAKO
PROCESU) I CHOREGO (JAKO
PODMIOTU TEGO PROCESU)
A WIĘC
PATOFIZJOLOGIA TO PODSTAWA
LEKARSKIEGO MYŚLENIA
(C) jmw '2007
25
ALGORYTM LEKARSKIEGO MYŚLENIA
• Aktualny stan osoby badanej:
Subiektywny – co stwierdza u siebie PACJENT
Obiektywny – co może wybadać LEKARZ
• Wzorce normy i patologii
Anatomia (makro i mikro) – patomorfologia
Fizjologia (wszystkie poziomy)
Biochemia kliniczna – badania laboratoryjne
• ODCHYLENIE OD NORMY (OBJAW LUB ZESPÓŁ OBJAWÓW) =
CHOROBA
• Etiopatogeneza
• LECZENIE
(działanie na czynniki etiologiczne (przyczynowe)
lub patogenetyczne (przyczynowe i/lub objawowe)
• KONSEKWENCJE
(C) jmw '2007
26
KONSEKWENCJE CHOROBY
• Powrót do pełnego zdrowia (łac: restitutio ad integrum) –
brak śladów choroby
w morfologii i funkcji
• Częściowy powrót do zdrowia z
trwałymi zmianami
morfologicznymi (np. blizny) i/lub uszkodzeniem czynności
(np. obniżona pojemność oddechowa po zapaleniu płuc)
• Przejście choroby ostrej w przewlekłą
(pozostają niektóre
objawy, ich nasilenie może być większe niż w ostrej chorobie)
• Obniżona zdolność do utrzymania homeostazy (jedno- lub
wielosystemowa) –
przyspieszone starzenie się
• Choroba jako konsekwencja choroby
(np. autoimmunizacyjna
po infekcji wirusowej)
• Śmierć