ŻYWIENIE KOBIET KARMIĄCYCH

1.Jakość mleka w zależności

od żywienia



Mleko o składzie biochemicznym w optymalnym

zakresie dla rozwoju dziecka określamy jako

mleko o dobrej jakości. Określenie "dobrej"

jakości mleka nie jest łatwe i nie może być

precyzyjne, gdyż skład biochemiczny mleka jest

różny w zależności od okresu laktacji, pory dnia,

czasu od rozpoczęcia aktu karmienia

(odciągania) i od odżywienia oraz odżywiania

matki. Oznaczenia poszczególnych składników

mleka mogą się różnić także z powodu

stosowania różnych metod badawczych i technik

laboratoryjnych.



Skład biochemiczny mleka był określany w

różnych częściach świata i w różnych grupach

społeczno-ekonomicznych. Przy porównywaniu i

interpretacji wyników badacze zwracali

szczególną uwagę na odżywienie i odżywianie

badanych kobiet. Specjalną grupę tych badań

stanowią badania nad wpływem suplementacji

żywienia karmiących matek. Na podstawie

dostępnych badań można stwierdzić, że mleko o

dobrej jakości wytwarzają kobiety o różnym

odżywieniu i odżywianiu. Jedynie w krańcowych

sytuacjach ogólnego niedożywienia lub

izolowanych niedoborów żywieniowych

dochodzi do obniżenia zawartości

poszczególnych składników mleka.

2.Zużycie rezerw

energetycznych



Utrata energii w wyniku karmienia piersią wynosi

około 440 - 820 kcal dziennie, przeciętnie około

650 kcal u dobrze odżywionych kobiet , ale różnice

indywidualne mogą być znaczne z powodu

indywidualnych różnic wielkości wydzielania

mleka oraz wartości energetycznej

wyprodukowanego mleka. Pokrycie

energetycznego kosztu laktacji dokonuje się z

trzech źródeł: laktacyjnej rezerwy energetycznej,

czyli zapasów tłuszczu zgromadzonych w okresie

ciąży, codziennego pożywienia matki, normalnych

zasobów energetycznych organizmu matki. W

warunkach optymalnych dla matki, energetyczny

koszt laktacji zostaje pokryty przede wszystkim z

codziennego pożywienia i laktacyjnej rezerwy

energetycznej.

3.Podstawowe zalecenia

żywieniowe



Poradnictwo dotyczące odżywiania podczas

ciąży i laktacji jest integralną częścią

każdego programu poprawy opieki

perinatalnej nad matką i dzieckiem,

zmierzającego do zmniejszenia wskaźników

umieralności i zachorowalności niemowląt.

Wśród trzech głównych komponentów

opieki okołoporodowej, obok wczesnej i

stałej oceny ryzyka okołoporodowego oraz

medycznych i psycho-społecznych

interwencji, ważne miejsce ma promocja

zdrowia, a w tym - upowszechnianie

prawidłowych zachowań odnośnie

odżywiania z wyznaczeniem właściwych

celów i eliminowanie zachowań szkodliwych

dla zdrowia. Po urodzeniu dziecka, w opiece

pourodzeniowej, dwa ostatnie komponenty

opieki pozostają równie istotne.

Energia



Na energetyczny koszt laktacji składa się

energetyczna wartość wydzielonego mleka oraz

energia potrzebna do jego wydzielenia.

Efektywność przemiany pożywienia matki w

mleko przyjmuje się jako około 90%. Znając więc

wielkość produkcji mleka oraz jego przeciętną

wartość energetyczną można wyliczyć dobowy

energetyczny koszt laktacji. Dla potrzeb

formułowania zaleceń żywieniowych ten koszt

przyjmuje się jako 700 kcal/dobę. Jednakże,

przyjęcie tej wartości nie oznacza, że o tę właśnie

wartość powinna wzrosnąć wartość energetyczna

pożywienia każdej karmiącej matki w stosunku

do wartości zalecanej dla niej przed ciążą.

Kobiety bowiem w różny sposób bilansują

wydatki energetyczne podczas karmienia

piersią . Koszt laktacji zostaje często pokryty

przez uruchomienie rezerw tłuszczowych lub/i

przez zmniejszenie dobowego zużycia energii.



Normy żywienia dla ludności w

Polsce, które zostały opracowane

ostatnio przez zespół z Instytutu

·Żywności i Żywienia w Warszawie,

wzorem amerykańskich zaleceń

(RDA 1989) zalecają dodatkową ilość

energii 2,1 MJ/dobę (500 kcal/dobę)

dla kobiet karmiących z małą i

umiarkowaną aktywnością fizyczną

Woda



Znając przeciętną dobową wielkość produkcji

mleka (około 500 - 1000 ml) można stwierdzić,

że przeciętny wzrost spożycia wody podczas

laktacji (około 300 ml) pokrywa tylko część tej

produkcji. W tej sytuacji równowagę bilansu

wodnego kobiety osiągają przez zmniejszenie

wydalania wody przez nerki.

Wobec powyższego, przymuszanie do picia

dużych ilości płynów podczas karmienia piersią

nie ma żadnego uzasadnienia, tym bardziej, że

nie stwierdzono korzystnego wpływu

spożywania dużych ilości płynów na wielkość

produkcji mleka. Oznacza to, że podczas laktacji

kobieta powinna polegać wyłącznie na swoim

odczuciu pragnienia. Zalecenia picia większych

ilości płynów powinny być kierowane jedynie do

tych kobiet, które zwyczajowo spożywają małe

ilości płynów.

Białko



Zalecenia dietetyczne, opracowane przez różne

komisje i instytucje, uwzględniają zawsze

dodatkową ilość białka w pożywieniu karmiącej

matki. Wielkość tego dodatkowego spożycia

określa się zwykle na 17 - 25 g/dobę. Ostatnio

opublikowane normy żywienia, które zostały

opracowane przez zespół Instytutu Żywności i

Żywienia w Warszawie, podtrzymują odnośnie

białka zalecenia poprzedniego zespołu z 1980 r. i

dla kobiety karmiącej wyznaczają jedną wartość

110 g/dobę. Oznacza to, że w zależności od

rodzaju aktywności fizycznej przed ciążą

dodatkowe zapotrzebowanie spowodowane

laktacją według zalecenia mieści się w zakresie

20 - 40 g/dobę, przy czym większą ilość zaleca

się wówczas dla kobiet o małej aktywności

fizycznej, co jest pewną niekonsekwencją.



Za bezpieczny poziom spożycia przyjmuje się

dodatkowe 19,5 g/dobę podczas pierwszych 6

miesięcy laktacji i 14,5 g/dobę podczas

dalszych 6 miesięcy laktacji, przy

uwzględnieniu wartości odżywczej białka

racji pokarmowej w Polsce 90%. Przy tych

zaleceniach białko stanowi około 12 - 14%

energii w całodziennej racji pokarmowej.

Tak jak i w innych okresach życia,

spożywane białko podczas laktacji powinno

być o wysokiej wartości biologicznej: z

mleka, ryb, jaj, białego mięsa i nasion roślin

strączkowych. Problemem trudnym do

rozwiązania jest zapewnienie odpowiedniego

białka matkom stosującym dietę bezmięsną

lub nietolerującym mleka krowiego.

Tłuszcze



Zalecany wzrost spożycia tłuszczów w okresie

laktacji powinien być proporcjonalny do wzrostu

wartości energetycznej spożywanych pokarmów

w tym czasie. Według zalecanych norm spożycia

tłuszcze powinny stanowić podczas laktacji 30%

wartości energetycznej dziennej racji

pokarmowej, przy czym 6% energii powinno być

pokryte przez nienasycone kwasy tłuszczowe.

Jak dotąd, brak jest uzasadnienia dla zaleceń

dotyczących udziału w tym wzroście tłuszczów

pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego.

Węglowodany



W związku z zalecanym wzrostem

wartości energetycznej pokarmu dla

kobiet w okresie laktacji proporcjonalnie

wzrasta także wartość energetyczna

spożywanych wówczas węglowodanów,

które zawsze powinny stanowić nie mniej

niż 50 - 65% całkowitej energii dziennej

racji pokarmowej. Zaleca się ograniczone

spożywanie cukrów prostych - nie więcej

niż 10 - 12% energii w dziennej racji

pokarmowej może pochodzić z sacharozy.

Składniki mineralne



Gospodarka mineralna u kobiet w okresie

laktacji może być kopalnią

kontrowersyjnych zaleceń.

Zapotrzebowanie danej kobiety na

określony składnik mineralny może zależeć

w tym czasie nie tylko od jej wieku, budowy

i masy ciała, aktywności życiowej, klimatu,

rodzaju pożywienia, ale i od wielkości

drenażu tego składnika z normalnych

zasobów ciała w celu wydzielenia

odpowiedniej dla dziecka ilości mleka.

Witaminy



Uzupełniające dawki witamin są rutynowo

zalecane kobietom w ciąży i podczas laktacji z

myślą przede wszystkim o zdrowiu matki.

Uzupełnianie pożywienia matki daje wzrost

zawartości w mleku witamin, które są

rozpuszczalne w wodzie, ale rzeczywiste

znaczenie tego wzrostu dla karmionego piersią

dziecka pozostaje nieznane. Normy żywienia dla

ludności w Polsce przewidują zwiększone

zapotrzebowanie podczas laktacji na witaminę A,

E, C, B1, B2, B6, B12, witaminę PP i kwas

foliowy.

4.Pokarmy, które nie są

zalecane



Karmiąca matka może spożywać w umiarkowanej

ilości wszystkie pokarmy, które spożywała przed ciążą

i podczas ciąży. Pewne pokarmy matki mogą jednak

wywołać objawy nietolerancji pokarmowej u

karmionego piersią niemowlęcia, gdyż zawarte w nich

drażniące substancje, należące do tzw. substancji

antyżywieniowych, mogą przechodzić do mleka w

stanie niezmienionym. Dotyczy to przede wszystkim

niektórych owoców i warzyw, gdy są spożywane

okazjonalnie w większej ilości i na surowo. Wśród

tych pokarmów wymienia się: śliwki, brzoskwinie,

morele, melony, rabarbar, czosnek, cebulę, warzywa

kapustne i strączkowe, paprykę, seler, ostre

przyprawy. Objawy nietolerancji u niemowlęcia są

zwykle łagodne (luźne stolce i nadmierne gazy, często

o zmienionym zapachu, który jest charakterystyczny

dla spożytego przez matkę pokarmu).



Matki często przypisują zmienione zachowanie dziecka,

zwłaszcza w zakresie czynności układu pokarmowego,

rodzajowi swojej diety. Na ogół, po dokładnej analizie

nie można potwierdzić obserwowanej zależności, albo

obserwowane zmiany są błahe. Wstrzymanie się od

spożywania inkryminowanych pokarmów jest istotne

prawdopodobnie tylko w przypadku kolki niemowlęcej,

jeśli uważa się, że u danego dziecka jest objawem

nietolerancji pokarmowej. Przy podejrzeniu takiego

działania spożytego przez matkę pokarmu, należy

wstrzymać się od spożywania tego pokarmu przez

pewien okres, i jeśli objawy nie wystąpią ponownie w

ciągu kilku dni, to można ponownie spożyć

inkryminowany pokarm obserwując następnie

zachowanie dziecka. Tego rodzaju próbę powinno się

powtórzyć przy dodatnim wyniku, zanim podejmie się

decyzję o wyeliminowaniu danego środka spożywczego

ze swojej diety. Problem nietolerancji pokarmowej do

pewnego stopnia pokrywa się z problemem alergii

pokarmowej .

5.Alkohol i kofeina



Etanol.

Spożywanie alkoholu etylowego

jest z reguły przeciwwskazane u kobiet,

które nie mogą być pewne, że nie są w

pierwszych tygodniach ciąży, oraz u kobiet

w ciąży. Natomiast w okresie karmienia

alkohol nie jest przeciwwskazany, jeśli jest

spożywany okazjonalnie w rozsądnej

ilości, nie powodującej niekorzystnych

objawów. Amerykańska Akademia

Pediatryczna uważa spożywanie alkoholu

podczas karmienia piersią za

dopuszczalne, chociaż nie można

wykluczyć niekorzystnych następstw.



Kofeina.

Kofeina przechodzi do mleka i osiąga

tam stężenia niższe niż w osoczu. W rezultacie,

karmione piersią dziecko może otrzymać z

mlekiem matki około 1 - 10% matczynej dawki

kofeiny. Zwykle ilość kofeiny w mleku po

wypiciu przez matkę napoju z kofeiną (kawa,

herbata, napoje chłodzące z kofeiną) jest za

mała, aby wywołać niekorzystne objawy u

dziecka. Jedynie w sytuacjach, gdy matka

spożywa duże ilości napojów z kofeiną (6 - 8

filiżanek), może dojść do akumulacji kofeiny w

organizmie dziecka z objawami wzmożonej

aktywności ruchowej, drażliwości, zmiany

wzorca snu ze zmniejszeniem czasu snu. Okres

półtrwania kofeiny w surowicy niemowlęcia

karmionego piersią jest 3-4 razy dłuższy niż w

surowicy niemowlęcia karmionego mieszanką

mleczną . Odstawienie napojów z kofeiną daje

ustąpienie niekorzystnych objawów w ciągu

kilku dni.

Document Outline