Nauczanie problemowe

Definicja problemu

• Wg W.Okonia: Problem – trudność 

praktyczna lub teoretyczna, którą uczeń 
sam pokonuje dzięki własnej aktywności 
badawczej.

• Wg Kozieleckiego: Problem – rodzaj 

zadania, którego uczeń nie może 
rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu 
wiedzy. Rozwiązanie jest możliwe za 
pomocą myślenia produktywnego, które 
prowadzi do wzbogacenia wiedzy.

Ogólna charakterystyka

• Nauczanie problemowe = uzyskiwanie 

przez uczniów   nowych wiadomości 
za pośrednictwem rozwiązywania 
problemów teoretycznych                    
              i praktycznych.

• Jest to antidotum na nauczanie podające. 
• W nauczaniu przedmiotów przyrodniczych 

jest to bardzo często związane
z eksperymentem.

Czym jest problem

?

• Jest to struktura o 

niepełnych danych.

        

Nieporozumienia:

1.

Utożsamianie metody problemowej 

z metodą pytań i odpowiedzi,

2.

Pytanie (uczeń szuka gotowej odpowiedzi) 

= problem (polecenie: zrób, sprawdź itp.),

3.

Istnieje pogląd, że uczenie się 

problemowe   sprzyja rozwojowi myślenia, 

lecz dzieje się to kosztem ograniczenia 

zakresu wiedzy. Tymczasem obserwuje się 

zdecydowanie lepsze efekty 

w opanowaniu wiedzy i jej operatywności.  

       

Problem poprawnie 

sformułowany

: 

1. Wyrasta z osobistych trudności ucznia 

 i uświadomienia sobie braku 
wiadomości  oraz umiejętności na tle 
posiadanej wiedzy,

2. Jest dostosowany do poziomu 

umysłowego i wiedzy uczniów,

3. Powinien być ściśle i jasno 

sformułowany, zwykle w formie 
pytania.

cd

• Nie każde pytanie problemem. 
  Np. Pytanie o reprodukcję wiedzy 

wcześniej opanowanej – definicje, 
treść prawa, opis przebiegu zjawiska, 
przedstawienie przebiegu 
rozumowania - nie jest problemem. 

Aktywność ucznia skierowana 

na:

1.  stawianie pytań – problemów,

2.   formułowanie hipotez   i 

weryfikowanie   ich w toku operacji 
umysłowych 
i praktycznych

Proces rozwiązywania 

problemów:

1. powstanie sytuacji problemowej,
2. wytworzenie pomysłów (hipotez) 

rozwiązania.                                        
Hipoteza – twierdzenie, co do którego 
istnieje pewne prawdopodobieństwo, że 
stanowić ono będzie właściwe rozwiązanie 
postawionego problemu,

3. sprawdzenie rozwiązania połączone 

z usystematyzowaniem nabytych 
wiadomości.

Wytworzenie pomysłów

.

• Wytworzenie pomysłów ułatwiają reguły 

heurystyczne (heurystyki).                 

Heureza – wynajdywanie sposobów 

prowadzących do rozwiązania postawionego 

problemu.

1. Nie należy preferować własnej hipotezy,
2. Analizę problemu zaczynać  od analizy celu 

a nie od analizy danych,

3. Można korzystać z algorytmów.

 Pomysł rozwiązania = znalezienie tego, 

co niewiadome

.

Ogniwa lekcji problemowej

• Czynności 

nauczyciela:

1. organizowanie 

sytuacji 

problemowej 

(najczęściej na 

poziomie faktów 

obserwowalnych), 

2. kierowanie jej 

analizą oraz pomoc   

w sformułowaniu 

problemu,

• Czynności ucznia:

1. dostrzeżenie 

sytuacji 

problemowej,

2. analiza tej sytuacji.
     Sformułowanie 

problemu.

cd

3. czuwanie nad pracą 

zespołową uczniów,

4. kierowanie dyskusją. 

3. rozwiązywanie 

problemu poprzez 

formułowanie 

przypuszczalnych jego 

rozwiązań (hipotez),

4. Wyciąganie  wniosków 

z hipotez, 

dotyczących zjawiska, 

które powinno 

wystąpić, jeżeli 

hipoteza jest słuszna.

   

        

cd

5. kierowanie dyskusją,

6. czuwanie nad pracą.

   5.  planowanie 

doświadczenia w 

celu  sprawdzenia  

wniosków,                 

    6. wykonanie 

doświadczenia, 

opracowanie jego 

wyników i 

porównanie ich z 

wnioskami    oraz 

weryfikacja 

hipotezy.