Własność i jej

Własność i jej

ochrona

ochrona

Definicje własności

Definicje własności



Pozytywna

Pozytywna

(przez wyliczenie uprawnień, które

(przez wyliczenie uprawnień, które

właściciel ma w stosunku do rzeczy)

właściciel ma w stosunku do rzeczy)



Negatywna

Negatywna

(poprzez wskazanie zakazu ingerencji

(poprzez wskazanie zakazu ingerencji

wszystkich innych osób we władztwo

wszystkich innych osób we władztwo

właściciela)

właściciela)



Własność jako najszersze „prawo do

Własność jako najszersze „prawo do

rzeczy”

rzeczy”

Uprawnienia właściciela

Uprawnienia właściciela



Posiadanie (

Posiadanie (

ius possidendi

ius possidendi

)

)



Używanie (

Używanie (

ius

ius

utendi

utendi

)

)



Zużycie (

Zużycie (

ius

ius

abutendi

abutendi

)

)



Pobieranie pożytków (

Pobieranie pożytków (

ius

ius

fruendi

fruendi

)

)



Rozporządzanie rzeczą (

Rozporządzanie rzeczą (

ius

ius

disponendi

disponendi

)

)

Ograniczenia prawa

Ograniczenia prawa

własności

własności



Prawo sąsiedzkie

Prawo sąsiedzkie



Prawo publiczne

Prawo publiczne



Ograniczenia ustanowione

Ograniczenia ustanowione

samodzielnie

samodzielnie

(ograniczone prawa rzeczowe +

(ograniczone prawa rzeczowe +

ograniczenia umowne)

ograniczenia umowne)

Prawo sąsiedzkie

Prawo sąsiedzkie



W interesie utrzymania dobrych relacji z

W interesie utrzymania dobrych relacji z

sąsiadem

sąsiadem







Zakaz zmiany spływu wody (

Zakaz zmiany spływu wody (

si aqua

si aqua

pluvia nocet

pluvia nocet

)

)



Wycięcie rzucających cień drzew i gałęzi

Wycięcie rzucających cień drzew i gałęzi



Możliwość wchodzenia na cudzy grunt po

Możliwość wchodzenia na cudzy grunt po

owoce (co 3 dzień)

owoce (co 3 dzień)

Prawo sąsiedzkie

Prawo sąsiedzkie



Actio aquae pluviae arcendae

Actio aquae pluviae arcendae



Konstrukcja na sąsiednim gruncie powoduje

Konstrukcja na sąsiednim gruncie powoduje

zalanie gruntu sąsiadującego

zalanie gruntu sąsiadującego

[roszczenie ma sąsiad do sąsiada– o rozebranie

[roszczenie ma sąsiad do sąsiada– o rozebranie

budowli]

budowli]



Actio finium regundorum

Actio finium regundorum



O ponowne ustalenie granicy („o miedzę”)

O ponowne ustalenie granicy („o miedzę”)



Cautio damni infecti

Cautio damni infecti



Zabezpieczenie przed szkodą z cudzego gruntu

Zabezpieczenie przed szkodą z cudzego gruntu



Operis novi nuntiatio

Operis novi nuntiatio



Zakaz wznoszenia nowej budowli na gruncie

Zakaz wznoszenia nowej budowli na gruncie

sąsiada

sąsiada

Prawo publiczne



Ochrona zdrowia: zakaz grzebania zmarłych w

Ochrona zdrowia: zakaz grzebania zmarłych w

obrębie Rzymu

obrębie Rzymu



Budowlane: zakaz wyjmowania belki (

Budowlane: zakaz wyjmowania belki (

tignum

tignum

iunctum

iunctum

)

)



Komunikacyjne: przykład zniszczonej drogi

Komunikacyjne: przykład zniszczonej drogi



Administracyjne: utrzymywanie stanu dróg

Administracyjne: utrzymywanie stanu dróg



Przekazywanie poczty (od Augusta) itd…

Przekazywanie poczty (od Augusta) itd…



W prawie rzymskim istniało też umowne wywłaszczenie

W prawie rzymskim istniało też umowne wywłaszczenie

Ograniczenia

Ograniczenia

ustanawiane

ustanawiane

samodzielnie

samodzielnie



Ustanowienie prawa na rzeczy

Ustanowienie prawa na rzeczy

cudzej:

cudzej:



Służebności gruntowe

Służebności gruntowe

(wiejskie i miejskie)

(wiejskie i miejskie)



Służebności osobiste

Służebności osobiste

Ograniczenia ustanawiane

Ograniczenia ustanawiane

samodzielnie

samodzielnie



Umowy związane z rzeczą:

Umowy związane z rzeczą:



Najem

Najem



Oddanie rzeczy w zastaw

Oddanie rzeczy w zastaw



Użyczenie

Użyczenie



Inne o treści dowolnie ukształtowanej

Inne o treści dowolnie ukształtowanej

przez strony...

przez strony...

Współwłasność

Współwłasność



Dwie lub większa liczba osób ma prawo

Dwie lub większa liczba osób ma prawo

własności na jednej niepodzielnej rzeczy

własności na jednej niepodzielnej rzeczy



Sposoby powstania współwłasności

Sposoby powstania współwłasności

(np. dziedziczenie, czynności prawne, czynności

(np. dziedziczenie, czynności prawne, czynności

faktyczne)

faktyczne)



Współwłasność w częściach idealnych

Współwłasność w częściach idealnych

(

(

communio pro indiviso

communio pro indiviso

)

)



Ułamkowy udział we własności rzeczy,

Ułamkowy udział we własności rzeczy,

a nie własność jej fizycznej części

a nie własność jej fizycznej części

(!!!)

(!!!)

Współwłasność

Współwłasność



Każdy ze współwłaścicieli ma

Każdy ze współwłaścicieli ma

możliwość dysponowania udziałem –

możliwość dysponowania udziałem –

nie może dysponować fizyczną

nie może dysponować fizyczną

częścią ani całością rzeczy

częścią ani całością rzeczy



Zniesienie współwłasności

Zniesienie współwłasności



Umowne

Umowne



Actio familiae erciscundae

Actio familiae erciscundae

(podział majątku

(podział majątku

spadkowego)

spadkowego)



Actio communi dividundo

Actio communi dividundo

Ochrona własności

Ochrona własności

kwirytarnej

kwirytarnej



Skarga windykacyjna (wydobywcza)

Skarga windykacyjna (wydobywcza)

-

-

Rei

Rei

vindicatio

vindicatio



Jeśli pozbawiono właściciela posiadania rzeczy

Jeśli pozbawiono właściciela posiadania rzeczy



Skarga negatoryjna („zaprzeczająca”)

Skarga negatoryjna („zaprzeczająca”)

-

-

Actio

Actio

negatoria

negatoria



Jak ktoś utrzymywał, że przysługuje mu prawo do

Jak ktoś utrzymywał, że przysługuje mu prawo do

korzystania z rzeczy

korzystania z rzeczy



Skargi skierowane przeciw każdemu

Skargi skierowane przeciw każdemu

naruszającemu

naruszającemu

(„erga omnes”)

(„erga omnes”)

– wynikające z

– wynikające z

bezwzględnego charakteru prawa własności

bezwzględnego charakteru prawa własności

(ZNAĆ !!!)

(ZNAĆ !!!)

Rei vindicatio -

Rei vindicatio -

powód

powód



Komu przysługuje

Komu przysługuje

?

?

[czyli kto ma legitymację procesową czynną]

[czyli kto ma legitymację procesową czynną]



Właściciel kwirytarny

Właściciel kwirytarny



Pozbawiony posiadania

Pozbawiony posiadania



Jak długo przysługuje

Jak długo przysługuje

?

?



Dopóki istnieje własność danej osoby

Dopóki istnieje własność danej osoby

(tj. dopóki tej własności nie przeniesiemy; nie utracimy

(tj. dopóki tej własności nie przeniesiemy; nie utracimy

jej przez to, że ktoś rzecz zasiedział; nie porzucimy

jej przez to, że ktoś rzecz zasiedział; nie porzucimy

rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności albo dopóki

rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności albo dopóki

rzecz nie przestanie istnieć)

rzecz nie przestanie istnieć)

Rei vindicatio -

Rei vindicatio -

pozwany

pozwany



Przeciw komu kierujemy roszczenie

Przeciw komu kierujemy roszczenie

?

?

[czyli legitymacja procesowa bierna]

[czyli legitymacja procesowa bierna]



Pierwotnie

Pierwotnie

: tylko posiadacz w chwili

: tylko posiadacz w chwili

litis contestatio

litis contestatio



Czyli nie można było kierować skargi przeciwko

Czyli nie można było kierować skargi przeciwko

detentorowi

detentorowi



Potem

Potem

: przeciwko fikcyjnym posiadaczom

: przeciwko fikcyjnym posiadaczom

(ficti

(ficti

possessores) –

possessores) –

na

na

zasadzie

zasadzie

dolus pro possessione est

dolus pro possessione est



Osoby które podstępnie pozbyły się rzeczy (np. oddały ją w

Osoby które podstępnie pozbyły się rzeczy (np. oddały ją w

depozyt)

depozyt)



Osoby, które pozornie wdały się w spór, żeby umożliwić

Osoby, które pozornie wdały się w spór, żeby umożliwić

posiadaczowi zasiedzenie

posiadaczowi zasiedzenie

Rei vindicatio -

Rei vindicatio -

przedmiot

przedmiot



Przedmiot sporu

Przedmiot sporu

:

:



Rzecz

Rzecz



Pożytki

Pożytki



Posiadacz w dobrej wierze

Posiadacz w dobrej wierze

- zwraca

- zwraca

tylko pożytki po

tylko pożytki po

litis contestatio

litis contestatio



Posiadacz w złej wierze

Posiadacz w złej wierze

– zwraca

– zwraca

wszystkie pożytki, zarówno te zużyte,

wszystkie pożytki, zarówno te zużyte,

jak i niezużyte, a nawet te, których nie

jak i niezużyte, a nawet te, których nie

zebrał z własnej winy

zebrał z własnej winy

Rei vindicatio -

Rei vindicatio -

przedmiot

przedmiot



Problem

Problem

nakładów

nakładów

:

:



Posiadacz w dobrej wierze

Posiadacz w dobrej wierze

- może

- może

żądać zwrotu wszystkich nakładów

żądać zwrotu wszystkich nakładów



Posiadacz w złej wierze

Posiadacz w złej wierze

– może żądać

– może żądać

tylko nakładów koniecznych

tylko nakładów koniecznych



Obaj

Obaj

:

:

Ius retentionis

Ius retentionis

propter

propter

impensas necessarias

impensas necessarias



Obaj:

Obaj:

Ius tollendi

Ius tollendi

w stosunku do

w stosunku do

nakładów zbytkowych

nakładów zbytkowych

Rei vindicatio

Rei vindicatio

-

-

formułka

formułka



Formułka:

Formułka:



Sędzią niech będzie Titius.

Sędzią niech będzie Titius.



Jeśli się okaże, że rzecz, o którą toczy

Jeśli się okaże, że rzecz, o którą toczy

się spór

się spór

jest powoda wg prawa

jest powoda wg prawa

Kwirytów

Kwirytów

,

,



i rzecz

i rzecz

nie zostanie zwrócona

nie zostanie zwrócona

powodowi na

powodowi na

żądanie

żądanie

sędziego,

sędziego,



ile ta rzecz będzie warta,

ile ta rzecz będzie warta,

taką sumę

taką sumę

zasądź sędzio od pozwanego na rzecz

zasądź sędzio od pozwanego na rzecz

powoda. Jeśli się nie okaże, uwolnij.

powoda. Jeśli się nie okaże, uwolnij.

Actio negatoria

Actio negatoria



Powód: właściciel kwirytarny

Powód: właściciel kwirytarny



Naruszany w uprawnieniach

Naruszany w uprawnieniach



Naruszyciel twierdzi, że ma do tego

Naruszyciel twierdzi, że ma do tego

prawo (okres klasyczny)

prawo (okres klasyczny)



W prawie poklasycznym wystarczyło

W prawie poklasycznym wystarczyło

samo naruszenie prawa własności

samo naruszenie prawa własności

(ponieważ w praktyce pozwany, aby nie

(ponieważ w praktyce pozwany, aby nie

przegrać w procesie, musiał udowodnić

przegrać w procesie, musiał udowodnić

przysługiwanie mu prawa do naruszania

przysługiwanie mu prawa do naruszania

własności)

własności)

Actio negatoria -

Actio negatoria -

formułka

formułka



Sędzią niech będzie Titius.

Sędzią niech będzie Titius.



Jeśli się okaże, że pozwanemu nie

Jeśli się okaże, że pozwanemu nie

przysługuje [np.] prawo użytkowania

przysługuje [np.] prawo użytkowania

gruntu powoda, o który toczy się spór

gruntu powoda, o który toczy się spór



i jeśli na żądanie sędziego rzecz nie

i jeśli na żądanie sędziego rzecz nie

zostanie zwrócona powodowi przez

zostanie zwrócona powodowi przez

pozwanego,

pozwanego,



ile rzecz jest warta, taką sumę zasądź

ile rzecz jest warta, taką sumę zasądź

sędzio od pozwanego na rzecz

sędzio od pozwanego na rzecz

powoda. Jeśli się nie okaże, uwolnij

powoda. Jeśli się nie okaże, uwolnij

Actio negatoria

Actio negatoria

–

–

roszczenia

roszczenia



Żądanie powoda obejmuje:

Żądanie powoda obejmuje:



Uznanie własności za wolną od

Uznanie własności za wolną od

ograniczeń

ograniczeń



Zaprzestanie naruszania

Zaprzestanie naruszania



Przywrócenie do stanu poprzedniego

Przywrócenie do stanu poprzedniego



Odszkodowanie za szkody powstałe

Odszkodowanie za szkody powstałe

wskutek naruszeń

wskutek naruszeń



Zabezpieczenie (

Zabezpieczenie (

cautio de non

cautio de non

amplius turbando

amplius turbando

)

)

Actio Publiciana -

Actio Publiciana -

powód

powód



Kogo chroni?

Kogo chroni?



Właściciela bonitarnego (posiadacza

Właściciela bonitarnego (posiadacza

ad

ad

usucapionem –

usucapionem –

posiadacza w drodze do

posiadacza w drodze do

zasiedzenia)

zasiedzenia)



Właściciela kwirytarnego, który nie chce

Właściciela kwirytarnego, który nie chce

udowadniać w procesie własności kwirytarnej

udowadniać w procesie własności kwirytarnej

(ze względu na konieczność udowodnienia

(ze względu na konieczność udowodnienia

„pochodzenia” prawa własności oraz długie – od

„pochodzenia” prawa własności oraz długie – od

Justyniana – terminy zasiedzenia nieruchomości dowód

Justyniana – terminy zasiedzenia nieruchomości dowód

ten określany był jako

ten określany był jako

probatio diabolica

probatio diabolica

)

)

Actio Publiciana -

Actio Publiciana -

powód

powód



Posiadacz

Posiadacz

ad usucapionem

ad usucapionem

jest to

jest to







Osoba, która w dobrej wierze nabyła

Osoba, która w dobrej wierze nabyła

rzecz od niewłaściciela

rzecz od niewłaściciela



Osoba, która nieformalnie nabyła

Osoba, która nieformalnie nabyła

res

res

mancipi

mancipi



Ma on

Ma on

actio Publiciana

actio Publiciana

jeśli został

jeśli został

pozbawiony posiadania rzeczy

pozbawiony posiadania rzeczy

Actio Publiciana

Actio Publiciana

-

-

formułka

formułka



Jeśli rzecz, którą powód

Jeśli rzecz, którą powód

kupił

kupił

w

w

dobrej wierze

dobrej wierze

i która została mu

i która została mu

wydana

wydana

i która

i która

stałaby się jego

stałaby się jego

wg prawa

wg prawa

Kwirytów

Kwirytów

gdyby ją przez rok posiadał

gdyby ją przez rok posiadał



i ta rzecz, o którą toczy się spór nie

i ta rzecz, o którą toczy się spór nie

zostanie zwrócona powodowi na

zostanie zwrócona powodowi na

żądanie sędziego,

żądanie sędziego,



ile ta rzecz jest warta, taką sumę

ile ta rzecz jest warta, taką sumę

zasądź sędzio od pozwanego na rzecz

zasądź sędzio od pozwanego na rzecz

powoda. Jeśli się nie okaże, uwolnij.

powoda. Jeśli się nie okaże, uwolnij.

Actio Publiciana

Actio Publiciana

– względność

– względność

ochrony

ochrony



W wypadku sporu:

W wypadku sporu:

właściciel kwirytarny

właściciel kwirytarny

vs.

vs.

właściciel

właściciel

bonitarny

bonitarny



Własciciel bonitarny ma jeden z dwóch zarzutów:

Własciciel bonitarny ma jeden z dwóch zarzutów:



exceptio rei venditae et traditae

exceptio rei venditae et traditae



exceptio doli

exceptio doli



Od chwili przyznania tych zarzutów

Od chwili przyznania tych zarzutów

właściciel bonitarny ma właściwie ochronę

właściciel bonitarny ma właściwie ochronę

bezwzględną

bezwzględną

(ale w zasadzie jedynie przeciwko właścicielowi

(ale w zasadzie jedynie przeciwko właścicielowi

kwirytalnemu, który zbył mu rzecz lub jego

kwirytalnemu, który zbył mu rzecz lub jego

następcy prawnego)

następcy prawnego)

Actio Publiciana

Actio Publiciana

– względność

– względność

ochrony

ochrony



W wypadku sporu:

W wypadku sporu:

właściciel bonitarny

właściciel bonitarny

vs.

vs.

właściciel

właściciel

bonitarny

bonitarny



Gdy nabyli od

Gdy nabyli od

tej samej osoby

tej samej osoby

(lepsze prawo ma ten,

(lepsze prawo ma ten,

kto nabył pierwszy

kto nabył pierwszy

)

)

prior tempore potior iure

prior tempore potior iure

– „pierwszy w czasie,

– „pierwszy w czasie,

lepszy w prawie”

lepszy w prawie”



Gdy nabyli od

Gdy nabyli od

różnych osób

różnych osób

(zarazem nie

(zarazem nie

właścicieli)

właścicieli)

(lepsze prawo ma ten,

(lepsze prawo ma ten,

kto posiada

kto posiada

rzecz)

rzecz)

in pari causa melior est condicio possidentis

in pari causa melior est condicio possidentis

– „w

– „w

równej sytuacji lepsze jest stanowisko

równej sytuacji lepsze jest stanowisko

posiadającego”

posiadającego”

Next time

Next time

Z Podręcznika

Z Podręcznika



Rozdział VII § 24 I

Rozdział VII § 24 I

(pierwotne i pochodne

(pierwotne i pochodne

sposoby nabycia własności)

sposoby nabycia własności)

Z Podręcznika PR-PPP:

Z Podręcznika PR-PPP:



Rozdział 5.3.4.

Źródła:

Źródła:



G.2.40-96; I. 2.6.

G.2.40-96; I. 2.6.

Kazusy:

Kazusy:



Kazusy z prezentacji 20_A

Kazusy z prezentacji 20_A

Z 565 Zagadek...

Z 565 Zagadek...



Kazusy: kazus 53 (do przeanalizowania), 60,

Kazusy: kazus 53 (do przeanalizowania), 60,

63, 65, 66, 69

63, 65, 66, 69

Next time – warto zajrzeć

Next time – warto zajrzeć

Warto zajrzeć:

Warto zajrzeć:



R. Świrgoń-Skok,

R. Świrgoń-Skok,

Odstępstwa od

Odstępstwa od

zasady superficies solo cedit (uwagi

zasady superficies solo cedit (uwagi

historyczno-prawne),

historyczno-prawne),

Zeszyty

Zeszyty

Naukowe Uniwersytetu

Naukowe Uniwersytetu

Rzeszowskiego, nr 7: Jednostka,

Rzeszowskiego, nr 7: Jednostka,

państwo i prawo dawniej i dziś, Prawo

państwo i prawo dawniej i dziś, Prawo

nr 1/2003, s. 383-400.

nr 1/2003, s. 383-400.



R. Świrgoń-Skok, „

R. Świrgoń-Skok, „

Accessio

Accessio

”

”

(akcesja)

(akcesja)

w terminologii rzymskiego prawa

w terminologii rzymskiego prawa

prywatnego,

prywatnego,

Zeszyty Prawnicze

Zeszyty Prawnicze

UKSW 8.2 (2008, nr 2), s. 37-54.

UKSW 8.2 (2008, nr 2), s. 37-54.