Najdalej wysunięte punkty

• N – przyl. Nordkyn (71° 08' N)
• S – przyl. Marroqui (35° 58' N)
• W – przyl. Roca (9° 27' W)
• E – ujście rzeki Bajdaraty do M. Karskiego (68° 41' E)

Największe półwyspy Europy

• Fennoskandzki 
składa się z 2 

półwyspów:

    -Skandynawskiego
    - Kolskiego 
• Iberyjski
• Bałkański
• Apeniński

• Krymski 
• Bretoński
• Jutlandzki

Największe wyspy Europy

Wielka Brytania                            230 tys. 

km

2

Islandia                                          103 
Irlandia                                 

 

 84

W. Północna Nowej Ziemi            49
Spitsbergen Zachodni                 39
W. Południowa Nowej Ziemi              33
Sycylia                                  

 25

Sardynia                               

 24

Korsyka                                 

   9

Kreta                                    

   8

Większe wyspy i archipelagi

• na M. Arktycznych

: Svalbard, Ziemia Franciszka Józefa, Nowa 

Ziemia

• na M. Norweskim: 

Lofoty u wybrzeża Norwegii, Jan Mayen

• na Atlantyku: 

Islandia, Owcze, Wielka Brytania, Irlandia + Man i 

Anglesey (na M. Irlandzkim), Hebrydy, Orkady, Szetlandy, Azory

• w Kanale La Manche: 

Normandzkie 

• na M. Północnym: 

Fryzyjskie

• w Cieśninach Duńskich: 

Zelandia, Fionia

• na Bałtyku: 

Rugia, Bornholm, Olandia, Gotlandia, Sarema i 

Hiuma, Alandzkie

• na M. Śródziemnym: 

Baleary, Korsyka, Sardynia, Sycylia, Malta,  

Kreta

• na M. Tyrreńskim: 

Toskańskie z Elbą, Poncjańskie, Ischia, Capri, 

Liparyjskie

• na M. Adriatyckim: 

Krk, Pag, Dugi Otok, Brac, Hvar, Korcula, 

Mljet

• na M. Jońskim: 

Jońskie (Korfu, Levkas, Itaka, Zakinthos)

• na M. Egejskim: 

Eubea, Cyklady, Sporady, Samotraka, Limnos, 

Lesbos, Chios, Samos, Rodos

Główne cieśniny

• Karskie Wrota, łączy M. Barentsa  i M. Karskie
• Skagerrak i Kattegat 
• Wlk. Bełt między Fionią i Zelandią
•  Sund – między Zelandią a Płw. Skandynawskim
• Mł. Bełt – między Danią kontynentalną a Fionią
• Cieśnina Kaletańska i Cieśnina La Manche 
• Kanał św. Jerzego oddziela Irlandię od Wlk. Brytanii
• Cieśnina Gibraltarska 
• Cieśnina Sycylijska – oddziela Sycylię od Afryki
• Cieśn. Św. Bonifacego - między Sardynią i Kretą
• Cieśnina Mesyńska – oddziela Płw. Apeniński od 

Sycylii

• Cieśnina Maltańska –oddziela Maltę od Sycylii
• Otranto, łączy M. Jońskie i Adriatyk
• Dardanele  - łączy M. Egejskie z M. Marmara 
• Bosfor   – łączy M. Marmara z M. Czarnym
• Cieśnina Kerczeńska –  łączy M. Czarne i Azowskie 

Regiony fizycznogeograficzne

 

• Arktyka
• Półwysep Skandynawski
• Wyspy Brytyjskie
• Nizina Środkowoeuropejska
• Nizina Wschodnioeuropejska 
• Stare góry i wyżyny 
• Młode góry orogenezy alpejskiej + 

zapadliska (niziny)

• Półwyspy i wyspy 

śródziemnomorskie

Najdłuższe rzeki Europy

• Wołga                         

3531 km

• Dunaj                          

2860

• Ural                             

2428

• Dniepr                         

2201

• Kama (dopływ Wołgi) 

2032

• Don                             

1870

• Peczora                       

1809

• Dniestr                        

1352

• Ren                             

1326

• Dwina z Suchomą       

1302

• Łaba                            

1165

• Doniec (dopływ Donu)              1053
• Wisła                           

1047

•

Do mórz arktycznych - Peczora, Dwina

•

Do M. Bałtyckiego - Newa, Dźwina, 

Niemen, Wisłą, Odra

•

Do M. Północnego - Łaba, Wezera, Ren, 

Tamiza

•

Do Cieśn. La Manche - Sekwana

•

Do Oceanu Atlantyckiego - Loara, 

Garonna, Duero, Tag, Gwadiana, 

Gwadalkiwir

•

Do M. Śródziemnego - Ebro, Rodan

•

Do M. Adriatyckiego - Pad

•

Do M. Czarnego - Dunaj, Dniestr, Dniepr

•

Do M. Azowskiego - Don

•

Do M. Kaspijskiego – Wołga z Kamą, Ural

Jeziora Europy

• Ładoga -największe jezioro E., położone 

w Rosji. Pow. 18,4 tys. km

2

, gł. do 225 m. Jezioro 

pochodzenia lodowcowo-tektonicznego z 

setkami wysp. 1941-43 przez Ładogę prowadziło 

jedyne połączenie do zablokowanego przez 

Niemców Leningradu. Z Ładogi wypływa Newa. 

• Onega - 2. co do wielkości jezioro między 

jeziorem Ładoga i M.m Białym. Misa jeziorna 

pochodzenia tektonicznego, ale pogłębiona 

w plejstocenie przez lodowiec. Posiada >1500 

wysp. Do Onegi uchodzi ok. 50 rzek. Wypływa 

z niego rzeka Swir. Przez Onegę prowadzą 

kanały: M. Białe-Bałtyk i Wołga-Bałtyk.

• Wener -  największe jezioro Szwecji, 

3. w E.), max gł. 98 
m (kryptodepresja), tektoniczno-
polodowcowe. Wpływa do niego wiele 
rzek, największa Klar, a wypływa 
Göta. Należy do systemu Kanału 
Gotajskiego, przez który jest 
połączone z jeziorem Wetter i M. 
Bałtyckim. 

    Balaton, Jezioro Błotne na 

Węgrzech. Największe jezioro w E. 
Środkowej, zwane "węgierskim 
morzem". Położone w tektonicznym 
zapadlisku powstałym pod koniec 
plejstocenu. Śr. gł. 4 m. Temp.wód do 
28°C. Znaczne wahania poziomu wód. 
Przyroda chroniona w PN Tihany oraz 
w utworzonym na zach. krańcu jeziora 
rezerwacie ptaków  Kis-Balaton. 

Jeziora alpejskie

• Genewskie (Lemańskie)
• Neuchatelskie
• Zurychskie
• Czterech Kantonów
• Bodeńskie
• Nezyderskie
• Garda
• Como
• Maggiore
• Liczne śródgórskie w dolinach 

alpejskich  

Ukształtowanie pionowe

• Najwyższy alpejski szczyt Mont Blanc 
                               (4807 m n.p.m.)
• najniżej depresja nadkaspijska 
                               (28 m p.p.m.)

   

Charakterystyczną  cechą rzeźby Europy

   znaczny udział  nizin (0-300 m n.p.m.) 

73,7%. 

Najważniejsze pasma  górskie

Wulkany Europy

Wulkan

Położenie

Wysokość 

n.p.m.

Ostatni 

wybuch

Etna

Sycylia

3323

2002

Hekla

Islandia

1491 

1719 

Wezuwiusz Płw. 

Apeniński

1944

1277

Stromboli

W. 
Liparyjskie

1975

 926

Santoryn 

Cyklady

1950 

131

Trwanie najdłuższego i 

najkrótszego dnia

Cechy klimatu Europy

• Większa część w strefie klimatu 

umiarkowanego.

• Sąsiedztwo z Azją i Atlantykiem - ścieranie 

się wpływów oceanicznych 
i kontynentalnych.

• Łagodząco wpływa ciepły Prąd Zatokowy 

powodujący duże anomalie termiczne. Na 
70° N śr. temp. roczna jest o 12°C wyższa od 
śr. temp. teoretycznej 

• Południkowy przebieg izoterm stycznia. 

Izoterma 0°C, przebiega od Lofotów, 
wybrzeżami Norwegii do nasady Półwyspu 
Jutlandzkiego, następnie do W podnóży Alp

• Izotermy lipca - przebieg równoleżnikowy

Krainy klimatyczne Europy

• klimatów zimnych

 

(arktycznych i     

subarktycznych)

    północny kraniec E. i wyspy arktyczne
                         -  długa zima 8-9 miesięcy, 
                         - krótkie chłodne lato (śr. temp. lipca 

< 10

o

C)

• klimatów umiarkowanych

 

• klimatów subtropikalnych

 

śródziemnomorskich 

   ( E. południowa) - upalne suche lata, 
                               - łagodne wilgotne zimy

Krainy klimatów umiarkowanych

•

klimatu umiarkowanego morskiego

 

(wybrzeże Atlantyku od Portugalii po Norwegię) 

niezbyt ciepłe lata, łagodne bezśnieżne zimy, 

mała amplituda roczna temp. <23

o

C, duże 

równomierne opady z nasileniem jesienno-

zimowym

•

klimatu umiarkowanego kontynentalnego

 

(Niż Wschodnioeuropejski +  Finlandia) lata 

dość ciepłe, zimy surowe, duża amplituda 

roczna temp. > 23

o

C, opady głównie latem

•

klimatu umiarkowanego ciepłego

 (Niziny: 

Węgierska, Czarnomorska, Nadkaspijska) o 

cechach kontynentalnych – lata gorące i suche, 

zimy mroźne, niskie opady głównie wiosną 

(stepy)

Formacje roślinne

 

Fauna Europy

Tundra – białe niedźwiedzie, zające bielaki, 

lemingi, pieśćce (lisy polarne), renifery, foki, 
walenie, z ptaków pardwy, ryby łososiowate, 
rzadko gady i płazy

Tajgę zamieszkują łosie, burunduki, polatuchy (z 

rodziny wiewiórkowatych), rosomaki oraz ptaki: 
cietrzewie, głuszce, jarząbki, krzyżodzioby, 
orzechówki

W lasach liściastych obszaru eurosyberyjskiego: 

dziki, jeże, jelenie, koszatki, orzesznice, popielice, 
sarny, żbiki oraz ptaki śpiewające i dzięcioły, a z 
gadów: jaszczurki zwinki, zaskrońce, żmije

Stepowa prowincja pontyjsko-panońska  - bobaki, 

chomiki, suhaki, tchórze stepowe, ślepce a z 
ptaków: błotniaki, dropy, orliki stepowe. 

Fauna 

śródziemnomorska

Charakterystyczne dla
basenu M. Śródziemnego

 
   ssaki: daniele, ichneumony, jeżozwierze, 

magoty (jedyne europejskie małpy), 

muflony. 

• Ptaki: flamingi (czerwonaki)  i pelikany. 
• Licznie reprezentowane są gady, żyje tu 

wiele gatunków węży, żółwi i jaszczurek. 

Fauna górska

• Ssaki: kozice, koziorożce, 

niedźwiedzie brunatne, polniki 
śnieżne, świstaki

• Ptaki: orłosępy, orły przednie, 

pomurniki, wrończyki 
alpejskie. 

• Z płazów salamandry.