1

Co to jest ryzyko?



Działanie, które może przynieść niepowodzenie, 

stratę; przedsięwzięcie, którego wynik jest 

niepewny, nieznany



Możliwość wystąpienia odchylenia faktycznego 

wyniku od planowanego



Możliwość poniesienia straty lub osiągnięcia 

korzyści mniejszych lub zaplanowane



Niebezpieczeństwo niezrealizowania celu 

założonego przy podejmowaniu określonej 

decyzji



Synonim/konkretyzacja niepewności



Niepewność, jakiej doświadczają decydenci, gdy 

nie są w stanie przewidzieć konsekwencji 

swoich decyzji

2

Skąd się bierze ryzyko?



Sytuacje deterministyczne



Sytuacje ryzykowne



Sytuacje niepewne

3

Ryzyko w ujęciu 
ilościowym



Dwa niezależne wymiary ryzyka:

– Szacowanie szans (prawdopodobieństw)
– Szacowanie wielkości konsekwencji



Dotyczy to wielu sytuacji 

rzeczywistych o wyraźnych 

charakterystykach liczbowych



Trudności w traktowaniu wymiarów 

ilościowych ryzyka jako niezależnych



Oceny ryzyka w ujęciu ilościowym

4

Ryzyko w sensie 
jakościowym



Ryzyko to globalny stan umysłu, który 
zespala wiele obiektywnych i 
subiektywnych (poznawczych, 
emocjonalnych i motywacyjnych) 
aspektów procesu podejmowania 
decyzji



Przy ocenie ryzyka nie bez znaczenia 
są nie tylko cechy sytuacji, ale także 
cechy osób

5

Ryzyko jako zmienna 
fenomenologiczna



Uniwersalność ocen ryzyka

– Ludzie potrafią ocenić ryzyko nawet 

jeśli nie poda im się instrukcji

– Oceny ryzyka są stałe w czasie
– Podobieństwo ocen ryzyka 

dokonywanych przez różnych ludzi

– Oceny ryzyka mają dobrze określone 

cechy formalne

– Wymiary jakościowe ryzyka – 

badania w nurcie psychometrycznym

6

Wymiary jakościowe 
ryzyka wg badań Slovica 



Wiedza – niewiedza



Wpływ – brak wpływu



Dobrowolność – przymus



Typowość – nowość



Abstrakcyjność – konkretność



Odroczenie – natychmiastowość



Chroniczność – gwałtowność



Lokalność – globalność



Odwracalność – nieodwracalność



Przyjemność - lęk

7

Bardziej podstawowe 
czynniki wpływające na 
oceny ryzykowności



Ryzyko budzące lęk – powaga konsekwencji, 

lęk, katastrofalność, dobrowolność, 

kontrolowalność



Nieznane ryzyko – nowość, wiedza, odroczenie 

konsekwencji w czasie



Poziom narażenia na ryzyko – liczba osób 

potencjalnie narażona na dany rodzaj zagrożenia 



Taka struktura ma charakter uniwersalny – 

ujawnia się bez względu na rodzaj ocenianej 

aktywności i osoby dokonujące oceny

8

Wybierz jedną z opcji, 
która bardziej Ci 
odpowiada

A.

Otrzymanie z całkowitą 
pewnością (tzn. 
prawdopodobieństwem równym 
100%) kwoty równej 2400zł

B.

Otrzymanie z 
prawdopodobieństwem 25% 
kwoty równej 10 000zł lub z 
prawdopodobieństwem 75% 
nieotrzymanie niczego

9

Wybierz jedną z opcji, 
która bardziej Ci 
odpowiada

A.

Stracenie z całkowitą pewnością 
(tzn. prawdopodobieństwem 
równym 100%) kwoty równej 
7500zł

B.

Otrzymanie z 
prawdopodobieństwem 75% 
kwoty równej 10 000zł lub z 
prawdopodobieństwem 25% 
nieotrzymanie niczego

10

Wyobraź sobie że jesteś 
doradcą finansowym....

.... Twój klient zainwestował 60 000zł w 

portfel akcji, i wkrótce potem nastąpił 

krach na giełdzie. Masz do wyboru dwie 

strategie, i jedną z nich możesz mu 

zaproponować



Gdy wybierzesz strategię A, twój klient 

na pewno zachowa 20 000zł



Gdy wybierzesz strategię B, jest 

prawdopodobieństwo równe 1/3, że twój 

klient uratuje całą kwotę, to znaczy 60 

000 zł, oraz prawdopodobieństwo 

równe 2/3, że nie uratuje niczego

11

Wyobraź sobie że jesteś 
doradcą finansowym....

.... Twój klient zainwestował 60 000zł w 

portfel akcji, i wkrótce potem nastąpił 

krach na giełdzie. Masz do wyboru dwie 

strategie, i jedną z nich możesz mu 

zaproponować



Gdy wybierzesz strategię A, twój klient 

na pewno straci 40 000zł



Gdy wybierzesz strategię B, jest 

prawdopodobieństwo równe 1/3, że twój 

klient nic nie straci zł, oraz 

prawdopodobieństwo równe 2/3, że 

straci wszystko, czyli całą kwotę 60 

000zł

12

Teoria perspektywy



Stworzona przez Daniela 
Kahnemana i Amosa Tversky’ego i 
Daniela Kahnemana (1979)



Opisuje efekt niestałości preferencji 
człowieka dokonującego wyborów 
dotyczących zysków i strat



Składa się z dwóch części

– Część dotycząca użyteczności 
– Część dotycząca prawdopodobieństw

13

Teoria perspektywy w 
zakresie użyteczności (1)

 

14

Teoria perspektywy w 
zakresie użyteczności (2)



Preferencje finansowe są wrażliwe 

na kontekst – unikamy ryzyka w 

warunkach zysków i preferujemy 

ryzyko w warunkach strat



Przejawiamy silną awersję do 

ponoszenia strat



Szacujemy nasze wyniki finansowe 

względem punktu odniesienia, 

który może zmieniać się p pewnym 

czasie, co powoduje, że zyski i 

straty sa względne

15

Teoria perspektywy w 
zakresie 
prawdopodobieństw (1)



A: 1:1000 szansa na wygranie 
$5000



B: pewna wygrana w wysokości $5



A: 1:1000 szansa na stratę $5000



B: pewna strata $5

16

Teoria perspektywy w 
zakresie 
prawdopodobieństw (2)

 

17

Teoria perspektywy w 
zakresie 
prawdopodobieństw (3)

ZYSK

STRATA

Średnie i wysokie 

wartości 

prawdopodobieństw

a

Awersja 

do 

ryzyka

Skłonno

ść do 

ryzyka

Bardzo niskie 

wartości 

prawdopodobieństw
a

Skłonnoś

ć do 

ryzyka

Awersja 

do 

ryzyka

18

Indywidualne 
uwarunkowania skłonności 
do podejmowania ryzyka



Motywacja osiągnięć



Umiejscowienie kontroli



Temperament (poziom potrzeby 

pobudzenia)



Styl myślenia pojęciowego



Zmienne demograficzne – płeć, wiek, 

uwarunkowania kulturowe, 

socjoekonomiczne



Ryzyko instrumentalne i stymulujące