Centralny układ nerwowy  cz. II

 

 

Podwzgórze

• stanowi część międzymózgowia

• tworzy dno komory trzeciej

• istota szara pokrywająca dno i ściany komory trzeciej,
   poniżej bruzd podwzgórzowych

• od góry graniczy ze wzgórzem, od przodu przechodzi w 
   pole przedwzrokowe, które należy do kresomózgowia,
   ku tyłowi łączy się z nakrywka konarów

 

 

• klasyczny podział podzwgórza
  - okolica przednia wzrokowa, leży powyżej skrzyżowania 
    wzrokowego
  - okolica pośrednia guzowa 
  - okolica tylna suteczkowa

• jądra podwzgórza:
  - nadwzrokowe i przykomorowe
  - jądro lejka, brzuszno-przyśrodkowe, grzbietowo-przyśrodkowe,
    pole boczne z jądrem guzowo-suteczkowym i jądrami bocznymi
    guza
  - jądro suteczkowo-przyśrodkowe, suteczkowo boczne, 

 

 

• rola podwzgórza
  - kontrola czynności przysadki
  - integracja czynności wegetatywnych (część przednia uważana
    jest za ośrodek przywspółczulny), zwolnienie akcji serca, 
    skurcz pęcherza moczowego, wzmożenie perystaltyki jelit
  - termoregulacja
  - regulacja pobierania pokarmu i wody
  - regulacja czynności płciowych
  - emocje
  - sen i czuwanie

 

 

• komora trzecia
   - wąska czworoboczna szczelina
   - z przodu łączy je z komorami bocznymi parzysty otwór
     międzykomorowy
   - z tyłu przechodzi w wodociąg mózgu

 

 

Śródmózgowie

• krótki, wąski odcinek pnia mózgu

• w jego skład wchodzą konary mózgu, leżące po stronie 
  brzusznej i pokrywa śródmózgowia po stronie grzbietowej

 

 

• wodociąg mózgu
  - wąski przewód długości ok. 15-20mm łączący komorę
     trzecią z czwartą

 

 

• w budowie wewnętrznej wyróżniamy
  - odnogi mózgu
  - nakrywkę
(te elementy wspólnie tworzą konary mózgu)
  - pokrywkę śródmózgowia
  - nakrywkę od odnóg oddzielają bruzdy odnóg  oraz skupiska
    komórek nerwowych zwane istotą czarną
  - jądro czerwienne - najwięcej włókien otrzymuje z móżdżku,
    jego uszkodzenie może wywołać ruchy mimowolne,
    a przede wszystkim drżenie zamiarowe

 

 

• rola śródmózgowia
  - duże uszkodzenie - zgon pacjenta
  - zespół odnogi mózgu - zniszczenie włókien korowo-rdzeniowych
    powoduje niedowład połowiczy drugostronny, drżenie spoczynkowe
    przeciwległej połowy ciała
  - zespół nakrywki konarów - porażenie nerwu okoruchowego, 
    drżenia z wzmożeniem napięcia mięśni, charakterystycznym dla 
    chorób układu pozapiramidowego
  - zespół pokrywy - objawy niecharakterystyczne poza objawem 
    Parinauda

 

 

Rdzeń przedłużony i most

• z punktu widzenia budowy wewnętrznej tworzą jedną całość

• rdzeń przedłużony ma kształt stożka

• most ma kształt nieregularnego sześcianu

• rdzeń przedłużony i most znajdują się w tylnym dole czaszki

 

 

• komora czwarta
   - znajduje się ku tyłowi od mostu i rdzenia
   - jej dno stanowi dół równoległoboczny

 

 

• budowa wewnętrzna rdzenia przedłużonego
  - jądro oliwki dolne, które pozwala na wyodrębnienie
    odcinka podoliwkowego i oliwkowego

• odcinek podoliwkowy 
   - okolica przejściowa między rdzeniem kręgowym
   - istota biała tworzy 3 pary sznurów: przednie, boczne i tylne
   - skrzyżowanie piramid - większa część włókien 
     korowo-rdzeniowych przechodzi z piramidy rdzenia do
     przeciwległego sznura bocznego w rdzeniu kręgowym

 

 

• odcinek oliwkowy
  - znacznie większy od poprzedniego
  - część brzuszna czyli piramida
  - część grzbietowa z częścią grzbietową mostu tworzy 
    nakrywkę tyłomózgowia: wyróżniamy tu jądro dolne oliwki,
    jądra dodatkowe oliwki, twór siatkowaty, istotę szarą środkową,
    istotę białą

 

 

• budowa wewnętrzna mostu
  - część brzuszna: zawiera pęczki włókien podłużnych, 
    włókna poprzeczne i nieregularnie rozmieszczone komórki - jądra
    mostu

 

 

• twór siatkowaty tyłomózgowia
   - nie ma ścisłej definicji
   - cechy: nieregularnie rozmieszczone komórki i włókna,
                 komórki mniej swoiste niż innych okolic
   - zaczyna się u dołu w części szyjnej rdzenia, kończy się
     w odcinku oliwkowym, zajmuje znaczną część nakrywki
   - najbardziej wyraźny jest jego wpływ na: motorykę, czynności
     wegetatywne i oddychanie, sen i czuwanie oraz percepcję 
     bodźców czuciowych

 

 

• czynność
  - objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych V - XII 
  - zaburzenia czuciowe i ruchowe kończyn i tułowia po stronie
    przeciwległej
  - zaburzenia krążenia i oddychania

 

 

Opony rdzenia kręgowego i mózgowia

• opona twarda - mocna gruba i odporna

• opona pajęcza - cienka, przezroczysta, ściśle powleka OUN

• opona miękka - cienka błonka powlekająca mózgowie i rdzeń
   kręgowy

• obie razem dwie ostanie noszą nazwy opony miękkiej

• między nimi beleczkowe połączenia

• między beleczkowymi połączeniami są szczeliny tkankowe,
  które noszą nazwę jamy  podpajęczynówkowej

• szczeliny tkankowe wypełnione są płynem mózgowo-rdzeniowym

 

 

• opona twarda
   - tworzy nie tylko okostna wewnętrzna czaszki
   - wytwarza sierp mózgu - płytę strzałkowa wpukloną między
      obie półkule mózgu
   - wytwarza płytę poziomą między półkulami mózgu 
     a móżdżkiem nazywaną namiotem móżdżku
   - tylna jama czaszki nie jest całkowicie oddzielona od pozostałej
     części bowiem z przodu ma wcięcie zwane wcięciem namiotu,
     przez które przechodzi śródmózgowie
   - przepona siodła

 

 

Naczynia ośrodkowego układu nerwowego

 

 

• 

tętnica szyjna wspólna

  -  która dzieli się na tętnice szyjne

• 

tętnica szyjna zewnętrzna

  - ukrwienie powierzchni głowy, twarz, część szyi 

• 

tętnica  szyjna wewnętrzna

   - ukrwienie mózgowia i oka

• 

tętnica kręgowa

 - gałąź tętnicy podobojczykowej

   - ukrwienie mózgowia

• 

Oba źródła unaczynienia łączy ze sobą koło tętnicze mózgu

 

 

• 

tętnica szyjna wewnętrzna

  - grubość około 5-6mm
  - zapewnia ukrwienie przedniej części mózgowia, oka, wysyła
    gałęzie do czoła i nosa
  - biegnie do otworu zewnętrznego kanału t szyjnej na podstawie 
    czaszki,  przechodzi przez zatokę jamistą i dzieli się gałęzie
    końcowe
  - w części szyjnej nie odchodzą gałęzie, w kanale tętnicy szyjnej
    i zatoce jamistej odchodzą drobne naczynia
  - poza naczyniami mózgowia najważniejsze odgałęzienie to 

•  

tętnica oczna

, która poza okiem zapewnia  ukrwienie całej zawartości

    oczodołu i między innymi zatokę klinową, czołowa, nasadę nosa, 
    oponę twardą przedniego dołu czaszki

 

 

 

Gałęzie mózgowe tętnicy szyjnej wewnętrznej

•  tętnica łącząca tylna
   - cienkie, krótkie naczynie długości około 12-15mm, uchodzi do 
     tętnicy tylnej mózgu
   - tętnica ta łączy obszar prądu krwi tętnicy szyjnej wewnętrznej
     z obszarem tętnicy podobojczykowej podobojczykowej  

• tętnica naczyniówkowa
  - długie, cienkie naczynie, doprowadza krew do splotu 
     naczyniówkowego komory bocznej

• tętnica przednia mózgu
  - odchodzi pod kątem prostym od tętnicy szyjnej wewnętrznej, stanowi
    jej przednią gałąź końcową 
 - łączy się z tętnica strony drugiej za pomocą tętnicy łączącej przedniej,
    jest to naczynie długości około 4 mm
 - tętnica przednia mózgu zapewnia ukrwienie ciała modzelowatego,
   węchomózgowia, płata czołowego i ciemieniowego

 

 

Gałęzie mózgowe tętnicy szyjnej wewnętrznej c.d.

• tętnica środkowa mózgu
  - najsilniejsza gałąź t. szyjnej wewnętrznej

 

 

Koło tętnicze mózgu

• tętnice przednie mózgu

• tętnica łącząca przednia

• tętnice tylne mózgu

• tętnica szyjna wewnętrzna

• tętnica łącząca tylna

 

 

Żyły głowy 

• żyły mózgowia, opony twardej, ściany kostnej czaszki

• żyły powierzchowne głowy i szyi

• żyły głębokie głowy i szyi

• trzy pnie żylne odprowadzają krew z głowy i szyi
   - żyła szyjna wewnętrzna
   - żyła szyjna zewnętrzna
   - żyła szyjna przednia

 

 

• 

żyły mózgowia

   - żyły mózgowia kierują się zupełnie innymi drogami niż tętnice
     mózgowia
   - odpływ krwi z mózgowia i opony twardej wspólny przez zatoki
     żylne
   - żyły mózgowia cienkie, nie zawierają mięśniówki
   - dzielą się na żyły głębokie i powierzchowne
   - żyły głębokie uchodzą do nieparzystego pnia żyły wielkiej mózgu
   - obie grupy uchodzą również do zatok opony twardej

Żyły mózgowia, opony twardej i jej zatoki orz żyły ściany czaszki

 

 

• 

żyły ściany czaszki

  - żyły śródkościa
             - przebiegają w kanałach śródkościa, są cienkie
             - duża zmienność
  - żyły wypustowe 
              - stanowią głównie odpływ żył wewnętrznych
              - tworzą sploty: otworu owalnego, splot kanału
                 nerwu podjęzykowego i splot żylny t. szyjnej 
                 wewnętrznej

 

 

• 

żyły opony twardej mózgowia czyli żyły oponowe 

   - żyły oponowe
   - podwójne żyły oponowe środkowe, biegną w towarzystwie
     tętnicy
    - nie maja zastawek
    - odprowadzają krew do splotu skrzydłowego
    - drobne żyły oponowe towarzysza tętnicom i uchodzą 
      bezpośrednio do sąsiednich zatok
      

 

 

• 

zatoki opony twardej

  - główne przewody, które zbierają krew żylną z mózgowia, oczodołu,
     opony twardej i kości czaszki
  - do nich uchodzą żyły: mózgowia, oczne, błędnika, opony twardej
                                        mózgowia oraz żyły śródkościa
  - największe zatoki biegną wzdłuż linii przyczepu sierpa mózgu
    i namiotu móżdżku
  - zatoka strzałkowa górna
  - zatoka strzałkowa dolna
  - zatoka prosta - powstaje z połączenia żyły wielkiej mózgu 
                             i zatoki strzałkowej dolnej
  - zatoka poprzeczna - najobszerniejsza zatoka
  - zatoka esowata
  - zatoka potyliczna
  - zatoka jamista - leży po obu stronach siodła tureckiego 

 

 

Główne drogi czuciowe i ruchowe

 

 

• układ pozapiramidowy
   - jądra podstawne  są to duże skupiska istoty szarej położone
     w głębi półkuli mózgu, tworzące ciało prążkowane i przedmurze
     oraz ciało migdałowate należące do układu limbicznego

• ciało prążkowane
   - największe jądro podkorowe
   - składa się z jądra soczewkowatego i ogoniastego przedzielonego
     szerokim pasmem istoty białej tworzącym torebkę wewnętrzną
   - z przodu obie części ciała prążkowanego łączą się ze sobą 
     w jedną całość

• ciało prążkowane stanowi zasadniczy element układu 
   pozapiramidowego

• dawniej zaliczano do niego wszystkie struktury mózgowia 
   zaangażowane w motorykę

 

 

• obecnie zaliczamy do niego grupy ośrodków:
  - prążkowie
  - gałkę bladą
  - istotę czarną
  - jądro niskowzgórzowe
  - jądro brzuszne przednie
  - są to struktury ściśle powiązane ze sobą
  - centralnym ośrodkiem jest gałka blada, otrzymuje projekcje
    z prążkowia

• uszkodzenie układu pozapiramidowego 
  - utrudnia wykonywanie ruchów automatycznych jak i dowolnych
    (ruchy pląsawicze, hemibalizm, drżenie spoczynkowe)

 

 

• lokalizacja czynnościowa w korze mózgu
   - podział opiera się na kryteriach morfologicznych,
     a drugi podział to czynnościowy
   - ścisłą lokalizacją czynnościową odznaczają się pola do których
     dochodzą drogi czuciowe lub też rozpoczynają się główne drogi
     ruchowe 

• pole te zwane są polami rzutowymi czyli projekcyjnymi i obejmują
   20% kory mózgu:
   - korę ruchową położoną w tylnej części płata czołowego
   - korę czuciową położoną w płacie ciemieniowym, bezpośrednio
     za bruzdą środkową
   - korę wzrokową leżącą w płacie potylicznym
   - korę słuchową pokrywającą zakręty skroniowe poprzeczne
   - korę smakową i korę węchową położone w obrębie 
     węchomózgowia

• pozostała część kory to scalanie czynności różnych pól recepcyjnych
   kory

 

 

• włókna kojarzeniowe
   - łączą różne pola kory mózgu w obrębie tej samej półkuli 
   - niektóre biegną w istocie szarej, ale większość znajduje się
     w istocie białej
   - dzielimy je na krótkie i długie

 

 

• włókna spoidłowe
  - włókna przechodzące z jednej do drugiej półkuli

• tworzą trzy spoidła
  - spoidło przednie leżące w przedniej ścianie komory trzeciej
  - ciało modzelowate czyli spoidło wielkie

• spoidło sklepienia łączące ze sobą istotę szarą hipokampa
  strony prawej i lewej

 

 

Główne drogi czuciowe i ruchowe

 

 

• drogi czucia powierzchownego i głębokiego
- przewodzą impulsy z obszarów unerwionych przez nerwy rdzeniowe
- czucie temperatury,bólu, dotyku i ucisku: receptor, nerw rdzeniowy,
   zwój rdzeniowy, korzeń grzbietowy, róg tylny rdzenia kręgowego 
   drogi rdzeniowo-wzgórzowej (II neuron), jądro brzuszne tylno-boczne
   wzgórza, włókna wzgórzowo-korowe, kora mózgu (III neuron)
- droga czucia głębokiego oraz dotyku i ucisku: receptor, nerw 
   rdzeniowy, zwój rdzeniowy, korzeń grzbietowy oraz pęczki smukły 
   i klinowaty; jądra smukłe i klinowate, wstęga przyśrodkowa 
   (II neuron), jądro tylno-boczne wzgórza, włókna korowo-wzgórzowe,
   kora mózgu (III neuron)
- drogi czucia powierzchownego i głębokiego przewodzące impulsy
  z obszarów unerwianych przez nerwy czaszkowe: receptor, n. 
  trójdzielny, zwój trójdzielny, korzeń czuciowy tego nerwu, jądra tego
  nerwu, wstęga trójdzielna (II neuron), jądro brzuszne 
  tylno-przyśrodkowe wzgórza, włókna wzgórzowo-korowe, kora (III n.)

 

 

• droga słuchowa
  - łączy receptor słuchu z korą słuchową za pomocą co najmniej
    4 kolejnych neuronów
  - receptor znajdujący się w ślimaku; neuron I - komórki zwoju
    spiralnego; neuron II - komórki jąder ślimakowych; 
    neuron III, który może znajdować się w jądrach wstęgi bocznej,
    ciała czworobocznego, górnym oliwki, wzgórka dolnego, ciała
    kolankowatego przyśrodkowego; neuron IV komórki jądra ciała 
    kolankowatego przyśrodkowego której neuryty jako promienistość
    słuchowa dochodzą do zakrętów poprzecznych skroniowych

 

 

• droga wzrokowa
  - biegnie z siatkówki oka do kory płata potylicznego
  - droga czteroneuronowa
  - neuron I - receptor; neuron II- komórki dwubiegunowe siatkówki;
    neuron III - komórki zwojowo-wzrokowe również leżące 
    w siatkówce, ich aksony biegną przez siatkówkę, nerw wzrokowy, 
    skrzyżowanie wzrokowe i pasma wzrokowe do jądra ciała 
    kolankowatego bocznego; neuron IV - komórki główne jądra ciała 
    kolankowatego bocznego  - ich aksony tworzą promienistość
    wzrokową, której włókna kończą się w korze otaczającej bruzdę
    ostrogową

 

 

• droga węchowa
   - impulsy węchowe są przekazywane z nabłonka jamy nosowej
     do kory węchomózgowia przez układ dwóch neuronów
   - receptor - neuron I, neuron II - komórki mitralne i pędzelkowate 
     opuszki węchowej, ich dendryty stykają się z zakończeniami
     nerwów węchowych w kłębuszkach węchowych, które w opuszce
     węchowej tworzą jedną z warstw, neuryty tych komórek biegną
     przez opuszkę węchową i pasmo węchowe
   - większość włókien dochodzi przez prążek węchowy boczny
     do kory mózgu w zakręcie półksiężycowtym i zakręcie 
     okalającym

 

 

• drogi ruchowe
   - szczególne znaczenie maja drogi ruchowe dla ruchów dowolnych
   - drogi te łączą korę mózgu z mięśniami szkieletowymi 
   - składają się zasadniczo z dwóch neuronów, ośrodkowego
     i obwodowego