Rozwój układu nerwowego

Układ nerwowy powstaje z ektodermy

17 dzień – płytka nerwowa (grubiejąca

ektoderma pomiędzy węzłem

pierwotnym węzłem-Hensena a płytką

przedstrunową w części grzbietowo-

przyśrodkowej zarodka)

Proces różnicowania komórek

ektodermalnych



neuroektoderma

–

różnicowanie

indukowane przez wyrostek struny

grzbietowowej i mezodermę przystrunową



ektoderma powierzchniowa

–

powstaje z niej naskórek i niektóre narządy

pochodzenia naskórkowego

Płytka nerwowa

Rynienka nerwowa

–

brzegi płytki unoszą się a część środkowa

wzdłuż osi zarodka obniża się

Cewa nerwowa

–

około 21 tygodnia

Rozwój układu nerwowego we

wczesnym okresie – 3 stadia:

2/3 płytki (cewy) nerwowej

(od 4 somitu w

kierunku głowowym)

część głowowa cewy nerwowej

mózgowie

1/3 płytki (cewy) nerwowej

część ogonowa cewy nerwowej

rdzeń kręgowy

początku cewa nerwowa

posiada 2 otwory:

otwór nerwowy przedni

–

zamknięcie następuje po około 25 dniach

(stadium 18-20 somitów)

otwór nerwowy tylny

–

zamknięcie

następuje po około 28 dniach (stadium 15

somitów)

Grzebienie nerwowe –

część komórek, które

odzdzieliły się z brzegów bocznych fałdów rynienki

podczas ich łączenia

Z grzebieni nerwowych powstają:



wszystkie zwoje rdzeniowe



większość zwojów czuciowych nerwów

czaszkowych



zwoje współczulne i przywspółczulne



skupienia komórek chromochłonnych (największe

skupienie – nadnercza)



lemoblasty (komórki Schwanna) w nerwach

obwodowych



komórki wewnątrztorebkowe otorbionych

zakończeń nerwowych czuciowych



komórki ektomezenchymy

Neuroblasty grzebieni

nerwowych

Różnicowanie i wędrówka do różnych

okolic zarodka (analogia do komórek

mezenchymalnych z mezodermy)

Noszą nazwę komórek

ektomezenchymalnych

Powstaje z nich :



skóra głowy



opony mózgowe



elementy kostne i mięśniowe niektórych łuków

skrzelowych



brodawki zębowe i odontoblasty

Cewa nerwowa

Tworzy dwa zgiecia:

Zgiecie szyjne (pomiedzy

tylomozgowiem a rdzeniem kregowym)

Zgiecie glowowe (okolica

srodmozgowia)

Zgiecie mostowe (pomiedzy szyjnym i

glowowym)

W 5 tygodniu po podzialach wyroznic

można 5 czesci:

Kresomozgowie

Miedzymozgowie

Srodmozgowie

Tylomozgowie

Rdzeniomozgowie

Przodomozgowie

Kresomozgowie: przyszle polkule

mozgu

Miedzymozgowie: pecherzyki

oczne ,zawiazek szyszynki ,zawiazek

plata tylnego przysadki

RDZEŃ KRĘGOWY

neuroepithelium= zarodkowy nabłonek

nerwowy

warstwa komorowa (wyściółkowa)

warstwa płaszczowa

warstwa brzeżna

Różnicowania ściany cewy

nerwowej

Rdzeń kręgowy powstaje z 1/3 (części ogonowej) cewy

nerwowej

Neuroepithelium

- zarodkowy nabłonek nerwowy

budujący pierwotnie ścianę cewy

–

komórki cylindryczne

–

jądra na różnych wysokościach (budowa nabłonka

wielorzędowego)

–

podstawa komórki przylega do błony granicznej

zewnętrznej

–

część szczytowa przylega do błony granicznej

wewnętrznej

Tuż przed zamknięciem cewy – intensywny podział

komórek neuroepithelium

Powstaje

warstwa komorowa

(powstają z niej komórki

nerwowe i makrogleju rdzenia)

Zamknięcie cewy nerwowej

Podział komórek strefy (warstwy) komorowej i

różnicowanie w neuroblasty= pierwotne komórki nerwowe

Różnicowania ściany cewy

nerwowej

Neuroblasty tworzą

warstwę płaszczową

(przekształca się w

istotę szarą rdzenia kręgowego)

–

początkowo owalne i bezwypustkowe

–

następnie tworzą 2 wypustki na przeciwległych biegunach

(neuroblasty dwubiegunowe)

pierwsza wypustka przekształci się w neuryt

druga wypustka przekształci się w liczne wypustki

dendrytyczne

–

ostatecznie powstaje dwubiegunowy neuroblast= przyszły

neuron

Wypustki neuroblastów tworzą

strefę brzeżną

(po mielinizacji

utworzy istotę białą rdzenia; z niej pochodzą oligodendrocyty)

Neuroblasty przekształcają się w komórki nerwowe (podlegają

dalszemu różnicowaniu, brak zdolności do podziału)

Po zakończeniu tworzenia się neuroblastów, następuje

różnicowanie komórek glejowych (glioblsaty/spongioblasty),

powstają z nich astrocyty włókniste i protoplazmatyczne

10.

Komórki mikrogleju – pochodzenie mezenchymalne

Istota szara rdzenia

Intensywny przyrost neuroblastów w

strefie płaszczowej powoduje nierównomierny

wzrost ściany

zgrubienie brzuszne – stanowi blaszkę (płytkę)

brzuszno-boczną podstawną lub motoryczną;

zawiera komórki ruchowe

rogów przednich

zgrubienie grzbietowe – stanowi blaszkę (płytkę)

grzbietowo-boczną lub czuciową;

grzbietowo-boczną lub czuciową; dla okolic

czuciowych tylnych rogów rdzenia

nagromadzenie neuronów pomiędzy blaszką

podstawną (brzuszno- boczną) a skrzydłową

(grzbietowo- boczną) tworzy

rogi pośrednie

zawierające neurony układu autonomincznego

Opony mózgowo-rdzeniowe

Pierwotna opona mózgowa

– zagęszczone

komórki mezenchymalne otaczające cewę

w okolicy czaszkowej → wywodzi się z

mezenchymy

głowowej;

w okolicy rdzeniowej → ze sklerotomów



warstwa zewnętrzna

→

tworzy oponę twardą



cienki listek wewnętrzny opony pierwotnej

(pochodzący z grzebienia nerwowego)

→

przekształca się oponę miękką i pajęczynówkę;

między nimi przestrzeń podpajęczynówkowa

W 12 tygodniu zarodek posiada rdzeń

kręgowy rozciągający się przez całą dł.

kanału kręgowego

Nieproporcjonalnie szybki wzrost

kręgosłupa i opony twardej w stosunku do

rdzenia → rdzeń nie wypełnia do końca

kanału kręgowego

Włókna nerwowe korzeni nerwów

lędźwiowych i krzyżowych tworzą pęczek

włókien zwany ogonem końskim

Mielinizacja



początek procesu – 4 miesiąc okresu płodowego (kontynuowany

w życiu pozapłodowym)



OUN – oligodendrocyt wychodzi z cewy nerwowej i okręca się

dookoła aksonu (1 oligodendrocyt – mielinizuje wiele aksonów)



nerwy obwodowe – neurolemoblasty (komórki Schwanna)

wychodzą z grzebieni nerwowych; zawijają się dookoła aksonu;

tworzą osłonkę mielinową i neurolemę (1 komórka Schwanna –

mielinizuje jeden akson)

Rdzeniomózgowie

między pierwszym nerwem rdzeniowym a
zgięciem mostowym

ściany boczne – obrót dookoła długiej osi płytki
dna

– blaszka brzuszno - boczna

napina się, ma

jedną

warstwę komórek wyściełających,

powiększa się kanał środkowy zwany komorą

czwartą

Śródmózgowie

blaszki brzuszno – boczne zawierają jądra ruchowe

nn. III, IV

– ich neuroblasty dają początek

skupieniom

neuronów pokrywy mózgu

– warstwa brzeżna blaszki tworzy

podstawę konarów mózgu

blaszki grzbietowo – boczne dają początek

wzgórkom górnym i dolnym

jama pęcherzyka tworzy wodociąg mózgu-

połączenie między komorą III i IV

Międzymózgowie

pęcherzyk międzymózgowia, ograniczony:

•

od przodu przez skrzyżowanie nerwów

wzrokowych

•

od tyłu przez ciała suteczkowate i

szyszynkę

ściana pęcherzyka składa się z blaszek:

grzbietowej i grzbietowo – bocznych otaczających

III komorę

blaszka grzbietowa - jeden pokład komórek

ependymalnych + otaczająca mezenchyma = splot

naczyniówkowy komory III

Nadwzgórze

powstaje z płytki sklepienia

podłużna bruzda oddziela wzgórze od nadwzgórza

bruzda podwzgórzowa oddziela wzgórze od

podwzgórza

jądra wzgórza dzielą się na część grzbietową i

brzuszną

Kresomózgowie

30-32 dzień – początek rozwoju półkul, ich ściana

składa się z trzech warstw:

•

wyściółkowej

•

płaszczowej – strefa rozrodcza, w 3

miesiącu komórki przemieszczają się ku

powierzchni mózgu



warstwa korowa

(kora stara, dawna i nowa)

•

brzeżnej



warstwa drobinowa

warstwa płaszczowa części podstawnej półkuli



ciało prążkowane

Kresomózgowie

pozostała część półkuli



płaszcz



kora mózgu

w okolicy sklepienia płaszcz składa się z jednej

warstwy + mezenchyma = splot naczyniówkowy

półkule tworzą płat czołowy, następnie

ciemieniowy na końcu – potyliczny i skroniowy,

przykrywają boczne powierzchnie

międzymózgowia, śródmózgowia i tyłomózgowia

wtórnego

Spoidła mózgowe

***

Blaszka graniczna

początkowo pełni rolę spoidła

w 3 miesiącu życia płodowego w jej dolnej części pojawiają

się spoidła : przednie i sklepienia

Spoidło przednie

włókna łączące opuszkę węchową i odpowiednie pola

mózgu jednej półkuli z drugą

2. Spoidło sklepienia (spoidło hipokampa).

- włókna łączące korę hipokampa z ciałami suteczkowatymi i

podwzgórzem

Spoidła mózgowe

3. Ciało modzelowate.

największe spojenie

łączy pola nowej kory

mała wiązka włókien w blaszce granicznej

↓

wzrost ku przodowi a następnie do tyłu

↓

ostatecznie – łukowaty przebieg ponad pokrywą

międzymózgowia

4.Przegroda przezroczysta

5.Skrzyżowanie wzrokowe.

Układ nerwowy obwodowy

1)nerwy czaszkowe

2)nerwy rdzeniowe

3)nerwy trzewne

4)zwoje nerwów czaszkowych

5) zwoje rdzeniowe

6)zwoje autonomiczne

Układ nerwowy obwodowy

komórki czuciowe somatyczne i trzewne pochodzą z

komórek nerwowych

perykariony komórek czuciowych znajdują się na zewnątrz

OUN

z wyjątkiem

komórek zwoju rdzeniowego ślimaka oraz

zwoju przedsionkowego VIII n. czaszkowego, wszystkie

komórki początkowe są dwubiegunowe

komórki dwubiegunowe

↓

obie wypustki łączą się, tworząc neuron jednowypustkowy

↓

pojedyncza wypustka rozgałęzia się i kończy w zakończeniu

czuciowym, a wypustka dośrodkowa wnika do rdzenia

kręgowego lub mózgowia

Obwodowy układ nerwowy

Z komórek grzebieni nerwowych powstają:

zwoje czuciowe nerwów czaszkowych czuciowych (i włókna czuciowe nn.

mieszanych)

neurony wielobiegunowe

1)zwojów autonomicznych pnia współczulnego

2)zwojów przykręgowych

*sercowego

*trzewnego

*krezkowego

3)Zwojów przywspółczulnych (zwój podśluzowy Meissnera)

komórki przyzwojowe (chromochłonne)

melanocyty skóry

Układ nerwowy autonomiczny

(wegetatywny)

układ współczulny z ośrodkami w

odcinku piersiowym i częściowo

lędźwiowym rdzenia kręgowego

(układ piersiowo – lędźwiowy)

2) układ przywspółczulny z ośrodkami

w pniu mózgu i odcinku krzyżowym

rdzenia kręgowego (układ

czaszkowo - krzyżowy)

Układ nerwowy współczulny

5 tydzień rozwoju

↓

komórki grzebieni nerwowych i cewy nerwowej okolicy

piersiowej

↓

boczne okolice rdzenia kręgowego

↓

za tętnicą główną grzbietową przekształcają się w neuroblasty

współczulne, a a dalej – w komórki współczulne

↓

tworzą 2 łańcuchy zwojów po obu stronach kręgosłupa

↓

powstaje

układ segmentarny

, zwoje są połączone włóknami

nerwowymi podłużnymi

↓

zwoje łączące tworzą łańcuchy współczulne boczne

Układ nerwowy współczulny

neuroblasty okolicy piersiowej

↓

wtórnie wędrują w okolicę szyjną i lędźwiowo- krzyżową

↓

łańcuchy współczulne rozciągają się na całej długości zwojów

niektóre neurony w okolicy brzusznej tworzą zwoje przedaortalne

(trzewny, krezkowy)

inne wędrują w okolicę serca i płuc, tworząc sploty współczulne dla

tych narządów

Po utworzeniu zwojów włókna nerwowe, wywodzące się z pół

trzewno-ruchowych rdzenia kręgowego, wnikają do zwojów pnia i

tworzą

synapsy z neuroblastami

, od jednego do trzech zwojów

→

powstają w ten sposób włókna przedzwojowe z osłonką

mielinową (

ramiona łączące białe)

Układ nerwowy współczulny

Aksony komórek zwoju współczulnego

- bezmielinowe włókna pozazwojowe

- łączą zwoje współczulne z nerwami

rdzeniowymi (ramiona łączące szare)

- pozazwojowe włókna unerwiają

mięsień sercowy , płuca , jelita

Układ nerwowy

przywspółczulny

1)włókna przedzwojowe

–

z pnia mózgu (nerwy III, V,IX, X)

–

z S

– S

rdzenia kręgowego

2)Komórki zwojowe – z komórek grzebieni i

cewy nerwowej

3)neurony pozazwojowe – znajdują się w

zwojach albo w splotach, położonych w

sąsiedztwie lub wewnątrz unerwionych

narządów ( np. ślinianki , serce, płuca,

jelita)

Gruczoł nadnerczowy

- część korowa – powstaje z z mezodermy

- część rdzeniowa – powstaje z ektodermy

5 tydzień

↓

indukcyjne działanie przewodu śródnercza

↓

intensywne działanie nabłonka mezotelialnego

↓

nabłonek wnika do otaczającej go mezenchymy

↓

powstaje

kora pierwotna

(płodowa) nadnercza (zbudowana z

dużych komórek kwasochłonnych)

Gruczoł nadnerczowy

koniec 12 tygodnia

↓

kolejna fala komórek mezotelialnych wnika do

mezenchymy

↓

otaczają kwasochłonną warstwę kory pierwotnej

↓

powstaje

kora ostateczna

-komórki mniejsze, zasadochłonne

-powstaje z nich warstwa kłębkowatai pasmowata

kory nadnerczy

Gruczoł nadnerczowy

ok..45 dnia pojawia się zawiązek części rdzennej gruczołu

nadnerczowego

kom. pochodzące ze zwoju współczulnego (sympatogonia)

↓

grupowanie w pobliżu powstającego zawiązka

mezodermalnego

↓

po utworzeniu kory płodowej wnikają do części środkowej kory

↓

powstają się sznury i skupienia komórek (barwią się one

solami chromu (kom. chromochłonne rdzenia nadnerczy)

Gruczoł nadnerczowy

Nadnercza płodu

-po 5 miesiącu - różnicowanie kory zależne od ACTH wydz. przez przysadkę płodu

-10-20 razy większe niż w organizmie dojrzałym

Po urodzeniu - gwałtowne zmniejszenie objętości nadnerczy,

dotyczy przede wszystkim kory nadnerczy.

U noworodka

nadnercza 1/3 wielkości nerek

- część rdzenna

-słabo zróżnicowana

- nie wydziela hormonów

Pod koniec 1 roku życia pozapłodowego kora płodowa ulega szybkiemu i

znacznemu zanikowi (wyj. część zewnętrzna - powstanie z niej warstwa

siatkowata kory).

Proces ostatecznego różnicowania się warstw kory nadnerczy trwa aż do okresu

pokwitania.

Powstawanie:

Okres zarodkowy

Różnicowanie narządów

Okres płodowy (rzadziej ,co jest

wynikiem różnicą w tempie

dojrzewania struktur OUN)

*pierwotną przyczyna powstawania

wad rozwojowych jest zaburzenie

kostnienia kości czaszki

Podział wad OUN na grupy

Wady wrodzone mózgu (np. Brak

mózgowia)

Brak zakrętów kory mózgu (np.

Niedorozwój ciała modzelowatego)

Wady wrodzone rdzenia kręgowego

(np. Przepuklina oponowo – rdzeniowa)

Wady wrodzone mózgu

(przepukliny)

Przepuklina oponowa (meningocele) jest to

uwypuklenie opon mózgowia przez

potencjalny otwór w łusce kości potylicznej

Przepuklina oponowa

mózgowa(meningoencephalocele) polega

na uwypukleniu się też tkanki mózgowej

Przepuklina oponowa mózgowa z

wodogłowiem(meningohydroencephalocele

) uwypupkla się także część jamy komory

mózgu

*częstośc występowania przepuklin w

populacji polskiej to 0,14/1000 urodzeń

Brak mózgowia

(anencephalia)

Wada polegająca na braku mózgu lub

większości jego struktur

Wada letalna – śmierć najczęściej

zaraz po urodzeniu

Spowodowana niezamknięciem się

cewy nerwowej w jej przednim odcinku

*Częstość występowania w populacji

polskiej wynosi 0,75 na 1000 urodzeń

Wodogłowie (hydrocephalia)

Polega na nagromadzeniu się

nadmiernej ilości płynu mózgowo

rdzeniowego w obrębie komór

mózgowia

Za przyczynę uważa się niedrożność

wodociągu Sylwiusza

*Częstość występowania wodogłowia

waha się w granicach od 1 na 1000 do

1 na 500 urodzeń.

Brak zakrętów kory mózgowej

Są to zaburzenia migracji neuronów i

powiązane są z upośledzeniem

umysłowym

Najważniejszym takim zaburzeniem jest

niedorozwój/brak Ciała modzelowatego

Objawia się jedynie po urodzeniu

Jest przyczyną wielu zespołów

genetycznych

Wady wrodzone rdzenia

kręgowego

Rozszczep kręgosłupa (spina bifida)

Przepuklina oponowa (meningocoele)

Przepuklina oponowo-rdzeniowa

(meningomyelocoele)

Przepuklina rdzeniowa (myelocoele)-

Wodordzenie (hydromyelia)

Rozdwojenie rdzenia (diastematomyelia,

diplomyelia)

Jamnistość rdzenia (syringomyelia)

Czynniki środowiskowe

(teratogenne) powodujące

wadu OUN

Niedobory: Vit A , ryboflawiny , kwasu foliowego ,

kwasu pantotenowego , Vit E , amidu kw.

Nikotynowego

Głodzenie matki

Hiperwitaminoza A

Błękit tryptofanu

Hipoksja

Promieniowanie X

Przeciwciała

Różne choroby przebyte przez matkę w okresie

ciąży (np. Toksoplazmoza , Wirus grypy azjatyckiej i

inne)

Document Outline