Psychometria - idee 

podstawowe

 

 

• Anastasi, A. i Urbina, S. (1997). 

Testy psychologiczne. Warszawa: 
PTP.

– Rozdziały: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.

• Ferguson, G. A. i Takane, Y. 

(1997). Analiza statystyczna w 
psychologii i pedagogice. 
Warszawa: PWN

– Rozdziały: 23, 24, 25

 

 

• Brzeziński, J. (1996). Metodologia 

badań psychologicznych. 
Warszawa: PWN

– Cześć V. Rozdziały od 15 do 20.

• Brzeziński, J. (2000). Podstawowe 

metody badawcze – teoria i 
praktyka testowania. W: J. Strelau 
(red.), Psychologia. Podręcznik 
akademicki. Gdańsk: GWP.

– Rozdział 11.

 

 

Psychometria

= Teoria testów psychologicznych
= nauka o konstruowaniu i ocenie 

(sprawdzaniu jakości) testów 
psychologicznych 

= zadaniem psychometrii jest 

dostarczanie reguł budowy takich 
narzędzi pomiarowych, których 
zastosowanie umożliwi odzwieciedlenie 
zróżnicowania mierzonych właściwości 
psychologicznych. 

 

 

Znaczenie psychometrii

• Wpływ testów na ludzkie losy
• Psychometria jako dziedzina 

unifikująca psychologię

• Powszechność testów w praktyce 

psychologicznej

 

 

• Choynowski, 1971: Test 

psychologiczny jest to zbiór pytań lub 
sytuacji, służących do badania 
własności jednostek lub grup 
ludzkich przez wywoływanie u nich 
określonych obserwowalnych reakcji 
werbalnych lub niewerbalnych, 
będących w miarę możności 
reprezentatywnymi próbkami ich 
zachowania się"

Test psychologiczny

 

 

Test psychologiczny

• Brzeziński, 2000: Test psychologiczny:

– Jest zbiorem różnorakich pozycji (zadań, 

pytań, rysunków, słów, symboli itp.)

– Te pozycje stanowią próbkę umożliwiającą 

– na podstawie ich wykonania – 
wnioskowanie o zachowaniu się osoby 
badanej w sytuacjach pozatestowych

– Procedura jego stosowania jest 

wystandaryzowana i zobiektywizowana

– Spełnia kryteria dobroci 

psychometrycznej (rzetelności i trafności)

 

 

Strelau, 1997: Test psychologiczny jest 

to narzędzie diagnostyczne (np. 
kwestionariusz, przyrząd) służące do 
ilościowej charakterystyki 
psychicznych właściwości człowieka 
(np. zdolności, cech osobowości, 
temperamentu), o których 
wnioskujemy na podstawie pomiaru 
wykonywanych czynności lub też 
wyniku zadania rozwiązywanego w 
ściśle określonej sytuacji.

Test psychologiczny

 

 

Zwyczajowa terminologia

• Testy – dotyczą wydolności 

(zdolności)

– IQ, pamięć, uwaga...

• Kwestionariusze – dotyczą jednej 

cechy osobowości, temperamentu 
itp. cech niedotyczącyh wydolności

• Inwentarze: dotyczą więcej niż jednej 

cechy osobowości, temperamentu 
itp. cech niedotyczącyh wydolności

 

 

Historia testów

• James McKeen Cattell: 1980: Mental tests and 

measurements

• 1905: G. Heymans i E. Wiersma - 

kwestionariusz, 90 pozycji dotyczących 

różnorakich cech dotyczących emocjonalności, 

aktywności i wyobraźni. 

• 1917: samoopisowy kwestionariusz R.S. 

Woodwortha: „Arkusz Danych Osobistych 

• 1925: D.A. Laird: Test Zdrowia Psychicznego 
• 1928: G.Q. Allport i F.H. Allport: Studium 

Reakcji Dominowania i Uległości 

 

 

Francis Galton (1822-

1911)

www.galton.org

 

 

• założyciel psychologii 

różnic indywidualnej

• korelacja i regresja 

(Pearson – uczeń 

Galtona)

• pionier badań nad 

dziedziczeniem

• pionier testów 

inteligencji i innych 

cech

• eugenika – 

poprawianie gatunku 

przez odpowiedni 

dobór rodziców

• wynalazca metody 

odcisków palców

• podróżnik do 

Afryki

• meteorolog
• antropolog 

(pionier 
systematycznych 
badań 
antropometryczny
ch)

• kryminolog

 

 

Cecha

= 

właściwość psychologiczna

= Buss, 1989; McCrae i Costa, 

1995: cecha to względnie 
stała, charakterystyczna dla 
jednostki, zgeneralizowana 
tendencja do określonych 
zachowań, przejawiająca się w 
różnych sytuacjach

 

 

 

Cecha

= Allport (1961): struktura 

neuropsychiczna mająca zdolność 
dostarczania wielu bodźców 
funkcjonalnie równoważnych oraz 
inicjowania i ukierunkowania 
równoważnych (spójnych 
znaczeniowo) form zachowania 
adaptacyjnego i ekspresyjnego. 

 

 

Pomiar a opis jakościowy

Pomiar = przyporządkowanie natężeniu 

cechy pewnej liczby 

• Opis jakościowy:

– Wady:

•brak ekonomii czasowej
•ewentualne kłopoty z dostępem do 

profesjonalisty

– Zalety:

•ewentualne uchwycenie ważnych 

charakterystyk nie obejmowanych przez test

 

 

Sposoby pomiaru

• Zliczanie zdarzeń
• Firmat likertowski

 

 

• Hornowska: im częściej (w im 

większej liczbie zróżnicowanych 
sytuacji) osoba przejawia zachowania 
określonego rodzaju (diagnostyczne), 
tym wyższy jest poziom cechy, której 
te zachowania są ekwiwalentną 
sytuacją.

• = W klasycznej teorii testu, natężenie 

cechy definiuje się przez częstość 
występowania określonej klasy 
zachowań będących opisem 
(przejawem) tej cechy.

 

 

Format „likertowski”

• 1932: A technique for the 

measurement of attitudes - po raz 
pierwszy opisana „Skala Likerta”. 

• Główne założenie: nie tylko cała 

skala, lecz każde z jej twierdzeń 
odnosi się do pewnego kontinuum, 
a nie tylko do dychotomii. 

 

 

Format „likertowski

W żadnym z amerykańskich hoteli nie 

powinno być miejsc dla Murzynów:

• zdecydowanie zgadzam się
• zgadzam się
• jestem niezdecydowany (nie mam 

zdania)

• nie zgadzam się
• zdecydowanie się nie zgadzam

 

 

Format „likertowski”

• Sposób obliczania wyniku 

koncowego: 

– zsumowanie wag od 1 do 5 (sposób 

prostszy)

– estymacja wag (prawie nie 

stosowany)

 

 

Założenia testów

• Cechy istnieją
• Cesze odpowiada kontinuum, na 

którym można rozmieścić badane 
osoby zgodnie z wartością 
(natężeniem) tej cechy 

• Względna stałość czasowa cechy
• Względna stałość sytuacyjna cechy
• Ekwiwalentność odpowiedzi 

testowych

• Reprezentatywność próbki zachowań
• Adekwatność autopercepcji

 

 

• W psychometrii przyjmuje się za 

oczywiste, że cechy istnieją w tym 
sensie, że zachowania ludzi są 
różne interindywidualnie oraz 
względnie stałe 
intraindywidualnie. Podłoże cechy, 
np. neurofizjologiczne, jest tu 
nieistotne. Innymi słowy, 
psychometria jest zorientowana 
behawioralnie.

 

 

• (Lord i Novick, 1968): ludzie 

zachowują się tak, jakby cechy 
istniały, więc przyjmujemy, że one 
istnieją (przyjmujemy w 
psychometrii). 

 

 

Odmienne stanowisko: Magnusson, 

1976:  psychologia interakcyjna. 

Odrzuca narzędzia skonstruowane 

według klasycznej psychometrii, 
postulując takie, które oprócz 
właściwości jednostki pozwalają 
na uchwycenie - jako determinanty 
- także właściwości sytuacji.

 

 

• zmienne latentne (konstrukty 

teoretyczne)

– cechy indywidualne

• zmienne bezpośrednio 

obserwowalne

– wskaźniki zmiennych latentnych 

(operacjonalizacje)