Podstawy
Ekonomii (2)
Podstawy
Ekonomii (2)
Sektory w gospodarce narodowej
Podmioty w gospodarce narodowej
Wzrost i rozwój gospodarczy
Gospodarka narodowa - całokształt działalności
gospodarczej prowadzonej na terytorium danego państwa.
3
Gospodarka narodowa dzieli się na pięć sektorów:
Sektor pierwszy - zalicza się do niego: rolnictwo, leśnictwo,
rybołówstwo.
rolnictwo zajmuje się wytwarzaniem żywności do
bezpośredniego spożycia oraz surowców do przetwarzania
w przemyśle, głównie spożywczym i włókienniczym.
Działalnością rolniczą jest rybactwo, czyli pozyskiwanie ryb
ze stawów hodowlanych.
leśnictwo obejmuje: prace związane z zalesieniem i
pielęgnacją drzew, ochroną lasów, pozyskiwaniem drewna
i innych surowców z lasu.
rybołówstwo zajmuje się pozyskiwaniem ryb z mórz i
oceanów, a także z rzek i jezior.
Sektory gospodarki narodowej
4
Sektor drugi - zalicza się do niego przemysł
wydobywczy: górnictwo i przetwórczy oraz
budownictwo.
przemysł zajmuje się wydobywaniem surowców
mineralnych (przemysł wydobywczy) oraz ich
przetwarzaniem (przemysł przetwórczy).
budownictwo obejmuje prace związane z
projektowaniem i wznoszeniem budowli, a także z
konserwacją istniejących obiektów, m.in. budynków,
urządzeń wodnych, kanalizacyjnych, dróg, mostów.
Sektory gospodarki narodowej
5
Sektor trzeci - zalicza się do niego usługi:
transport, łączność, gospodarkę komunalną i
mieszkaniową, oraz handel.
Sektor czwarty - zalicza się do niego finanse,
ubezpieczenia, marketing i reklamę oraz obrót
nieruchomościami.
Sektor piąty - obejmuje ochronę zdrowia,
opiekę społeczną, edukację, badania
naukowe, turystykę i rekreację, administrację
państwową, wymiar sprawiedliwości, policję i
wojsko.
Podmioty w gospodarce narodowej
6
Do grupy podmiotów gospodarujących zalicza się
w Polsce wszystkie jednostki organizacyjne oraz
gospodarstwa domowe.
Podmioty te można klasyfikować z punktu
widzenia pełnionych przez nich funkcji:
gospodarstwa domowe,
przedsiębiorstwa,
Państwo
Wzrost gospodarczy
Wzrost gospodarczy
8
Istnieje kilka definicji wzrostu gospodarczego. Są one następujące:
to długookresowy proces powiększania produkcji dóbr i usług w
danym kraju
to proces zwiększania zasobu dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych
to proces zwiększania zasobów dóbr i usług konsumpcyjnych, a w
szczególności taki wzrost ilościowy, który zapewnia zwiększenie ilości
dobór i usług konsumpcyjnych przypadających na mieszkańca
danego kraju
jest to stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów
i usług pożądanych przez ludzi
Zdolności produkcyjne każdej gospodarki zależą
przede wszystkim od ilości i jakości występujących
w niej zasobów naturalnych, majątku trwałego, jak
również od poziomu techniki produkcji oraz poziomu
kwalifikacji pracy (wiedzy teoretycznej i
doświadczenia produkcyjnego).
Miernikami wzrostu gospodarczego są:
9
PKB (produkt krajowy brutto) - jest miarą wielkości produkcji
wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium
danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Inaczej
mówiąc PKB mierzy wartość produkcji wytworzonej w gospodarce
kraju.
PKB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport
- import
C+I+G+Ex-Im
PNB ( realny produkt narodowy brutto) - jest miernikiem całkowitych
dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od
miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. Świadczy o ilości
dóbr i usług, na których zakup może pozwolić sobie gospodarka jako
całość.
PNB = konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport
- import + dochód netto obywateli za granicą
PNB = PKB + Dw
Miernikami wzrostu gospodarczego są:
10
•
PNN (produkt narodowy netto = dochód
narodowy) - oblicza się go poprzez odjęcie
amortyzacji od PNB. Jest to więc ilość pieniądza,
jaką dysponuje gospodarka na wydatki na
dobra i usługi, po dołożeniu odpowiedniej ilości
pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji i
utrzymania istniejącego zasobu kapitału na
dotychczasowym poziomie.
•
PNN=PNB - Am
•
PKB per capita - wielkość produktu PKB
przypadająca na jednego mieszkańca.
•
PKB/liczba mieszkańców
Pieniądz
System pieniężno-kredytowy
Pieniądz
12
•
Pieniądz - jest to powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonuje się
płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań ( D. Begg, S. Fischer, R.
Dornbusch 2003, s. 94)
Pieniądz pełni funkcje :
•
środek wymiany, czyli jest powszechnie rozpoznawalny
Ludzie zamieniają swoje dobra i usługi na pieniądz, a potem używają go do zakupów dóbr i
usług, których potrzebują. Pieniądz spełniający funkcję środka wymiany znajduje
zastosowanie praktycznie we wszystkich czynnościach. Pracownicy wymieniają usługi
czynnika ludzkiego jakim jest praca na pieniądz. Ludzie kupują lub sprzedają dobra w zamian
za pieniądz. Pieniądz dzięki tej funkcji ułatwia handel i sprzyja produkcji społecznej.
Upraszcza proces wymiany w porównaniu z transakcjami barterowymi ( towar za towar) w
gospodarce bezpieniężnej.
•
pieniądz jako miernik wartości, jest on wartością, którą mierzy się wartość dóbr i usług.
•
pieniądz jako środek przechowywania wartości ( tezauryzacji ), można go
wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości. Dana osoba może przechowywać
pieniądze i użyć ich później, aby dokonać jakiejś transakcji. Funkcja przechowywania wartości
( tezauryzacja ) związana jest ze stabilnością pieniądza. Środkiem przechowywania wartości
mogą być domy, kolekcje znaczków pocztowych a także oprocentowane wkłady w bankach.
Wartość pieniądza w czasie.
Wybrane pojęcia
13
Depozyt – suma przechowywana w banku.
Kredyt - jest to forma odstąpienia dłużnikowi przez wierzyciela określonej
wartości pieniężnej, bądź w towarze na zasadzie zwrotu w określonej sumie
i w określonym terminie.
Rezerwy – ilość pieniędzy pozwalająca dokonać natychmiastowych wypłat
na żądanie właścicieli wkładu (NBP).
Stopa rezerw – jest to stosunek rezerw do wkładów.
Podaż pieniądza – całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów
pieniądza występującego w roli środka wymiany.
Płynność finansowa – pewność i szybkość, z jaką dana pozycja aktywów
może być z powrotem zamieniona na gotówkę w dowolnym momencie
(gotówka, akcje, weksle, obligacje, zapasy, nieruchomość).
Panika finansowa - samo spełniająca się prognoza polegająca na tym, że
ludzie dochodzą w pewnym momencie do wniosku, że bank nie będzie
zdolny do wypłacenia pieniędzy posiadaczom wkładów. Wpadają więc w
popłoch (panikę) i masowo wycofują swoje pieniądze. Tym samym
sprawiają, że bank rzeczywiście nie jest w stanie wypłacić pieniędzy i będzie
musiał ogłosić bankructwo.
Raty kredytowe oraz
kapitalizacja odsetek
Raty równe oraz malejące.
Spłacane przez nas raty składają się z 2 części: kapitału i odsetek.
Kapitał to pieniądze, które pożyczyliśmy od banku na zakup mieszkania.
Odsetki to cena pobierana przez bank za udostępnienie nam tej pożyczki.
Symulacja przy kredycie na kwotę 200 tys. zł przy oprocentowaniu nominalnym 6,5%
Okres spłaty
Rata równa
Suma odsetek w
ratach równych
Pierwsza / ostatnia
rata malejąca
Suma odsetek w ratach
malejących
10 lat
2 270,96
72 515,15
2 750 / 1 675,69
65 541,67
20 lat
1 491,15
157 875,11
1 916,67 / 837,85
130 541,67
30 lat
1 264,14
255 088,98
1 638,89 / 558,56
195 541,67
14
Kapitalizacja roczna, kwartalna, miesięczna oraz dzienna.
Kapitalizacja forma obliczania odsetek, według której są naliczane wielokrotnie, po każdym okresie
odsetkowym i każdorazowo dopisywane do kapitału.
Budżet Państwa
Deficyt budżetowy
Dług publiczny
Budżet Państwa
16
Budżetem nazywamy zapis planu wydatków, a także sposobów ich finansowania:
określonej osoby, przedsiębiorstwa lub państwa (D.Begg... s.77)
Budżet Państwa opisuje, jakie dobra i usługi państwo chce kupić w nadchodzącym roku,
jakich chce dokonać płatności transferowych i jak chce za to zapłacić.
Dochody budżetu państwa są bardzo różnorodne i zróżnicowane. Z punktu widzenia form
pobierania dochodów można podzielić na :
bezzwrotne (np. podatki, opłaty, cła, konfiskaty),
zwrotne (z tytułu emisji obligacji czy pozyskiwanych lokat),
odpłatne (np. opłaty skarbowe za czynności administracyjne),
nieodpłatne (np. podatki, cła),
przymusowe (np.podatki, opłaty, cła),
dobrowolne (np.pożyczki, darowizny).
Zwykle rząd planuje sfinansowanie większości wydatków
wpływami podatkowymi.
Podatki
17
Podatki bezpośrednie (podatki od dochodu i
majątku) i pośrednie (podatki na wydatki, zawarte w
cenie nabywanego dobra)
Podatki dochodowe (PIT – Personal Income Tax),
podatki konsumpcyjne (VAT- Value Added Tax,
akcyza, cło) oraz majątkowe (od posiadanego
majątku, oraz od przenoszenia praw do majątku, np.
spadkowe)
Średnio budżet Państwa z tytułu podatków wzbogaca
się o:
30% - VAT
26% - PIT
25% - Składki na ubezpieczenie społeczne
10% - Podatki od dochodów przedsiębiorstw
Deficyt budżetowy
18
Deficyt budżetowy występuje gdy wydatki w budżecie
państwa są wyższe niż jego dochody.
Przeciwieństwem deficytu budżetowego jest nadwyżka
budżetowa.
Budżety większości państw na świecie zakładają deficyt rzędu
paru procent (jednak rzadko powyżej 5 %). Zgodnie z
kryteriami konwergencji, deficyt budżetowy państw
ubiegających się o wejście do strefy Euro powinien być
niższy niż 3 % PKB.
19
Deficyt budżetowy może wynikać z :
•
nadmiernych wydatków budżetowych (militaryzacja
gospodarki, rozbudowana administracja państwowa,
inwestycje publiczne, transfery, wysokie koszty obsługi
kosztu długu zagranicznego i wewnętrznego),
•
zbyt niskich dochodów budżetowych, które z kolei
mogą wynikać z niskiej stopy opodatkowania, mało
skutecznego systemu ściągania podatków, czy też ze
spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego.
Co wtedy?
•
Sprzedaż majątku znajdującego się w posiadaniu
państwa, czyli prywatyzacja. Ta opcja jest
najkorzystniejsza dla gospodarki, jednak możliwości
korzystania z niej są ograniczone,
•
Podniesienie podatków, podobnie jak deficyt ma
negatywny wpływ na gospodarkę
•
Ograniczenie wydatków, na które jednak często trudno
się zdecydować pod wpływem presji rożnych grup.
Wydatki Państwa
•
Wydatki na funkcje tradycyjne: obrona narodowa,
administracja i wymiar sprawiedliwości
•
Wydatki na cele społeczne „państwa dobrobytu”
– oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia
socjalne)
•
Wydatki na funkcje interwencyjne: oddziaływanie
na inwestycje produkcyjne i infrastrukturalne,
subsydia oraz wydatki transferowe)
20
Dług publiczny
21
Jednym ze sposobów finansowania deficytu budżetowego jest zwiększanie długu
publicznego
Dług publiczny to całkowita kwota zadłużenia rządu w formie należytej zapłaty, z tytułu
sprzedanych papierów wartościowych skarbu państwa, w celu pokrycia deficytu
budżetowego.
Jak to działa?
Skarb państwa Skarb państwa emituje obligacje i sprzedaje je na wolnym rynku.
Obligacje te charakteryzują się wysoką płynnością. Zwykle też oprocentowanie jest wyższe od
oprocentowania depozytów terminowych.
Wykupywanie starych obligacji wraz z odsetkami następuje zwykle z dochodów pochodzących
z emisji nowych obligacji. Powoduje to stały wzrost zadłużenia publicznego.
Jeśli rynek jest chłonny i rozwinięty to obligacje znajdują swoich nabywców.
Jeżeli rynek jest niechłonny to aby sfinansować deficyt budżetowy, niesprzedane obligacje
musi wykupić bank centralny (zwykle w drodze emisji pieniądza, co może uruchomić spiralę
inflacji).
Sektor finansów publicznych - to zbiór państwowych i samorządowych osób prawnych oraz
jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, finansowanych głównie
lub wyłącznie ze środków budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego,
wykonujących zadania na zasadach niekomercyjnych.
sektor rządowy;
sektor samorządowy
Kluczowe pojęcia gospodarki:
inflacja
bezrobocie
Inflacja
Inflacja – proces wzrostu ogólnego poziomu cen
Inflacja jest procesem
Inflacja oznacza wzrost ogólnego (średniego) poziomu cen
Obliczaniem ogólnego (średniego) poziomu cen w praktyce
zajmuje się GUS.
Wskaźnik cen –miara procentowych zmian wydatków
związanych z zakupem pewnego ustalonego zestawu dóbr
(koszyka) w jakimś okresie.
Bezrobocie
Bezrobocie – to zjawisko, przy którym część
osób w wieku produkcyjnym, zdolnych do pracy
na typowych warunkach występujących w
gospodarce, pozostaje bez pracy, pomimo
podejmowanych poszukiwań pracy.
Aktywni zawodowo (zasób siły roboczej) –
osoby w wieku produkcyjnym, zdolne i chętne
podjąć pracę n typowych warunkach.
Bierni zawodowo – reszta
Współczynnik aktywności zawodowej a
z
= S
r
/ L
p
Zatrudniony (Z) – wykonujący pracę najemną
bądź na własny rachunek
Bezrobotny (B) – nie mający pracy
S
r
= Z + B
Ludność
w wieku
produkcyjnym (L
p
)
Aktywni zawodowo
(zasoby siły roboczej)
(S
r
)
Bierni zawodowo
(NS
t
)
Zatrudnieni (Z)
Bezrobotni (B)
Źródła finansowania działalności
gospodarczej
Źródła finansowania działalności
gospodarczej
Wyrózniamy następujące formy finansowania przedsiębiorstw:
Finansowanie własnymi środkami:
z zatrzymanego zysku
z odpisów amortyzacyjnych
z dopłat wspólników spółki
Finansowanie z zewnętrznych środków:
z kredytu inwestycyjnego
z faktoringu
z leasingu
z franczyzy
Alternatywne formy
Z funduszy Venture Capital
Z publicznej emisji akcji i obligacji na rynku kapitałowym
Finansowanie własnymi srodkami:
Finansowanie z zatrzymanego zysku. Zysk zatrzymany w
przedsiębiorstwie może zostać wykorzystany do finansowania
działalności, jednocześnie nie pociągając za sobą kosztów i
zmiany obowiązujących stosunków własnościowych.
Jednocześnie zwiększa to dostępność przedsiębiorstwa do
rynku kredytowego, gdyż wykazanie zysków pozytywnie
wpływa na wiarygodność kredytową firmy.
Odpisy amortyzacyjne. Znaczenie odpisów
amortyzacyjnych zależy od wielkości majątku trwałego
przedsiębiorstwa, struktury jego wieku oraz sposobu
prowadzenia ksiąg rachunkowych, czyli wielkości stosowanych
stawek amortyzacyjnych. Stanowia one dla przedsiębiorstwa
koszt księgowy, choć jednoczesnie nie są wydatkiem. W ten
sposób pomniejszają one podstawę opodatkowania i wpływają
na nizsze płatności z tytułu podatków.
28
Dopłaty wspólników. Pod względem procedularnym jest
to jedna z najprostszych form finansowania. Podstawowym
jej mankamentem jest jednak konieczność posiadania
środków pieniężnych przez właścicieli. Jeżeli posiadają oni
wolne środki i chcą je wnieść do firmy, to moge to zrobic
poprzez:
uchwałę zarządu spółki o podniesieniu kapitału
zakładowego,
zawarcia przez właściciela umowy pożyczki za spółką,
w przypadku działalności gospodarczej osoby fizycznej -
wykorzystania prywatnych srodków do pokrycia wydatków
związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.
W przypadku, w którym właściciele nie dysponują wolnymi
środkami istnieje możliwość pozyskania finansowania z
kapitałów obcych przez właściciela jako osobę fizyczną (np.
kredyt hipoteczny na budowę domu zaciągnięty na 20 - 25
lat), a nastepnie przeznaczenia części pozyskanych środków
na działalnośc gospodarczą.
Finansowanie z zewnętrznych środków
Kredyt inwestycyjny. Kredyty inwestycyjne udzielane są z
reguły na okresy dłuższe niż jeden rok i służą sfinansowaniu
konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych. Przedmiotem
finansowania może być każdy środek zaliczany do majątku
trwałego przedsiębiorstwa, stąd kredyty inwestycyjne
udzielane są na inwestycje:
materialne - w rzeczowe składniki majątku trwałego
(urządzenia, budynki)
niematerialne - w wartości niematerialne i prawne
finansowe - w papiery wartościowe (akcje, udziały)
Najczęściej kredytobiorca przedstawia faktury, które nastepnie
opłaca bank przelewając określona kwotę środków
pieniężnych na rachunki kontrahentów. W przypadku
inwestycji, której okres realizacji jest rozłożony w czasie,
wypłata kredytu nastepuje z reguły transzami, przy czym
wypłata kolejnej transzy uzalezniona jest od właściwego
wykorzystania poprzedniej.
30
•
Faktoring. Umowę faktoringu zawierają dostawcy towarów lub
usług, czyli faktorant, oraz nabywca wierzytelnosci, czyli faktor.
Uproszczono mówiąc factoring ma miejsce wtedy, gdy
wyspecjalizowana spółka lub instytucja reguluje należności i
następnie sama zajmuje się wyegzekwowaniem ich od
dłużnika. W Polsce transakcjami factoringowymi zajmują się
m.in. Bank Handlowy S.A., Bank BPH S.A., BRE Bank S.A., Bank
Zachodni WBK S.A. W praktyce nabywane są jedynie
wierzytelności krótkoterminowe, o terminach płatności od 14
dni do 120 dni.
•
Forfaiting Bardzo zbliżonym źródłem finansowania
zewnętrznego obok factoringu są transakcje forfaitinpowe.
Bardzo silnie powiązane są one z wymianą międzynarodową.
Przedmiotem forfaitingu są przede wszystkim wierzytelności
średnio- i długoterminowe. W takich transakcjach średni okres
spłaty waha się od 6 miesięcy do 10 lat. Wyspecjalizowana
instytucja finansowa (forfaiter) podpisuje z eksporterem
umowę, na mocy której odkupuje od eksportera wierzytelności
handlowe wymagane w terminie późniejszym.
•
W odróżnieni od factora, forfaiter odkupuje 100%
wierzytelności wraz z odsetkami. W zamian za odkupione
wierzytelności forfaiter wypłaca natychmiast eksporterowi
należną mu kwotę pomniejszoną o koszty forfaitingu (dla
krajów o niskiej wiarygodności stosuje się wyższe stopy), oraz
prowizje, która waha się w granicy 0,5 - 2% wartości
wierzytelności rocznie.
Finansowanie z zewnętrznych środków
•
Leasing
Leasing jest drugim po kredytach, najczęściej wykorzystywanym
przez MŚP żródłem finansowania. Stanowi on formę finansowania
inwestycji, polegająca na uzyskaniu prawa do użytkowania
okreslonej rzeczy z zamian za ustalony czynsz, bez konieczności jej
bezpośredniego zakupu.
Należy podkreslić, że wzięcie określonego dobra w leasing nie jest
rodzajem jego zakupu. Umowa leasingu zbliżona jest raczej do
umowy dzierżawy lub umowy najmu.
Istnieje wiele rodzajów i form leasingu. Najbardziej rozpowszechnione
w praktyce gospodarczej są jednak dwa podziały umów
leasingowych.
Według pierwszego z nich leasing dzielony jest na:
–
leasing bezpośredni (opiera się na finansowaniu dóbr przez
samych producentów)
–
leasing pośredni (dobra dostarcza firma pośredniczą, pobierając
przy tym prowizje w wartości około 15%)
32
Według drugiego podziału wyróżniamy leasing:
operacyjny (bieżący) - środek trwały użyczany
leasingobiorcy jest własnością leasingodawcy, który to
może od niego dokonać odpisów amortyzacyjnych
wliczając je we własne koszty uzyskania przychodu
finansowy (kapitałowy) - polega na użytkowaniu rzeczy w
zamian za określone w umowie raty leasingowe, którą
amortyzuje sobie użytkownik/korzystający
zwrotny - leasingobiorca sprzedaje nabyte przez siebie
środki inwestycyjne firmie leasingowej, z równoczesnym
zastrzeżeniem dla siebie prawa jego dalszego
użytkowania na warunkach ustalonych w umowie
leasingu. Według tej formuły przedmiotem umowy jest
zamiana prawa własności danego dobra na takie prawo,
które pozwoli na korzystanie z niego po cenie, która
odzwierciedla jego bieżącą wartość rynkową.
Finansowanie z zewnętrznych środków
Franczyza
Zgodnie z przyjętą w polskiej doktrynie prawa definicją, umowa franczyzy
oznacza stosunek prawny, na podstawie którego franczyzodawca
(organizator sieci), zobowiazuje sie do udostępnienia podmiotowi
korzystającemu z franczyzy (franczyzobiorcy, uczestnikowi sieci) prawa do
korzystania przez czas nieokreślony lub określony z oznaczenia jego firmy,
godła, emblematu, symboli, patentów, wynalazków, znaków towarowych,
know-how, koncepcji i techniki prowadzenia określonej działalnosci
gospodarczej z zachowaniem stosowanego przez niego zewnętrznego i
wewnętrznego wyposażenia pomieszczeń oraz do udzielania mu stosownej
pomocy.
Dawcą jest z reguły firma dobrze znana na rynku, o ugruntowanej pozycji,
choć niekoniecznie zaliczająca się do grona wielkich przedsiębiorstw. Ideą
franczyzy jest bowiem wyjątkowość pomysłu, na którym swe
funkcjonowanie opiera dawca. Nie zawsze jest to najnowoczesniejsza
technologia, równie dobrze może to byc okreslone rozwiązanie
organizacyjno - zarządcze, znak towarowy czy tez doświadczenie dawcy.
Aktualnie na polskim rynku działa około 210 systemów franczyzowych,
które obejmuja prawie każdą branżę handlu i usług.
Alternatywne formy
Fundusze Venture Capital
Fundusze Venture Capital są to wyspecjalizowane firmy, często
powiązane z bankami i innymi istytucjami finansowymi,
zajmujące sie w przedsiewziecia obarczone wysokim
ryzykiem, ale zarazem umozliwiające osiągnięcie wysokiej
stopy zwrotu z zainwestowanych srodków. Przedmiotem
zainteresowania funduszy venture capital są przedsiewziecia
innowacyjne i firmy o dużym potencjale wzrostu.
Specjalizują sie one w inwestowaniu w małe i średnie
przedsiębiorstwa, które dzięki takiemu wsparciu mogą
rozwinąć i zwiększyć swoją działalność, a w konsekwencji
poprawić wyniki finansowe. Fundusze udostępniają kapitały,
stając się w zamian współwłaścicielem firmy.
35
•
Środki funduszy venture capital inwestowane są na
pewien czas. Z reguły wynosi on od 3 do 7 lat, stąd jest
to kapitał długoterminowy. Oprócz śrdoków pieniężnych,
inwestorzy venture capital wnoszą do firmy bogate
doświadczenie oraz rozległe kontakty w biznesie i
instytucjach finansowych, które również są barzdo
istotne. Należy pamietać tu o tym, że osoba, która
doskonale radziła sobie w zarządzaniu małą firmą
zatrudniającą kilkunastu pracowników, nie zawsze
poradzi sobie np. w kierowaniu firmą zatrudniającą 200
pracowników i posiadającą rozbudowaną sieć
dystrybucji. Gdy wartośc firmy wzrośnie do zakładanego
przez fundusz poziomu, odsprzedaje on posiadane
udziały wprowadzając akcje spółki na giełdę, znajdując
inwestora branżowego lub też odsprzedając posiadane
udziały pozostałym właścicielom - w zależności od tego
która z tych form przyniesie większy dochód.
Alternatywne formy
Publiczna emisja akcji i obligacji na rynku kapitałowym
Pod pojęciem rynku kapitałowego rozumiany jest srodków finansowych przeznaczanych na
inwestycje średnio - i długoterminowe. Spotykają się na nim podmioty poszukujące zasilenia
finansowego oraz inwestorzy chcący ulokować swoje nadwyżki finansowe. Pozyskiwanie
kapitału na tym rynku odbywa sie przede wszystkim poprzez:
emisję akcji
emisje obligacji
Finansowanie za pomocą emisji akcji zaliczane jest do finansowania kapitałami własnymi, emisja
obligacji porównywalna jest natomiast z zaciągnięciem kredytu bankowego.
W przypadku pozyskiwania kapitału na rynku kapitałowym możemy liczyc na następujące zalety
takiej decyzji:
możliwość pozyskania znacznych kapitałów - dzięki obecności na rynku wielu inwestorów,
możliwość wyceny i zbycia posiadanych obligacji lub akcji po cenie rynkowej, dzięki istnieniu rozwiniętego,
wtórnego rynku papierów wartościowych,
bezpłatna, ogólnokrajowa reklama przedsiębiorstwa, która wynika z dużego zainteresowania spółkami
publicznymi przez dziennikarzy, analityków finansowych oraz inwestorów,
zwiększenie wiarygodności przedsiębiorstwa wynikające z poddania się ścisłym obowiązkom
informacyjnym,
ułatwione oraz tanie pozyskiwanie kolejnych kapitałów dzięki uzyskanej przez przedsiębiorstwo
wiarygodności oraz prestiżu.
Cele prowadzenia działalności
gospodarczej
Działalnością gospodarczą jest zarobkowa
działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, czy
też usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i
eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana
w sposób zawodowy i ciągły. Warunkiem uznania
danej działalności za działalność zawodową jest
więc jest zarobkowy charakter oraz fakt, że jest
ona wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Rynki finansowe
Banki
Giełda papierów wartościowych
Rynek finansowy
Rynek – infrastruktura umożliwiająca wymianę towarową, pozwalająca na
kontakt obu stron zainteresowanych przeprowadzenie transakcji.
Przedmiotem obrotu mogą być również nie tylko towary fizyczne ale i
instrumenty finansowe.
Rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe
nazywamy rynkiem finansowym.
Rynek finansowy jest miejscem, w którym oczekiwania gotówkowe
tych co mają w danej chwili gotówkę (pozycja – long) i tych którym w
danej chwili jest jej brak i jej potrzebują (pozycja – short) spotykają się
z sobą.
Rolą rynków finansowych jest zapewnianie przepływu kapitału między
posiadającymi ten kapitał, tzn gospodarstw domowych i nadwyżek
posiadanych przez firmy, do tych podmiotów, które potrzebują kapitału
i w zamian za ten kapitał oferują korzystną nagrodę (premię).
Posiadający kapitał dokonują wyboru miedzy konsumpcją posiadanych
dóbr (kapitału) a odłożeniem tej konsumpcji w czasie w zamian za
nagrodę jaką jest oczekiwany dochód z inwestycji.
Uczestnikami rynku finansowego są:
1.
Użytkownicy końcowi kapitału
reprezentujący popyt, przedsięwzięcia z różnych sektorów
gospodarki kapitału pożyczający kapitał (pozycja short)
inwestorzy finansowi, reprezentujący podaż kapitału (np.
gospodarstwa domowe), którzy użyczają kapitał, licząc na
premię (pozycja long).
2.
Pośrednicy finansowi. Pośrednicy finansowi to firmy
świadczące usługi związane z utrzymywaniem instrumentów
finansowych i dokonywaniem transakcji nimi. Znajduje to
odbicie w strukturze bilansu tych instytucji, ponieważ
instrumenty finansowe są dominującym składnikiem ich
majątku.
Pośrednicy to z reguły instytucje finansowe.
Podstawowe instytucje finansowe
Towarzystwa ubezpieczeniowe, kreują
instrumenty uruchamiane w trybie warunkowym,
tzn. w momencie, gdy wystąpi zjawisko opisane w
kontrakcie czyli tzw. polisy na wypadek (opcja).
Fundusze inwestycyjne - gromadzą środki
indywidualnych podmiotów (gospodarstw
domowych), które są potem profesjonalnie
inwestowane w różne papiery wartościowe w
zamian za środki otrzymują inwestorzy jednostki
uczestnictwa.
42
•
Fundusze emerytalne gromadzące bieżące wpływy z
tytuły składek i inwestujące je na rynkach finansowych by
zapewnić finansowanie życia uczestników po zakończeniu
aktywności zawodowej.
•
Domy i biura maklerskie - świadczące usługi finansowe
na rynku kapitałowym, w tym również doradztwa.
•
Banki to instytucje gromadzące, oddawane do ich
dyspozycji środki finansowe (depozyty), za które
deponujący są wygradzani odsetkami za czas i sumę
deponowaną. Na bazie tych środków banki udzielają
kredytów, potrzebującym środków finansowych.
Kredytobiorcy „nagradzają” za to bank w formie odsetek
od pożyczonego kapitału i opłat związanych z procesem
kredytowania. Marża banku - (zysk) - jest różnicą między
oprocentowaniem depozytów (koszt działalności
bankowej) a oprocentowaniem kredytów (przychód
banków). Banki spełniają ważną rolę w zapewnieniu
cyrkulacji pieniądza i funkcjonowania systemu rozliczeń
pieniężnych.
GPWW
Giełda została stworzona by rynek kapitałowy mógł wspierać
transformacje gospodarcze. 12 kwietnia 1991 roku Minister
Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów
reprezentujący Skarb Państwa podpisali akt założycielski
Giełdy.
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie podobnie jak
inne Giełdy na świecie została powołana w formie Spółki
Akcyjnej, z tym wyjątkiem odróżniającym ją od innych giełd,
że w tej Spółce znaczący udział miał Skarb Państwa.
Powodem takiego rozwiązania był brak kapitału na polskim
rynku kapitałowym który dopiero zaczynał swe działania.
16.04.1991. odbyła się pierwsza sesja giełdowa z udziałem 7
domów maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek.
Obrót tego dnia wyniósł 1.990 PLN.
44
Instrumenty:
•
Akcje
•
Obligacje
•
Prawa do akcji (PDA) umożliwiają nabywcom akcji nowej emisji ich
odsprzedanie, zanim akcje te zostaną wprowadzone do obrotu
giełdowego. Obrót PDA podlega takim samym regułom jak obrót
akcjami
•
Kontrakty terminowe - w kontrakcie terminowym dwóch inwestorów
ustala, że w określonym terminie w przyszłości (tzw. terminie
wygaśnięcia kontraktu, ang. maturity day lub expiry day) jeden z nich
kupi od drugiego określone aktywa. Na rynku giełdowym tymi
aktywami mogą być między innymi: akcje, obligacje, waluty. Bardzo
ważnym elementem umowy jest uzgodnienie ceny, po której w
przyszłości inwestorzy rozliczą swój kontrakt (cena ta nazywana jest
ceną terminową lub ceną futures)
–
Futures (bez fizycznego dostarczenia towaru)
–
Forward (na miarę, 2 strony)
Przykład kontraktu
terminowego
Rozliczenie z dostawą instrumentu bazowego na przykładzie kontraktów na akcje spółki
KGHM.
Zgodnie ze standardem instrumentu na jeden kontrakt terminowy przypada 100 sztuk
akcji. Załóżmy, że zawieramy transakcję po kursie 130 zł.
W przypadku rozliczenia z dostawą w terminie wygaśnięcia:
sprzedający kontrakt (wystawca) musi dostarczyć 100 sztuk akcji spółki KGHM, w
zamian otrzymując od nabywcy kontraktu środki pieniężne wysokości 13.000 zł (130 zł
x 100 sztuk),
nabywca kontraktu otrzymuje od wystawcy 100 sztuk akcji spółki KGHM, w zamian za
które musi zapłacić kwotę 13.000 zł.
Należy jeszcze raz zaznaczyć, że strony transakcji terminowej rozliczają się w terminie
wygaśnięcia wg ceny ustalonej w kontrakcie (ceny terminowej). Nie interesuje ich
bieżąca cena akcji tej spółki. Kontrakty umożliwiają zabezpieczanie się przed zmianą
cen instrumentu bazowego. W efekcie transakcji terminowej wystawca kontraktu wie,
po jakiej cenie w przyszłości sprzeda posiadane akcje, natomiast nabywca wie, po
jakiej cenie te akcje kupi.
Rynek walutowy
46
Rynek walutowy – rynek, na którym handluje się
walutami. Na rynku tym tworzy się kurs walutowy (kurs
wymiany), który odzwierciedla stosunek ceny między
dwoma walutami.
Najważniejszymi uczestnikami rynku walutowego są
inwestorzy, którzy zajmują się wyłącznie spekulacją.
Ponadto aktywne są podmioty zajmujące się eksportem
bądź importem towarów bądź usług. Do trzeciej istotnej
grupy uczestników rynku walutowego należą banki
centralne, które sprzedają lub skupują walutę w celu
zapobiegania nadmiernemu wzrostowi bądź spadkowi
danej waluty (interwencja).