System Pomocy Społecznej w Polsce

Temat 3.

Diagnoza psychologiczno-

pedagogiczna w

poradnictwie i doradztwie

zawodowym

Zagadnienia

1. Pojęcie i definicje diagnozy psychologicznej .

2.Modele diagnozy psychologicznej.

3.Struktura procesu diagnozy psychologicznej. .

4.Diagnostyka dydaktyczno-wychowawcza.

5.Diagnostyka opiekuńcza.

6.Diagnostyka w wychowaniu resocjalizacyjnym.

Literatura

1.A. Frydrychowicz, E. Koźniewska, M. Sobolewska,

Zwierzyńska,

Testy

psychologiczne

pedagogiczne

poradnictwie,

Przewodnik

metodyczny

Centrum

Metodyczne

Pomocy

Psychologiczno-Pedagogicznej MEN, Warszawa
1998.

Diagnostyka psychologiczna

Obecnie na świecie psychologowie mogą

wybierać spośród ponad 75 testów badających
inteligencje, 200 testów osobowości oraz 200
kwestionariuszy zainteresowań zawodowych.

Diagnoza w psychologii polega na opisie

pozytywnych

negatywnych

właściwości

psychicznych i psychologicznych uwarunkowań
zachowań

człowieka

możliwości

ich

modyfikowania.

Podstawowe błędy diagnostyczne:

• niedostrzeganie objawów;
• złego funkcjonowania aparatury;
• przypisanie człowiekowi cechy której nie posiada;
• pominięcie przypadku;
• braku umiejętności urządzenia do badań lub
testów.

Internetowa poradnia

psychologiczna – cennik

konsultacji

Wiadomość e-mail – ok.30 zł (1 otrzymana

wiadomość)

Czat (Skype) – 50 zł (45 minut rozmowy)

Rozmowa Internetowa (opcjonalnie telefon) - ok. 50

zł (45 minut rozmowy)

Videokonferencja (Skype) – ok. 50 zł (45 minut

rozmowy)

Doradztwo i diagnoza

psychologiczna

SUKCES JEST WYNIKIEM WŁAŚCIWEJ DECYZJI

EURYPIDES

SZKOLENIA



prowadzenie szkoleń dla firm;



diagnozowanie potrzeb szkoleniowych;



projektowanie scenariuszy i materiałów szkoleniowych.

DORADZTWO



prowadzenie outplacementu;



doradztwo zawodowe i kompetencyjne;



wsparcie w nowych i trudnych sytuacjach w organizacji.

REKRUTACJA



tworzenie profili osobowości kandydatów;



przeprowadzenie Assessment Centre;



diagnozowanie personelu w procesie awansu wewnętrznego.

Diagnozowanie w psychologii

Diagnozowanie w psychologii (klinicznej,

wychowawczej i penitencjarnej) - zdaniem W.

Paluchowskiego

–

proces

aktywnego

poszukiwania danych i informacji potrzebnych

podjęcia

decyzji

działaniach

zmierzających do zmiany aktualnego stanu

psychospołecznego człowieka.

W tym ujęciu diagnoza rozumiana jest szeroko

jako proces pozyskiwania i przetwarzania

informacji w celu rozwiązywania problemów

łączący zarówno podejście „psychometryczne”

(wg reguł i procedur), jak i „kliniczne” oparte

na całościowym poznaniu jednostki jako

indywidualnej istoty ludzkiej.

Efektywne doradzanie klientowi

zdaniem J. Brzezińskiego i J. Kowalika

wymaga:

1.Zaistnienia stanu dyskomfortu psychicznego

utrudniającego normalne funkcjonowanie
klienta.

2.Rozpoznanie i wyjaśnienie przyczyn

owego stanu

– diagnoza psychologiczna.

3.Udzielanie pomocy psychologicznej

adekwatnej

do wyniku diagnozy. Jej trafność przesądza o
skuteczności zabiegów korekcyjnych.

Diagnoza psychologiczna stanowi istotne

ogniwo w procesie przepływu informacji między
szeroko rozumianą praktyką społeczną a
psychologią jako nauką.

J. Brzeziński, Wymiary przestrzeni diagnostycznej, [w:]

Psychologiczne i psychometryczne problemy diagnostyki
psychometrycznej, UAM, Poznań 1993.

Modele diagnozy psychologicznej

Mając  na  uwadze  cel  diagnozy,  stosunek  do
pacjenta,  poziom  aktywności  diagnosty  i  stosunek
diagnozy  do  terapii,  można  wyodrębnić  trzy
podstawowe modele diagnozy psychologicznej:

• nozologiczną;
• funkcjonalną;
• interakcyjną;
• systemową.

Diagnoza nozologiczna (różnicowa)

– oparta jest

na modelu medycznym i polega na rozpoznawaniu i integrowaniu
pewnej liczby symptomów oraz przypisaniu klientowi jednej z
możliwych jednostek nozologicznych.

Diagnosta postępuje, według z góry określonego algorytmu

odwołując  się  do  swej  wiedzy  o  wskaźnikach  zaburzenia  np.  wykaz
wskaźników  dyslekcji  bada  klienta  i  odpowiednim  zestawem  prób
testowych  dla  jej  ujawnienia.  Efektem  jego  pracy  jest  opracowanie
zindywidualizowanej diagnozy pacjenta.

Diagnoza funkcjonalna

Celem  tej  diagnozy  jest  opis  i  klasyfikacja  zaburzenia.
Rola  diagnosty  jest  bardziej  założona  i  polega  na
rozpoznaniu  kim  jest  klient  oraz  jakiego  rodzaju
trudności  adaptacyjne  ujawnia.  Podobnie  jak  w  modelu
diagnozy nozologicznej diagnosta

dominuje na klientem

oraz osobami reprezentującymi jego interesy.

W efekcie zdarza się, że zalecenia specjalisty mogą
spotkać się z brakiem zrozumienia ze strony badanego i
jego otoczenia.
Na przykład matka uważa, że nie ma potrzeby, aby jej
dziecko

uczestniczyło

specjalnych

zajęciach

terapeutycznych  ponieważ  z  każdym  dzieckiem  są
problemy i nie należy przesadzać”. A nauczyciel mający
wykonywać  zalecenia  psychologa  traktuje  je  jako
niezrozumiałe i niewykonalne.

Diagnoza interakcyjna

W diagnozie interakcyjnej –

diagnosta pełni

rolę pośrednika, konsultanta lub doradcy

pomiędzy

środowiskiem

społecznym

badaną jednostką. A jego aktywność nie

ogranicza się tylko do aktywności poznawczej
Diagnosta stara się dotrzeć do środowiska

pacjenta, aby włączyć je w działania

terapeutyczne. Problem rozwiązywany jest na

drodze negocjacji i definiowany jest wspólnie

przez diagnostę i pacjenta oraz jego

opiekunów w sposób dla nich przystępny,

wspólnie poszukują dróg jego rozwiązywania.

Jest to bardziej niż w poprzednich modelach

diagnoz, diagnoza dla pacjenta.

Systemowy model diagnozy

W modelu systemowym

- zakłada się, że nie

można  zrozumieć  zachowań  jednostkowych,
zwłaszcza  tych  zaburzonych  bez  poznania
praw  regulujących  funkcjonowanie  całego
systemu  rodzinnego  pacjenta  i  odkrycia
zależności  między  występującymi  u  dziecka
objawami  indywidualnymi  a  zachowaniami
pozostałych członków rodziny.
  Rezygnuje się przy tym najczęściej z badań
  indywidualnych  i  analizy  intrapsychicznych
źródeł  zaburzenia,  bazując  na  aktualnej
obserwacji  wzajemnych  zachowań  członków
systemu np. rodziny.

Ogólny model postępowania

diagnostycznego

Określenie problemu.

Sformułowanie hipotez lub hipotezy.

Weryfikacja hipotez.

Uogólnienie wyników badania.

Opracowanie wniosków dla praktyki.

Transpozycja w/w etapów postępowania
badawczego na praktykę diagnostycznych
działań

psychologa

prowadzi

uogólnionej struktury diagnozy, będącym
pewnym schematem normatywnym i tym
samym

wytycza

kolejność

działań

psychologa lub pedagoga.

Struktura procesu diagnozy

psychologicznej

Zebranie wstępnych danych o pacjencie

(dane

biograficzne,

informacje

środowisk

wychowawczych).

Sformułowanie problemu pacjenta

(określenie

trudności oraz wstępnej hipotezy) .

Określenie

zadania

diagnostycznego

–

sprecyzowanie problemu, oczekiwań rodziców lub

instytucji np. modyfikacje zachowań czy prognoza

osiągnięć.

Gromadzenie danych weryfikujących hipotezy

diagnostyczne

(dane z : obserwacji, rozmów,

testów

jakościowych

np.

rysunek.

rodziny,

ilościowych np. Rorschach.

Wyniki

badania

diagnostycznego

(opis,

interpretacja , interwencja).

Czynniki wpływające na trafność diagnozy

Diagnoza

jest procesem przebiegającym w

kontekście społecznym, należy ją rozpatrywać z
punktu widzenia interakcji między osobą badaną i
badającym. Wynik diagnozy zależy od takich
czynników związanych z osobą badaną jak:

• Motywacja

– rozumienie lub nie powodu/przyczyny

znalezienia się w danej sytuacji,

•

Postrzeganie

wymagań sytuacji badania -

• Lęk przed oceną

- gdyż uruchamia różne

mechanizmy obronne i strategie autoprezentacji.

Źródłem błędów i nietrafności diagnozy może

być  przyjmowana  przez  diagnostę  przestrzeń
psychologiczna  rozumiana  jako  układ  zmiennych,
koncepcji,  teorii  na  których  można  opisywać
osoby badane.

DIAGNOZA PEDAGOGICZNA

Diagnoza

pedagogiczna

jest

procesem

przetwarzania informacji ukierunkowanym na

rozwiązywanie problemów edukacyjnych, a nie na

tylko

rejestrowaniem

zachowań.

Struktura

diagnozy pedagogicznej jest bardzo zbliżona do

struktury diagnozy psychologicznej.
Zainteresowania pedagogiki koncentrują się na

prawidłowości przebiegu procesu wychowania, zaś

psychologii na procesach:



rozwoju umysłowego,



emocjonalnego,



działaniowego,



analizie struktury osobowości (testy projekcyjne),



analizie różnic indywidualnych ( testy

psychometryczne).

Specyfika diagnozy pedagogicznej

Nie koncentruje się na dogłębnej analizie
różnic indywidualnych.

Test nie jest traktowany w pedagogice jako
najistotniejsza metoda badań.

Obserwacja,

wywiad,

socjometria

czy

eksperyment

pedagogiczny

nie

są

traktowane jako gorsze mniej wartościowe
niż testy psychologiczne.

Testy

pedagogiczne

głównie testy

wiadomości,    umiejętności  i  postaw,  które
znajdują  zastosowanie  w  diagnostyce
dydaktyczno-wychowawczej.

Trzy aspekty diagnozy

pedagogicznej

Diagnostyka dydaktyczno-

wychowawcza.

Diagnostyka opiekuńcza.

Diagnostyka w wychowaniu

resocjalizacyjnym.

Diagnostyka dydaktyczno-

wychowawcza

Diagnoza

dydaktyczno-wychowawcza

polega

rozpoznawaniu sytuacji dydaktycznej i wychowawczej ucznia,

zwłaszcza zmian, jakie w nim zachodzą pod wpływem

oddziaływania pedagogicznego.

Procesu uczenia się obejmują następujące elementy :

Wstępne przygotowanie poznawcze

– obejmuje

wiadomości i umiejętności posiadane przez uczącego się

na „starcie”, kompetencje warunkujące możliwości

przyswajania wiedzy.

Wstępną motywacja

- chęć uczenia się.

Warunki kształcenia

– ekonomiczne i społeczne

otoczenie uczącego się, a szczególnie jakość nauczania,

organizacja kontaktu ucznia z treściami nauczania.

Osiągnięcia poznawcze

– ocena poziomu wiedzy i

umiejętności ucznia w sytuacjach zadaniowych. Testy

osiągnięć szkolnych a sprawdziany.

Osiągnięcia motywacyjne

– motywacja warunkuje chęć

uczenia się i w dużym stopniu zależy od nauczyciela, jest

ważna w procesie diagnozowania powodzeń szkolnych.

Diagnostyka opiekuńcza

Diagnostyka opiekuńcza to inaczej diagnoza potrzeb

opiekuńczych jest wielostronnym procesem o charakterze

poznawczym, społecznym i praktycznym uwzględniającym

różnorodność potrzeb jednostek i grup społecznych oraz

czynniki zakłócające ich samodzielne zaspokajanie i

regulowanie.

Podstawowe potrzeby opiekuńcze i jednocześnie

czynniki

zakłócające

zaspokajanie potrzeby związane są najczęściej z:



funkcjonowaniem rodziny

- błędy w procesie wychowania i

socjalizacji , sieroctwo, brak dostatecznej opieki ze strony

rodziców;



działalnością szkoły

– wadliwa organizacja funkcjonowania

szkoły, niepowodzenia szkolne, przemoc, konflikty z

nauczycielami itp.;



z aktywnością człowieka w środowisku

– brak organizacji

wypoczynku, nieprawidłowe relacje dziecka ze środowiskiem

rówieśniczym, niedostosowanie społeczne, brak integracji

niepełnosprawnych;



właściwościami organizmu jednostki

– niepełnosprawność,

zagrożenia zdrowia, wadliwy tryb życia, przejściowe stany

zaburzeń rozwojowych.

Diagnostyka w wychowaniu

resocjalizacyjnym

Diagnostyka pedagogiki resocjalizacyjnej opiera się na

diagnozie opracowywanej dla potrzeb wychowania

resocjalizacyjnego osób nieprzystosowanych społecznie.

Diagnoza obejmuje w tym przypadku identyfikację, opis

i wyjaśnienie poszczególnych dysfunkcji w adaptacji

społecznej jednostki i jej zaburzeniach.

Służy ona zaprojektowaniu właściwych oddziaływań

profilaktycznych, wychowawczych i terapeutycznych

Zawężanie procesu gromadzenia danych w diagnozie

pedagogicznej przeprowadzanej w poradni głównie do

stosowania testów wiadomości i umiejętności jest

podejściem niekorzystnie zubażającym tę diagnozę.

Dlatego też pedagog stara się przede wszystkim

dostrzegać człowieka, któremu usiłuje pomóc w

płaszczyźnie opiekuńczej, dydaktycznej i wychowawczej.

Heurystyczny model funkcjonowania

człowieka

System regulacji

społeczno-

kulturowej

Role

społeczne

Postawy

Potrzeby ludzkie

Zachowani
a

System regulacji

społeczno-

biologicznej

Źródło: L. Pytka, Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia
teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne, APS, Warszawa 2005, s. 14.

Kryteria przystosowania wg L. Pytki

Kryterium

Treść kryterium

Biologiczne

Zachowanie egzystencji

Medyczno-
psychiatryczne

Zdrowie psychiczne i fizyczne brak
zaburzeń funkcjonalnych

Psychologiczne

Optymalne sposoby redukcji napięć
wewnętrznych, poczucie szczęścia i
zadowolenia

Interakcyjne

Właściwe reagowanie na bodźce
zewnętrzne (fizyczne i społeczne).
Umiejętność przeciwstawiania się
wpływowi niekorzystnych czynników
biopsychicznych, środowiskowych i
sytuacyjnych

Społeczne

Zgodność postępowania z powszechnie
akceptowanymi wzorcami i normami

Pedagogiczne

Dążenie do samorealizacji, autonomii,
samowychowania i rozwoju.

Przystosowanie jako funkcja

homograficzna

wg L. Pytki

Akomodac
ja

Asymilacja

Obszar optymalnego
funkcjonowania

Document Outline