Profilaktyka chorób zakaźnych

Profilaktyka chorób zakaźnych polega zasadniczo na unieszkodliwieniu

źródeł zakażenia, ograniczaniu mechanizmów i dróg szerzenia,

unikaniu wytwarzaniu

lekooporności

przez drobnoustroje, wzroście

odporności populacji. Praktycznie sprowadza się to do:

- izolacji (o ile jest w ogóle konieczna) i leczeniu ludzi chorych i

nosicieli

- poddawania

kwarantannie

zwierząt, osób i mienia podejrzanego o

zakażenie

/skażenie

- izolacji, leczenia i przeprowadzania

ubojów sanitarnych

wśród

zwierząt

   kontrolowania osób pracujących z żywnością,
-  przetwarzania żywności i wody
-  kontroli epidemiologicznej ludzi, zwierząt, ujęć wody itd.
-  używania sterylnego sprzętu medycznego
-  utylizacji jednorazowego sprzętu medycznego
-  przeprowadzania zabiegów dezynfekcyjnych
-  przestrzegania

higieny

osobistej

- używania środków ochrony osobistej
- prowadzenia

szczepień

i (historycznej już)

wariolizacji

- dobierania antybiotyków na podstawie

antybiogramów

I. AIDS ( Zespół nabytego

upośledzenia odporności)



DEF:

–

Jest to zespół nabytego upośledzenia odporności spowodowany
wywołany przez wirus HIV ( ludzki wirus upośledzenia
odporności).

jest on skutkiem zakażenia przez wirus komórek

ukł.odpornościowego człowieka a przede wszystkim limfocytów
T pomocniczych, makrofagów i kom. dendrytycznych..

Czynnikiem etiologicznym

jest

wirus HIV

, należący do

rodziny Retriviridae,
podrodziny Lentivirinae,
rodzaju Lentivirus

Źródło zakażenia:

zakażony człowiek od ok.. 2 tygodni od

zakażenia do śmierci- we wszystkich stadiach i postaciach
zakażenia



Drogi szerzenia:

- ryzykowne kontakty seksualne,

- zakażona krew i preparaty

krwiopochodne,

- od matki na dziecko

( w okresie okołoporodowym i

piersią)

Zapobieganie i zwalczanie:

Unieszkodliwienie źródła zakażenia:

1. Eliminowanie osób o ryzykownych zachowaniach i

zakażonych

HIV spośród dawców krwi, nasienia, tkanek i

narządów.

2. Propagowanie abstynencji seksualnej lub

pozostawanie we

wzajemnie wiernym związku dwojga zdrowych

ludzi.

3. Informowanie kobiet zakażonych HIV o

prawdopodobieństwie

urodzenia zakażonego dziecka.

Przecięcie dróg szerzenia:

1. Stosowanie lateksowych prezerwatyw ( środek

ograniczający przenoszenie HIV)

Środki plemnikobójcze ( niszczące HIV) nie są

obecnie zalecane,

ponieważ powodują owrzodzenia w obrębie ukł.

Rozrodczego

oraz podrażnienia nabłonka pochwy, szyjki macicy

i jelita,

ułatwiającego przenoszenie HIV.

3. Leczenie innych zakażeń przenoszonych drogą

płciową-

ogranicza przenoszenie HIV.

4. Poekspozycyjna profilaktyka zakażeń HIV za

pomocą leków

przeciwretrowirusowych po ryzykownym kontakcie

seksualny/

po użyciu narzędzi do wstrzyknięć wspólnych z

osobą zakażoną

HIV.

1. Stosowanie uniwersalnych środków ostrożności i

bezpiecznych

procedur postępowania medycznego.

2. Przestrzeganie ogólnych zasad higieny w opiece

zdrowia i

wszystkich miejscach sprawowania opieki

pielęgniarskiej i

pielęgnacyjnej nad zakażanymi HIV.

Udostępnienie kobietom w ciąży i mających

zamiar zajść w

ciążę dobrowolnego poradnictwa i testowania w

kierunku

zakażenia HIV.

2. Stosowanie leków przeciwretrowirusowych

zarówno w celu

zapobiegania zakażeniu dziecka, jak i matki,

3. Prowadzenie porodu tak aby maksymalnie

ograniczyć

przeniesienie HIV na dziecko,

4. Zastępcze żywienie niemowląt- zamiast karmienia

piersią.

Zwiększenie odporności:

1. Badania nad szczepionkami zapobiegającymi

zakażeniu HIV.

2. Badania nad szczepionkami zapobiegającymi

progresji do AIDS.

Zapobieganie zakażeniom szpitalnym i ich

zwalczanie;

1. Przecięcie dróg szerzenia przez krew.

2. Profilaktyka poekspozycyjna:

- umycie skóry wodą z mydłem,

- spłukanie błon śluzowych wodą,

- szybkie ( w ciągu 1-2 h od narażenia)

podanie

AZT

, które

np. po skaleczeniu igłą 8-krotnie redukuje

częstość zakażenia,

- ekspozycja na HIV oporny za AZT-

skojarzone

leczenie

lamiwudyną i inhibitorem proteazy

II. GRUŹLICA ( Tuberculosis)

DEF: zakaźna i zaraźliwa choroba wielonarządowa, nazwa

pochodzi od łac. tuberculum- zmiany anatomicznej,

powstającej w przebiegu choroby. Ze względu na

wyniszczający chorego rozwój choroby – nazywana była

od stuleci suchotami

Czynnikiem etiologicznym-

jest

prątek gruźlicy

( Mycobacterium tuberculosis)

Źródło zakażenia:

chory na gruźlicę człowiek, bydło/inne

zwierzęta

( praktycznie- chory na gruźlicę ukł. oddechowego obficie

prątkujący, tj. taki, który wydala prątki w kropelkach

śluzu w takiej liczbie( co najmniej 10 tys./1 ml

plwociny), że w zagęszczonym i zabarwionym

preparacie plwociny prątki są widoczne pod

mikroskopem)

Drogi szerzenia:

- powietrzna ( najczęstsza),

- przez p. pokarmowy ( rzadziej)

- przez skórę i błony śluzowe- wyjątkowo.

Zapobieganie i zwalczanie:

Unieszkodliwienie źródła zakażenia:

- leczenie p/prątkowe prowadzące do trwałego

odprątkowania-

najskuteczniejsze,

- eliminacja chorego bydła,

Przecięcie dróg szerzenia zakażenia:

- higiena kaszlu i odkrztuszania ( zasłanianie ust i nosa

podczas

kaszlu- chusteczki jednorazowe)

- używanie specjalnych spluwaczek,

- wietrzenie pomieszczeń,

- odpowiednie wyciągi powietrzne,

- lampy nadfioletowe,

- dezynfekcja termiczno-chemiczna bielizny, aparatury,

powierzchni.

Zwiększenie odporności:

- mają zastosowanie wszystkie

czynniki zwiększające

naturalną

odporność organizmu

: dobre odżywienie, dobre

warunki życia,

pracy i odpoczynku.

- zwiększenie

swoistej odporności- szczepienia BCG

( początek

lat 80-te),

chronią

przede wszystkim

przed postaciami

krwiopochodnymi

tj. gruźlicze zapalenie opon m-r,

gruźlica

wielonarządowa ( skuteczność 70- 95%) –

mniej

skuteczne w zapobieganiu gruźlicy płucnej

Zapobieganie zakażeniom szpitalnym:

- hospitalizacja chorych na gruźlicę w odrębnych
pawilonach/
oddziałach,
- eliminacja kontaktu z innymi chorymi przez odrębne
trakty
poruszania się,
- lampy nadfioletowe w salach, gabinetach,
pracowniach, korytarzach,
- specjalne wyciągi powietrzne z filtrami w salach
chorych,
-zakażenia wewnątrzszpitalne; środki ochrony
osobistej: maseczki z
filtrem dla personelu i chorych

III. ODRA (Morbilli

)

DEF: ostra zakaźna i zaraźliwa choroba wirusowa,

objawiająca się typową grudkowo-plamistą wysypką,

gorączką i co najmniej jednym z następujących

objawów: kaszel, katar, nieżyt nosa, zapalenie spojówek.

Czynnikiem etiologicznym jest wirus odry

z rodzaju Morbilli virus,
z rodziny Paramyxoviridae

Źródło zakażenia

- chory człowiek

Drogi szerzenia zakażenia:

- droga kropelkowa,
- powietrzno-kropelkowa,
- bezpośredni kontakt zakażenia,
- przedmioty zanieczyszczone wydzieliną z nosa i

gardła- rzadko

Zapobieganie i zwalczanie:

Unieszkodliwienie źródła zakażenia:

- chorzy nie podlegają hospitalizacji ( wyj. wskazania
zdrowotne),
-

dzieci, które nie chorowały i nie były szczepione

mogą być

zaszczepione w ciągu pierwszych 72 h od kontaktu-

ochrona
przed zachorowaniem i zapobieganie szerzeniu
epidemii.

Przecięcie dróg zakażenia:

- nie stosuje się dezynfekcji,
- w zakładach służby zdrowia- lampy UV

Zwiększenie odporności:

- zgodnie z kalendarzem szczepień – 2 krotnie:

# I dawka – w 13-14 msc. Życia

# II dawka - w 7 r.ż.

Zamiast monoklonalnej szczepionki p/odrze można

zastosować szczepionkę skojarzoną przeciw odrze,

śwince i różyczce ( MMR)

Postępowanie w przypadku epidemii:

- ustalić źródło zakażenia, określić generację

zachorowań,

- od osób chorych- surowica do badań serologicznych

( krew po 7 dniach od wystąpienia

wysypki),

- wśród osób z kontaktu- szukamy podejrzanych o

zachorowanie i

ew. zalecić im izolacje domową

( kontakt w czasie max. zaraźliwości tj. 5 dni przed i

5 dni po

wystąpieniu wysypki)

- szczepienie dzieci ( do 15 rż) nieszczepionych lub

zaszczepionych

tylko 1 dawką( dzieci 7 –letnie i starsze),

- szczepienie w ciągu pierwszych 72 h po kontakcie z

chorym chroni

przed zachorowaniem

Zapobieganie zakażeniom szpitalnym:

- obejmuje szczepienie dużego odsetka osób w

populacji,

-sprawdzanie stanu zaszczepienia dzieci

hospitalizowanych,

-ew. uzupełnianie brakujących szczepień ( I lub II

dawki),

- izolowanie przy przyjęciu do szpitala osób z

gorączka i wysypką,

- sprawdzanie stanu odporności osób zatrudnionych

w szpitalu- ew.

ich szczepienie,

- podawanie możliwie jak najszybciej po kontakcie

odrowej

immunoglobuliny

IV. Ospa wietrzna ( Varicella et herpes

zoster)

DEF: dwie jednostki chorobowe wywołane przez ten

sam wirus- Varicella zoster ( VZV)

Ospa wietrzna-

bardzo zaraźliwa choroba wieku

dziecięcego, przebiegająca z gorączką i wysypka

pęcherzykową na skórze i błonach śluzowych

Półpasiec-

ostra choroba zakaźna występująca częściej

u dorosłych, jako miejscowy objaw nawrotu infekcji.

Czynnik etiologiczny

- wirus Varicella zoster ( VZV)

z grupy Herpesviridae

Źródło zakażenia

- chory człowiek

Drogi szerzenia zakażenia:

- droga kropelkowa,
- kontakty bezpośrednie i pośrednie,
- materiał świeżo zanieczyszczony zawartością

pęcherzyków chorego

Kontakt z chorym na półpasiec może

spowodować u osoby wrażliwej zachorowanie na

ospę wietrzną.

Zapobieganie i zwalczanie:

Unieszkodliwienie źródła zakażenia:

- izolacja chorych przez 6 dni po wystąpieniu wysypki-

mało skuteczna ( przenoszenie wirusa droga

kropelkową),

Przecięcie dróg zakażenia;

- przestrzeganie zasad higieny,

- pranie i mycie przedmiotów zanieczyszczonych

wydzielinami z

gardła, nosa i wykwitów skórnych,

nie stosuje się dezynfekcji środkami chemicznymi.

Zwiększenie odporności:

a) uodpornienie czynne:

- żywa atenuowana szczepionka, stosowana do

uodpornienia:

# osób zdrowych,

# dzieci ( 12- 18 m-ca życia)

# starszych dzieci, dorosłych

# osób z wysokiego ryzyka tzn.dzieci

poddawanych

immunoterapii, chemioterapii ( zwł. Przy

OBL),

członków ich rodzin,

# wrażliwych kobiet w wieku rozrodczym, nie

będących w

ciąży,

# personelu szpitalnego: oddziałów

pediatrycznych,

nauczycieli.

W Polsce od XII.1999r. – zarejestrowana jest

Szczepionka Varilix

b) uodpornienie bierne:

Hiperimmunizowana immunoglobulina

przeciw ospie

wietrznej ( Varicella – Zoster Globulin -

VZIG)

podana w ciągu 96h po ekspozycji zapobiega lub

łagodzi objawy kliniczne choroby, szczególnie

zalecana:

- chorym na białaczkę,

- innym osobom poddawanym immunosupresji,

- mającym kontakt z chorymi na ospę wietrzna i

półpasiec,

- noworodkom, których matki zachorowały 5 dni

przed i 2 dni po

porodzie,

- wcześniakom z udowodnionym kontaktem

pourodzeniowym -

zwł. z niska urodzeniową masa ciała ( 1000g)

Postępowanie w przypadku epidemii:

- ochrona osób z gr. ryzyka,

- przestrzeganie zasad higieny,

- zwolnienie dzieci chorych z zajęć szkolnych

do 7 dni od

pojawienia się wykwitów,

- szczepionka do 72 h po kontakcie

gr. wysokiego

ryzyka

- immunoglobuliny do 96 h po kontakcie

# izolacja chorych,

# częste wietrzenie pomieszczeń,

# osoby wrażliwe na zakażenie- unikani kontaktu z

pacjentami od

10-21 dni po ekspozycji

# przestrzeganie zasad higieny.

V. DUR BRZUSZNY (Typhus abdominalis)

DEF;

zachorowanie wywołane pałeczką duru brzusznego

( Salmonella

Typhi)

Czynnik etiologiczny

- Salmonella Typhi

pałeczka G (-), należąca do serologicznego typu D,
pałeczek z rodzaju Salmonella enterica.

Źródła zakażenia:

- chory człowiek ( wydala 10 x więcej pałeczek niż nosiciel)
- zakażony bezobjawowo,
- nosiciel ( częściej wydalają pałeczki z kałem niż z
moczem)

Drogi szerzenia:

- woda i żywność zakażone wydalinami zakażonych

ludzi,

szczególnie produkty białkowe- mleko i jego

przetwory-

namnażanie w nich pałeczek.

- epidemie wodne: awarie sieci wodociągowo-

kanalizacyjnej

- bezpośrednie ( fekalno-oralne) w środowisku

zamkniętym lub otoczeniu stałych nosicieli.

Zapobieganie i zwalczanie:

Unieszkodliwienie źródła zakażenia:

- izolacja i leczenie chorych w szpitalu zakaźnym

( wypis po 14 dniach od

↓

temp. i po co najmniej

3 bad. na

nosicielstwo)

- wykrywanie chorych i nosicieli ( bad. okresowe w

pracy)

- nadzór epidemiologiczny SSE nad:

-ozdrowieńcami- przez 3 m-ce,

- nosicieli tymczasowych- przez 1 rok,

- nosicielami stałymi-przez cały okres

nosicielstwa i 1 r. po ustaniu wydalania

Przecięcie dróg zakażenia:

- w otoczeniu chorego dezynfekcja preparatami z

czynnym chlorem

wydalin i przedmiotów zanieczyszczonych

wydalinami,

- filtrowanie, chlorowanie wody i nadzór sanitarny nad

zaopatrzeniem

w wodę do picia i do potrzeb gospodarskich,

- sanitarne usuwanie ścieków, likwidacja otwartych

śmietnisk,

odmuszanie,

- nadzór sanitarny nad żywnością, zwłaszcza mlekiem i

jego

przetworami podczas produkcji, transportu i

sprzedaży,

- oświata zdrowotna dotycząca higieny osobistej i

przygotowywania

posiłków

Zwiększanie odporności:

- tylko uodpornianie czynne szczepionką p/durowi

brzusznemu

- w Polsce są zarejestrowane 2 szczepionki:

# monowalentna formolowo-fenolowa,

# skojarzona z anatoksyną tężcową – podwójna

TyTe

Cykl szczepień;

# szczepienia podstawowe

tj. 2 dawki w odstępie 1

m-ca i trzecia po 1 roku.

# Szczepienia przypominające

- pojedyncze dawki co

3-5 lat

( 0,5 ml sc

dorosłym i dzieciom)

Postępowanie w przypadku epidemii:

- masowe szczepienia na terenie zagrożonym

epidemią,

- rozpoznanie epidemii- określenie czynnika i jego

typu fagowego,

- wyszukanie zgłoszonych przypadków zachorowań i

ich badanie,

- kliniczna analiza wszystkich przypadków i

określenie między nimi

związków etiologicznych,

- zebranie danych demograficznych o terenie

( zaopatrzenie w \

żywność i wodę)

- przeprowadzenie badań retrospektywnych w celu

określenia

rodzaju nośnika.

Zapobieganie zakażeniom szpitalnym i ich

zwalczanie:

- odseparowywanie stałych nosicieli od pacjentów w

warunkach

umożliwiających utrzymanie higieny osobistej,

- mycie rak i przestrzeganie zasad aseptyki podczas

pielęgnacji

pacjentów,

- stosowanie metod diagnostycznych i leczniczych,

zapobiegających

zakażeniu środowiska szpitalnego,

- w razie izolacji szczepu S. Typhi od innego pacjenta-

identyfikacja

typu bakteriofagowego i wykonanie antybiogramu.

VI. Wirusowe zapalenie wątroby typu B

( WZW B)

DEF:
WZW B- jest chorobą powodowana przez pierwotnie

hepatropowy HBV.

Czynnik etiologiczny:

- wirus zapalenia wątroby B ( HBV)-

= wirus DNA z rodziny

Hepadnaviridae

Źródło zakażenia

człowiek

Drogi zakażenia:
1- naruszenie ciągłości tkanek i wprowadzenie krwi

zakażonej HBV:

# medyczne( przetaczanie krwi, przeszczepy tkanek i

narządów, niesterylny sprzęt medyczny- strzykawka/igła do
iniekcji)

# niemedyczne (narkotyki dożylne, tatuowanie)

# przypadkowe ( np.wprowadzenie zakażonej krwi

przez skórę/

bł. śluzowe, owady ssąco-kłujące np.;

wprowadzenie krwi lub

surowicy podczas pipetowania)

2. ścisły kontakt np. seksualny, szczególnie homo-

3. wertykalne od otoczenia- od matki na płód lub

małe dziecko

( akcja porodowa, ok. poporodowy i

pielęgnacja)

pielęgnacja)
DO ZAKAŻENIA PRZEZ NIEUSZKODZONE
LOŻYSKO RACZEJ NIE DOCHODZI.

Zapobieganie i zwalczanie:
Unieszkodliwienie źródła zakażenia:

- obowiązkowa hospitalizacja chorych w oddziałach
zakaźnych i
szpitalach obserwacyjno-zakaźnych,
- wykluczenie spośród dawców krwi, tkanek,
narządów:

# chorych i podejrzanych o zakażenie HBV
# pracujących na oddziałach hemodializy
# oddziałach zakaźnych,
# poradniach hepatologicznych

zawieszenia jako krwiodawcy na 12 m-cy osób:

# u których stwierdzono ślady po

wielokrotnych, świeżych

wkłuciach,

# które poddały się tatuowaniu/ ew. innemu

zabiegowi,

# po opuszczeniu zakładów karnych,

# które były w ścisłym kontakcie z chorym na

WZW lub na

żółtaczkę niewiadomego pochodzenia.

Przecięcie dróg zakażenia:

- aseptyczne działanie personelu z zakładach służby

zdrowia,

- dobry stan sanitarny,

- stosowanie sprzętu jednorazowego użytku lub

wysterylizowanego

(wielokrotnego użytku).

Zwiększenie odporności:

- sztuczne uodpornienie czynne i bierne

Uodpornianie czynne:

Schemat 3 dawek: 0 –1 – 6 miesięcy

Schemat 4 dawek; 0 – 1 – 2 – 12 miesięcy

Schemat szybkiej odporności: 0 – 7 – 21 dni i

12 miesięcy

Podstawowe szczepienie

↑

miana p/ciał powyżej

poziomu ochronnego czyli

↑

10 jm /l

Obowiązujący kalendarz szczepień:

Szczepienie obowiązkowe ( bezpłatne)

1 rż

wg schematu: 0 – 1 – 6 m-c,

I dawka –1 dzień życia w ciągu pierwszych 12 h

14 rż

wg schematu : 0 –1 –6 m-cy

w grupach ryzyka:

pracownicy służby zdrowia

studenci akademii medycznych, uczniowie szkół

medycznych

osoby przewlekle chore i z zaburzeniami

odporności

dializowani-

podwójna dawka szczepień

Uodpornienie bierne:

immunoglobulina anty-HBs- po ekspozycji na

zakażenie HBS

- pracownicy służby zdrowia,

- dzieci urodzone przez matki zakażone HBS

jednocześnie; immunoglobulina + pierwsza dawka

szczepionki

dawka: 1- 2 ml dla dzieci

dawka : 3 ml dla dorosłych

Postępowanie w przypadku epidemii:

- dochodzenie epidemiologiczne w przypadku 2 lub

więcej

zachorowań w związku ze wspólną ekspozycją

- możliwie wczesne wykrywanie zachorowań,

- zwiększenie stosowania sprzętu jednorazowego

użytku,

- poprawa techniki i kontrola sterylizacji sprzętu

medycznego,

- zaostrzenie nadzoru nad pobieraniem i stosowaniem

preparatów

krwiopochodnych,

- uzupełnienie szczepień osób z grup ryzyka.

Zapobieganie zakażeniom szpitalnym i ich

zwalczanie:

Kompleksowa eliminacja i likwidacja czynników

sprzyjających szerzeniu się zakażenia:

- poprawa i utrzymanie dobrego stanu sanitarnego

zakładów służby

zdrowia,

- przestrzeganie zasad higienicznego i aseptycznego

postępowania w

czasie pracy,

-dostateczne ilości sprzętu do naruszania tkanek o

skomplikowanej

budowie np. endoskopy, kątnice stomatologiczne,

- dostateczne ilości sprzętu jednorazowego użytku,

- wymiana sterylizatorów temperaturowych na

autoklawy działające

ciepłem wilgotnym w warunkach podwyższonego

ciśnienia,

- uodparnianie czynne grup wysokiego ryzyka,

- uodparnianie bierne osób eksponowanych na

zakażenia, zwł. Nie

szczepionych

VII. GRYPA ( Influenza)

DEF:

ostra, bardzo zakaźna choroba, ze szczególnym
powinowactwem do ukł. oddechowego, szerząca się
droga kropelkową i powodująca cykliczne epidemie i
pandemie. Ta ostatnia cecha odróżnia grypę od
podobnych klinicznie zachorowań wywołanych
wirusami paragrypy, adenowirusami i wirusami ECHO

Czynnik etiologiczny:

wirus grypy należący do

rodziny Orthomyxoviridae, podzielonej na 2 rodzaje:
pierwszy: wirus grypy a i B
drugi: wirus grypy C

Źródło zakażenia:

- człowiek chory,

- zdrowy nosiciel.

Drogi szerzenia:

- zakażenie droga kropelkową ( aerozol śluzu

zawierającego wirusy),

- kontakt bezpośredni ze sztućcami, naczyniami,

przedmiotami

zanieczyszczonymi wydzielinami ukł. oddechowego

zakażonego

Zapobieganie i zwalczanie;

Unieszkodliwienie źródła zakażenia:

- izolacja domowa chorych,

konieczność leżenia w

czasie kilku dni

występowania objawów ( głównie dzieci, młodzież,

grupy ryzyka,

osoby mogące zakażać większa populację),

Przecięcie dróg zakażenia;

- izolacja chorych,

- wzmożona higiena przy kaszlu, kichaniu, mówieniu,

- wietrzenie pomieszczeń.

Zwiększenie odporności;

- czynne uodpornianie w grupach ryzyka

( szczepionki są weryfikowane co roku i przygotowane

tak aby były skuteczne przeciw aktualnie

dominującemu szczepowi wirusa)

# dorośli-

szczepieni 1 dawką

# małe dzieci –

dawka podzielona w odstępie 4

tygodni

Odporność utrzymuje się zwykle ok.. 4 –6 m-cy

( ochrona w sezonie epidemicznym)

Postępowanie w przypadku epidemii:

- możliwie szybka diagnostyka wirusologiczna,

- ograniczenie kontaktów, zjazdów, odwiedzin

szpitalnych

- zawieszenie zawieszenie szkolnych i studenckich,

- rygorystyczna ochrona miejsc hospitalizacji osób

przewlekle chorych

i leczonych immunosupresją,

- wzmożona informacja i promocja zachowań

pozwalających na

ograniczenie skutków epidemii.

Document Outline