Ekonomia
Ekonomia
ćwiczenia
ćwiczenia
Finanse publiczne
Finanse publiczne
Ekonomia
Ekonomia
ćwiczenia
ćwiczenia
Finanse publiczne
Finanse publiczne
Rola państwa w
Rola państwa w
gospodarce
gospodarce
Potrzeba występowania sektora
Potrzeba występowania sektora
publicznego wypływa przede wszystkim z
publicznego wypływa przede wszystkim z
niedoskonałości rynku,
niedoskonałości rynku,
które ujawniają się
które ujawniają się
m.in. w:
m.in. w:
zaspokojeniu potrzeb ludności w zakresie
zaspokojeniu potrzeb ludności w zakresie
dóbr i usług (rolą państwa jest tu
dóbr i usług (rolą państwa jest tu
zapewnienie dostępności do dóbr
zapewnienie dostępności do dóbr
publicznych)
publicznych)
podziale dochodów
podziale dochodów
braku stabilności w zatrudnieniu i cenach
braku stabilności w zatrudnieniu i cenach
Sektor publiczny a sektor
Sektor publiczny a sektor
prywatny
prywatny
Zakres podmiotowy:
Zakres podmiotowy:
państwo, samorządy
państwo, samorządy
Kryterium
Kryterium
podejmowania decyzji
podejmowania decyzji
nie jest mechanizm
nie jest mechanizm
rynkowy
rynkowy
Punktem wyjścia dla
Punktem wyjścia dla
podejmowania decyzji
podejmowania decyzji
jest wielkość
jest wielkość
wydatków
wydatków
Zakres podmiotowy:
Zakres podmiotowy:
gospodarstwa domowe,
gospodarstwa domowe,
przedsiębiorstwa
przedsiębiorstwa
Podejmując decyzje
Podejmując decyzje
ekonomiczne podmioty
ekonomiczne podmioty
kierują się
kierują się
mechanizmami
mechanizmami
rynkowymi
rynkowymi
Podstawą rachunku
Podstawą rachunku
ekonomicznego są
ekonomicznego są
dochody
dochody
Pojęcie finansów
Pojęcie finansów
Proces gromadzenia i rozdziału zasobów
Proces gromadzenia i rozdziału zasobów
pieniężnych, którymi dysponują prywatne
pieniężnych, którymi dysponują prywatne
i publiczne podmioty gospodarcze
i publiczne podmioty gospodarcze
Cechą wyróżniającą finanse spośród
Cechą wyróżniającą finanse spośród
zjawisk gosp. jest ich pieniężny charakter.
zjawisk gosp. jest ich pieniężny charakter.
Nie wszystkie jednak zjawiska pieniężne
Nie wszystkie jednak zjawiska pieniężne
są zjawiskami finansowymi – tylko te
są zjawiskami finansowymi – tylko te
które związane z ruchem czy przepływem
które związane z ruchem czy przepływem
pieniądza np. zapłata za towary i usługi,
pieniądza np. zapłata za towary i usługi,
wynagrodzenie za pracę
wynagrodzenie za pracę
Klasyfikacja zjawisk
Klasyfikacja zjawisk
finansowych
finansowych
Kryterium przedmiotowe
Kryterium przedmiotowe
(rodzaje
(rodzaje
przepływów ze względu na ich rolę w
przepływów ze względu na ich rolę w
gospodarce):
gospodarce):
–
Przychody i wydatki ekwiwalentne
Przychody i wydatki ekwiwalentne
–
Przepływy transferowe
Przepływy transferowe
–
Przepływy związane z usługami
Przepływy związane z usługami
finansowymi
finansowymi
Klasyfikacja zjawisk
Klasyfikacja zjawisk
finansowych cd.
finansowych cd.
Przychody i wydatki ekwiwalentne
Przychody i wydatki ekwiwalentne
Istotą ich jest wzajemne, ekwiwalentne
Istotą ich jest wzajemne, ekwiwalentne
powiązanie wydatku pieniężnego jednego
powiązanie wydatku pieniężnego jednego
podmiotu ze świadczeniem towarów,
podmiotu ze świadczeniem towarów,
usług bądź pracy przez inny podmiot
usług bądź pracy przez inny podmiot
Regulowane przez mechanizm rynkowy,
Regulowane przez mechanizm rynkowy,
zakłócany jednak przez działanie
zakłócany jednak przez działanie
państwa (płaca minimalna, preferencyjne
państwa (płaca minimalna, preferencyjne
ceny, podatki)
ceny, podatki)
Klasyfikacja zjawisk
Klasyfikacja zjawisk
finansowych cd.
finansowych cd.
Płatności (przychody i wydatki)
Płatności (przychody i wydatki)
transferowe:
transferowe:
Przepływy pieniężne bez wzajemnego
Przepływy pieniężne bez wzajemnego
świadczenia (lub świadczenia nie mają równej
świadczenia (lub świadczenia nie mają równej
wartości) ze strony podmiotu otrzymującego
wartości) ze strony podmiotu otrzymującego
środki pieniężne od innego podmiotu
środki pieniężne od innego podmiotu
Mają charakter redystrybucyjny
Mają charakter redystrybucyjny
Wykorzystywane do korygowania dochodów i
Wykorzystywane do korygowania dochodów i
wydatków
wydatków
Nie są regulowane przez rynek lecz przez
Nie są regulowane przez rynek lecz przez
normy prawne ustalane przez podmioty
normy prawne ustalane przez podmioty
publiczne
publiczne
Finanse publiczne
Finanse publiczne
Finanse publiczne obejmują:
Finanse publiczne obejmują:
gromadzenie i wydatkowanie
gromadzenie i wydatkowanie
środków publicznych
środków publicznych
finansowanie potrzeb pożyczkowych
finansowanie potrzeb pożyczkowych
państwa i samorządu terytorialnego
państwa i samorządu terytorialnego
zarządzanie długiem publicznym
zarządzanie długiem publicznym
zaciąganie zobowiązań
zaciąganie zobowiązań
angażujących środki publiczne
angażujących środki publiczne
Cechy finansów
Cechy finansów
publicznych
publicznych
Związane są z realizacją interesu
Związane są z realizacją interesu
publicznego
publicznego
Dochody publiczne pochodzą w znacznej
Dochody publiczne pochodzą w znacznej
mierze z danin publicznych (podatki i
mierze z danin publicznych (podatki i
opłaty) a więc cechuje je w tym przypadku
opłaty) a więc cechuje je w tym przypadku
przymusowość i nieekwiwalentność (nie
przymusowość i nieekwiwalentność (nie
ma związku równowartościowego między
ma związku równowartościowego między
świadczeniami)
świadczeniami)
Wydatki publiczne to z kolei przewaga
Wydatki publiczne to z kolei przewaga
wydatków transferowych nad
wydatków transferowych nad
ekwiwalentnymi
ekwiwalentnymi
Źródła dochodów
Źródła dochodów
publicznych
publicznych
1.
1.
Źródła o charakterze bezzwrotnym:
Źródła o charakterze bezzwrotnym:
własna działalność gospodarcza
własna działalność gospodarcza
opodatkowanie podmiotów
opodatkowanie podmiotów
zewnętrznych wobec władz publicznych
zewnętrznych wobec władz publicznych
opłaty i składki pobierane przez władze
opłaty i składki pobierane przez władze
publiczne
publiczne
2. Źródła o charakterze zwrotnym:
2. Źródła o charakterze zwrotnym:
pożyczki wewnętrzne
pożyczki wewnętrzne
pożyczki zewnętrzne
pożyczki zewnętrzne
wpływy ze sprzedaży państwowych i
wpływy ze sprzedaży państwowych i
samorządowych papierów
samorządowych papierów
wartościowych (obligacji)
wartościowych (obligacji)
Przeznaczenie wydatków
Przeznaczenie wydatków
publicznych
publicznych
Wydatki publiczne mogą być przeznaczone na:
Wydatki publiczne mogą być przeznaczone na:
finansowanie rozwoju społ-gosp. kraju i rozwoju
finansowanie rozwoju społ-gosp. kraju i rozwoju
lokalnego (np. infrastruktura)
lokalnego (np. infrastruktura)
pokrywanie strat i dofinansowywanie działalności
pokrywanie strat i dofinansowywanie działalności
przedsiębiorstw sektora publicznego
przedsiębiorstw sektora publicznego
subwencjonowanie gospodarstw domowych
subwencjonowanie gospodarstw domowych
pokrywanie kosztów świadczenia usług
pokrywanie kosztów świadczenia usług
społecznych (socjalno-kulturalnych), które są
społecznych (socjalno-kulturalnych), które są
rozdzielane bezpłatnie lub za częściową
rozdzielane bezpłatnie lub za częściową
odpłatnością
odpłatnością
zapewnienie bezpieczeństwa wewn. i zewn. kraju
zapewnienie bezpieczeństwa wewn. i zewn. kraju
utrzymanie aparatu państwowego i
utrzymanie aparatu państwowego i
samorządowego wraz z wymiarem sprawiedliwości
samorządowego wraz z wymiarem sprawiedliwości
obsługę długu publicznego
obsługę długu publicznego
Budżet państwa
Budżet państwa
Budżet jest planem finansowym
Budżet jest planem finansowym
państwa, zestawiającym dochody i
państwa, zestawiającym dochody i
wydatki w roku kalendarzowym,
wydatki w roku kalendarzowym,
uchwalanym w formie ustawy
uchwalanym w formie ustawy
określającej źródła dochodów i
określającej źródła dochodów i
wydatków.
wydatków.
Funkcjonowanie budżetu
Funkcjonowanie budżetu
zdeterminowane jest następującymi
zdeterminowane jest następującymi
przepisami prawnymi: Konstytucją RP,
przepisami prawnymi: Konstytucją RP,
ustawą o finansach publicznych, ustawą
ustawą o finansach publicznych, ustawą
budżetową, ustawami podatkowymi,
budżetową, ustawami podatkowymi,
ustawami okołobudżetowymi
ustawami okołobudżetowymi
Podatek
Podatek
Podatek
Podatek
– ciężar, który ponoszą
– ciężar, który ponoszą
podmioty istniejące poza państwem
podmioty istniejące poza państwem
(lub innym związkiem
(lub innym związkiem
publicznoprawnym) na rzecz tego
publicznoprawnym) na rzecz tego
państwa (lub innego związku
państwa (lub innego związku
publicznoprawnego)
publicznoprawnego)
Cechy podatków
Cechy podatków
Forma
Forma
pieniężna
pieniężna
– pozwala odróżnić je
– pozwala odróżnić je
od innych danin publicznych, jak na
od innych danin publicznych, jak na
przykład świadczeń w naturze
przykład świadczeń w naturze
Przymusowy
Przymusowy
charakter
charakter
– nakładane są
– nakładane są
i pobierane na mocy uprawnień
i pobierane na mocy uprawnień
władczych organów państwa, w związku z
władczych organów państwa, w związku z
tym mogą być egzekwowane z
tym mogą być egzekwowane z
zastosowaniem przymusu
zastosowaniem przymusu
Bezzwrotność
Bezzwrotność
– oznacza, że kwoty
– oznacza, że kwoty
pobranych podatków nie podlegają
pobranych podatków nie podlegają
zwrotowi podatnikom
zwrotowi podatnikom
Cechy podatków
Cechy podatków
Nieodpłatność
Nieodpłatność
– w zamian za
– w zamian za
wniesione podatki nie przysługuje
wniesione podatki nie przysługuje
podatnikom żadne świadczenie
podatnikom żadne świadczenie
wzajemne ze strony państwa (nie
wzajemne ze strony państwa (nie
dotyczy opłat)
dotyczy opłat)
Ogólność
Ogólność
– oznacza, że podatki są
– oznacza, że podatki są
nakładane i pobierane na jednolitych
nakładane i pobierane na jednolitych
zasadach, z zastosowaniem
zasadach, z zastosowaniem
określonych przepisów. Podatki nie
określonych przepisów. Podatki nie
mogą być indywidualnie określane
mogą być indywidualnie określane
Elementy techniki
Elementy techniki
podatkowej
podatkowej
Elementy techniki podatkowej
Elementy techniki podatkowej
(budowy podatku):
(budowy podatku):
Podmiot podatku
Podmiot podatku
Przedmiot podatku
Przedmiot podatku
Podstawa opodatkowania
Podstawa opodatkowania
Stawki i skale podatkowe
Stawki i skale podatkowe
Zwolnienia i ulgi podatkowe
Zwolnienia i ulgi podatkowe
Podmiot podatku
Podmiot podatku
Podmiot czynny
Podmiot czynny
– państwo lub inny
– państwo lub inny
związek publicznoprawny uprawniony do
związek publicznoprawny uprawniony do
nakładania i pobierania podatków
nakładania i pobierania podatków
Podmiot bierny
Podmiot bierny
– podmiot, na który
– podmiot, na który
podatek został nałożony
podatek został nałożony
Na
Na
obowiązek podatkowy
obowiązek podatkowy
składa się
składa się
zarówno ponoszenie ciężaru
zarówno ponoszenie ciężaru
podatkowego, jak i obowiązki
podatkowego, jak i obowiązki
proceduralne związane z zapłatą podatku
proceduralne związane z zapłatą podatku
Podatnik
Podatnik
– podmiot, który ponosi ciężar
– podmiot, który ponosi ciężar
podatkowy
podatkowy
Płatnik
Płatnik
– podmiot, który dokonuje zapłaty
– podmiot, który dokonuje zapłaty
podatku
podatku
Przedmiot podatku
Przedmiot podatku
Rzeczy, zdarzenia lub zjawiska, z
Rzeczy, zdarzenia lub zjawiska, z
którymi wiąże się obowiązek
którymi wiąże się obowiązek
podatkowy
podatkowy
Przykłady: nieruchomość,
Przykłady: nieruchomość,
otrzymanie spadku, osiąganie
otrzymanie spadku, osiąganie
dochodu
dochodu
Podstawa
Podstawa
opodatkowania
opodatkowania
Ujęty w wyrażeniu wymiernym
Ujęty w wyrażeniu wymiernym
przedmiot podatku
przedmiot podatku
Najczęściej podstawą opodatkowania
Najczęściej podstawą opodatkowania
jest, wyrażona w pieniądzu, wartość
jest, wyrażona w pieniądzu, wartość
przedmiotu opodatkowania
przedmiotu opodatkowania
Zdarza się jednak, że podstawa
Zdarza się jednak, że podstawa
opodatkowania wyrażona jest w
opodatkowania wyrażona jest w
jednostkach fizycznych
jednostkach fizycznych
Stawka podatkowa
Stawka podatkowa
Wyraża stosunek wysokości podatku do
Wyraża stosunek wysokości podatku do
podstawy opodatkowania
podstawy opodatkowania
Stawka kwotowa
Stawka kwotowa
stosowana jest, gdy
stosowana jest, gdy
podstawa opodatkowania wyrażona jest w
podstawa opodatkowania wyrażona jest w
jednostkach fizycznych;
jednostkach fizycznych;
Stawka
Stawka
procentowa
procentowa
informuje, jaką część
informuje, jaką część
podstawy opodatkowania stanowi podatek
podstawy opodatkowania stanowi podatek
Stawki podatkowe ujmowane są w skale
Stawki podatkowe ujmowane są w skale
podatkowe
podatkowe
Skala podatkowa
Skala podatkowa
Zbiór kolejnych wielkości podstawy
Zbiór kolejnych wielkości podstawy
opodatkowania i odpowiadających im
opodatkowania i odpowiadających im
stawek podatkowych
stawek podatkowych
Rodzaje skali podatkowych:
Rodzaje skali podatkowych:
1.
1.
Progresywna
Progresywna
– obejmuje stawki
– obejmuje stawki
podatkowe, które zwiększają się w miarę
podatkowe, które zwiększają się w miarę
wzrostu podstawy opodatkowania
wzrostu podstawy opodatkowania
Progresja globalna
Progresja globalna
– każda stawka
– każda stawka
podatkowa ze skali progresji jest stosowana
podatkowa ze skali progresji jest stosowana
do całej podstawy opodatkowania łącznie
do całej podstawy opodatkowania łącznie
Progresja ciągła
Progresja ciągła
(szczeblowa) – kolejne
(szczeblowa) – kolejne
stawki podatku odnoszą się nie do całej
stawki podatku odnoszą się nie do całej
podstawy opodatkowania, lecz tylko do
podstawy opodatkowania, lecz tylko do
danego szczebla skali podatkowej
danego szczebla skali podatkowej
Skala podatkowa
Skala podatkowa
2.
2.
Liniowa
Liniowa
(proporcjonalna) –
(proporcjonalna) –
należność podatkowa rośnie w
należność podatkowa rośnie w
takim samym stopniu jak
takim samym stopniu jak
podstawa opodatkowania
podstawa opodatkowania
3.
3.
Regresywna
Regresywna
– cechuje się
– cechuje się
zmniejszaniem stawek
zmniejszaniem stawek
podatkowych w miarę wzrostu
podatkowych w miarę wzrostu
podstawy opodatkowania
podstawy opodatkowania
Zasady podatkowe
Zasady podatkowe
Zasady podatkowe
Zasady podatkowe
(Adam Smith):
(Adam Smith):
Zasada równości
Zasada równości
głosi potrzebę równości
głosi potrzebę równości
obciążenia podatkowego co najłatwiej osiągnąć
obciążenia podatkowego co najłatwiej osiągnąć
w drodze powszechnego i proporcjonalnego
w drodze powszechnego i proporcjonalnego
opodatkowania dochodów
opodatkowania dochodów
Zasada pewności
Zasada pewności
oznacza, że podatnik
oznacza, że podatnik
powinien z góry i jasno wiedzieć, jakie podatki,
powinien z góry i jasno wiedzieć, jakie podatki,
w jakiej wysokości i w jakich terminach
w jakiej wysokości i w jakich terminach
zobowiązany jest zapłacić. Zasada ta jest
zobowiązany jest zapłacić. Zasada ta jest
wyrazem obrony podatnika przed dowolnością
wyrazem obrony podatnika przed dowolnością
aparatu podatkowego
aparatu podatkowego
Zasada dogodności
Zasada dogodności
oznacza, że podatek jest
oznacza, że podatek jest
pobierany w czasie i w sposób możliwie
pobierany w czasie i w sposób możliwie
najdogodniejszy dla płacącego
najdogodniejszy dla płacącego
Zasada taniości
Zasada taniości
głosi potrzebę dbałości o
głosi potrzebę dbałości o
możliwie najniższe koszty poboru podatku
możliwie najniższe koszty poboru podatku