Ekonomia

Ekonomia

ćwiczenia

ćwiczenia

Finanse publiczne

Finanse publiczne

Rola państwa w

Rola państwa w

gospodarce

gospodarce

Potrzeba występowania sektora

Potrzeba występowania sektora

publicznego wypływa przede wszystkim z

publicznego wypływa przede wszystkim z

niedoskonałości rynku,

niedoskonałości rynku,

które ujawniają się

które ujawniają się

m.in. w:

m.in. w:



zaspokojeniu potrzeb ludności w zakresie

zaspokojeniu potrzeb ludności w zakresie

dóbr i usług (rolą państwa jest tu

dóbr i usług (rolą państwa jest tu

zapewnienie dostępności do dóbr

zapewnienie dostępności do dóbr

publicznych)

publicznych)



podziale dochodów

podziale dochodów



braku stabilności w zatrudnieniu i cenach

braku stabilności w zatrudnieniu i cenach

Sektor publiczny a sektor

Sektor publiczny a sektor

prywatny

prywatny



Zakres podmiotowy:

Zakres podmiotowy:

państwo, samorządy

państwo, samorządy



Kryterium

Kryterium

podejmowania decyzji

podejmowania decyzji

nie jest mechanizm

nie jest mechanizm

rynkowy

rynkowy



Punktem wyjścia dla

Punktem wyjścia dla

podejmowania decyzji

podejmowania decyzji

jest wielkość

jest wielkość

wydatków

wydatków



Zakres podmiotowy:

Zakres podmiotowy:

gospodarstwa domowe,

gospodarstwa domowe,

przedsiębiorstwa

przedsiębiorstwa



Podejmując decyzje

Podejmując decyzje

ekonomiczne podmioty

ekonomiczne podmioty

kierują się

kierują się

mechanizmami

mechanizmami

rynkowymi

rynkowymi



Podstawą rachunku

Podstawą rachunku

ekonomicznego są

ekonomicznego są

dochody

dochody

Pojęcie finansów

Pojęcie finansów



Proces gromadzenia i rozdziału zasobów

Proces gromadzenia i rozdziału zasobów

pieniężnych, którymi dysponują prywatne

pieniężnych, którymi dysponują prywatne

i publiczne podmioty gospodarcze

i publiczne podmioty gospodarcze



Cechą wyróżniającą finanse spośród

Cechą wyróżniającą finanse spośród

zjawisk gosp. jest ich pieniężny charakter.

zjawisk gosp. jest ich pieniężny charakter.

Nie wszystkie jednak zjawiska pieniężne

Nie wszystkie jednak zjawiska pieniężne

są zjawiskami finansowymi – tylko te

są zjawiskami finansowymi – tylko te

które związane z ruchem czy przepływem

które związane z ruchem czy przepływem

pieniądza np. zapłata za towary i usługi,

pieniądza np. zapłata za towary i usługi,

wynagrodzenie za pracę

wynagrodzenie za pracę

Klasyfikacja zjawisk

Klasyfikacja zjawisk

finansowych

finansowych

Kryterium przedmiotowe

Kryterium przedmiotowe

(rodzaje

(rodzaje

przepływów ze względu na ich rolę w

przepływów ze względu na ich rolę w

gospodarce):

gospodarce):

–

Przychody i wydatki ekwiwalentne

Przychody i wydatki ekwiwalentne

–

Przepływy transferowe

Przepływy transferowe

–

Przepływy związane z usługami

Przepływy związane z usługami

finansowymi

finansowymi

Klasyfikacja zjawisk

Klasyfikacja zjawisk

finansowych cd.

finansowych cd.

Przychody i wydatki ekwiwalentne

Przychody i wydatki ekwiwalentne



Istotą ich jest wzajemne, ekwiwalentne

Istotą ich jest wzajemne, ekwiwalentne

powiązanie wydatku pieniężnego jednego

powiązanie wydatku pieniężnego jednego

podmiotu ze świadczeniem towarów,

podmiotu ze świadczeniem towarów,

usług bądź pracy przez inny podmiot

usług bądź pracy przez inny podmiot



Regulowane przez mechanizm rynkowy,

Regulowane przez mechanizm rynkowy,

zakłócany jednak przez działanie

zakłócany jednak przez działanie

państwa (płaca minimalna, preferencyjne

państwa (płaca minimalna, preferencyjne

ceny, podatki)

ceny, podatki)

Klasyfikacja zjawisk

Klasyfikacja zjawisk

finansowych cd.

finansowych cd.

Płatności (przychody i wydatki)

Płatności (przychody i wydatki)

transferowe:

transferowe:



Przepływy pieniężne bez wzajemnego

Przepływy pieniężne bez wzajemnego

świadczenia (lub świadczenia nie mają równej

świadczenia (lub świadczenia nie mają równej

wartości) ze strony podmiotu otrzymującego

wartości) ze strony podmiotu otrzymującego

środki pieniężne od innego podmiotu

środki pieniężne od innego podmiotu



Mają charakter redystrybucyjny

Mają charakter redystrybucyjny



Wykorzystywane do korygowania dochodów i

Wykorzystywane do korygowania dochodów i

wydatków

wydatków



Nie są regulowane przez rynek lecz przez

Nie są regulowane przez rynek lecz przez

normy prawne ustalane przez podmioty

normy prawne ustalane przez podmioty

publiczne

publiczne

Finanse publiczne

Finanse publiczne

Finanse publiczne obejmują:

Finanse publiczne obejmują:



gromadzenie i wydatkowanie

gromadzenie i wydatkowanie

środków publicznych

środków publicznych



finansowanie potrzeb pożyczkowych

finansowanie potrzeb pożyczkowych

państwa i samorządu terytorialnego

państwa i samorządu terytorialnego



zarządzanie długiem publicznym

zarządzanie długiem publicznym



zaciąganie zobowiązań

zaciąganie zobowiązań

angażujących środki publiczne

angażujących środki publiczne

Cechy finansów

Cechy finansów

publicznych

publicznych



Związane są z realizacją interesu

Związane są z realizacją interesu

publicznego

publicznego



Dochody publiczne pochodzą w znacznej

Dochody publiczne pochodzą w znacznej

mierze z danin publicznych (podatki i

mierze z danin publicznych (podatki i

opłaty) a więc cechuje je w tym przypadku

opłaty) a więc cechuje je w tym przypadku

przymusowość i nieekwiwalentność (nie

przymusowość i nieekwiwalentność (nie

ma związku równowartościowego między

ma związku równowartościowego między

świadczeniami)

świadczeniami)



Wydatki publiczne to z kolei przewaga

Wydatki publiczne to z kolei przewaga

wydatków transferowych nad

wydatków transferowych nad

ekwiwalentnymi

ekwiwalentnymi

Źródła dochodów

Źródła dochodów

publicznych

publicznych

1.

1.

Źródła o charakterze bezzwrotnym:

Źródła o charakterze bezzwrotnym:



własna działalność gospodarcza

własna działalność gospodarcza



opodatkowanie podmiotów

opodatkowanie podmiotów

zewnętrznych wobec władz publicznych

zewnętrznych wobec władz publicznych



opłaty i składki pobierane przez władze

opłaty i składki pobierane przez władze

publiczne

publiczne

2. Źródła o charakterze zwrotnym:

2. Źródła o charakterze zwrotnym:



pożyczki wewnętrzne

pożyczki wewnętrzne



pożyczki zewnętrzne

pożyczki zewnętrzne



wpływy ze sprzedaży państwowych i

wpływy ze sprzedaży państwowych i

samorządowych papierów

samorządowych papierów

wartościowych (obligacji)

wartościowych (obligacji)

Przeznaczenie wydatków

Przeznaczenie wydatków

publicznych

publicznych

Wydatki publiczne mogą być przeznaczone na:

Wydatki publiczne mogą być przeznaczone na:



finansowanie rozwoju społ-gosp. kraju i rozwoju

finansowanie rozwoju społ-gosp. kraju i rozwoju

lokalnego (np. infrastruktura)

lokalnego (np. infrastruktura)



pokrywanie strat i dofinansowywanie działalności

pokrywanie strat i dofinansowywanie działalności

przedsiębiorstw sektora publicznego

przedsiębiorstw sektora publicznego



subwencjonowanie gospodarstw domowych

subwencjonowanie gospodarstw domowych



pokrywanie kosztów świadczenia usług

pokrywanie kosztów świadczenia usług

społecznych (socjalno-kulturalnych), które są

społecznych (socjalno-kulturalnych), które są

rozdzielane bezpłatnie lub za częściową

rozdzielane bezpłatnie lub za częściową

odpłatnością

odpłatnością



zapewnienie bezpieczeństwa wewn. i zewn. kraju

zapewnienie bezpieczeństwa wewn. i zewn. kraju



utrzymanie aparatu państwowego i

utrzymanie aparatu państwowego i

samorządowego wraz z wymiarem sprawiedliwości

samorządowego wraz z wymiarem sprawiedliwości



obsługę długu publicznego

obsługę długu publicznego

Budżet państwa

Budżet państwa



Budżet jest planem finansowym

Budżet jest planem finansowym

państwa, zestawiającym dochody i

państwa, zestawiającym dochody i

wydatki w roku kalendarzowym,

wydatki w roku kalendarzowym,

uchwalanym w formie ustawy

uchwalanym w formie ustawy

określającej źródła dochodów i

określającej źródła dochodów i

wydatków.

wydatków.



Funkcjonowanie budżetu

Funkcjonowanie budżetu

zdeterminowane jest następującymi

zdeterminowane jest następującymi

przepisami prawnymi: Konstytucją RP,

przepisami prawnymi: Konstytucją RP,

ustawą o finansach publicznych, ustawą

ustawą o finansach publicznych, ustawą

budżetową, ustawami podatkowymi,

budżetową, ustawami podatkowymi,

ustawami okołobudżetowymi

ustawami okołobudżetowymi

Podatek

Podatek



Podatek

Podatek

– ciężar, który ponoszą

– ciężar, który ponoszą

podmioty istniejące poza państwem

podmioty istniejące poza państwem

(lub innym związkiem

(lub innym związkiem

publicznoprawnym) na rzecz tego

publicznoprawnym) na rzecz tego

państwa (lub innego związku

państwa (lub innego związku

publicznoprawnego)

publicznoprawnego)

Cechy podatków

Cechy podatków



Forma

Forma

pieniężna

pieniężna

– pozwala odróżnić je

– pozwala odróżnić je

od innych danin publicznych, jak na

od innych danin publicznych, jak na

przykład świadczeń w naturze

przykład świadczeń w naturze



Przymusowy

Przymusowy

charakter

charakter

– nakładane są

– nakładane są

i pobierane na mocy uprawnień

i pobierane na mocy uprawnień

władczych organów państwa, w związku z

władczych organów państwa, w związku z

tym mogą być egzekwowane z

tym mogą być egzekwowane z

zastosowaniem przymusu

zastosowaniem przymusu



Bezzwrotność

Bezzwrotność

– oznacza, że kwoty

– oznacza, że kwoty

pobranych podatków nie podlegają

pobranych podatków nie podlegają

zwrotowi podatnikom

zwrotowi podatnikom

Cechy podatków

Cechy podatków



Nieodpłatność

Nieodpłatność

– w zamian za

– w zamian za

wniesione podatki nie przysługuje

wniesione podatki nie przysługuje

podatnikom żadne świadczenie

podatnikom żadne świadczenie

wzajemne ze strony państwa (nie

wzajemne ze strony państwa (nie

dotyczy opłat)

dotyczy opłat)



Ogólność

Ogólność

– oznacza, że podatki są

– oznacza, że podatki są

nakładane i pobierane na jednolitych

nakładane i pobierane na jednolitych

zasadach, z zastosowaniem

zasadach, z zastosowaniem

określonych przepisów. Podatki nie

określonych przepisów. Podatki nie

mogą być indywidualnie określane

mogą być indywidualnie określane

Elementy techniki

Elementy techniki

podatkowej

podatkowej

Elementy techniki podatkowej

Elementy techniki podatkowej

(budowy podatku):

(budowy podatku):



Podmiot podatku

Podmiot podatku



Przedmiot podatku

Przedmiot podatku



Podstawa opodatkowania

Podstawa opodatkowania



Stawki i skale podatkowe

Stawki i skale podatkowe



Zwolnienia i ulgi podatkowe

Zwolnienia i ulgi podatkowe

Podmiot podatku

Podmiot podatku



Podmiot czynny

Podmiot czynny

– państwo lub inny

– państwo lub inny

związek publicznoprawny uprawniony do

związek publicznoprawny uprawniony do

nakładania i pobierania podatków

nakładania i pobierania podatków



Podmiot bierny

Podmiot bierny

– podmiot, na który

– podmiot, na który

podatek został nałożony

podatek został nałożony



Na

Na

obowiązek podatkowy

obowiązek podatkowy

składa się

składa się

zarówno ponoszenie ciężaru

zarówno ponoszenie ciężaru

podatkowego, jak i obowiązki

podatkowego, jak i obowiązki

proceduralne związane z zapłatą podatku

proceduralne związane z zapłatą podatku



Podatnik

Podatnik

– podmiot, który ponosi ciężar

– podmiot, który ponosi ciężar

podatkowy

podatkowy



Płatnik

Płatnik

– podmiot, który dokonuje zapłaty

– podmiot, który dokonuje zapłaty

podatku

podatku

Przedmiot podatku

Przedmiot podatku



Rzeczy, zdarzenia lub zjawiska, z

Rzeczy, zdarzenia lub zjawiska, z

którymi wiąże się obowiązek

którymi wiąże się obowiązek

podatkowy

podatkowy



Przykłady: nieruchomość,

Przykłady: nieruchomość,

otrzymanie spadku, osiąganie

otrzymanie spadku, osiąganie

dochodu

dochodu

Podstawa

Podstawa

opodatkowania

opodatkowania



Ujęty w wyrażeniu wymiernym

Ujęty w wyrażeniu wymiernym

przedmiot podatku

przedmiot podatku



Najczęściej podstawą opodatkowania

Najczęściej podstawą opodatkowania

jest, wyrażona w pieniądzu, wartość

jest, wyrażona w pieniądzu, wartość

przedmiotu opodatkowania

przedmiotu opodatkowania



Zdarza się jednak, że podstawa

Zdarza się jednak, że podstawa

opodatkowania wyrażona jest w

opodatkowania wyrażona jest w

jednostkach fizycznych

jednostkach fizycznych

Stawka podatkowa

Stawka podatkowa



Wyraża stosunek wysokości podatku do

Wyraża stosunek wysokości podatku do

podstawy opodatkowania

podstawy opodatkowania



Stawka kwotowa

Stawka kwotowa

stosowana jest, gdy

stosowana jest, gdy

podstawa opodatkowania wyrażona jest w

podstawa opodatkowania wyrażona jest w

jednostkach fizycznych;

jednostkach fizycznych;

Stawka

Stawka

procentowa

procentowa

informuje, jaką część

informuje, jaką część

podstawy opodatkowania stanowi podatek

podstawy opodatkowania stanowi podatek



Stawki podatkowe ujmowane są w skale

Stawki podatkowe ujmowane są w skale

podatkowe

podatkowe

Skala podatkowa

Skala podatkowa

Zbiór kolejnych wielkości podstawy

Zbiór kolejnych wielkości podstawy

opodatkowania i odpowiadających im

opodatkowania i odpowiadających im

stawek podatkowych

stawek podatkowych

Rodzaje skali podatkowych:

Rodzaje skali podatkowych:

1.

1.

Progresywna

Progresywna

– obejmuje stawki

– obejmuje stawki

podatkowe, które zwiększają się w miarę

podatkowe, które zwiększają się w miarę

wzrostu podstawy opodatkowania

wzrostu podstawy opodatkowania



Progresja globalna

Progresja globalna

– każda stawka

– każda stawka

podatkowa ze skali progresji jest stosowana

podatkowa ze skali progresji jest stosowana

do całej podstawy opodatkowania łącznie

do całej podstawy opodatkowania łącznie



Progresja ciągła

Progresja ciągła

(szczeblowa) – kolejne

(szczeblowa) – kolejne

stawki podatku odnoszą się nie do całej

stawki podatku odnoszą się nie do całej

podstawy opodatkowania, lecz tylko do

podstawy opodatkowania, lecz tylko do

danego szczebla skali podatkowej

danego szczebla skali podatkowej

Skala podatkowa

Skala podatkowa

2.

2.

Liniowa

Liniowa

(proporcjonalna) –

(proporcjonalna) –

należność podatkowa rośnie w

należność podatkowa rośnie w

takim samym stopniu jak

takim samym stopniu jak

podstawa opodatkowania

podstawa opodatkowania

3.

3.

Regresywna

Regresywna

– cechuje się

– cechuje się

zmniejszaniem stawek

zmniejszaniem stawek

podatkowych w miarę wzrostu

podatkowych w miarę wzrostu

podstawy opodatkowania

podstawy opodatkowania

Zasady podatkowe

Zasady podatkowe

Zasady podatkowe

Zasady podatkowe

(Adam Smith):

(Adam Smith):



Zasada równości

Zasada równości

głosi potrzebę równości

głosi potrzebę równości

obciążenia podatkowego co najłatwiej osiągnąć

obciążenia podatkowego co najłatwiej osiągnąć

w drodze powszechnego i proporcjonalnego

w drodze powszechnego i proporcjonalnego

opodatkowania dochodów

opodatkowania dochodów



Zasada pewności

Zasada pewności

oznacza, że podatnik

oznacza, że podatnik

powinien z góry i jasno wiedzieć, jakie podatki,

powinien z góry i jasno wiedzieć, jakie podatki,

w jakiej wysokości i w jakich terminach

w jakiej wysokości i w jakich terminach

zobowiązany jest zapłacić. Zasada ta jest

zobowiązany jest zapłacić. Zasada ta jest

wyrazem obrony podatnika przed dowolnością

wyrazem obrony podatnika przed dowolnością

aparatu podatkowego

aparatu podatkowego



Zasada dogodności

Zasada dogodności

oznacza, że podatek jest

oznacza, że podatek jest

pobierany w czasie i w sposób możliwie

pobierany w czasie i w sposób możliwie

najdogodniejszy dla płacącego

najdogodniejszy dla płacącego



Zasada taniości

Zasada taniości

głosi potrzebę dbałości o

głosi potrzebę dbałości o

możliwie najniższe koszty poboru podatku

możliwie najniższe koszty poboru podatku