Rachunek kosztów
Rachunek kosztów
Wykład 1
Wykład 1
Rachunek kosztów
Rachunek kosztów
Wykład 1
Wykład 1
Definicje kosztów i przychodów przyjęte przez
Definicje kosztów i przychodów przyjęte przez
prawo bilansowe,
prawo bilansowe,
Przez
Przez
koszty i straty
koszty i straty
rozumie się uprawdopodobnione
rozumie się uprawdopodobnione
zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych,
zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych,
o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości
o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości
aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które
aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które
doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia
doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia
jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez
jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez
udziałowców lub właścicieli (art. 3 ust. 1 pkt.31).
udziałowców lub właścicieli (art. 3 ust. 1 pkt.31).
Przez
Przez
przychody i zyski
przychody i zyski
rozumie się uprawdopodobnione
rozumie się uprawdopodobnione
powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o
powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o
wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększania wartości
wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększania wartości
aktywów, albo zmniejszania wartości zobowiązań, które
aktywów, albo zmniejszania wartości zobowiązań, które
doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego
doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego
niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez
niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez
udziałowców lub właścicieli (art. 3 ust. 1 pkt.30
udziałowców lub właścicieli (art. 3 ust. 1 pkt.30
)
)
Aktywa
Zobowiązania
Sp. 1000
Kapitał własny
Sp. 1000
10
0
10
0
15
0
15
0
10
0
1 150
SK 1050
Koszty i straty
Przychody i zyski
Zysk = Kapitał t
2
-
Kapitał t
1
50 = 1050 - 1000
Koszty przyjmują formę:
1) Zużycia czynników produkcji:
•
Środków pracy (środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych)
•
Przedmiotów pracy (materiałów)
•
Samej pracy
•
Usług obcych i energii obcej
2) Nakładów czysto pieniężnych nie odzwierciedlających zużycia (koszty
publicznoprawne)
3) Odpisów dokonywanych z mocy prawa bilansowego
Straty i zyski nadzwyczajne to straty i zyski powstające na skutek zdarzeń
trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki, nie
związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia
Wydatek: każde rozchodowanie środków pieniężnych poza
przedsiębiorstwo
Wpływ
:
zwiększenie stanu środków pieniężnych przedsiębiorstwa
Koszty w ujęciu księgowym, a koszty uzyskania przychodu
(podatkowo)
Podział kosztów wg Ustawy
Podział kosztów wg Ustawy
Koszty
Budowy środków trwałych
(080)
Finansowe (750)
Operacyjne
Koszty działalności
operacyjnej
Pozostałe koszty
operacyjne (760)
Koszty produktów
(ZP 4 i 5 )
Wartość sprzedanych
materiałów w cenie zakupu
(nabycia)
(740)
Wartość sprzedanych
towarów w cenie zakupu
(nabycia)
(730)
Podział przychodów wg Ustawy
Przychody
Finansowe
(750)
Operacyjne
ze sprzedaży
Pozostałe przychody
operacyjne
(760)
Produktów
(Zespół 7)
Materiałów
(Wartość sprzedanych
materiałów w cenie
sprzedaży)
(740)
Towarów
(Wartość sprzedanych
towarów w cenie
sprzedaży)
(730)
Środki trwałe w budowie
1. Definicja (3,1,16). Przez środki trwałe w budowie rozumie się zaliczane do
aktywów trwałych przyszłe środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub
ulepszenia już istniejącego środka trwałego.
2. Wycena (28,1,2). Środki trwałe w budowie wycenia się w wysokości ogółu
kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub
wytworzeniem, pomniejszonych w przypadku trwałej utraty wartości o stosowny
odpis.
(
28.8)Cena nabycia i koszt wytworzenia środków trwałych w budowie (a także
środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych) obejmuje ogół kosztów, za
okres budowy, montażu, ulepszenia i przystosowania obiektu, poniesionych przez
jednostkę do dnia bilansowego lub do dnia przyjęcia do używania, w tym również:
• nie podlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,
• koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z tą
obsługą
różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu,
• koszty ulepszenia istniejących obiektów,
• koszty budowy poniesione w obcym obiekcie,
• koszty remontu wykonanego przed oddaniem obiektu do używania.
Zespół 2
(Zobowiązania)
Towary handlowe
na składzie
Wartość towarów
sprzedanych w cenach
zakupu
Wynik
finansowy
Wartość towarów
sprzedanych w cenach
sprzedaży
Zespół 1
Należności
Rozliczenie
zakupu
VAT
naliczony
VAT
należny
1
3
4
2
I
II
5
Ewidencja sprzedaży materiałów
Materiały na składzie
74X
Wartość sprzedanych
materiałów w cenie zakupu
74X
Wartość sprzedanych
materiałów w cenie
sprzedaży
Rozrachunki z
odbiorcami i dostawcami
Wynik finansowy
Rozrachunki z tytułu VAT
Odchylenia od cen
ewidencyjnych
(1)
(2)
(3)
31.XI
I.
31.XI
I.
1. Klasyfikacja kosztów dla potrzeb wyceny zapasów produktów pracy
i pomiaru wyniku finansowego
Ze względu na wpływ kosztów na wartość produktów
1.1. Koszty produkcji – są to koszty przypisywane produktom pracy, poniesione na
ich
wytworzenie i wyznaczające wartość zapasu wyrobów nie sprzedanych
1.2. Koszty okresu – są to koszty nieprodukcyjne: funkcjonowania firmy jako całości
(ogólnego zarządu) oraz koszty fazy poprodukcyjnej (sprzedaży); dotyczą
okresu
sprawozdawczego, a nie produktów pracy, stąd ich wysokość nie wpływa na
wartość zapasu wyrobów nie sprzedanych
.
Ze względu na ujęcie kosztów w sprawozdaniu finansowym
1.3. Koszty zrealizowane – wykazywane są w „Rachunku zysków i strat”, są to koszty
produkcji wyrobów sprzedanych oraz koszty okresu
1.4. Koszty niezrealizowane – wykazywane są w „Bilansie” są to koszty produkcji
wyrobów nie sprzedanych.
Ze względu na możliwość odniesienia kosztów na produkty pracy
1.5. Koszty bezpośrednie – koszty, których odniesienie na produkty pracy (lub inny
obiekt) w oparciu o źródłowe dokumenty zużycia jest możliwe, istotne i
opłacalne.
1.6. Koszty pośrednie – koszty, których odniesienie na produkty pracy (lub inny
obiekt) w oparciu o źródłowe dokumenty zużycia jest niemożliwe, nieistotne
lub nieopłacalne.
Ze względu na reakcje na zmiany poziomu produkcji
1.7. Koszty zmienne- zależne od wielkości produkcji.
1.8. Koszty stałe- niezależne od wielkości produkcji.
Koszty produkcji
koszty przypisane
produktom
nie
sprzedanym
koszty
niezrealizowan
e
Bilans
sprzedanym
Koszty okresu
koszty ogólnego zarządu i sprzedaży
koszty
zrealizowane
Rachunek
zysków
i strat
2. Klasyfikacja kosztów dla potrzeb
2. Klasyfikacja kosztów dla potrzeb
podejmowania decyzji
podejmowania decyzji
2.1. Koszty zmienne – koszty, których wielkość zależy od
rozmiarów działalności (skala produkcji kształtuje ich wysokość).
2.2. Koszty stałe – niezależne od rozmiarów działalności.
2.3. Koszty zależne (istotne) – przyszłe koszty (lecz także
przychody), które zmieniają się wraz z podjęciem określonej
decyzji.
2.4. Koszty niezależne (nieistotne) – przyszłe koszty
(przychody), których wielkość nie zmieni się wraz z podjęciem
danej decyzji.
2.5.Koszty zapadłe – koszty, których ponoszenie w okresie
bieżącym jest konsekwencją decyzji podjętej w okresach
minionych.
2.6. Koszty operatywne – koszty, których wysokość może być
kształtowana przez kierującego podmiotem, w krótkich okresach
czasu, poprzez bieżące decyzje operacyjne.
2.7. Koszty realne – koszty objęte ewidencją na kontach
księgowych, odzwierciedlające zmniejszenie majątku (np. zużycie
materiałów w procesie produkcji) lub wzrost zobowiązań (np.
faktura obca za energię).
2.8. Koszty utraconych korzyści – jest to kwota utraconych
korzyści (np. zysku) wskutek przyjęcia jednej z możliwych
alternatyw działania.
2.9. Koszty dodatkowe – jest to przyrost kosztów (przychodów)
z powodu skokowego wzrostu skali produkcji (np. oddanie do
użytku nowej hali produkcyjnej).
2.10. Koszty krańcowe – jest to przyrost kosztów (przychodów)
jeżeli produkcja wzrośnie o jednostkę.
3
3
. Klasyfikacja kosztów dla potrzeb kontroli
. Klasyfikacja kosztów dla potrzeb kontroli
Ośrodek odpowiedzialności: wyodrębniony technicznie, organizacyjnie i
terytorialnie obszar aktywności przedsiębiorstwa (np. komórka
organizacyjna lub zespół komórek), na czele której stoi osoba
odpowiedzialna za jej dokonania.
3.1. Koszty kontrolowane – koszty, na których wysokość wpływ wywiera
kierownik ośrodka odpowiedzialności, a ponadto pomiar tych kosztów jest
precyzyjny.
3.2. Koszty niekontrolowane – na których wysokość kierownik ośrodka
odpowiedzialności nie ma wpływu lub koszty te są nieprecyzyjnie
mierzone.
3.3. Koszty proste – koszty, które dadzą się wyrazić jako iloczyn ilości
zużycia i ceny (stawki, taryfy) dyktowanej przez dostawcę zewnętrznego
(usługi transportowe obce, usługi remontowe obce, zużycie energii obcej).
3.4. Koszty złożone – koszty będące iloczynem ilości zużycia i ceny
(stawki) ustalonej przez dostawcę wewnętrznego – wydział produkcji
pomocniczej; koszty te dadzą się rozłożyć na elementy składowe (koszty
proste).
3.5. Koszty podstawowe – których przewidywanie (planowanie)
oparte jest na technicznie uzasadnionych normach zużycia, stąd
możliwa jest ich precyzyjna ocena.
3.6. Koszty ogólne – dla których brak jest technicznie uzasadnionych
norm zużycia, wzorcowanie tych kosztów możliwe jest jedynie w
oparciu o wielkości rzeczywiste okresów ubiegłych (w tym koszty
bieżącej działalności i zapadłe).
Rachunek kosztów
Rachunek kosztów
Wykład 2
Wykład 2
Rachunek kosztów obejmuje badanie i transformowanie, według
przyjętego modelu, informacji o kosztach działalności podmiotu, służące
użytkownikom do oceny sytuacji, podejmowania decyzji i kontroli ich
urzeczywistnienia.
Rachunek kosztów jest to ta część rachunkowości finansowej i
zarządczej, której przedmiotem pomiaru, transformacji, analizy,
planowania i komunikacji są koszty działalności podmiotu
gospodarującego.
R y s u n e k 1.1.
Miejsce rachunku kosztów w systemie rachunkowości
jednostki gospodarującej
Rachunkowość jednostki gospodarującej
Rachunkowość jednostki gospodarującej
Retrospektyw
Retrospektyw
ny rachunek
ny rachunek
kosztów
kosztów
Prospektywny
Prospektywny
rachunek
rachunek
kosztów
kosztów
Rachunek kosztów
Rachunek kosztów
Rachunkowość
Rachunkowość
finansowa
finansowa
Rachunkowość zarządcza
Rachunkowość zarządcza
Retrospektywny rachunek kosztów (realizujący cele rachunkowości
finansowej), podstawowym zadaniem tego rachunku jest podział
kosztów poniesionych w danym okresie sprawozdawczym pomiędzy
elementy:
•
wykazywane w bilansie jako majątek przedsiębiorstwa (koszty produkcji
wyrobów nie sprzedanych),
•
konfrontowane z przychodami danego okresu w celu pomiaru wyniku
finansowego (koszty produkcji wyrobów sprzedanych, całość kosztów
okresu – tj. kosztów ogólnego zarządu i sprzedaży).
Prospektywny rachunek kosztów (realizujący cele rachunkowości
zarządczej):
•
planowanie – dostarczanie informacji kosztowych zmniejszających poziom
ryzyka przy dokonywaniu wyboru: wskazanie kosztowych ograniczeń
realizacji już podjętych decyzji (budowa wzorców kosztów),
•
kontrola – systematyczne konfrontowanie osiągniętych rezultatów z planem;
identyfikacja odchyleń; eliminowanie odstępstw od wzorców,
•
organizowanie – dezagregacja zadań podmiotu pomiędzy oddzielenie
kierowane ośrodki odpowiedzialności,
•
komunikowanie – kanały, formy i metody przepływu informacji (raporty),
•
motywowanie – oddziaływanie na pracownika w celu osiągnięcia identyfikacji
celów indywidualnych z celami całej organizacji.
Zarówno w ramach retrospektywnego jak i prospektywnego
rachunku, koszty mogą być rozliczane według różnych modeli
(typów rachunku).
Ze względu na zakres kosztów rozliczanych pomiędzy
produkty pracy wyróżniamy:
1.1. Rachunek kosztów pełnych; nadrzędnym jest podział
na koszty produkcji i koszty okresu; pomiędzy produkty
pracy rozlicza się ogół kosztów (stałych i zmiennych)
produkcji
1.2. Rachunek kosztów częściowych (zmiennych);
nadrzędnym jest podział kosztów na stałe i zmienne;
pomiędzy produkty pracy rozlicza się jedynie koszty zmienne
produkcji.
Rachunek kosztów
pełnych
Rachunek kosztów
zmiennych
Koszty produkcji
• bezpośrednie
• pośrednie
Koszty okresu
• ogólnego zarządu
• sprzedaży
Koszty produkcji
• bezpośrednie
• pośrednie
Koszty okresu
• ogólnego zarządu
• sprzedaży
Produkt 1
Produkt 2
.
.
.
Produkt N
Wynik
finansowy
Koszty stałe
• produkcji
• ogólnego
zarządu
• sprzedaży
Koszty
zmienne
produkcji
Produkt 1
Produkt 2
.
.
.
Produkt N
Wynik
finansowy
2. Ze względu na sposób prezentacji informacji
kosztowych wyróżniamy:
2.1. Zbiorczy rachunek kosztów – przedmiotem rachunku są jedynie koszty
rzeczywiste (ex post).
2.2. Rozdzielczy rachunek kosztów – informacje kosztowe prezentowane są w
rozdzieleniu na: koszty wzorcowe i odchylenia od wzorca (ex ante).
Typy systematycznego rachunku kosztów
Sposób prezentacji
Sposób prezentacji
Zakres rozliczeń
Zakres rozliczeń
Zbiorczy
Zbiorczy
Rozdzielczy
Rozdzielczy
Pełny
Pełny
Zbiorczy rachunek kosztów
Zbiorczy rachunek kosztów
pełnych
pełnych
Rozdzielczy rachunek
Rozdzielczy rachunek
kosztów pełnych
kosztów pełnych
Częściowy (zmienny)
Częściowy (zmienny)
Zbiorczy rachunek kosztów
Zbiorczy rachunek kosztów
zmiennych
zmiennych
Rozdzielczy rachunek
Rozdzielczy rachunek
kosztów zmiennych
kosztów zmiennych
Zbiorczy r.k.
Zbiorczy r.k.
Rozdzielczy r.k.
Rozdzielczy r.k.
Materiały bezpośrednie
Materiały bezpośrednie
10j.
10j.
8 + 2 j.
8 + 2 j.
Robocizna bezpośrednia
Robocizna bezpośrednia
7 j.
7 j.
8 – 1 j.
8 – 1 j.
Koszty pośrednie
Koszty pośrednie
4 j.
4 j.
6 – 2 j.
6 – 2 j.
Razem koszt wytworzenia
Razem koszt wytworzenia
21 j.
21 j.
22 – 1 j.
22 – 1 j.
Układ rodzajowy kosztów (ZESPÓŁ 4)
Układ rodzajowy kosztów (ZESPÓŁ 4)
Dzieli koszty ze względu na ich treść ekonomiczną (co zużyto?
za ile zużyto?)
Cechy:
1.
Grupuje koszty proste
2. Grupuje koszty rzeczywiście poniesione w okresie mimo, że mogą one
dotyczyć okresów przyszłych lub minionych
Zakres:
obejmuje koszty działalności operacyjnej
działalności podstawowej (produkcji, świadczenia usług, działalności handlowej)
produkcji pomocniczej (własne wydziały transportu, remontowe, energetyczne
itp.
oraz działalność bytowa i socjalna)
koszty ogólnego zarządu i sprzedaży
Poza układem rodzajowym znajdują się koszty:
Budowy środków trwałych (080)
Koszty finansowe (750)
Pozostałe koszty operacyjne (760)
Wartość sprzedanych materiałów w cenie zakupu lub nabycia (740)
Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu lub nabycia (730)
Pozycje układu rodzajowego
kosztów
(według wariantu porównawczego rachunku zysków i
strat)
Zużycie materiałów i energii
Usługi obce
Podatki i opłaty
Wynagrodzenia
Ubezpieczenia społeczne i
inne świadczenia
Amortyzacja
Pozostałe koszty proste
Układ funkcjonalno-podmiotowy (wg
Układ funkcjonalno-podmiotowy (wg
mpk)
mpk)
Cechy:
1. Grupuje koszty pośrednie produktów pracy
2. Dostosowany do specyfiki organizacyjnej przedsiębiorstwa
3. Grupuje koszty dotyczące danego okresu
Pozycje:
koszty zakupu
koszty sprzedaży
koszty wydziałowe
• stałe
• zmienne
koszty ogólnego zarządu
koszty wydziałów produkcji pomocniczej
Układ według produktów (nośników)
Cechy
1. Grupuje koszty bezpośrednie produktów
2. Dostosowany do specyfiki asortymentowej produkcji
3. Grupuje koszty dotyczące danego okresu
Pozycje:
Pozycje:
-
materiały bezpośrednie
materiały bezpośrednie
-
płace bezpośrednie z narzutami
płace bezpośrednie z narzutami
-
inne koszty bezpośrednie
inne koszty bezpośrednie
Pozycje kalkulacyjne kosztów
Pozycje kalkulacyjne kosztów
1.
1.
Materiały bezpośrednie
Materiały bezpośrednie
2.
2.
Koszty zakupu
Koszty zakupu
3.
3.
Robocizna bezpośrednia (z
Robocizna bezpośrednia (z
narzutami)
narzutami)
4.
4.
Inne koszty bezpośrednie
Inne koszty bezpośrednie
5.
5.
Koszty wydziałowe
Koszty wydziałowe
(1-5) Razem koszt wytworzenia
(1-5) Razem koszt wytworzenia
Koszty
według
rodzaju
Koszty wydziałowe
Koszty zakupu
Koszty ogólnego
zarządu
Koszty sprzedaży
Produkcja
podstawowa
A
Produkcja
podstawowa
B
WGA
Rk A
WGB
Rk B
Koszt
własny
sprzedaż
y
2
a
2
b
3a
3
b
3c
3
d
4
5
6
5
6
8
9
7
7
1
Rachunek kosztów
Rachunek kosztów
Wykład 3
Wykład 3
Rozliczenia międzyokresowe kosztów i przychodów
Rozliczanie kosztów i przychodów w czasie jest wyrazem
zastosowania zasady współmierności. W myśl tej reguły na
osiągnięty wynik wpływ wywierają zrealizowane i przypadające na
dany okres przychody oraz nieodzowne dla ich uzyskania, a więc
współmierne z nimi koszty (art. 6, ust. 2). Ma zatem miejsce
równoczesne lub łączne uznawanie przychodów i kosztów, jeżeli
powstają one bezpośrednio lub łącznie w wyniku tych samych
transakcji.
Celem rozliczania w czasie kosztów i przychodów jest zatem
doprowadzenie obu kategorii do porównywalności, a w ślad za
tym prawidłowy pomiar wyniku finansowego danego okresu.
1. Rozliczenia międzyokresowe kosztów
Z przychodami zrealizowanymi w okresie należy porównać jedynie
koszty dotyczące tego okresu. Kategoria ta obejmuje:
1) koszty rzeczywiście poniesione w okresie, pomniejszone o tę część
która dotyczy okresów przyszłych,
2) koszty rzeczywiście poniesione w okresie poprzednim lecz
dotyczące
okresu badanego,
3) koszty jeszcze nie poniesione, planowane do poniesienia w
przyszłości lecz dotyczące bieżącego okresu.
Rozliczenia opisane w p.1 i 2 określa się mianem rozliczeń
międzyokresowych czynnych, rozliczenia opisane w p.3 określa
się
mianem rozliczeń międzyokresowych biernych.
Ponadto istnieją rozliczenia międzyokresowe mieszane.
1.1. Rozliczenia międzyokresowe czynne
1.1. Rozliczenia międzyokresowe czynne
Przykład
W styczniu 200X jednostka opłaciła czynsz dzierżawny z góry za cały rok za magazyn
surowców 12 000
Cechy rozliczeń międzyokresowych czynnych
Art. 39.1.
Jednostki dokonują czynnych rozliczeń międzyokresowych kosztów,
jeżeli dotyczą one przyszłych okresów sprawozdawczych
Zasada istotności
Zasada ostrożności
Tytuły kosztów najczęściej objęte rozliczeniami międzyokresowymi
czynnymi:
koszty remontów,
czynsze i dzierżawy płacone z góry,
ubezpieczenia majątkowe,
podatek od nieruchomości i środków transportu,
prenumerata czasopism,
roczna opłata za wieczyste użytkowanie gruntów,
koszty energii opłaconej z góry,
amortyzacja środków trwałych odpisana jednorazowo w koszty,
Rozliczanie kosztów zakupu materiałów i towarów
1. Wycena zapasu na poziomie ceny nabycia
2. Wycena zapasu na poziomie ceny zakupu
Czas i podstawa rozliczeń, zasady ewidencji analitycznej:
Rozliczanie w czasie różnicy pomiędzy sumą kredytu jaka będzie
podlegać spłacie, a kwotą otrzymaną (art. 39, ust. 4) – odpisanie
następuje w równych ratach na okres na jaki zaciągnięto kredyt, w
ciężar kosztów finansowych
1.2. Rozliczenia miedzyokresowe bierne
Przykład
Przedsiębiorstwo produkuje i sprzedaje rowery objęte 2-letnią
gwarancją, planowany koszt naprawy gwarancyjnej jednego
roweru to 50 zł/szt. W styczniu 200x sprzedano 100 szt.
rowerów
Cechy rozliczeń międzyokresowych biernych
Art.. 39. 2.
Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w
wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres
sprawozdawczy, wynikających w szczególności:
1) z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością, przyszłych świadczeń na
rzecz pracowników , w tym świadczeń emerytalnych , a także przyszłych świadczeń
wobec nieznanych osób, których kwotę można oszacować w sposób wiarygodny mimo,
że data powstania zobowiązania nie jest jeszcze znana, w tym z tytułu napraw
gwarancyjnych i rękojmi za sprzedane produkty długotrwałego użytku.
Tytuły kosztów objęte biernymi rozliczeniami międzyokresowymi:
-koszty badania bilansu ( B.I.3),
- płace urlopowe pracowników bezpośrednio produkcyjnych (B.I.3),
- nagrody jubileuszowe i odprawy emerytalne (B.I.2),
- koszty napraw gwarancyjnych(B.I.3),
- czynsze i dzierżawy płacone z dołu (B.I.3).
2) ze świadczeń wykonanych na rzecz jednostki przez kontrahentów jednostki, ,a kwotę
zobowiązania można oszacować w sposób wiarygodny ( dostawy niefakturowane B.III.2a)
2. Rozliczenia międzyokresowe przychodów
Art.. 41.1. Rozliczenia międzyokresowe przychodów, dokonywane z zachowaniem
zasady ostrożności, obejmują w szczególności:
1) Równowartość otrzymanych lub należnych od kontrahentów środków z tytułu
świadczeń, których wykonanie nastąpi w następnych okresach sprawozdawczych
2) Środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków
trwałych, w tym także środków trwałych w budowie oraz prac rozwojowych, jeżeli
stosownie do innych ustaw nie zwiększają one kapitałów (funduszy) własnych.
Zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów kwoty zwiększają stopniowo
pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych lub
umorzeniowych od środków trwałych lub kosztów prac rozwojowych sfinansowanych z
tych źródeł,
3) Ujemną wartość firmy,
Przepis ust. 1 pkt 2 stosuje się odpowiednio do przyjętych nieodpłatnie, w tym także w
drodze darowizny, środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych.
Otrzymana zaliczka
Dotacje na nabycie środka trwałego
Otrzymanie nieodpłatnie środka trwałego
Rachunek kosztów
Rachunek kosztów
Wykład 4
Wykład 4
Warianty ewidencji i rozliczania
Warianty ewidencji i rozliczania
kosztów
kosztów
1.
1.
Ustawa o rachunkowości pozostawia
Ustawa o rachunkowości pozostawia
poszczególnym podmiotom daleko idącą
poszczególnym podmiotom daleko idącą
swobodę w wyborze systemu ewidencji i
swobodę w wyborze systemu ewidencji i
rozliczania kosztów. Przyjęte rozwiązania
rozliczania kosztów. Przyjęte rozwiązania
powinny przede wszystkim zabezpieczać
powinny przede wszystkim zabezpieczać
potrzeby informacyjne przedsiębiorstwa
potrzeby informacyjne przedsiębiorstwa
oraz uwzględniać jego specyfikę. Zgodnie
oraz uwzględniać jego specyfikę. Zgodnie
z zasadą kontynuacji raz ustalone reguły
z zasadą kontynuacji raz ustalone reguły
należy konsekwentnie stosować – ich opis
należy konsekwentnie stosować – ich opis
powinien być zawarty w „Instrukcji
powinien być zawarty w „Instrukcji
ewidencji i rozliczania kosztów”, będącej
ewidencji i rozliczania kosztów”, będącej
załącznikiem do Zakładowego Planu Kont.
załącznikiem do Zakładowego Planu Kont.
2. Swoboda w konstruowaniu zasad rachunku kosztów nie
2. Swoboda w konstruowaniu zasad rachunku kosztów nie
oznacza pełnej dowolności. Stosowany system powinien
oznacza pełnej dowolności. Stosowany system powinien
umożliwić sporządzenie:
umożliwić sporządzenie:
a) sprawozdania „Rachunek zysków i strat” (w jednym z
a) sprawozdania „Rachunek zysków i strat” (w jednym z
dwóch
dwóch
wariantów porównawczym lub kalkulacyjnym),
wariantów porównawczym lub kalkulacyjnym),
b) „Bilansu” w pozycjach: zapasy wyrobów gotowych,
b) „Bilansu” w pozycjach: zapasy wyrobów gotowych,
półfabrykatów, produkcji w toku, rozliczeń
półfabrykatów, produkcji w toku, rozliczeń
międzyokresowych kosztów (czynnych i biernych) wynik
międzyokresowych kosztów (czynnych i biernych) wynik
finansowy,
finansowy,
c) informacji dodatkowej do bilansu (załącznik nr 1 do Ustawy
c) informacji dodatkowej do bilansu (załącznik nr 1 do Ustawy
–
–
w zakresie układu rodzajowego kosztów),
w zakresie układu rodzajowego kosztów),
d) deklaracji podatkowych (w tym zwłaszcza podatku
d) deklaracji podatkowych (w tym zwłaszcza podatku
dochodowego od osób fizycznych i prawnych, w zakresie
dochodowego od osób fizycznych i prawnych, w zakresie
kosztów uzyskania przychodów),
kosztów uzyskania przychodów),
e) sprawozdawczości GUS.
e) sprawozdawczości GUS.
O wyborze wariantu ewidencji i rozliczania kosztów decydują:
O wyborze wariantu ewidencji i rozliczania kosztów decydują:
a)
a)
zapotrzebowanie na informacje kosztowe ze strony
zapotrzebowanie na informacje kosztowe ze strony
zarządu
zarządu
firmy,
firmy,
b) zakres i specyfika działalności (handel i (lub) produkcja i
b) zakres i specyfika działalności (handel i (lub) produkcja i
(lub) usługi),
(lub) usługi),
c) stopień skomplikowania technologii,
c) stopień skomplikowania technologii,
d) wielkość przedsiębiorstwa (ilość mpk, asortyment
d) wielkość przedsiębiorstwa (ilość mpk, asortyment
wytwarzanych wyrobów (usług), wielkość zatrudnienia,
wytwarzanych wyrobów (usług), wielkość zatrudnienia,
skala realizowanych obrotów).
skala realizowanych obrotów).
Ewidencja i rozliczanie kosztów –
Ewidencja i rozliczanie kosztów –
wariant 1
wariant 1
Zespoły
0,1,2,3,8
Zespół
4
490
Rozl.koszt.
640
Roz.m/o
kosztów
530
Prod.pomoc
.
503
Koszty zakupu
501
Prod.podst
.
580
Rozl.prod
.
550
Koszty
ogólnego
zarządu
507
Koszty
sprzedaży
605
Prod. w
toku
1
502
Koszty
wydz.
2a
2b
2g
2c
2d
3
5
4a
4b
4c
2e
2f
6
9
8
601
Wyroby na
skł.
706
Koszt wł.sp.
7
11
620 Odch.
od cen ewid.
10
10
12
12
13
14
Pomiar zmiany stanu produktów
Pomiar zmiany stanu produktów
Koszty
poniesione
w okresie
wg rodzaju
100
Produkcja
podstawowa
Produkcja w toku
koszty ogólnego
zarządu
Koszty sprzedaży
Zapas początkowy
40
Produkcja bieżąca
Koszt
własny
sprzedaży
80
80
10
Wyroby gotowe
75
5
60
60
10
10
10
10
Koszty wg rodzaju > Koszt
wł.sprzedaży
100
80
10
Koszty
poniesione
w okresie
wg rodzaju
100
Produkcja
podstawowa
Produkcja w toku
koszty ogólnego
zarządu
Koszty sprzedaży
Zapas początkowy
40
Produkcja bieżąca
Koszt
własny
sprzedaży
110
80
10
Wyroby gotowe
75
5
90
10
10
10
10
Koszty wg rodzaju < Koszt
wł.sprzedaży
100
110
10
Rachunek zysków i strat
Rachunek zysków i strat
(wariant kalkulacyjny)
(wariant kalkulacyjny)
A.
A.
Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i
Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i
materiałów, w tym:
materiałów, w tym:
- od jednostek powiązanych
- od jednostek powiązanych
`
`
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B.
B.
Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w
Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w
tym:
tym:
- jednostkom powiązanym
- jednostkom powiązanym
I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów
II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C.
C.
Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A – B)
Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A – B)
D.
D.
Koszty sprzedaży
Koszty sprzedaży
E.
E.
Koszty ogólnego zarządu
Koszty ogólnego zarządu
F.
F.
Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E)
Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E)
(wariant porównawczy)
(wariant porównawczy)
A.
A.
Przychody netto ze sprzedaży i zrównanie z nimi, w tym:
Przychody netto ze sprzedaży i zrównanie z nimi, w tym:
- od jednostek powiązanych
- od jednostek powiązanych
`
`
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Zmiany stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia,
II. Zmiany stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia,
zmniejszenie – wartość ujemna)
zmniejszenie – wartość ujemna)
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B.
B.
Koszty działalności operacyjnej
Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty, w tym:
IV. Podatki i opłaty, w tym:
- podatek akcyzowy
- podatek akcyzowy
V. Wynagrodzenia
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VIII.Wartość sprzedanych towarów i materiałów
VIII.Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C.
C.
Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)
Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)
`
`
Zamknięcia roczne – wariant
Zamknięcia roczne – wariant
porównawczy
porównawczy
Zespoły
0,1,2,3,8
Zespół
4
Wynik
finansowy
490
Zespół
5
Zespół
6
Koszt
wł.sp.
2500 (1) 2500
2500 (2) 2500
2500 (I) 2500
Sp.200
2100 (3) 2100
400
(5)
2000 (4) 2000
(5)
400
2400 II
II 2400
100 (III) 100
2300 2000
300 SK
„
„
Koszt wytworzenia świadczeń na własne potrzeby”
Koszt wytworzenia świadczeń na własne potrzeby”
Zespoły
0,1,2,3,8
Zespół
4
Wynik
finansowy
490
Zespół
5
Zespół
6
Koszt
wł.sp.
2500 (1) 2500
2500 (2) 2500
2500 (I) 2500
Sp.200
2100 (3) 2100
400
(5)
2000 (4) 2000
(5)
400
2400 II
II 2400
90 (III) 90
2300 2010
290 SK
(7) 10
10 (IV)
790
10 (IV)
10 (7)
10 (6)
SN 080, 760
(6)
10
(wariant porównawczy)
(wariant porównawczy)
A.
A.
Przychody netto ze sprzedaży i zrównanie z nimi, w tym:
Przychody netto ze sprzedaży i zrównanie z nimi, w tym:
- od jednostek powiązanych
- od jednostek powiązanych
`
`
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Zmiany stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia, zmniejszenie – wartość ujemna)
II. Zmiany stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia, zmniejszenie – wartość ujemna)
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki
IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów
B.
B.
Koszty działalności operacyjnej
Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty, w tym:
IV. Podatki i opłaty, w tym:
- podatek akcyzowy
- podatek akcyzowy
V. Wynagrodzenia
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
VIII.Wartość sprzedanych towarów i materiałów
VIII.Wartość sprzedanych towarów i materiałów
C.
C.
Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)
Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)
D.
D.
Pozostałe przychody operacyjne
Pozostałe przychody operacyjne
I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
II. Dotacje
II. Dotacje
III. Inne przychody operacyjne
III. Inne przychody operacyjne
E.
E.
Pozostałe koszty operacyjne
Pozostałe koszty operacyjne
I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych
II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych
III. Inne koszty operacyjne
III. Inne koszty operacyjne
F.
F.
Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)
Zysk (strata) z działalności operacyjnej (C+D-E)
G.
G.
Przychody finansowe
Przychody finansowe
I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:
I. Dywidendy i udziały w zyskach, w tym:
- od jednostek powiązanych
- od jednostek powiązanych
II. Odsetki, w tym:
II. Odsetki, w tym:
- od jednostek powiązanych
- od jednostek powiązanych
III. Zysk ze zbycia inwestycji
III. Zysk ze zbycia inwestycji
IV. Aktualizacja wartości inwestycji
IV. Aktualizacja wartości inwestycji
V. Inne
V. Inne
H.
H.
Koszty finansowe:
Koszty finansowe:
I. odsetki, w tym:
I. odsetki, w tym:
- dla jednostek powiązanych
- dla jednostek powiązanych
II. Strata ze zbycia inwestycji
II. Strata ze zbycia inwestycji
III. Aktualizacja wartości inwestycji
III. Aktualizacja wartości inwestycji
IV. Inne
IV. Inne
I.
I.
Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H)
Zysk (strata) z działalności gospodarczej (F+G-H)
J.
J.
Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I. – J.II)
Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I. – J.II)
I. Zyski nadzwyczajne
I. Zyski nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne
II. Straty nadzwyczajne
K.
K.
Zysk (strata) brutto (I+/J)
Zysk (strata) brutto (I+/J)
L.
L.
Podatek dochodowy
Podatek dochodowy
M.
M.
Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
N.
N.
Zysk (strata) netto (K-L-M)
Zysk (strata) netto (K-L-M)
Ewidencja i rozliczanie kosztów –
Ewidencja i rozliczanie kosztów –
wariant 1
wariant 1
Zespoły
0,1,2,3,8
Zespół
4
490
Rozl.koszt.
Roz.m/o
kosztów
Prod.pomoc
.
Koszty zakupu
1
Koszty
handlowe I.
2a
2b
2c
2d
7
Koszty
handlowe II.
2a
3
4
5
Wynik
finansowy
6
6
Koszty
ogólnego
zarządu
2e
6
Alternatywne zamknięcia roczne:
•Ma Zespół 4; Wn Wynik
finansowy
•Ma Koszty handlowe; Ma Koszt
ogólnego zarządu; Wn 490
•Wn (Ma) 490; Ma (Wn) Wynik
finansowy
Ewidencja i rozliczanie kosztów –
Ewidencja i rozliczanie kosztów –
wariant 2
wariant 2
Zespoły
0,1,2,3,8
Produkcja
podstawowa
Produkty
gotowe
Produkcja w
toku
Koszty
zarządu
.
Koszty
sprzedaży
Rozlicz.m/o
kosztów
140
Rozliczenie
produkcji
Koszt
własny
sprzedaży
produktów
Wynik
finansowy
Odchylenia od cen
ewidencyjnych
produktów
140
(1a)
(1a)
120
120
100
100
50
50
(5a)
(5a)
(4) (4)
(7) (7)
(11) (11)
110 110
(1b)
(1c)
20
20 20
(2) (2)
(9) (9)
20
(3)
(3)
30
30
30
30
(10) (10)
20 20
(6) (6)
10
10
(8) (8)
30 30
(5b)
5b)
40
40
10
10
Ewidencja i rozliczanie kosztów –
Ewidencja i rozliczanie kosztów –
wariant 3
wariant 3
Zespoły
0,1,2,3,8
Zespół 4
Koszty wg rodzaju
860
Wynik finansowy
1
2
31.XII.
Zespoły
0,1,2,3,8
Zespół 4
Koszty wg rodzaju
860
Wynik finansowy
4
31.XII.
1
Rozl. m/o kosztów
2
3
Zespoły
0,1,2,3,8
Zespół 4
860
Wynik finansowy
490
Rozliczenie
kosztów
640
Rozliczenia m/o
kosztów
1
4
2
3
5a
5b
Zespoły
0,1,2,3,8
Zespół 4
1
200
200
Rozliczenie kosztów
490
Zespół 6
Produkty gotowe
Zespół 7
Koszt własny sprzedaży
5
10
10
6
10
10
180
180
2
Rozl. m/o kosztów
20
20
5
5
3
4
Rachunek kosztów
Rachunek kosztów
Wykład 5
Wykład 5
Produkcja pomocnicza: są to wydziały świadczące usługi lub
wytwarzające wyroby dla potrzeb działalności podstawowej, niekiedy
także dla odbiorców zewnętrznych
Do produkcji pomocniczej zalicza się wydziały, których:
• rozmiary działalności (ilość wykonanych usług) dadzą się zmierzyć z
wymaganą dokładnością; można je wyrazić w jednostkach naturalnych:
kg, szt., rob.godz., tonach, tono-kilometrach,
•świadczenia są przyjmowane (wykorzystywane) przez więcej niż
jednego odbiorcę , a ponadto odbiorców tych można zidentyfikować
(wskazać),
•wysokość ponoszonych kosztów, liczebność pracowników, skala
prowadzonej działalności uzasadniają potrzebę ich kontroli poprzez
wyodrębnienie w ewidencji.
Zakres rzeczowy produkcji pomocniczej
Zakres rzeczowy produkcji pomocniczej
1.
Wydziały energetyczne , dostarczające: wodę, parę, energię elektryczną,
sprężone powietrze, gazy techniczne (tlen, acetylen) prowadzące gospodarkę
wodno-ściekową; koszty tych wydziałów obejmują utrzymanie i eksploatację
urządzeń służących wytwarzaniu, uszlachetnianiu , przesyłaniu energii.
2. Wydziały transportowe, obejmujące: transport samochodowy
(samochody ciężarowe, osobowe, ciągniki, przyczepy, wózki akumulatorowe)
transport kolejowy, wodny, powietrzny oraz tzw. Brygadę placową,
3
.
Wydziały remontowe i budowlane, wykonujące remonty i konserwacje
jak: warsztaty ogólnomechaniczne, ślusarskie, narzędziowe, elektryczne,
remontowo-budowlane, stolarskie, pralnie.
Zakres rzeczowy produkcji pomocniczej
Zakres rzeczowy produkcji pomocniczej
4.
Wydziały wytwórcze, produkujące prototypy , narzędzia, przyrządy,
aparaturę, modele, opakowania, części zamienne i inne materiały.
5. Biura konstrukcyjno-technologiczne i laboratoria.
6. Działalność bytowa, prowadzona przez przedsiębiorstwo:
Stołówki,
Bufety,
Zakładowe domy mieszkalne,
Hotele pracownicze,
Zakładowa służba zdrowia,
Szkoły przyzakładowe,
7. Działalność socjalna prowadzona przez przedsiębiorstwo:
Zakładowe domy wypoczynkowe,
Ośrodki kolonijne,
Ośrodki wypoczynku sobotnio-niedzielnego,
Ogródki działkowe.
Koszty działalności pomocniczej i ich
Koszty działalności pomocniczej i ich
rozliczenie
rozliczenie
530
Produkcja pocmocnicza
Wydział „N”
Odbiorcy świadczeń
Koszty wydziałowe
Koszty ogólnego zarządu
Koszty sprzedaży
Prod.pomocnicza
Koszt własny sprzedaży
Rozlicz. m/o kosztów
•
Koszty proste wg rodzaju
Ma 490
• Koszty rozliczane w czasie
Ma 640
•
Świadczenia innych
wydziałów pomocniczych
Ma 530
•
Koszty zakupu materiałów
Ma 503
razem koszt wytworzenia
1.
Brak urządzeń pomiarowych. Nie jest znana ilość świadczeń pobranych przez
poszczególnych odbiorców
Klucze rozliczeniowe świadczeń
1. Moc zainstalowanych u odbiorców maszyn, urządzeń z uwzględnieniem
przeciętnego czasu ich wykorzystania – dla rozliczania kosztów energii.
2. Powierzchnia lub kubatura – do rozliczania kosztów oświetlenia, ogrzewania,
konserwacji i remontów budynków.
3. Wartość zainstalowanych maszyn i urządzeń – do rozliczania kosztów ich
bieżących konserwacji i remontów.
4. Wyrażone w % przeciętne udziały poszczególnych odbiorców w sumie świadczeń
danego wydziału.
Zalety:
Wady:
2. Istnieją urządzenia pomiarowe. Znana jest ilość świadczeń pobranych
przez poszczególnych odbiorców
2.1. Rozliczenie następuje na podstawie rzeczywistego kosztu
wytworzenia jednostki świadczenia:
n
i
i
rz
JS
P
K
kj
1
x
x
JS
x
kj
K
Świadczenia wzajemne:
Δ
Δ
Δ
Kotłownia
Elektrownia
Wydział Remontowy
Kolejność rozliczeń
Świadczenia wzajemne zwrotne
:
50
0
t
80
0
rg
950
kWh
900 rg
45
0 k
W
h
30
0 t
Zalety rozliczeń po koszcie rzeczywistym
:
Wady rozliczania świadczeń po koszcie rzeczywistym
:
2.2. Rozliczenie na podstawie planowanego kosztu wytworzenia jednostki
świadczenia (ceny transferowej
)
Zalety
Wady
Remontowy
K=15 000; kj=Y
Św. = 8000 rg
Kotlownia
K=10 000; kj=X
Św. = 6000 t
Elektrownia
K=20 000; kj=Z
Św. = 12000
kWh
Rachunek kosztów
Rachunek kosztów
Wykład 6
Wykład 6
Pojęcie kosztu wytworzenia
Pojęcie kosztu wytworzenia
Wyrób A
Wyrób A
Wyrób B
Wyrób B
Wyrób C
Wyrób C
MB
A
RB
A
MB
B
RB
B
KW
A
KW
B
KW
C
koszty wydziałowe zmienne
koszty wydziałowe stałe
Koszt wytworzenia pełni rolę ceny wewnętrznej produktów pracy
RB
C
MB
C
MB
A
RB
A
MB
B
RB
B
RB
C
MB
A
RB
A
MB
B
RB
B
koszty wydziałowe zmienne
koszty wydziałowe stałe
RB
C
MB
A
RB
A
MB
B
RB
B
koszty wydziałowe zmienne
koszty wydziałowe stałe
RB
C
MB
A
RB
A
MB
B
RB
B
Koszt wytworzenia pełni rolę ceny wewnętrznej produktów pracy
koszty wydziałowe zmienne
koszty wydziałowe stałe
RB
C
MB
A
RB
A
MB
B
RB
B
MB
C
Koszty wydziałowe
Koszty wydziałowe
– koszty pośrednie produkcji ponoszone na
– koszty pośrednie produkcji ponoszone na
wydziałach produkcji podstawowej
wydziałach produkcji podstawowej
Jednostka odniesienia kosztów
Jednostka odniesienia kosztów
– miernik produkcji (szt. kg, m
– miernik produkcji (szt. kg, m
2,
2,
tkm, rgodz)
tkm, rgodz)
względem którego koszty danego wydziału zachowują się jak zmienne i stałe.
względem którego koszty danego wydziału zachowują się jak zmienne i stałe.
Zmienne:
Zmienne:
Materiały technologiczne
Materiały technologiczne
Robocizna pracowników bezpośrednio produkcyjnych w części nie zaliczonej do kosztów
Robocizna pracowników bezpośrednio produkcyjnych w części nie zaliczonej do kosztów
bezpośrednich
bezpośrednich
Energia napędowa maszyn i urządzeń
Energia napędowa maszyn i urządzeń
Konserwacje i remonty maszyn i urządzeń
Konserwacje i remonty maszyn i urządzeń
Materiały na cele ruchu
Materiały na cele ruchu
Amortyzacja narzędzi, sprzętu
Amortyzacja narzędzi, sprzętu
Transport wewnętrzny
Transport wewnętrzny
Stałe:
Stałe:
Amortyzacja maszyn, urządzeń, budynków i budowli
Amortyzacja maszyn, urządzeń, budynków i budowli
Oświetlenie
Oświetlenie
Ogrzewanie
Ogrzewanie
Utrzymanie czystości
Utrzymanie czystości
Zarządzanie wydziałem
Zarządzanie wydziałem
Czynsze,dzierżawy, ubezpieczenia majątkowe
Czynsze,dzierżawy, ubezpieczenia majątkowe
Konserwacje i remonty
Konserwacje i remonty
Podatek od nieruchomości
Podatek od nieruchomości
BHP, szkolenie
BHP, szkolenie
Kontrola jakości
Kontrola jakości
Pojęcie klucza rozliczeniowego
Pojęcie klucza rozliczeniowego
Klucz rozliczeniowy
Klucz rozliczeniowy
jest to wielkość, w stosunku do której przyjmuje się
jest to wielkość, w stosunku do której przyjmuje się
założenie, że koszty pośrednie rozkładają się pomiędzy produkty w
założenie, że koszty pośrednie rozkładają się pomiędzy produkty w
proporcji do niej.
proporcji do niej.
Atrybuty klucza
Atrybuty klucza
:
:
1.
1.
Jest to cecha (miara) właściwa każdemu z wytwarzanych wyrobów.
Jest to cecha (miara) właściwa każdemu z wytwarzanych wyrobów.
2.
2.
Klucz powinien charakteryzować związek przyczynowy (a przynajmniej logiczny) z
Klucz powinien charakteryzować związek przyczynowy (a przynajmniej logiczny) z
rozliczanymi kosztami.
rozliczanymi kosztami.
3.
3.
Powinna to być cecha wymierna, łatwa do obiektywnego ustalenia, a pozyskanie
Powinna to być cecha wymierna, łatwa do obiektywnego ustalenia, a pozyskanie
informacji o niej nie może powodować wysokich kosztów.
informacji o niej nie może powodować wysokich kosztów.
Klucz rozliczeniowy kosztów wydziałowych = Jednostka odniesienia kosztów
Klucz rozliczeniowy kosztów wydziałowych = Jednostka odniesienia kosztów
Rodzaje kluczy
Rodzaje kluczy
a)
a)
Ze względu na charakter miernika wyróżniamy:
Ze względu na charakter miernika wyróżniamy:
klucze wartościowe
klucze wartościowe
klucze ilościowe
klucze ilościowe
b)
b)
Ze względu na stabilność
Ze względu na stabilność
:
:
klucze zmienne
klucze zmienne
klucze stałe
klucze stałe
n
i
i
JK
KW
S j
1
ewentualnie w %
A
j
A
JK
x
S
KW
Klucze rozliczeniowe kosztów wydziałowych
1) Płace bezpośrednie (z narzutami lub bez narzutów)
2) Roboczogodziny
3) Maszynogodziny
4) Materiały bezpośrednie (waga produktów)
5) Ilość produkcji
6) Suma kosztów bezpośrednich
Wady rozliczania kosztów wydziałowych w oparciu o klucze rozliczeniowe:
1) koszt wytworzenia zależy od doboru klucza
2) koszt wytworzenia zależny od wielkości produkcji
X
X
Y
Y
Z
Z
Razem
Razem
Materiały bezpośrednie
Materiały bezpośrednie
800
800
200
200
200
200
1200
1200
Płace bezpośrednie
Płace bezpośrednie
200
200
200
200
400
400
800
800
Koszty wydziałowe
Koszty wydziałowe
600
600
Koszt wytworzenia
Koszt wytworzenia
2600
2600
X
X
Y
Y
Z
Z
Razem
Razem
Materiały bezpośrednie
Materiały bezpośrednie
800
800
200
200
200
200
1200
1200
Płace bezpośrednie
Płace bezpośrednie
200
200
200
200
400
400
800
800
Koszty wydziałowe
Koszty wydziałowe
600
600
Koszt wytworzenia
Koszt wytworzenia
2600
2600
150
150
300
1150
550
900
400
100
100
1400
500
700
Przykład 1
Przykład 1
Obliczyć jednostkowy koszt wytworzenia
Obliczyć jednostkowy koszt wytworzenia
produktu przy następujących założeniach
produktu przy następujących założeniach
:
:
•
Materiały bezpośrednie 120zł/szt.
Materiały bezpośrednie 120zł/szt.
•
Robocizna bezpośrednia 40zł/szt.
Robocizna bezpośrednia 40zł/szt.
•
Zmienne koszty wydziałowe (energia) 10zł/szt.
Zmienne koszty wydziałowe (energia) 10zł/szt.
•
Stałe koszty wydziałowe 18.000 zł.
Stałe koszty wydziałowe 18.000 zł.
Rozmiary produkcji:
Rozmiary produkcji:
•
Wariant I – 600 szt.
Wariant I – 600 szt.
•
Wariant II – 400 szt.
Wariant II – 400 szt.
•
Wariant III – 100 szt.
Wariant III – 100 szt.
Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych
uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych
warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub
sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów.
UWAGA: zaleca się zgodność
• jednostki odniesienia kosztów (m/godz)
• jednostki pomiaru stopnia wykorzystania zdolności
produkcyjnych
(m/godz)
• klucza rozliczeniowego kosztów wydziałowych (m/godz)
Koszty wydziałowe
Koszty wydziałowe
zmienne
zmienne
Produkcja
Produkcja
podstawowa
podstawowa
>koszty > mat. bezp.
>koszty > mat. bezp.
wydziałowe > płace bezp.
wydziałowe > płace bezp.
zmienne > k. wydz.
zmienne > k. wydz.
zmienne
zmienne
Koszty wydziałowe
Koszty wydziałowe
stałe
stałe
> koszty
> koszty
>
>
k. wydz.
k. wydz.
wydziałowe stałe ( część
wydziałowe stałe ( część
stałe uzasadniona
stałe uzasadniona
)
)
>
>
koszt
koszt
wytworzenia
wytworzenia
koszt wytworzenia
koszt wytworzenia
sprzedanych produktów
sprzedanych produktów
Przykład 2
Przykład 2
Przedsiębiorstwo wytwarza trzy wyroby o następującej charakterystyce:
Przedsiębiorstwo wytwarza trzy wyroby o następującej charakterystyce:
A B C
A B C
Materiały bezpośrednie ( zł/szt.) 400 700 900
Materiały bezpośrednie ( zł/szt.) 400 700 900
Robocizna bezpośrednia (zł/szt.) 300 100 150
Robocizna bezpośrednia (zł/szt.) 300 100 150
Maszyno chłonność (mg/szt.) 2 4 6
Maszyno chłonność (mg/szt.) 2 4 6
Produkcja (szt.) 200 500 600
Produkcja (szt.) 200 500 600
•
koszty wydziałowe zmienne 90.000 zł
koszty wydziałowe zmienne 90.000 zł
•
rzeczywiste koszty wydziałowe stałe 36.000 zł
rzeczywiste koszty wydziałowe stałe 36.000 zł
•
normalne wykorzystanie zdolności produkcyjnych 7.000 mg
normalne wykorzystanie zdolności produkcyjnych 7.000 mg
•
budżetowane koszty stałe 35.000 zł
budżetowane koszty stałe 35.000 zł
Ustal jednostkowy koszt wytworzenia – kluczem rozliczeniowym kosztów
Ustal jednostkowy koszt wytworzenia – kluczem rozliczeniowym kosztów
wydziałowych są maszynogodziny.
wydziałowych są maszynogodziny.
Narzut indywidualny czy skumulowany
Wydział A
Wydział A
Wydział B
Wydział B
Wydział C
Wydział C
Razem
Razem
Koszty
Koszty
wydziałowe
wydziałowe
12.000
12.000
100.000
100.000
8.000
8.000
120.000
120.000
Rgodz.
Rgodz.
20.000
20.000
20.000
20.000
20.000
20.000
60.000
60.000
Stawka
Stawka
zł/rgodz
zł/rgodz
0,60
0,60
5,0
5,0
0,4
0,4
2,0
2,0
Jeżeli produkt „X” produkowany przez Wydział C wymaga
obróbki przez 20 godz. to koszty wydziałowe wyniosły
20 g x 0,4 = 8 narzut indywidualny
20 g x 2 = 40 narzut skumulowany
Aktywa dostosowywane
Aktywa dostosowywane
( MSR Nr 23 „ Koszty finansowania zewnętrznego”
( MSR Nr 23 „ Koszty finansowania zewnętrznego”
)
)
Dostosowywany składnik aktywów
Dostosowywany składnik aktywów
– składnik
– składnik
aktywów, który
aktywów, który
wymaga znacznego okresu czasu niezbędnego do
wymaga znacznego okresu czasu niezbędnego do
przygotowania go do
przygotowania go do
zamierzonego użytkowania lub sprzedaży.
zamierzonego użytkowania lub sprzedaży.
Art. 28, ust. 4 ustawy o rachunkowości
Art. 28, ust. 4 ustawy o rachunkowości
-
-
w przypadkach uzasadnionych niezbędnym,
w przypadkach uzasadnionych niezbędnym,
długotrwałym przygotowaniem towaru lub produktu do
długotrwałym przygotowaniem towaru lub produktu do
sprzedaży, lub długim okresem wytwarzania produktu,
sprzedaży, lub długim okresem wytwarzania produktu,
cenę nabycia lub koszt wytworzenia produktu można
cenę nabycia lub koszt wytworzenia produktu można
zwiększyć o koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w
zwiększyć o koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w
celu finansowania zapasu towarów albo produktów w
celu finansowania zapasu towarów albo produktów w
okresie ich przygotowania do sprzedaży, lub
okresie ich przygotowania do sprzedaży, lub
wytworzenia i związanych z nimi różnic kursowych ,
wytworzenia i związanych z nimi różnic kursowych ,
pomniejszone o przychody z tego tytułu.
pomniejszone o przychody z tego tytułu.
Rachunek kosztów
Rachunek kosztów
Wykład 7
Wykład 7
Pojęcie, rodzaje i metody kalkulacji
Przez kalkulację rozumiemy ogół czynności obliczeniowych zmierzających do ustalenia
kwoty i struktury kosztów przypadających na jednostkę kalkulacyjną danego obiektu
kalkulacyjnego, w ramach wyróżnionych nośników kosztów.
Nośnikiem
kosztów jest przedmiot obserwacji kosztów w ramach ich systemu
ewidencyjnego. W praktyce nośnikiem kosztów może być:
• wytworzona w danym okresie grupa asortymentowa lub pojedynczy asortyment
produktu (dotyczy to produkcji wielkoseryjnej, masowej, głównie w przedsiębiorstwach o
montażowym typie procesu technologicznego),
•faza procesu technologicznego (przedsiębiorstwa przemysłu chemicznego, paliwowego,
gdzie mamy do czynienia z tzw. produkcją sprzężoną),
•wyrób lub grupa wyrobów objęta jednym zleceniem produkcyjnym (produkcja
jednostkowa na zamówienie klienta –np. stocznia).
N o ś n i k i
wyróżnia się poprzez analitykę do konta 501. Tworzą je produkty
jednorodne pod względem materiałów i sposobów wytwarzania, różnice dotyczą cech
drugorzędnych, Muszą być one jednoznacznie wskazane w zakładowym planie kont.
Ze względu na stopień przerobu produktów pracy wyróżniamy
nośniki:
1) Ostateczne (wyroby gotowe)
2) Przejściowe (półfabrykaty) – wyodrębnienie ich ma miejsce, gdy:
• proces technologiczny dzieli się na fazy,
• między fazami półprodukty są magazynowane,
• półfabrykaty są sprzedawane,
• istnieje zapotrzebowanie na informację kosztową nie tylko w
przekroju wyrobów gotowych, lecz także półfabrykatów,
• fazy procesu wyodrębnione w technologii produkcji pokrywają się
ze strukturą organizacyjną wydziałów.
Obiekt kalkulacyjny to produkt lub grupa rodzajowo zbliżonych
produktów dla których ustala się jednostkowy koszt wytworzenia.
Relacje między nośnikami kosztów a obiektami kalkulacyjnymi mogą
być dwojakiego rodzaju:
1. Zakres przedmiotowy nośników kosztów i obiektów kalkulacyjnych jest zbieżny – mówimy
wówczas o tzw. pojedynczym nośniku kosztów – w praktyce oznacza to, że koszty
zgromadzone na koncie analitycznym do konta syntetycznego 501 dotyczą tylko jednego
asortymentu produktów lub pojedynczego wyrobu.
501 prod.podstaw
.
MB
RB
KW
501/N Statek N
501/2 Statek 2
501/1 Statek
1
.
MB 1
RB 1
KW 1
MB 2
RB 2
KW 2
MB
N
RB
N
KW
N
2. W ramach danego nośnika kosztów można wyróżnić szereg odrębnych obiektów
kalkulacyjnych, jest to tzw. zbiorczy nośnik kosztów. Koszty wydzielone na koncie
analitycznym obejmują szereg różnych produktów, przy czym koszt jednostkowy
każdego z nich jest przedmiotem odrębnych obliczeń kalkulacyjnych.
501/1 panewki
501/2 łożyska kulk
501 Produkcja
podstawowa
MBp
RBp
KWp
MBł
RBł
KWł
MBt
RBt
KWt
MB
RB
KW
501/3 tuleje stalowe
Zbiorczy nośnik kosztów tworzą wyroby zbliżone pod
względem zużywanych materiałów i surowców, technologii
produkcji, maszyn, urządzeń i narzędzi wykorzystywanych
przy ich wytwarzaniu, produkty o podobnym przeznaczeniu i
spełnianych funkcjach. Różnice sprowadzają się do cech
drugorzędnych : wielkości, wagi, pojemności, koloru , sposobu
wykończenia, ceny sprzedaży.
Mianem jednostki kalkulacyjnej określamy jednostkę
miary, przy pomocy której wyraża się wielkość produkcji
danego obiektu kalkulacyjnego. Można mówić o naturalnych
jednostkach kalkulacyjnych (kg, szt. litry, KWh) lub umownych
– gdy ilości produktu o różnych cechach podlegają
przeliczeniu na produkt o cechach typowych.
Koszt jednostkowy produktu ustala się na jednostkę
kalkulacyjną (np. w zł/m
2
).
Rodzaje kalkulacji:
Podział ze względu na:
1. Moment sporządzenia i wielkości będące podstawą
obliczeń:
• Kalkulacja prowadzona w trybie ex ante –
przedprodukcyjna (przed poniesieniem kosztów)
może
być szacunkowa, planowa (stopień precyzji nieco
wyższy od szacunkowej) lub normatywna (liczona w
oparciu o technicznie uzasadnione normy zużycia),
• Kalkulacja w trybie ex post – podstawą są
rzeczywiście poniesione koszty i rozmiary
produkcji –prowadzona jest przede wszystkim dla
potrzeb
rachunkowości finansowej.
2. Zakres kosztów rozliczanych pomiędzy produkty
pracy:
• Kalkulacja pełnego kosztu wytworzenia –
wymagana przez ustawę,
• Kalkulacja zmiennego kosztu wytworzenia –
wykorzystywana w rachunkowości zarządczej
Wyróżniamy następujące metody kalkulacji:
1.Kalkulacja podziałowa:
• prosta,
• ze współczynnikami,
• produkcji sprzężonej.
2.Kalkulacja doliczeniowa:
• zleceniowa,
• asortymentowa.
3.Kalkulacja fazowa (procesowa).
Kalkulacja podziałowa prosta
Kalkulacja podziałowa prosta może być stosowana w
przedsiębiorstwach gdzie występuje jeden, pojedynczy nośnik
kosztów. W praktyce oznacza to warunki produkcji masowej,
jednorodnej, wytwarzanej potokowo. Przykładowo: wydobycie
kruszywa, gliny, piasku, produkcja jednego asortymentu opakowań,
świadczenie jednego rodzaju usług transportowych itp. Ponieważ
wszystkie koszty dotyczą jednego asortymentu wyrobów, podział
kosztów na bezpośrednie i pośrednie jest zbędny – wszystkie koszty
mają charakter bezpośrednich.
WG
KP
K
WG
j
Procedura komplikuje się, jeżeli obok wyrobów gotowych
otrzymuje się produkcję niezakończoną.
Zasady wyceny produkcji niezakończonej
Produkcja niezakończona – produkty pracy, które nie przeszły całego
procesu technologicznego w danym przedsiębiorstwie. Produkcja ta
obejmuje dwa elementy: półfabrykaty i produkcję w toku.
Poziom wyceny – wskazanie elementów kosztów stanowiących o wartości
produktu pracy.
Półfabrykaty – są to produkty pracy, które przeszły zamkniętą,
wyodrębnioną część (fazę) procesu technologicznego (jedną lub kilka).
Znajdują się w magazynie i są przeznaczone do dalszej produkcji lub
sprzedaży. Z punktu widzenia wyceny, półfabrykaty są traktowane jak
wyroby gotowe. Wyceniane są w oparciu o rzeczywisty koszt
wytworzenia:
• materiały bezpośrednie w cenie nabycia,
• robocizna bezpośrednia, z narzutami,
• inne koszty bezpośrednie (np. obróbka obca),
• koszty pośrednie produkcji (zmienne i stałe).
Poziom wyceny:
• rzeczywisty koszt wytworzenia,
• planowany (normatywny) koszt wytworzenia
skorygowany o odchylenia od cen
ewidencyjnych,
• jeżeli ustalenie kosztu wytworzenia jest
niemożliwe (ewidencja kosztów tylko w zespole
4),
wyceny dokonuje się w oparciu o cenę
sprzedaży
netto takiego samego lub podobnego
przedmiotu
pomniejszoną o przeciętnie osiągany zysk brutto
na całej produkcji.
Na dzień bilansowy:
• wycena półfabrykatów następuje: po
rzeczywistym koszcie wytworzenia, nie wyższym
jednak od ceny sprzedaży netto (zasada ostrożnej
wyceny) – ewentualna różnica odnoszona jest na
pozostałe koszty operacyjne,
• po planowanym (normatywnym) koszcie
wytworzenia skorygowanym o odchylenia, o ile są
one nieznaczne (przy spełnieniu warunków jw.).
Cena sprzedaży netto - cena możliwa do uzyskania
na rynku, bez VAT-u i przewidywanych kosztów
sprzedaży.
Metody wyceny:
Metody kalkulacji – właściwe dla wyrobów
gotowych.
Produkcja w toku – są to produkty pracy
znajdujące się na stanowiskach pracy. Produkcja
w toku może być przeznaczona jedynie do
dalszego przerobu.
Poziomy wyceny produkcji w toku:
1. Koszt wytworzenia
501 Produkcja
podstawowa
Materiały bezpośrednie
Wyroby gotowe (WG)
Remanent końcowy
produkcji w toku (R
k
)
RB
KW
WG
RK
WG
RK
Wartość produkcji w toku wyznaczana jest przez materiały bezpośrednie,
robociznę bezpośrednią, koszty wydziałowe.
2. Koszty bezpośrednie
gdy koszty wydziałowe są relatywnie nieznaczne, wartość
produkcji w toku wyznacza suma materiałów i robocizny
Materiały bezpośrednie
Wyroby gotowe (WG)
Remanent końcowy
RB
KW
WG
RK
WG
501 Produkcja
podstawowa
3. Materiały bezpośrednie
Gdy znaczną część kosztów wytworzenia stanowią materiały wartość
produkcji w toku może wyznaczać jedynie suma kosztów materiałów
bezpośrednich
Wyroby gotowe (WG)
Remanent końcowy
RB
KW
WG
WG
501 Produkcja podstawowa
Materiały bezpośrednie
4. Nie wycenia się produkcji w toku.
Wyroby gotowe (WG)
RB
KW
WG
WG
501 Produkcja podstawowa
Materiały bezpośrednie
Odejście od wyceny na poziomie kosztu wytworzenia (uproszczenia w
wycenie produkcji w toku) nie może mieć miejsca w odniesieniu do
produkcji o przewidywanym czasie wykonania dłuższym niż 3 m-ce,
przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz rozpoczętej budowy środków
trwałych
• jeżeli ustalenie kosztu wytworzenia jest niemożliwe, wyceny
dokonuje się w oparciu o cenę sprzedaży netto takiego samego
lub podobnego przedmiotu pomniejszonej o przeciętnie osiągany
zysk brutto z uwzględnieniem stopnia przerobu.
Na dzień bilansowy: wartość produkcji w toku nie może przekroczyć ceny
sprzedaży netto.
Metody wyceny:
• przeliczenie produkcji w toku na umowne wyroby gotowe,
• wycena wyrobów gotowych w oparciu o koszt planowany,
• wycena produkcji w toku w oparciu o koszt planowany.
1.
1.
Przeliczenie produkcji w toku na umowne wyroby
Przeliczenie produkcji w toku na umowne wyroby
gotowe
gotowe
1.1. Materiały zużywane są sukcesywnie
1.1. Materiały zużywane są sukcesywnie
)
(
P
R
WG
K
K
K
MB
jMB
)
(
P
R
WG
K
K
K
RB
jRB
Produkcja w toku wyceniana jest na poziomie kosztu wytworzenia
)
(
P
R
WG
K
K
K
KW
jKW
jKW
jRB
jMB
jWG
K
K
K
K
P
K
K
K
K
jKW
jRB
jMB
jRK
)
(
jWG
K
WG
KWG
jRK
k
k
x
R
KRK
Przykład
Przedsiębiorstwo masowo wytwarza produkty „R”. W
okresie
wyprodukowano
800
szt.
Wyrobów
gotowych, 200 szt. Produkcji w toku (R
kI
) o stopniu
przerobu 80% oraz 400 szt. Produkcji w toku (R
kII
) o
stopniu przerobu 10%. Materiały zużywane są
sukcesywnie w trakcie procesu technologicznego. W
okresie poniesiono następujące koszty: materiały
bezpośrednie 28 000 zł, płace bezpośrednie 12000
zł, koszty wydziałowe 10000 zł . Jaka jest bilansowa
wartość zapasu wyrobów gotowych i produkcji w
toku? (Wariant II: jakie będą wyniki kalkulacji jeżeli
przyjmie się założenie, iż materiały zużywane są
jednorazowo
na
początku
procesu
technologicznego).
1.2. Zużycie materiałów następuje w pierwszej operacji
1.2. Zużycie materiałów następuje w pierwszej operacji
technologicznej
technologicznej
Produkcja w toku wyceniana jest na poziomie kosztu wytworzenia
Produkcja w toku wyceniana jest na poziomie kosztu wytworzenia
2.
Wartość produkcji w toku = Koszty produkcji – koszt planowany wyrobów
gotowych
3. Koszt wytworzenia wyrobów gotowych = Koszty produkcji – koszt planowany
produkcji w toku
k
MB
jMB
R
WG
K
K
)
(
P
R
WG
K
K
k
RB
jRB
)
(
P
R
WG
K
K
k
KW
jKW
jKW
jRB
jMB
jWG
K
K
K
K
P
K
K
K
K
jKW
jRB
jMB
jRK
)
(
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami
Znajduje zastosowanie w warunkach produkcji
masowej, potokowej kilku asortymentów zbliżonych
do siebie produktów (występuje jeden zbiorczy nośnik
kosztów). Cechy wspólne wyrobów to: identyczne
surowce i materiały, technologia produkcji, maszyny,
urządzenia,
narzędzia
wykorzystywane
przy
wytwarzaniu, podobne przeznaczenie i spełniane
funkcje, wspólne nakłady pracy. Różnice sprowadzają
się do następujących cech: wielkość, waga,
pojemność,
kolor,
sposób
wykończenia,
cena
sprzedaży.
Produkcja opakowań (np. skrzyń, puszek, karnistrów, pojemników),
wyrobów ze szkła i mas plastycznych, cegieł, dachówek, płyt
chodnikowych – oto przykłady praktycznych zastosowań kalkulacji
podziałowej ze współczynnikami. Obliczenia przebiegają tu w kilku
krokach:
1. Należy wybrać cechy różniące poszczególne obiekty
kalkulacyjne (wyroby) w ramach nośnika kosztów np.: wagę,
pojemność, długość, pracochłonność itp. a następnie wskazać
te z nich, które różnicują kosztochłonność każdego z
produktów,
2. Cechom tym nadaje się współczynniki, w proporcji do których
rozliczone zostaną koszty; zalecany jest dobór współczynników
różnych dla kosztów surowca i kosztów przerobu, a także
odrębnych dla poszczególnych faz procesu produkcyjnego,
3. Za pomocą współczynników rozmiary produkcji odmiennych
wyrobów sprowadza się do wspólnego mianownika,
przeliczając je na jednostki umowne,
4. Ustala się koszt jednostkowy jednostki umownej,
5. Iloczyn kosztu jednostkowego jednostki umownej i
współczynnika wyznacza koszt jednostkowy danego obiektu
kalkulacyjnego.
Należy podkreślić duży subiektywizm omawianej
metody kalkulacji, przejawia się on przede
wszystkim w doborze zestawu cech oraz nadaniu im
rang przez ustalenie współczynników – koszty
jednostkowe wyrobów będą kształtowały się w
takiej proporcji, w jakiej pozostają do siebie
współczynniki.
Kalkulacja doliczeniowa
Najszerzej stosowaną w przedsiębiorstwach
przemysłowych metodą kalkulacji kosztów produktów
pracy jest kalkulacja doliczeniowa. Dla jej wykorzystania
właściwe są warunki produkcji seryjnej i jednostkowej
wielu różnych asortymentów produktów. W zależności
od
zdefiniowania
zakresu
nośników
kosztów
wyróżniamy odmiany omawianej metody kalkulacji:
a)asortymentowa, gdzie nośnikiem kosztów jest
asortyment lub grupa asortymentowa wytwarzanych
w danym okresie sprawozdawczym produktów,
b)zleceniowa, przy traktowaniu jako nośnika kosztów
wyrobów lub ich grup objętych jednym zleceniem
produkcyjnym bez względu na ramy okresu
sprawozdawczego.
Etap I
Koszty bezpośrednie, a więc:
• materiały bezpośrednie,
• paliwo i energia technologiczna,
• płace bezpośrednie z narzutami,
• inne koszty bezpośrednie (specjalne),
odnoszone są na nośniki kosztów w oparciu o dokumenty
źródłowe zużycia.
W drugim etapie, dolicza się do nich, w oparciu o przyjęte
klucze podziałowe, koszty pośrednie – zakupu i wydziałowe.
Etap trzeci.
Koszt wytworzenia danego nośnika kosztów podlega
rozliczeniu pomiędzy właściwe obiekty kalkulacyjne metodą
kalkulacji podziałowej prostej (przy pojedynczym nośniku
kosztów) lub za pomocą kalkulacji podziałowej ze
współczynnikami (gdy jest to zbiorczy nośnik kosztów).