Aby zachowanie podmiotu na wolnym rynku 

było uznane za etyczne, powinno zgadzać się 

z obowiązującymi w danym społeczeństwie 

regułami moralnymi i normami prawnymi.  

reguły moralne - opierają się na powszechnie 

akceptowanych wartościach wynikających z tradycji i kultury; 

normy prawne - to nakazy i zakazy, skierowane do 

abstrakcyjnego adresata, określające sposób postępowania w 
przewidzianej tą normą sytuacji;

WARTOŚCI OBOWIĄZUJĄCE W 

GOSPODARCE RYNKOWEJ: 

Wolność  to brak przeszkód w prowadzeniu działalności 

gospodarczej, w ramach obowiązującego prawa. Wolność to 
również prawo do gromadzenia dóbr materialnych, 
podejmowania inicjatyw i zaspokajania potrzeb.

Sprawiedliwość jest jedną z najważniejszych zasad 

etycznych, powinna przejawiać się w stosunku do kontrahentów i 
klientów (m.in. produkowanie i sprzedawanie towarów dobrej 
jakości, odpowiednie oznaczenia jakościowe), odbiorców reklam 
(m.in. podawanie rzetelnych informacji), pracowników (m.in. 
legalne zatrudnienie, wypłacanie pensji) i państwa (m.in. 
płacenie podatków). 

Uczciwość to świadome podejmowanie decyzji z 

uwzględnieniem ich konsekwencji. W warunkach pełnej 
demokracji  oraz gospodarki wolnorynkowej każdy odpowiada  
indywidualnie za skutki swojej działalności  gospodarczej. 
Prowadząc ją, trzeba wiedzieć,  że za własne decyzje ponosi się 
odpowiedzialność  moralną (za naruszenie norm moralnych -  
poczucie winy, potępienie przez środowisko),  polityczną (za 
naruszenie interesu publicznego  można utracić stanowisko i 
zaufanie publiczne)  i prawną (za naruszenie przepisów prawnych 
ponosi się kary wymierzane przez sądy oraz instytucje 
skarbowe). 

Własność  jest podstawowym filarem, na którym opiera 

się i rozwija gospodarka  rynkowa. Prawo własności legalizuje 
dążenie  ludzi do posiadania i użytkowania dóbr  oraz 
pomnażania swojej własności.  

Do najczęstszych zachowań nieetycznych w 

działalności gospodarczej (a zarazem 

niezgodnych z prawem) należą:

- osiąganie dochodów z nieujawnionych bądź nielegalnych 
źródeł;
 

- nieregulowanie zobowiązań;

- unikanie płacenia podatków;

- przestępstwa gospodarcze;

- przestępstwa w dziedzinie intelektualnej;

Groźnym przejawem 

nieprzestrzegania zasad 

etycznych w działalności 

publicznej i zawodowej jest 

korupcja, nepotyzm i protekcja.

Korupcja to wykorzystywanie władzy lub funkcji 

publicznej do osiągania prywatnych korzyści. 

RODZAJE KORUPCJI: 

Łapownictwo - przyjmowanie  pieniędzy lub 

kosztownych prezentów w zamian za podjęcie określonej 
decyzji (np. zawarcia kontraktu z daną firmą, a nie z 
konkurencją); wyróżniamy łapownictwo czynne (przyjęcie 
łapówki) i bierne (wręczanie łapówki).

Wykorzystywanie środków publicznych dla 

korzyści osobistych - defraudacja środków publicznych,
 

Handel wpływami - np. finansowanie  partii lub 

kampanii wyborczej w zamian  za polityczne poparcie.

WARUNKI SPRZYJAJĄCE KORUPCJI: 

-słaba władza sądownicza;

-dużo władzy w rękach urzędników; brak lub niewielka 
odpowiedzialność karna za podejmowane przez nich decyzje;

-niejasne zasady przeprowadzania przetargów publicznych;

-obecność licznych świadczeń, dotacji i zasiłków wypłacanych 
przez państwo;

-źle opłacani urzędnicy państwowi;

-brak wolności słowa; niezależnych mediów monitorujących 
poczynania władz;

Nepotyzm (z łacińskiego nepos - bratanek), pierwotnie 

system uprzywilejowania swoich krewnych przez papieży. W 
znaczeniu potocznym faworyzowanie krewnych (bliskich, 
przyjaciół) przy rozdziale stanowisk i godności. Szczególnie to 
zjawisko występuje w małych rodzinnych firmach. Istnieją  
układy w przedsiębiorstwie, które mogą być negatywnie 
odbierane przez pozostałych pracowników. Zjawisko nepotyzmu 
w firmie może mieć zatem negatywny wpływ na sposób jej 
funkcjonowania.

Protekcja pośredniczenie w załatwieniu sprawy w 

zamian za korzyść majątkową lub obietnicę jej otrzymania, 
dzięki wpływom
w instytucji państwowej lub samorządzie terytorialnym. Zarówno 
nakłanianie osoby wpływowej do udzielenia poparcia wskazanej 
osobie w zamian za korzyści finansowe, jak i wyrażenie zgody 
na taki proceder może być zakwalifikowane jako działanie 
korupcyjne. Czyn ten jest zagrożony karą pozbawienia wolności 
od 6 miesięcy do lat 8 lub grzywnie. 

Korupcja, nepotyzm czy protekcja są powodem 

naruszenia zasad rywalizacji na rynku, czyli 

pojawienia się zjawiska nieuczciwej konkurencji, 

wobec którego normy prawa cywilnego i prawa 

karnego, nie mogą pozostać obojętne. Warto 

sobie uświadomić, że nieuczciwość to nie tylko 

łamanie prawa, ale przede wszystkim 

przywłaszczenie lub wykorzystanie określonego 

dobra przez jeden podmiot gospodarczy ze 

szkodą dla innego podmiotu.

LITERATURA

Książki:

-„Leksykon młodego czytelnika” – Witold Cienkowski;

-„ Odpowiedzialność społeczna i przeciwdziałanie korupcji 
w zarządzaniu organizacją” - Kowalczyk Jerzy;

Strony internetowe: 

www.wikipedia.pl; 
www.encyklopedia.pwn.pl;