Co to jest ubóstwo, kim są 

ludzie biedni?

Wykluczenie społeczne

Państwo opiekuńcze



Bieda  to  pojęcie  ekonomiczne  i  socjologiczne 
opisujące 

brak 

dostatecznych 

środków 

materialnych  dla  zaspokojenia  potrzeb  jednostki, 
w szczególności w zakresie: jedzenia, schronienia, 
ubrania, 

transportu 

i 

podstawowych 

potrzeb 

kulturalnych 

i 

społecznych.



Ubóstwo  to  nie  tylko  upośledzenie  ekonomiczne, 
to  przekonania,  zachowania,  a  niekiedy  trwały    i 
niezmienny  styl  życia  przekazywany  z  pokolenia 
na pokolenie



  Ubóstwo  bezwzględne  –  opiera  się  na  pojęciu 
minimum  życiowego  -  elementarnych  warunków 
jakie  muszą  być  spełnione,  aby  jednostka  mogła 
przetrwać  fizycznie  i  zachować  zdrowie.    O 
każdym,  kto  gdziekolwiek  na  świecie  żyje  w 
warunkach  nie  spełniających  tej  uniwersalnej 
normy, można powiedzieć, że żyje w ubóstwie.



Ubóstwo  względne  –  ubóstwo  mierzy  się  przez 
odniesienie  do  standardu    życia  panującego  w 
danym społeczeństwie. 



Relatywna 

to nasze wydatki w stosunku do 50% 

średniej wydatków 17,3%, 6,4 mln Polaków



Ustawowa (kwota uprawniająca do ubiegania się o 

przyznanie świadczenia z pomocy – 14,6 %, 5,5 mln 

Polaków



Minimum egzystencji społecznej  

(granica 

ubóstwa skrajnego zaspokajanie potrzeb fizjologicznych 

na poziomie biologicznym (wyżywienie, ubranie, 

mieszkanie) 6,6 % - 2,5 mln Polaków. 



Minimum socjalne - nazywane jest też 

„granicą wydatków gospodarstw domowych, 

mierzącą godziwy poziom życia”.



Głębokość ubóstwa (wskaźnik luki dochodowej lub 

wydatkowej) – informuje o tym, o ile procent przeciętne 

dochody/wydatki ubogich są niższe od przyjętej granicy 

ubóstwa

Trzy kategorie ubóstwa:



ubóstwo  losowe  -  spowodowana  rożnymi 

losowymi wydarzeniami w życiu człowieka



ubóstwo  subiektywne  –  spowodowane  małą 

zaradnością 

i 

aktywnością 

ludzi 

niskimi 

kwalifikacjami 

i 

słabym 

wykształceniem 

niechęcią do wykonywania pracy uzależnieniem 

od  zasiłków  i  pomocy  społecznej  rożnymi 

patologiami społecznymi alkoholizm narkomania 



ubóstwo  strukturalne  –  nie  wynika  ani  z 

przyczyn 

losowych 

ani 

z 

czynników 

subiektywnych  lecz  z  zewnętrznych  przyczyn 

gospodarczych  bezrobocia  niskich  wynagrodzeń 

polaryzacji dochodów



Respondentom  zadaje  się  pytanie,  jaki 
dochód  ich  zdaniem  jest  konieczny,  aby  móc 
utrzymać 

gospodarstwo 

domowe 

na 

właściwym poziomie, i czy ich obecny dochód 
odpowiada  temu  poziomowi,  przekracza  go 
lub nie sięga. 



Badania  wskazują,  ze  stawki  zapomóg  są  o 
ok.  50  %  za  niskie  i  nie  pozwalają  członkom 
gospodarstw  domowych  realizować  potrzeby 
pełnego  i  wartościowego  uczestnictwa  w 
życiu społecznym.



Liberalna polityka w celu przyspieszenia 
tempa wzrostu gospodarczego.



Zmiany w strukturze zawodowej



Pojawienie się na rynku pracy kobiet, 
pogłebiło podział gospodarstw domowych 
na „bogate i ubogie w pracę”

Nie można stworzyć jednolitego opisu kategorii 

„ludzi biednych”. Niemniej pewne kategorie ludzi 
popadają w ubóstwo częściej. Tak, z większym 
prawdopodobieństwem niż innych bieda dotyka:



Bezrobotnych i osoby pracujące w niepełnym 
wymiarze godzin



Ludzi starszych



Chorych, niepełnosprawnych



Członków dużych rodzin czy małych ale tylko z 
jednym rodzicem



Dzieci, kobiety



Mniejszości etniczne

Interpretacje ubóstwa można podzielić na dwa typy:



Teorie,  według  których  ludzie  biedni  sami  ponoszą 

odpowiedzialność za swoje ubóstwo (Obwinianie ofiary) 

-

Status społeczny odzwierciedla talent i starania jednostki

-

kultura ubóstwa – młodzi ludzie od dzieciństwa są chowani w 

przekonaniu,  ze  posiadanie  aspiracji  nie  ma  sensu,  więc 

fatalistycznie poprzestają na życiu w ubóstwie.

-

Kultura wyuczonej bezradności



Teorie,  według  których  ubóstwo  jest  wytwarzane 

i odtwarzane przez strukturalne mechanizmy społeczne. 

(Obwinianie systemu)

-

O  rozkładzie  środków  w  społeczeństwie  decydują  warunki 

strukturalne (płeć, etniczność, wiek)

-

Brak ambicji u ludzi ubogich – „wyuczona bezradność”, jest w 

istocie skutkiem a nie przyczyną.

Wykluczenie  odnosi  się  do  sytuacji,  w  której  jednostki 

zostają pozbawione możliwości pełnego uczestnictwa 
w społeczeństwie. 



Jest to pojęcie szersze niż pojęcie podklasy – akcentuje 
aspekt  procesu  -  mechanizmu  wykluczenia,  ale  różni 
się też od pojęcia ubóstwa – zwraca bowiem uwagę na 
cały  szereg  czynników,  przez  które  jednostki  tracą 
szansę, jakie ma większość ludzi.



Wykluczenie może przybierać różne formy

-

Wykluczenie ekonomiczne

-

Wykluczenie polityczne 

-

Wykluczenie społeczne



Warunki mieszkaniowe i sąsiedztwo – 
wykluczenie przybiera postać przestrzenną



Młodzież – chwiejny rynek pracy



Miejsce zamieszkania – wieś a miasto



Bezdomni – skrajna forma wykluczenia



Wykluczenie społeczne na szczycie



Poszczególne  modele  państwa  opiekuńczego 
różnicuje dostępność środków dla społeczeństwa :

-

Systemy  opiekuńcze  działające  na  zasadzie 
świadczeń  powszechnych  –  zaspokajanie  w  trybie 
ciągłym 

podstawowych 

potrzeb 

wszystkich 

obywateli.

-

System  opiekuńczy  działający  na  zasadzie 
świadczeń warunkowych.



Szwecja 

przeznacza 

na 

cele 

społeczne 

50 % PKB