Podstawy geologii
mgr inż. Anna Adamczyk – Lorenc
Pokój 501
Tel.: 320 68 70
E-mail:
Konsultacje: piątek 14.00 – 15.00
środa 14.00-16.30
Podstawy geologii
mgr inż. Anna Adamczyk – Lorenc
Pokój 501
Tel.: 320 68 70
E-mail:
Konsultacje: piątek 14.00 – 15.00
środa 14.00-16.30
Literatura
Przewodnik do ćwiczeń z geologii
historycznej – praca zbiorowa pod
redakcją Stanisława Orłowskiego
Geologia dynamiczna – M.
Książkiewicz
Przewodnik do ćwiczeń z geologii
dynamicznej – W. Jaroszewski
Geologia inżynierska – J. Koszela
Wstęp do geologii – J. Skoczylas
Zalecane podręczniki:
1. Mizerski W., Orłowski S., 2001: Geologia historyczna
dla geografów
2. Mizerski W.: Geologia historyczna
3. Machalski M. & Stolarski J.: Paleofakty
4. Radwańska U.: Przewodnik do ćwiczeń z paleontologii
5. Eicher D.: Czas geologiczny
6. Lehmann U., Hillmer G.: Bezkręgowce kopalne
7. Wiśniewska - Żelichowska M.: Paleontologia
8. Andel T.: Historia Ziemi; Nowe spojrzenie na starą
planetę
Podstawowe pojęcia
Geologia historyczna – nauka zajmująca się
przeszłością Ziemi, historią skorupy ziemskiej i życia
organicznego
Geologia stratygraficzna (stratygrafia) zajmuje się
badaniem skał i ich występowaniem w przestrzeni i
czasie
Litostratygrafia zajmuje się porządkowaniem warstw
i innych ciał skalnych skorupy ziemskiej w jednostki
obdarzone nazwami, wyróżnione według
podstawowych cech litologicznych i ich zmienności
Kategorie jednostek litostratygraficznych:
Grupa/Formacja/Ogniwo/Warstwa
Podstawowe pojęcia
Biostratygrafia jest dziedziną stratygrafii, która
zajmuje się porządkowaniem i klasyfikacją skał
skorupy ziemskiej na podstawie skamieniałości
Chronostratygrafia porządkuje następstwo skał
w skorupie ziemskiej w jednostki obdarzone
nazwami własnymi (=jednostki
chronostratygraficzne), odpowiadające
przedziałom czasu geologicznego (=jednostki
geochronologiczne) w taki sposób, by ułatwiło to
korelację zjawisk w czasie i oznaczenie wieku
warstw oraz stworzyło schemat odniesienia do
rejestrowanych zjawisk historii geologicznej
Kategorie jednostek
chronostratygraficznych
i geochronologicznych
eonotem
eon
eratemera
systemokres
oddział
epoka
piętro wiek
chronozona
chron (=doba)
(=poziom wiekowy)
Skamieniałości – szczątki organizmów
roślinnych i zwierzęcych, żyjących w przeszłości,
zachowane do dziś w dowolnej formie
Skamieniałość przewodnia charakteryzuje się
bardzo mały zasięgiem czasowym
i dużym zasięgiem przestrzennym
Formy zachowania skamieniałości:
- skorupy, pancerze, osłonki – zachowane w
formie niezmienionej (części twarde) lub
zmienione w procesie fosylizacji
- odciski
- odlew zewnętrzny
- odlew wewnętrzny
- ślady życia (poruszania się, żerowania)
KOPROLITY –skamieniałe odchody zwierząt
Fosylizacja
Procesy chemiczne wiodące do
przekształceń mineralnych –
zmiany w składzie chemicznym –
prowadzi do powstania
skamieniałości
Bezwzględny wiek skał – określa się na podstawie
badań minerałów zawierających pierwiastki
promieniotwórcze (metoda fizyczno-chemiczna)
Okres połowicznego rozpadu ważniejszych
pierwiastków promieniotwórczych:
-
238
U – 4,5 miliarda lat,
-
232
Th– 13,9 miliarda lat,
-
87
Rb – 50 miliardów lat,
-
40
K – 1,3 miliarda lat
Dla określenia wieków utworów młodych (do 50000
lat) stosuje się metodę opartą na izotopie węgla
14
C
Czas
Metody określania wieku
bezwzględnego
Metody fizyko-chemiczne (izotopowe)
-
metoda ołowiowa (uranowo-ołowiowa) U
238
-
Pb
206
lub U
235
-Pb
207
-
metoda strontowa (rubidowo-strontowa)
Rb
87
-Sr
87
-
metoda potasowo-argonowa K
40
- Ar
40
-
metoda radiowęgla
14
C
Metody sedymentologiczne – metoda de
Geera – w rytmicznie laminowanych iłach
zastoiskowych liczy się warstewki
odpowiadające porom roku
Metody paleontologiczne
Metoda dendrochronologiczna
Czas
Geologia historyczna za pomocą szeregu
metod, jak wzajemnego stosunku i
następstwa skał, skamieniałości
przewodnich, podobieństwa petrograficznego
itd. może określić WZGLEDNY WIEK SKAŁ
WIEK WZGLĘDNY jest określany przede
wszystkim na zasadzie następstwa warstw
i zawartych w nich resztek życia
organicznego
Geologia historyczna dzieli historię
geologiczną na ery, te zaś na okresy i epoki
Ważniejsze metody określania
wieku względnego
Zasada superpozycji, czyli nadległość warstw;
w profilu niezaburzonym warstwy leżące wyżej
są młodsze
Zasada przecinania – skała przecinana jest
starsza od elementu przecinającego
Zasada inkluzji – obcy element wchodzący w
skład skały jest od tej skały starszy
Sedymentologiczna; w cyklach
sedymentacyjnych istnieje naturalne następstwo
warstw i ogniw skalnych oddające poszczególne
etapy sedymentacji
Korelacji litologicznej
Metody biostratygraficzne – zasada następstwa
organizmów (skamieniałości przewodnie)
Metody archeologiczne – określa wiek skał na
podstawie znalezionych w nich wyrobów ludzkich
kultur historycznych
Metoda izotopów
16
O i
18
O – polega na badaniu
stosunku między wymienionymi izotopami w
skorupach węglanowych, np. otwornic. Zależy on
od panującej temperatury wód. Używa się w
datowaniu morskich osadów kenozoicznych.
Metoda paleomagnetyczna - zarejestrowany w
momencie powstawania skały kierunek ówczesnego
pola magnetycznego określa przynależność skały
do któregoś
z globalnych jednostek magnetostratygraficznych
Podaj wiek względny warstw
skalnych, wiedząc że warstwa C
leży na warstwie A
i bezpośrednio pod B. F przecina
wszystkie wyżej wymienione, G nad
B i nie jest przecinana przez F. E
zawiera okruchy G,
ale przecina ją D - przecinająca
wszystkie
Skamieniałości śladowe –
nory, tropy i ślady
żerowania
1 - Ślad spoczynkowe trylobitów. Zwierze wygrzebywało
w miękkim ile otwór, który później napełnił się piaskiem
2a – Ślady pełzania stawonoga
2b – Ślady wiercenia wraz z muszlą zwierzęcia
2c – nora mieszkalna raka
1 – Norka
mieszkalna
wykonana przez
małża Solemya
(zasięg wiekowy :
dewon-trias)
2 –
rozgałęzione
drogi
poruszania
się robaków
3 – Ślad
żerowania
Powstanie Ziemi – teoria
kontrakcyjna
Pierwotna mgławica wodorowo-helowa wskutek
wybuchu pobliskiej supernowej kurczy się
grawitacyjnie – wzrost ciśnienia
i temperatury inicjuje reakcje termojądrowe
W pozostałej części mgławicy zaczyna się
kondensacja wokół ziarn pyłu – lekkie składniki
(wodór, hel, metan) kondensują w dużej
odległości od protosłońca (centrum mgławicy);
ciężkie glinokrzemiany i metale (Fe i Ni)
kondensują w wysokich temperaturach, blisko
centrum układu – powoduje to podział na
planetu typu jowiszowego i ziemskiego
Jądra kondensacji skupiają się w duże bryły.
Obecność pola magnetycznego i kolejność
kondensacji sugerują , że początkowo
dotyczy to metali, a dopiero potem wokół
metalicznego jądra praplanet skupiają się
glinokrzemiany. Niektórzy sądzą, że
kondensacja była chaotyczna, a praplanety
miały jednorodny skład.
Energia grawitacyjna kontrakcji i zderzeń
małych praplanet powoduje wzrost
temperatury planet. Prowadzi to do
całkowitego przetopienia planet i powstania
stratyfikacji, albo – co bardziej
prawdopodobne – tylko do stopienia jądra
planet i wyostrzenia już istniejącej
stratyfikacji
Po uformowaniu Ziemi (ok. 4,5 mld lat
temu) stygnąca powierzchnia tworzy
ultrazasadową cienką skorupę. Burzliwa
konwekcja, bombardowanie meteorytowe
i obciążenie wulkanami kruszy ją, a
wciąganie w głąb fragmentów skorupy
powoduje wielokrotne przetopienie i
grawitacyjne wyselekcjonowanie lekkich
składników tworzących nową skorupę
typu kontynentalnego (4,0 mld lat temu)
Najstarsze minerały (cyrkon) z Australii
mają 4,3-4,2 mld lat, a najstarsze skały –
gnejsy Akasta z Kanady – 4,0 mld lat.
Powstanie życia na Ziemi
Życie definiuje się trzy podstawowe funkcje
– metabolizm, prokreację, dziedziczność
Każdy organizm składa się z aminokwasów
(łączą się w białko), kwasów tłuszczowych,
węglowodanów, DNA, RNA, czyli z H,O,C i N
Teorie powstania życia:
1.
Kreacjonizm – stworzenie świata przez siły
wyższe
2.
Teoria ewolucji
3.
Teoria kosmogeniczna
Archaik , Proterozoik
(=Prekambr)
Czas trwania: 4000-600 mln lat
Wczesne etapy powstania skorupy Ziemi
-
4,5 – 4 mld lat – ukształtowanie się jądra Ziemi;
szybki wzrost temperatury powodujący stopienie
wnętrza Ziemi; pierwsza, cienka, skorupa ziemska,
składająca się głównie ze skał ultrametamorficznych
-
4,0 – 3,5 mld lat – początki procesów różnicowania
się magmy (granitowa i grnodiorytowa)
-
3,5 – 2,7 mld lat - znaczne powiększenie skorupy
kontynentalnej (jeden lub dwa superkontynenty)
-
Schyłek proterozoiku – jeden kontynent Pangea
Archaik i Proterozoik w
Sudetach
Najstarsze skały – metamorficzne
utwory Gór Sowich
Masyw Śnieżnika – gnejsy
gierałtowskie, gnejsy śnieżnickie
Góry Bystrzyckie i Orlickie – łupki
metamorficzne i gnejsy
Góry i Pogórze Izerskie – gnejsy
izerskie
Strefa Niemczy – Przedgórze Sudeckie
Świat organiczny archaiku
Skamieniałości
archaiku –
stromatolity –
struktury wapienne
w kształcie kolumn
i słupów, zbudowane
z licznych, cienkich
warstewek
nałożonych na siebie
w sposób
uporządkowany
Świat organiczny archaiku był bardzo ubogi –
składał się wyłącznie z prokaryotów (organizmy
jednokomówkowe nie posiadające jądra),
głównie anaerobowe.
Początkowo były to heterotrofy spożywające
„prabulion” w macierzystych enklawach
Organizmy opuszczające swoje enklawy
wchodziły w jałowe żywnościowo wody szelfów
i musiały wykształcić autotroficzny sposób
odżywiania
Pierwsze autotrofy znane są sprzed 3,5 mld lat
– prowadziły syntezę, m.in.. H
2
S nie
wytwarzając tlenu (chemosynteza, fermentacja)
Moment pojawienia się organizmów
fotosyntetyzujących CO
2
i uwalniających O
2
nie
jest znany
W archaiku oprócz dominujących
bakterii i sinic znane są akritarchy
– współcześnie są to
mikroskamieniałości
Pod koniec archaiku zaczyna się
gwałtowny rozwój stromatolitów
Świat organiczny
proterozoiku
Ekspansja stromatolitów – a zatem i sinic
produkujących tlen
Wzrost ilości tlenu sprzyja rozwojowi innych
organizmów
Obok stromatolitów występują również niewielki
struktury organiczne o niepewnej przynależności:
formy o kształtach owalnych – onkolity, formy o
bardziej złożonych kształtach – katagrafie (być może
były to glony i sinice obrastające dentrytyczne
ziarna tworząc owalne struktury) – skałotwórcze!
Szczątki organiczne w postaci kulistych bądź owalnych
skamieniałości uważane za zarodniki oraz cysty roślin
- spory, sporomorfy, akritarchy
1,2,3 – Onkolity
4 - Katagrafie
Przemołowe wydarzenie Pojawienie się
eukarjota – zawierają jądro i ciało
komórkowe (ok. 1,5 mld lat temu)
Od 1 mld lat spada ilość sinic, co wiąże
się z rozwojem konsumujących je
zwierząt i konkurencją pierwszych
roślin z grupy glonów
Tlen osiąga 1% współczesnej
zawartości
Zwierzęta tkankowe (ok.. 700 mln lat
temu) – organizmy bez twardych części
Fauna z Ediacara
Fauna
z Ediacara
- zwierzęta
tkankowe
(jamochłony
,
pierścienice
)
Paleozoik
Okresy – trzy starsze okresy ery paleozoicznej – kambr,
ordowik i sylur zaliczane są do starszego paleozoiku,
a trzy następne dewon, karbon i perm – do młodszego
paleozoiku
Dolna granica paleozoiku prowadzona jest zgodnie z
dolną granicą kambru, a jest wyznaczona przez masowe
pojawienie się organizmów bezkręgowych, które nabyły
umiejętność wytwarzania twardych części zarówno
wewnątrz jak i na zewnątrz ciała
Górna granica stawiana jest pomiędzy permem i triasem
i wiązana jest ze zjawiskiem wymierania w górnym
permie otwornic, korali czteropromiennych i denkowych,
blastoidów, goniatytów, trylobitów oraz wielu grup
paprotników
Paleozoik – ważniejsze
wydarzenia
Orogeneza kaledońska – od kambru do dewonu
Orogeneza waryscyjska – od dewonu do początku mezozoiku
FLORA:
Kambr, ordowik, sylur – roślinność wodna
Sylur, dewon – pierwsze rośliny lądowe (psylofity – bez liści
i korzeni)
Dewon, karbon, perm - rośliny nagonasienne
FAUNA:
Kambr, ordowik, sylur – życie w wodzie
Dewon – pierwsze zwierzęta na lądzie (ryby dwudyszne)
Dewon/karbon – płazy
Karbon/perm – pierwsze owady i gady (jeszcze prymitywne)
Schyłek ery – ewolucja gadów
Kambr (600- 500 mln lat)
– świat organiczny
Pierwotniaki (Protozoa) – występują rzadko
Gąbki (Porifera) – znaleziska w postaci igieł mają
niewielkie znaczenie stratygraficzne
Archeocjaty (Archeocyatha) – mają duże znaczenie
stratygraficzne i skałotwórcze. Były to organizmy
osiadłe, żyły w morzach ciepłych, zamieszkiwały na
głębokościach 20-30 m; większość wytwarzała
ażurowe szkielety z węglanu wapnia, o kształtach
odwróconych stożków ; rozmiary - zazwyczaj kilka
cm wysokości
i średnicy. Ważniejsze stratygraficznie rodzaje to:
Archeocjaty
1a – Lenocyathus
1b – Rpbustocyathus
1c – Kotuycyathus
1d - Paranocyathus
2 – Ajacicyathus demboi
a – przekrój podłużny
b – rekonstrukcja szkieletu wraz z
częściami miękkimi
Kambr – świat organiczny
Jamochłony (Coelenterata) – są reprezentowane przez
kopalne meduzy jak: Brooksella, Ediacaria, Velumbrella
Robaki (Annelida) – w kambrze spotyka się głównie
ślady przebywania lub żerowania tych organizmów
Ramienionogi (Brachiopoda) – występują licznie
w stanie kopalnym i są dobrymi skamieniałościami
przewodnimi; pierwsze pojawiły się ramienionogi
bezzawiasowe (Inarticulata), o skorupkach
zbudowanych z substancji rogowej i fosforanu wapnia, w
górnym kambrze pojawiają się ramienionogi zawiasowe
(Articulata), wytwarzające skorupki z węglanu wapnia
Mięczaki (Mollusca)
Ramienionogi i mięczaki
Kambr – świat organiczny
Stawonogi (Arthropoda) –
przedstawiciele tego typu mają
największe znaczenie dla stratygrafii
systemu kambryjskiego. Pierwszoplanową
rolę odgrywają trylobity
(Trilobita).Trylobity karbońskie różnią się
od młodszych rodzajów tej gromady dużą
ilością segmentów tułowia, małą tarczą
ogonową, glabellą z wyraźnym podziałem
poprzecznym i prymitywną budową oczu
Trylobity
Trylobity
Trylobity
Trylobity
Paradoxides , zasięg wiekowy: środkowy kambr
Agnostus, zasięg
wiekowy : górny kambr
Ordowik (500 – 430 mln
lat)
- świat organiczny
Otwornice (Foraminifera)
Gąbki (Porifera) – spotykane dość często, małe
znaczenie stratygraficzne ze względu na niewielki
stopień ewolucji
Jamochłony (Coelenterata) – bardzo intensywnie
rozwijała się gromada koralowców, osiągając
zarówno znaczenie stratygraficzne jak i
skałotwórcze. W skład koralowców wchodzą
przedstawiciele korali czteroprmiennych
(Tetracoralla)
Ordowik (500 – 430 mln
lat)
- świat organiczny
Mszywioły (Bryozoa) – znaczny rozwój, małe znaczenie
stratygraficzne
Ramienionogi (Brachiopoda) – bezzawiasowe
i zawiasowe
Mięczaki – znaczenie głównie skałotwórcze
Małże (Lamellibranchiata) – małe znaczenie stratygraficzne
Ślimaki (Gastropoda)
Głowonogi (Cephalopada)
Stawonogi (Arthropoda)
Trylobity (Trilobita)
Małżoraczki (Ostracoda)
Ordowik (500 – 430 mln
lat)
- świat organiczny
Szkarłupnie (Echinodermata)
Liliowce (Crinoidea)
Półstrunowce (Hemichordata) – ten typ podlegał
bardzo szybkiemu i zróżnicowanemu rozwojowi;
w dolnym ordowiku przeważają graptolity
wielogałązkowe zaliczane do Dendroidea
Konodonty (Conodontophorida) – grupa o
niejasnym stanowisku systematycznym
Strunowce (Chordata)
Trylobity
Trylobity
Asaphus
Jednakowej
wielkości tarcza
głowowa jak
i ogonowa
Szerokość 4,5
cm
Występował na
dnie morskich
zbiorników
wodnych
Ramienionogi i
graptolity
Ramieniono
gi
bezzawiaso
we
a – Lingua
(wyżej)
b - Crania
1- Dictyonema pływał po morzu jako kolonia w kształcie
koszyka
2 –Echinosphaerites – szkarłupień przyrośnięty do
podłoża, ciało złożone z ponad 300 płytek wapiennych .
Otwór gębowy i odbytowy znajdowały się na górnej
stronie obok siebie, a cztery nierozgałęzione ramiona
napędzały pokarm do otwory pokarmowego
Graptolit i szkarłupień
Sylur (430 – 400 mln lat)
- świat organiczny
W zbiornikach wodnych licznie żyły
i rozwijały się wodorosty i fitoplankton
Otwornice (Foraminifera)
Gąbki (Porifera)
Jamochłony (Coelenterata)
Stułbiopławy (Hydrozoa)
Korale czteropromienne (Tetracoralla)
Denkowce (Tabulata)
Mszywioły (Bryozoa)
Ramienionogi (Brachiopoda)
Sylur (430 – 400 mln lat)
- świat organiczny
Mięczaki (Mollusca)
Małże (Lamelibranchiata)
Ślimaki (Gastropoda)
Głowonogi (Cephalopoda)
Stawonogi (Arthropoda)
Trylobity (Trilobita)
Małżoraczki (Ostracoda)
Staroraki (Merostomata)
Szkarłupnie (Echinodermata)
Sylur (430 – 400 mln lat)
- świat organiczny
Półstrunowce (Hemichordata) –
graptolity- formy jednogałązkowe o tekach
umieszczonych z dwóch stron; większe
znaczenie stratygraficzne mają graptolity
jednogałązkowe o tekach ułożonych z
jednej strony
Strunowce – zwierzęta o kształtach
zbliżonych do ryb i żyjące w przybrzeżnych
częściach zbiorników morskich
Graptolity, ramienionogi
i trylobity syluru
Trylobity
1 – Miraspis
2 - Phacops
Strunowce syluru
Denkowce
1 – Halysites, zasięg wiekowy: od ordowiku do syluru
2 – Pleurodictyum, zasięg wiekowy: od syluru do dewonu
Koralowiec
czteropromienny
Goniophyllum
Koralowiec tkwiący w
osadzie, wytwarzał
kolce, którymi się
zakotwiczał.
Dewon (410-360 mln lat)
- świat organiczny
Glony pokazują się często w płytkowodnych
skałach węglanowych
Radiolarie – pod koniec wczesnego dewonu
dokonały istotnego przystosowania
struktury szkieletu do ich planktonicznego
trybu życia. Wewnętrzny szkielet radiolarii
przybrał teraz postać 4-6 promienistej
spikulii, a zewnętrzny z cylindrycznego
zmienił się w trzyostrzowy. Podobna postać
szkieletu utrzymała się do permu
Otwornice
Dewon (410-360 mln lat)
- świat organiczny
Stromatoporoidy
Koralowce
Ramienionogi są jednymi z najpospolitszych
skamieniałości dewońskich
Głowonogi są w dewonie reprezentowane przez
łodzikowate i amonitowate. Amonitowate
pojawiają się w dewonie po raz pierwszy; z tego
okresu znanych jest ponad 100 rodzajów
Tentakulitoidy w dolnym i środkowym dewonie
dochodzą do największego rozwoju, w początkach
górnego dewonu są już rzadkie, po czym
wymierają
Dewon (410-360 mln lat)
- świat organiczny
Trylobity dewońskie należą do ponad 220 rodzajów , z
których około 120 jest charakterystycznych dla
środowiska dewonu
Małżoraczki w środkowym i górnym dewonie osiągają
paleozoiczny szczyt zróżnicowania, przeważają formy
bentoniczne
Szkarłupnie po sylurze wykazują spadek ilości
wyższych jednostek taksonomicznych, wymiera sześć
wielkich gromad a pozostałe silnie ewoluują
Konodonty są bardzo rozpowszechnioną i cieszącą się
największym zainteresowaniem grupą dewońskiej
mikrofauny, wymierają na pograniczu franu z famenem
Dewon (410-360 mln lat)
- świat organiczny
Graptolity dewońskie to zarówno Dendroidea,
jak i planktoniczne Graptoloidea
Ryby i bezszczękowce – „wiek ryb” – duże
zróżnicowanie
Wymieranie bezkręgowców – stromatoporoidy
zniknęły zupełnie, koralowce uległy redukcji
Pojawienie się szczękowców z chwytnym
aparatem szczękowym (ryby pancerne, ryby
chrzęstnoszkieletowe, ryby kostnoszkieletowe)
Karbon (360 - 290 mln lat)
- świat organiczny
Otwornice – bardzo duże znaczenie
mają fuzuliny; masowe nagromadzenie
tych skamieniałości spowodowało
powstanie grubych wapieni fuzylinowych
Koralowce – mają znaczenie
stratygraficzne w facjach wapiennych
Mszywioły nie mają większego
znaczenia stratygraficznego
Karbon (360 - 290 mln lat)
- świat organiczny
Ramienionogi – najbardziej charakterystyczną
grupą są Productidea
Małże – oprócz form morskich występują
również liczne małże słodkowodne
Ślimaki – nie ma większego znaczenia
stratogaficznego
Goniatyty – od form dewońskich różnią się
m.in. Bardziej skąplikowaną linią lobową
Trylobity – stają się coraz rzadsze
Karbon (360 - 290 mln lat)
- świat organiczny
Owady - z karbonu znanych jest 1300
gatunków, z czego 170 należy do owadów
bezskrzydłowych; niektóre ważki miały ogromne
rozmiary (skrzydła o rozpiętości do 75 cm)
Kręgowce – ryby występują licznie i są
reprezentowane przez formy słodkowodne jak i
morskie. Brak już ryb pancernych, a nie ma
jeszcze kostnoszkieletowych
Pojawiają się gady
Karbon (360 - 290 mln lat)
- świat organiczny
Flora – rośliny, które pojawiły się w dewonie
w karbonie osiągają maksimum swego rozwoju,
jest to flora bardzo urozmaicona, a ponadto osiąga
duże rozmiary i wykazuje wysoką specjalizację;
rośliny widłakowate, skrzypy , rośliny szpilkowe,
kordaity – pierwotne nagonasienne, paprociowate
Cabro – łac. nazwa węgla
Bujny rozwój roślinności +specyficzne warunki
geotektoniczne = liczne pokłady węgla
kamiennego
Perm (285 - 230 mln lat)
- świat organiczny
Flora – zaczęły pojawiać się rośliny nagonasienne;
panowanie osiągają rośliny iglaste, a towarzyszą im
miłorzębowe i paprocie nasienne
Fauna: otwornice mają nadal duże znaczenie jako
skamieniałości przewodnie; koralowce występują
dość licznie; ramienionogi nie wykazują większych
zmian w porównaniu z karbonem (perm jest ostatnim
okresem panowania tej grupy); małże – dostarczają
dużo skamieniałości; goniatyty wykazują silny rozwój
– wymierają pod koniec permu; trylobity kończą w
permie swój rozwój; występują różnorodne ryby;
liczne płazy; gady