REAKCJE UKŁADU
ODDECHOWEGO NA WYSIŁEK
DIAGNOSTYKA FIZJOLOGICZNA
REAKCJE UKŁADU
ODDECHOWEGO NA WYSIŁEK
DIAGNOSTYKA FIZJOLOGICZNA
•
Układ oddechowy wraz z układem krążenia
Układ oddechowy wraz z układem krążenia
odgrywa podstawowa rolę w
odgrywa podstawowa rolę w
zabezpieczeniu potrzeb metabolicznych w
zabezpieczeniu potrzeb metabolicznych w
tym energetyki wysiłku,
tym energetyki wysiłku,
•
Układ oddechowy posiada ogromna
Układ oddechowy posiada ogromna
rezerwę funkcjonalną ( parametry
rezerwę funkcjonalną ( parametry
oddechowe mogą wzrosnąć podczas
oddechowe mogą wzrosnąć podczas
wysiłku nawet kilkunastokrotnie
wysiłku nawet kilkunastokrotnie
np. wentylacja z
np. wentylacja z
8 litrów do 150 litrów/min
8 litrów do 150 litrów/min
natomiast parametry krążeniowe jedynie
natomiast parametry krążeniowe jedynie
2-5 krotnie.
2-5 krotnie.
•
Jednak niewydolność płuc
Jednak niewydolność płuc
•
( obturacje i restrykcje
( obturacje i restrykcje
płucne) mogą mieć
płucne) mogą mieć
niekorzystny wpływ na
niekorzystny wpływ na
wydolność szczególnie osób
wydolność szczególnie osób
niepełnosprawnych, u których
niepełnosprawnych, u których
na stan zdrowia i wydolności
na stan zdrowia i wydolności
mają często wpływ choroby
mają często wpływ choroby
towarzyszące
towarzyszące
( KRĄŻENIA, CUKRZYCA)
( KRĄŻENIA, CUKRZYCA)
• Rehabilitacja pulmonologiczna może być
wartościowa u wszystkich chorych, u których
objawy z układu oddechowego wiążą się ze
zmniejszeniem wydolności czynnościowej lub
obniżeniem jakości życia związanej ze
zdrowiem, i powinna stanowić integralną
część postępowania terapeutycznego.
• Programy rehabilitacji pulmonologicznej
obejmują:
1) ocenę chorego
2) trening fizyczny
3) edukację
4) interwencję żywieniową
5) wsparcie psychospołeczne.
•
GAZY ODDECHOWE
GAZY ODDECHOWE
•
ATM. P.WYD PĘCH. TĘT. ŻYŁ. TKANKI
ATM. P.WYD PĘCH. TĘT. ŻYŁ. TKANKI
•
TLEN (0
TLEN (0
2
2
)
)
•
% 21 15.3 13.3 20 15
% 21 15.3 13.3 20 15
•
158 116 100 95 40
158 116 100 95 40
30mmHg
30mmHg
•
DWUTLENEK WĘGLA ( CO
DWUTLENEK WĘGLA ( CO
2
2
)
)
•
% 0.04 4.2 5.2 49 53
% 0.04 4.2 5.2 49 53
•
0.3 32 40 40 46
0.3 32 40 40 46
46mmHg
46mmHg
•
CIŚNIENIE CO
CIŚNIENIE CO
2
2
W ATMOSFERZE
W ATMOSFERZE
•
130 X NIŻSZE NIŻ W KRWI
130 X NIŻSZE NIŻ W KRWI
TĘTNICZEJ.
TĘTNICZEJ.
•
GDYBY NASTĄPIŁO ZRÓWNANIE
GDYBY NASTĄPIŁO ZRÓWNANIE
CIŚNIENIA GAZÓW W ATMOSFERZE I
CIŚNIENIA GAZÓW W ATMOSFERZE I
KRWI TĘTNICZEJ TO WYSTĄPI;
KRWI TĘTNICZEJ TO WYSTĄPI;
HIPOKAPNIA
HIPOKAPNIA
ALKALOZA
ALKALOZA
ZWĘŻENIA NACZYŃ MÓZGOWYCH
ZWĘŻENIA NACZYŃ MÓZGOWYCH
NIEDOKRWIENIE MÓZGU (ŚMIERĆ)
NIEDOKRWIENIE MÓZGU (ŚMIERĆ)
•
NADMIAR TLENU ( HIPEROKSJA
NADMIAR TLENU ( HIPEROKSJA
):
):
DZIAŁA TOKSYCZNIE
DZIAŁA TOKSYCZNIE
POWSTAJĄ WOLNE RODNIKI
POWSTAJĄ WOLNE RODNIKI
NISZCZEJĄ STRUKTURY KOMÓRKI
NISZCZEJĄ STRUKTURY KOMÓRKI
NASTĘPUJE OBRZĘK PŁUC.
NASTĘPUJE OBRZĘK PŁUC.
•
•
VA-4600 (went.
VA-4600 (went.
pęcherz)
pęcherz)
•
WSPÓŁ.WENTY.=-----------------= 0.85
WSPÓŁ.WENTY.=-----------------= 0.85
•
CD - 5400ml
CD - 5400ml
•
DIAGNOSTYKA UKŁADU ODDECHOWEGO
DIAGNOSTYKA UKŁADU ODDECHOWEGO
•
POJEMNOŚĆ ŻYCIOWA PŁUC ZMNIEJSZA
POJEMNOŚĆ ŻYCIOWA PŁUC ZMNIEJSZA
SIĘ:
SIĘ:
•
CHOROBACH OGRANICZAJĄCYCH WDECH
CHOROBACH OGRANICZAJĄCYCH WDECH
:
:
•
ZWŁÓKNIENIE ŚRÓDMIĄŻSZOWE, UBYTKI
ZWŁÓKNIENIE ŚRÓDMIĄŻSZOWE, UBYTKI
PŁUCNE,
PŁUCNE,
•
•
RESEKCJE, GUZY, STANY ZAPALNE,
RESEKCJE, GUZY, STANY ZAPALNE,
OGRANICZENIA RUCHOMOŚĆI KLATKI
OGRANICZENIA RUCHOMOŚĆI KLATKI
PIERSIOWEJ,
PIERSIOWEJ,
•
OSŁABIENIE MIĘŚNI WDECHOWYCH.
OSŁABIENIE MIĘŚNI WDECHOWYCH.
•
CHOROBACH OGRANICZAJĄCYCH
CHOROBACH OGRANICZAJĄCYCH
WYDECH
WYDECH
( MUKOWISCYDOZIE)
( MUKOWISCYDOZIE)
•
•
PRZEPUKLINIE PRZEPONOWEJ i
PRZEPUKLINIE PRZEPONOWEJ i
BRZUSZNEJ
BRZUSZNEJ
•
= CIĄŻY, OTYŁOŚCI,
= CIĄŻY, OTYŁOŚCI,
•
= OSŁABIENIU MIĘŚNI
= OSŁABIENIU MIĘŚNI
WYDECHOWYCH,
WYDECHOWYCH,
•
= WZROŚCIE OBJĘTOŚCI
= WZROŚCIE OBJĘTOŚCI
ZALEGAJĄCEJ;
ZALEGAJĄCEJ;
•
_ROZEDMIE LUB ROZDĘCIU PŁUC
_ROZEDMIE LUB ROZDĘCIU PŁUC
•
WSKAŹNIKI FUNKCJI PŁUC
WSKAŹNIKI FUNKCJI PŁUC
•
PULS TLENOWY V0
PULS TLENOWY V0
2
2
/ HR
/ HR
•
( ml tlenu/ jeden skurcz serca)
( ml tlenu/ jeden skurcz serca)
•
ZALEŻY OD: -
ZALEŻY OD: -
CD,SV, BP, AVD,
CD,SV, BP, AVD,
•
FUNKCJI Układu Krążenia (x= 13-15
FUNKCJI Układu Krążenia (x= 13-15
ml)
ml)
•
WENTYLACJA PŁUC( VT)
WENTYLACJA PŁUC( VT)
•
zmiany na skutek narastania
zmiany na skutek narastania
kwasicy metabolicznej czy
kwasicy metabolicznej czy
oddechowej.
oddechowej.
•
WENTYLACYJNY RÓWNOWAŻNIK ZUŻYCIA TLENU
WENTYLACYJNY RÓWNOWAŻNIK ZUŻYCIA TLENU
•
(VE / V0
(VE / V0
2
2
)
)
•
( 20 – 30 litrów VE potrzebne do dostarczenia
( 20 – 30 litrów VE potrzebne do dostarczenia
1 litra tlenu ) PONIŻEJ A.T.( próg mleczanowy
1 litra tlenu ) PONIŻEJ A.T.( próg mleczanowy
)
)
•
WENTYLACYJNY RÓWNOWAŻNIK WYDALENEGO CO2
WENTYLACYJNY RÓWNOWAŻNIK WYDALENEGO CO2
(VE / CO2)
(VE / CO2)
•
WSKAŹNIK TEN JEST WYŻSZY
WSKAŹNIK TEN JEST WYŻSZY
•
OD VE / VO
OD VE / VO
2
2
•
REZERWA ODDECHOWA
REZERWA ODDECHOWA
•
( MVV_/ VE. max. podczas wysiłku)
( MVV_/ VE. max. podczas wysiłku)
•
Norma 38 litrów/min.
Norma 38 litrów/min.
•
POMIAR POŚREDNI
POMIAR POŚREDNI
•
(28 x FEV1+ 18)
(28 x FEV1+ 18)
•
W NORMIE WSKAŹNIK „MVV /
W NORMIE WSKAŹNIK „MVV /
MAKSYMALNA VENTYLACJA
MAKSYMALNA VENTYLACJA
WYSIŁEKOWA ” WYNOSI 70 %
WYSIŁEKOWA ” WYNOSI 70 %
•
MAŁA REZERWA ODDECHOWA <
MAŁA REZERWA ODDECHOWA <
10% WSKAZUJE NA
10% WSKAZUJE NA
OGRANICZENIA REZERW
OGRANICZENIA REZERW
WENTYLACYJNYCH (OBTURACJA
WENTYLACYJNYCH (OBTURACJA
PŁUC)
PŁUC)
•
NATOMIAST DUŻA WARTOŚĆ
NATOMIAST DUŻA WARTOŚĆ
REZERWY NA OGRANICZENIE
REZERWY NA OGRANICZENIE
WYDOLNOŚCI SERCA
WYDOLNOŚCI SERCA
•
CIŚNIENIA PARCJALNE TLENU I
CIŚNIENIA PARCJALNE TLENU I
CO2 (PaO2) i PaCO2)
CO2 (PaO2) i PaCO2)
•
PaO2 -- KREW TĘTNICZA –
PaO2 -- KREW TĘTNICZA –
•
10-13kPa 80-100mmHg
10-13kPa 80-100mmHg
•
PaCO2 -- KREW TĘTNICZA-
PaCO2 -- KREW TĘTNICZA-
•
4,9-5,7 kPa 37-43mmHg
4,9-5,7 kPa 37-43mmHg
•
w stanach niewydolności płuc ,
w stanach niewydolności płuc ,
obniżonej wydolności fizycznej,
obniżonej wydolności fizycznej,
CHOROBACH płuc o charakterze
CHOROBACH płuc o charakterze
obturacyjnym obniżeniu ulega
obturacyjnym obniżeniu ulega
wskaźnik
wskaźnik
FEV1sek, VC, FEV1/VC
FEV1sek, VC, FEV1/VC
.
.
•
zmiany te pogłębiają się w
zmiany te pogłębiają się w
WARUNKACH WYSIŁKU FIZYCZNEGO
WARUNKACH WYSIŁKU FIZYCZNEGO
•
inny WSKAŹNIKIEM stopnia
inny WSKAŹNIKIEM stopnia
upośledzenia wysiłkowej adaptacji
upośledzenia wysiłkowej adaptacji
oddechowej może być wartość
oddechowej może być wartość
maksymalnej dowolnej WENTYLACJI
maksymalnej dowolnej WENTYLACJI
płuc
płuc
-
-
MVV
MVV
•
w stanach normy wydolnościowej
w stanach normy wydolnościowej
wentylacja podczas wysiłku nie
wentylacja podczas wysiłku nie
przekracza 35-50 %
przekracza 35-50 %
MVV
MVV
•
przy założeniu że pobranie
przy założeniu że pobranie
1 litra
1 litra
tlenu/ min
tlenu/ min
wymaga
wymaga
30 litrów
30 litrów
WENTYLACJI / min można określić
WENTYLACJI / min można określić
jaki wysiłek mogą wykonywać
jaki wysiłek mogą wykonywać
osoby niepełnosprawne bez
osoby niepełnosprawne bez
zbliżania się do granic sprawności
zbliżania się do granic sprawności
WENTYLACYJNEJ
WENTYLACYJNEJ
• ADAPTACJA UKŁADU
ODDECHOWEGO DO WYSIŁKU
przebiega poprzez:
• 1.
WZROST
WZROST
POJEMNOŚĆI
POJEMNOŚĆI
DYFUZYJNEJ PŁUC
DYFUZYJNEJ PŁUC
•
2. WZROST MAKSYMALNEGO
2. WZROST MAKSYMALNEGO
ZUŻYCIA TLENU
ZUŻYCIA TLENU
•
(
(
V02 max.)
V02 max.)
Wysoki pułap tlenowy
Wysoki pułap tlenowy
•
3. WZROST SPRAWNOŚCI
3. WZROST SPRAWNOŚCI
WYDALANIA
WYDALANIA
CO2
CO2
(ZAPOBIEGANIE
(ZAPOBIEGANIE
KWASICY ODDECHOWEJ)
KWASICY ODDECHOWEJ)
•
4. ZWIĘKSZENIE
4. ZWIĘKSZENIE
VC, VE,
VC, VE,
FEV1, TLC, MVV
FEV1, TLC, MVV
(dyfuzji płuc)
(dyfuzji płuc)
•
5. WZROST SIŁY MIĘŚNI
5. WZROST SIŁY MIĘŚNI
ODDECHOWYCH
ODDECHOWYCH
(klatki piersiowej, tułowia i
(klatki piersiowej, tułowia i
ramion )
ramion )
•
6. SPADEK WYSIŁKOWEJ
6. SPADEK WYSIŁKOWEJ
DUSZNOŚĆI
DUSZNOŚĆI
•
(
(
przy
przy
C.H.D
C.H.D
.)
.)
•
WZROST WENTYLACJI
WZROST WENTYLACJI
PĘCHERZYKOWEJ.
PĘCHERZYKOWEJ.
•
WZROST PRZEPŁYWU KRWI
WZROST PRZEPŁYWU KRWI
PRZEZ PŁUCA.
PRZEZ PŁUCA.
•
WROST RUCHOMOŚCI KLATKI
WROST RUCHOMOŚCI KLATKI
PIERSIOWEJ( TORAKOGRAFIA)
PIERSIOWEJ( TORAKOGRAFIA)
•
ZMIANY DYSTRYBUCJI
ZMIANY DYSTRYBUCJI
PRZEPŁYWU KRWI PRZEZ PŁUCA
PRZEPŁYWU KRWI PRZEZ PŁUCA
(WYKORZYSTANIE SZCZYTOWEJ
(WYKORZYSTANIE SZCZYTOWEJ
CZĘŚCI PŁUC)
CZĘŚCI PŁUC)
•
WZROST ŚREDNICY NACZYŃ
WZROST ŚREDNICY NACZYŃ
PŁUCNYCH (poprawa dyfuzji)
PŁUCNYCH (poprawa dyfuzji)
•
POPRAWA MECHANIZMÓW
POPRAWA MECHANIZMÓW
NERWOWYCH( POCZĄTEK
NERWOWYCH( POCZĄTEK
ODDYCHANIA-OŚRODEK
ODDYCHANIA-OŚRODEK
ODDECHOWY) ORAZ HORMONALNEJ
ODDECHOWY) ORAZ HORMONALNEJ
KONTROLI ODDECHU.
KONTROLI ODDECHU.
•
ZMIANY WSPÓŁCZYNNIKA
ZMIANY WSPÓŁCZYNNIKA
ODDECHOWEGO
ODDECHOWEGO
( RQ)
( RQ)
W KIERUNKU
W KIERUNKU
PRZEMIAN WĘGLOWODANOWYCH
PRZEMIAN WĘGLOWODANOWYCH
•
Podstawową rola układu
Podstawową rola układu
oddechowego jest utrzymanie
oddechowego jest utrzymanie
stałości środowiska
stałości środowiska
wewnętrznego przez ciągłe
wewnętrznego przez ciągłe
dostarczanie tlenu na potrzeby
dostarczanie tlenu na potrzeby
metaboliczne oraz jednoczesne
metaboliczne oraz jednoczesne
usuwanie CO2.
usuwanie CO2.
W ocenie wydolności oddechowej
W ocenie wydolności oddechowej
koniecznej do pracy fizycznej,
koniecznej do pracy fizycznej,
ADL i IADL
ADL i IADL
analizujemy;
analizujemy;
4 aspekty:
4 aspekty:
•
uszkodzenie płuc, rozpoznane przez
uszkodzenie płuc, rozpoznane przez
objawy kliniczne i techniki
objawy kliniczne i techniki
diagnostyczne
diagnostyczne
•
upośledzenie czynności płuc jako
upośledzenie czynności płuc jako
zmniejszenie możliwości
zmniejszenie możliwości
czynnościowych układu oddechowego
czynnościowych układu oddechowego
•
obniżenie zdolności wysiłkowych
obniżenie zdolności wysiłkowych
związane z tym upośledzeniem
związane z tym upośledzeniem
•
obturacja powodująca odczuwanie
obturacja powodująca odczuwanie
duszności w realizacji czynności życia
duszności w realizacji czynności życia
codziennego
codziennego
Testy wysiłkowe układu
Testy wysiłkowe układu
oddechowego są diagnostyczne w
oddechowego są diagnostyczne w
sytuacji:
sytuacji:
obiektywnej oceny stopnia
obiektywnej oceny stopnia
upośledzenia czynności płuc
upośledzenia czynności płuc
oceny zdolności wysiłkowych i
oceny zdolności wysiłkowych i
dopuszczenie osoby
dopuszczenie osoby
niepełnosprawnej do czynności
niepełnosprawnej do czynności
ADL i IADL
ADL i IADL
rozpoznanie przyczyn i
rozpoznanie przyczyn i
mechanizmów upośledzenia
mechanizmów upośledzenia
oddychania
oddychania
oceny skuteczności leczenia i
oceny skuteczności leczenia i
różnych metod rehabilitacji
różnych metod rehabilitacji
Czynnościowe kryterium niewydolności
Czynnościowe kryterium niewydolności
oddechowej do wysiłku fizycznego
oddechowej do wysiłku fizycznego
•
FEV1sec
FEV1sec
oraz
oraz
VC
VC
poniżej 80%
poniżej 80%
wartości należnych
wartości należnych
•
PaCO
PaCO
2
2
oraz
oraz
Pa O
Pa O
2
2
powyżej 70 mm Hg
powyżej 70 mm Hg
•
VO
VO
2
2
max.
max.
poniżej 25 ml / kg /min.
poniżej 25 ml / kg /min.
•
Objawy duszności wysiłkowej zależą
Objawy duszności wysiłkowej zależą
od
od
FEV1sec
FEV1sec
a także od
a także od
VC
VC
•
Duszność wysiłkowa występuje
Duszność wysiłkowa występuje
wówczas gdy wentylacja płuc
wówczas gdy wentylacja płuc
przekroczy
przekroczy
50-60%
50-60%
wartości
wartości
MVV
MVV
i
i
wówczas narasta zmęczenie mięsni
wówczas narasta zmęczenie mięsni
ODDECHOWYCH
ODDECHOWYCH
ADAPTACJA POWYSIŁKOWA
UKŁADU
ODDECHOWEGO
1. WZROST POJEMNOŚĆI DYFUZYJNEJ
PŁUC
2. WZROST MAKSYMALNEGO ZUŻYCIA
TLENU (V0
2
max.) Wysoki pułap
tlenowy
3. WZROST SPRAWNOŚCI WYDALANIA
CO2 (ZAPOBIEGANIE KWASICY
ODDECHOWEJ)
4. ZWIĘKSZENIE VC, VE, FEV1, TLC,
MVV
( poprawa dyfuzji płuc)
• 5. WZROST SIŁY MIĘŚNI
ODDECHOWYCH (klatki piersiowej)
• 6. SPADEK WYSIŁKOWEJ DUSZNOŚĆI
(przy C.H.D.)
• 7. WZROST WENTYLACJI
PĘCHERZYKOWEJ.
• 8.WZROST PRZEPŁYWU KRWI PRZEZ
PŁUCA
9.WROST RUCHOMOŚCI KLATKI
PIERSIOWEJ( TORAKOGRAFIA)
• 10. ZMIANY DYSTRYBUCJI PRZEPŁYWU KRWI
PRZEZ PŁUCA (WYKORZYSTANIE
SZCZYTOWEJ CZĘŚCI PŁUC)
• 11.WZROST ŚREDNICY NACZYŃ PŁUCNYCH
(poprawa dyfuzji)
• 12.POPRAWA MECHANIZMÓW NERWO-
WYCH( POCZĄTEK ODDYCHANIA-OŚRODEK
ODDECHOWY) ORAZ HORMONALNEJ
KONTROLI ODDECHU.
13. ZMIANY WSPÓŁCZYNNIKA
ODDECHOWEGO
( RQ) W KIERUNKU PRZEMIAN
WĘGLOWODANOWYCH
Definicja
Rehabilitacja pulmonologiczna jest opartą na danych naukowych, wielodyscyplinarną i złożoną interwencją u objawowych chorych na przewlekłe choroby układu oddechowego, których codzienna aktywność życiowa często jest ograniczona. Włączona do zindywidualizowanego leczenia chorego rehabilitacja
pulmonologiczna ma na celu zmniejszenie nasilenia objawów, zoptymalizowanie stanu czynnościowego, zwiększenie zaangażowania chorego oraz zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej poprzez ustabilizowanie lub zmniejszenie ogólnoustrojowych przejawów choroby.
Rehabilitacja pulmonologiczna może być wartościowa u wszystkich chorych, u których objawy z układu oddechowego wiążą się ze zmniejszeniem wydolności czynnościowej lub obniżeniem jakości życia związanej ze zdrowiem, i powinna stanowić integralną część postępowania terapeutycznego.
Programy rehabilitacji pulmonologicznej obejmują:
1) ocenę chorego
2) trening fizyczny
3) edukację
4) interwencję żywieniową
5) wsparcie psychospołeczne.
•
REHABILITACJA
REHABILITACJA
PULMONOLOGICZNA
PULMONOLOGICZNA
Aktualne (2006) stanowisko
Aktualne (2006) stanowisko
American Thoracic Society i
American Thoracic Society i
European Respiratory Society
European Respiratory Society
•
opracowanie na podstawie:
opracowanie na podstawie:
American Thoracic
American Thoracic
Society/European Respiratory
Society/European Respiratory
Society Statement on Pulmonary
Society Statement on Pulmonary
Rehabilitation
Rehabilitation
• Definicja
•
Rehabilitacja pulmonologiczna jest
Rehabilitacja pulmonologiczna jest
opartą na danych naukowych,
opartą na danych naukowych,
wielodyscyplinarną i złożoną interwencją
wielodyscyplinarną i złożoną interwencją
u objawowych chorych na przewlekłe
u objawowych chorych na przewlekłe
choroby układu oddechowego, których
choroby układu oddechowego, których
codzienna aktywność życiowa często jest
codzienna aktywność życiowa często jest
ograniczona. Włączona do
ograniczona. Włączona do
zindywidualizowanego leczenia chorego
zindywidualizowanego leczenia chorego
rehabilitacja pulmonologiczna ma na celu
rehabilitacja pulmonologiczna ma na celu
zmniejszenie nasilenia objawów,
zmniejszenie nasilenia objawów,
zoptymalizowanie stanu czynnościowego,
zoptymalizowanie stanu czynnościowego,
zwiększenie zaangażowania chorego oraz
zwiększenie zaangażowania chorego oraz
zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej
zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej
poprzez ustabilizowanie lub zmniejszenie
poprzez ustabilizowanie lub zmniejszenie
ogólnoustrojowych przejawów choroby.
ogólnoustrojowych przejawów choroby.
•
Rehabilitacja pulmonologiczna może
Rehabilitacja pulmonologiczna może
być wartościowa u wszystkich chorych, u
być wartościowa u wszystkich chorych, u
których objawy z układu oddechowego
których objawy z układu oddechowego
wiążą się ze zmniejszeniem wydolności
wiążą się ze zmniejszeniem wydolności
czynnościowej lub obniżeniem jakości
czynnościowej lub obniżeniem jakości
życia związanej ze zdrowiem, i powinna
życia związanej ze zdrowiem, i powinna
stanowić integralną część postępowania
stanowić integralną część postępowania
terapeutycznego.
terapeutycznego.
•
Programy rehabilitacji pulmonologicznej
Programy rehabilitacji pulmonologicznej
obejmują:
obejmują:
1) ocenę chorego
1) ocenę chorego
2) trening fizyczny
2) trening fizyczny
3) edukację
3) edukację
4) interwencję żywieniową
4) interwencję żywieniową
5) wsparcie psychospołeczne
5) wsparcie psychospołeczne
.
.
• Tolerancja wysiłku
•
• U osób z przewlekłą chorobą
układu oddechowego nietolerancja
wysiłku fizycznego jest jednym z
głównych czynników
ograniczających ich aktywność
życiową. Głównymi objawami
ograniczającymi zdolność do
wykonywania wysiłku u większości
chorych są;
•
duszność i zmęczenie.
Przyczyny nietolerancji wysiłku w przewlekłej
chorobie układu oddechowego
Ograniczenie wentylacji.
Ograniczenie wentylacji.
W przewlekłej obturacyjnej
W przewlekłej obturacyjnej
chorobie płuc (POChP) wentylacja podczas wysiłku jest
chorobie płuc (POChP) wentylacja podczas wysiłku jest
często większa, niż można by się spodziewać; jest to
często większa, niż można by się spodziewać; jest to
spowodowane
spowodowane
zwiększoną wentylacją przestrzeni martwej,
zwiększoną wentylacją przestrzeni martwej,
upośledzoną wymianą gazową i zwiększonym
upośledzoną wymianą gazową i zwiększonym
zapotrzebowaniem wentylacyjnym związanym z utratą
zapotrzebowaniem wentylacyjnym związanym z utratą
wydolności fizycznej i
wydolności fizycznej i
dysfunkcją mięśni oddechowych
dysfunkcją mięśni oddechowych
patofizjologii płuc; u chorych z rozedmą jest to
patofizjologii płuc; u chorych z rozedmą jest to
opóźnienie prawidłowego opróżniania płuc podczas
opóźnienie prawidłowego opróżniania płuc podczas
wydechu, związane z ograniczeniem przepływu
wydechu, związane z ograniczeniem przepływu
nasilającym się podczas wysiłku, co prowadzi do
nasilającym się podczas wysiłku, co prowadzi do
dynamicznego rozdęcia płuc z następczym zwiększeniem
dynamicznego rozdęcia płuc z następczym zwiększeniem
pracy oddechowej i obciążenia mięśni oddechowych.
pracy oddechowej i obciążenia mięśni oddechowych.
•
Upośledzenie wymiany gazowej i hipoksemia
Upośledzenie wymiany gazowej i hipoksemia
•
Dysfunkcja serca
Dysfunkcja serca
.
.
Wpływ przewlekłej
Wpływ przewlekłej
choroby płuc na układ krążenia polega
choroby płuc na układ krążenia polega
głównie na;
głównie na;
zwiększeniu obciążenia następczego
zwiększeniu obciążenia następczego
prawej komory
prawej komory
wzrost oporu naczyń krążenia płucnego
wzrost oporu naczyń krążenia płucnego
uszkodzenie naczyń,
uszkodzenie naczyń,
skurcz naczyń w odpowiedzi na hipoksję
skurcz naczyń w odpowiedzi na hipoksję
przerost prawej komory jest ,
przerost prawej komory jest ,
prawokomorową niewydolność serca,
prawokomorową niewydolność serca,
upośledzenia napełniania lewej komory
upośledzenia napełniania lewej komory
tachyarytmii.
tachyarytmii.
wysiłkową dysfunkcję lewej komory.
wysiłkową dysfunkcję lewej komory.
• Dysfunkcja mięśni szkieletowych, w
tym mięśni oddechowych.
•
Można ją przypisać głównie
Można ją przypisać głównie
zanikowi mięśni (występuje u ok.
zanikowi mięśni (występuje u ok.
30% leczonych ambulatoryjnie
30% leczonych ambulatoryjnie
chorych na POChP), także wskutek
chorych na POChP), także wskutek
stosowania glikokortykosteroidów,
stosowania glikokortykosteroidów,
•
oraz zmniejszeniu zdolności mięśni
oraz zmniejszeniu zdolności mięśni
do metabolizmu tlenowego.
do metabolizmu tlenowego.
•
Trening fizyczny w celu poprawy
Trening fizyczny w celu poprawy
tolerancji wysiłku
tolerancji wysiłku
•
Programy treningu fizycznego muszą
Programy treningu fizycznego muszą
być ukierunkowane na indywidualne
być ukierunkowane na indywidualne
ograniczenia zdolności do
ograniczenia zdolności do
wykonywania wysiłku, które mogą
wykonywania wysiłku, które mogą
obejmować ograniczenia wentylacji,
obejmować ograniczenia wentylacji,
nieprawidłowości wymiany gazowej
nieprawidłowości wymiany gazowej
w płucach oraz dysfunkcję mięśni
w płucach oraz dysfunkcję mięśni
szkieletowych lub oddechowych.
szkieletowych lub oddechowych.
•
Przed rozpoczęciem treningu fizycznego,
Przed rozpoczęciem treningu fizycznego,
po konsultacji z lekarzem można;
po konsultacji z lekarzem można;
podać leki rozszerzające oskrzela,
podać leki rozszerzające oskrzela,
przewlekłą tlenoterapię
przewlekłą tlenoterapię
diagnostykę chorób współistniejących.
diagnostykę chorób współistniejących.
maksymalną próbę
maksymalną próbę
spiroergometryczną, wykonywaną w celu
spiroergometryczną, wykonywaną w celu
oceny bezpieczeństwa treningu,
oceny bezpieczeństwa treningu,
•
Trening fizyczny może również poprawiać
Trening fizyczny może również poprawiać
motywację do ćwiczeń, zmniejszać
motywację do ćwiczeń, zmniejszać
zaburzenia nastroju, zmniejszać
zaburzenia nastroju, zmniejszać
nasilenie objawów i poprawiać czynność
nasilenie objawów i poprawiać czynność
układu krążenia.
układu krążenia.
•
Poprawa czynności mięśni
Poprawa czynności mięśni
szkieletowych wskutek treningu
szkieletowych wskutek treningu
fizycznego prowadzi do zwiększenia
fizycznego prowadzi do zwiększenia
wydolności wysiłkowej nawet
wydolności wysiłkowej nawet
pomimo braku zmian czynności płuc.
pomimo braku zmian czynności płuc.
•
Ponadto zwiększona wydolność
Ponadto zwiększona wydolność
oksydacyjna i wydajność mięśni
oksydacyjna i wydajność mięśni
szkieletowych prowadzą do
szkieletowych prowadzą do
zmniejszenia wentylacji
zmniejszenia wentylacji
pęcherzykowej przy danym
pęcherzykowej przy danym
obciążeniu pracą.
obciążeniu pracą.
•
Może to zmniejszać dynamiczne
Może to zmniejszać dynamiczne
rozdęcie płuc i tym samym duszność
rozdęcie płuc i tym samym duszność
wysiłkową.
wysiłkową.
• Programy ćwiczeń w POChP
• Czas trwania i częstotliwość programu.
•
W celu osiągnięcia optymalnych
W celu osiągnięcia optymalnych
korzyści fizjologicznych chorzy
korzyści fizjologicznych chorzy
powinni wykonywać ćwiczenia co
powinni wykonywać ćwiczenia co
najmniej 3 razy w tygodniu; niezbędna
najmniej 3 razy w tygodniu; niezbędna
jest ponadto regularna kontrola sesji
jest ponadto regularna kontrola sesji
ćwiczeniowych. Jeśli program musi być
ćwiczeniowych. Jeśli program musi być
ograniczony, to dopuszczalną
ograniczony, to dopuszczalną
alternatywę stanowią 2 nadzorowane
alternatywę stanowią 2 nadzorowane
sesje w tygodniu i co najmniej 1 sesja
sesje w tygodniu i co najmniej 1 sesja
bez kontroli (w domu), aczkolwiek nie
bez kontroli (w domu), aczkolwiek nie
jest jasne, czy takie postępowanie jest
jest jasne, czy takie postępowanie jest
równie skuteczne. Nadzorowane sesje
równie skuteczne. Nadzorowane sesje
raz w tygodniu wydają się
raz w tygodniu wydają się
niewystarczające.
niewystarczające.
•
Rodzaje i intensywność treningu
Rodzaje i intensywność treningu
.
.
•
Rozsądnym celem jest zazwyczaj osiąganie nasilenia
Rozsądnym celem jest zazwyczaj osiąganie nasilenia
duszności lub zmęczenia odpowiadającego
duszności lub zmęczenia odpowiadającego
4-6 punktów w zmodyfikowanej skali Borga.
4-6 punktów w zmodyfikowanej skali Borga.
•
Najpowszechniej stosowanym w rehabilitacji
Najpowszechniej stosowanym w rehabilitacji
pulmonologicznej rodzajem treningu fizycznego jest
pulmonologicznej rodzajem treningu fizycznego jest
trening wytrzymałościowy .
trening wytrzymałościowy .
•
Najlepsze efekty uzyskuje się, jeśli możliwe
Najlepsze efekty uzyskuje się, jeśli możliwe
są stosunkowo długie sesje ćwiczeń o
są stosunkowo długie sesje ćwiczeń o
intensywności wysiłku przekraczającej 60%
intensywności wysiłku przekraczającej 60%
szczytowej wydolności wysiłkowej danego
szczytowej wydolności wysiłkowej danego
chorego.
chorego.
•
Całkowity rzeczywisty czas treningu
Całkowity rzeczywisty czas treningu
powinien przekraczać 30 minut
powinien przekraczać 30 minut
• .
•
Wartościowy wydaje się również
Wartościowy wydaje się również
trening siłowy (lub oporowy),
trening siłowy (lub oporowy),
który ma większy wpływ na masę
który ma większy wpływ na masę
i siłę mięśniową niż trening
i siłę mięśniową niż trening
wytrzymałościowy. Sesje
wytrzymałościowy. Sesje
treningowe obejmują na ogół 2-4
treningowe obejmują na ogół 2-4
serii 6-12 powtórzeń z
serii 6-12 powtórzeń z
obciążeniem wymagającym
obciążeniem wymagającym
użycia 50-85% siły maksymalnej.
użycia 50-85% siły maksymalnej.
Trening siłowy może także skutkować
Trening siłowy może także skutkować
mniejszą dusznością w czasie
mniejszą dusznością w czasie
ćwiczeń, dzięki czemu jest lepiej
ćwiczeń, dzięki czemu jest lepiej
tolerowany niż trening aerobowy.
tolerowany niż trening aerobowy.
•
5. Połączenie treningu
5. Połączenie treningu
wytrzymałościowego i treningu siłowego
wytrzymałościowego i treningu siłowego
daje wielorakie korzystne efekty i jest
daje wielorakie korzystne efekty i jest
dobrze tolerowane. Trening siłowy
dobrze tolerowane. Trening siłowy
wydaje się szczególnie wskazany u
wydaje się szczególnie wskazany u
chorych ze znacznym zanikiem mięśni.
chorych ze znacznym zanikiem mięśni.
•
Połączenie treningu
Połączenie treningu
wytrzymałościowego i treningu siłowego
wytrzymałościowego i treningu siłowego
stanowi prawdopodobnie najlepszą
stanowi prawdopodobnie najlepszą
metodę leczenia dysfunkcji mięśni
metodę leczenia dysfunkcji mięśni
obwodowych w przewlekłej chorobie
obwodowych w przewlekłej chorobie
układu oddechowego.
układu oddechowego.
•
Uwagi do treningu fizycznego u chorych na
Uwagi do treningu fizycznego u chorych na
choroby układu oddechowego inne niż POChP
choroby układu oddechowego inne niż POChP
•
U właściwie leczonych chorych na astmę często nie
U właściwie leczonych chorych na astmę często nie
występują ograniczenia wentylacji i są oni zazwyczaj w
występują ograniczenia wentylacji i są oni zazwyczaj w
stanie osiągnąć znaczne korzyści fizjologiczne z treningu
stanie osiągnąć znaczne korzyści fizjologiczne z treningu
o dużej intensywności
o dużej intensywności
•
W celu zminimalizowania skurczu oskrzeli
W celu zminimalizowania skurczu oskrzeli
wywoływanego przez wysiłek podczas treningu
wywoływanego przez wysiłek podczas treningu
fizycznego zastosować przed ćwiczeniami
fizycznego zastosować przed ćwiczeniami
leki rozszerzające oskrzela
leki rozszerzające oskrzela
wystarczająco długą rozgrzewkę z
wystarczająco długą rozgrzewkę z
wykonywaniem ćwiczeń o stopniowo
wykonywaniem ćwiczeń o stopniowo
zwiększanej intensywności
zwiększanej intensywności
.
.
•
Do oceny wysiłkowego zwężenia oskrzeli można
Do oceny wysiłkowego zwężenia oskrzeli można
wykorzystać także próbę spiroergometryczną.
wykorzystać także próbę spiroergometryczną.
•
Chorzy na
Chorzy na
mukowiscydozę
mukowiscydozę
powinni
powinni
ćwiczyć na stanowiskach
ćwiczyć na stanowiskach
oddalonych o kilka metrów od
oddalonych o kilka metrów od
innych uczestników treningu w celu
innych uczestników treningu w celu
uniknięcia krzyżowego zakażenia
uniknięcia krzyżowego zakażenia
bakteriami, które mogą być oporne
bakteriami, które mogą być oporne
na antybiotyki. Ponadto chorzy i
na antybiotyki. Ponadto chorzy i
personel muszą ściśle przestrzegać
personel muszą ściśle przestrzegać
zasad higieny.
zasad higieny.
•
Rehabilitacja pulmonologiczna
Rehabilitacja pulmonologiczna
poprawia wydolność wysiłkową u
poprawia wydolność wysiłkową u
chorych z
chorych z
rozstrzeniami oskrzeli.
rozstrzeniami oskrzeli.
•
U chorych z zaawansowaną
U chorych z zaawansowaną
chorobą
chorobą
śródmiąższową płuc
śródmiąższową płuc
dostosować
dostosować
ćwiczenia do stanu chorego i czynności
ćwiczenia do stanu chorego i czynności
codziennych, unikać pośpiechu i
codziennych, unikać pośpiechu i
dzielenie aktywności na mniejsze porcje,
dzielenie aktywności na mniejsze porcje,
ponieważ duszność może być bardzo
ponieważ duszność może być bardzo
duża, a desaturacja podczas ćwiczeń -
duża, a desaturacja podczas ćwiczeń -
trudna do skorygowania tlenoterapią.
trudna do skorygowania tlenoterapią.
•
U chorych z zaburzeniami oddechowymi
U chorych z zaburzeniami oddechowymi
wskutek choroby nerwowo-mięśniowej
wskutek choroby nerwowo-mięśniowej
ćwiczenia należy prowadzić w sposób
ćwiczenia należy prowadzić w sposób
zapewniający wzmacnianie mięśni i nie
zapewniający wzmacnianie mięśni i nie
powodujący równocześnie nadmiernego
powodujący równocześnie nadmiernego
ich zmęczenia
ich zmęczenia
•
N
N
adciśnienie płucne
adciśnienie płucne
•
jest przeciwwskazanie do treningu
jest przeciwwskazanie do treningu
fizycznego intensywności. Chory powinien
fizycznego intensywności. Chory powinien
zaprzestać ćwiczeń, jeśli wywołują one ból
zaprzestać ćwiczeń, jeśli wywołują one ból
w klatce piersiowej, zawroty głowy lub
w klatce piersiowej, zawroty głowy lub
kołatanie serca.
kołatanie serca.
•
Z powodu ryzyka omdlenia i zapaści
Z powodu ryzyka omdlenia i zapaści
krążeniowej należy unikać czynności
krążeniowej należy unikać czynności
prowadzących do wzrostu ciśnienia
prowadzących do wzrostu ciśnienia
wewnątrz klatki piersiowej, takich jak
wewnątrz klatki piersiowej, takich jak
podnoszenie ciężarów. Podczas ćwiczeń
podnoszenie ciężarów. Podczas ćwiczeń
należy dokładnie monitorować ciśnienie
należy dokładnie monitorować ciśnienie
tętnicze i HR.
tętnicze i HR.
•
Trzeba dopilnować, by chorzy leczeni
Trzeba dopilnować, by chorzy leczeni
antykoagulantami unikali urazów.
antykoagulantami unikali urazów.
•
Interwencje wspomagające
Interwencje wspomagające
•
Zalecenia
Zalecenia
1. W celu zwiększenia tolerancji wysiłku u
1. W celu zwiększenia tolerancji wysiłku u
osób z ograniczeniem przepływu powietrza w
osób z ograniczeniem przepływu powietrza w
drogach oddechowych należy przed
drogach oddechowych należy przed
treningiem fizycznym stosować optymalne
treningiem fizycznym stosować optymalne
leczenie rozszerzające oskrzela.
leczenie rozszerzające oskrzela.
•
2
2
.
.
Niezależnie od tego, czy podczas wysiłku
Niezależnie od tego, czy podczas wysiłku
fizycznego występuje desaturacja,
fizycznego występuje desaturacja,
tlenoterapia
tlenoterapia
podczas rehabilitacji pulmonologicznej często
podczas rehabilitacji pulmonologicznej często
pozwala na większą intensywność treningu
pozwala na większą intensywność treningu
lub
lub
powoduje zmniejszenie nasilenia objawów,
powoduje zmniejszenie nasilenia objawów,
poprawia to kliniczne wyniki leczenia.
poprawia to kliniczne wyniki leczenia.
•
3. U wybranych chorych z ciężką
3. U wybranych chorych z ciężką
przewlekłą chorobą układu
przewlekłą chorobą układu
oddechowego i nieoptymalną
oddechowego i nieoptymalną
odpowiedzią na ćwiczenia można
odpowiedzią na ćwiczenia można
rozważać jako leczenie wspomagające
rozważać jako leczenie wspomagające
zastosowanie nieinwazyjnej
zastosowanie nieinwazyjnej
wentylacji mechanicznej
wentylacji mechanicznej
z dodatnim ciśnieniem
z dodatnim ciśnieniem
•
(N
(N
oninvasive Positive -Pressure
oninvasive Positive -Pressure
Ventilation
Ventilation
- NPPV),
- NPPV),
•
ponieważ poprzez odciążenie mięśni
ponieważ poprzez odciążenie mięśni
oddechowych może ono pozwolić na
oddechowych może ono pozwolić na
zwiększenie intensywności treningu.
zwiększenie intensywności treningu.
•
4.
4.
Trening mięśni wdechowych
Trening mięśni wdechowych
należy
należy
rozważyć jako leczenie wspomagające
rozważyć jako leczenie wspomagające
w ramach rehabilitacji
w ramach rehabilitacji
pulmonologicznej, głównie u chorych z
pulmonologicznej, głównie u chorych z
podejrzewanym lub potwierdzonym
podejrzewanym lub potwierdzonym
osłabieniem ich funkcji.
osłabieniem ich funkcji.
•
5.
5.
Elektrostymulacja mięśni
Elektrostymulacja mięśni
może
może
stanowić leczenie wspomagające u
stanowić leczenie wspomagające u
chorych na ciężką przewlekłą chorobę
chorych na ciężką przewlekłą chorobę
układu oddechowego stale
układu oddechowego stale
pozostających w łóżku lub ze skrajnym
pozostających w łóżku lub ze skrajnym
osłabieniem mięśni szkieletowych.
osłabieniem mięśni szkieletowych.
• Skład ciała w przewlekłej chorobie płuc
• Uzasadnienie rozpoznawania i leczenia nieprawidłowości
składu ciała u chorych na przewlekłą chorobę płuc opiera
się na:
1) częstym występowaniu tych nieprawidłowości
1) częstym występowaniu tych nieprawidłowości
oraz ich związku z chorobowością i umieralnością
oraz ich związku z chorobowością i umieralnością
2) wynikającym z treningu fizycznego,
2) wynikającym z treningu fizycznego,
zwiększonym w trakcie rehabilitacji
zwiększonym w trakcie rehabilitacji
pulmonologicznej zapotrzebowaniu kalorycznym,
pulmonologicznej zapotrzebowaniu kalorycznym,
które może jeszcze bardziej pogłębiać te
które może jeszcze bardziej pogłębiać te
nieprawidłowości (jeśli się nie stosuje
nieprawidłowości (jeśli się nie stosuje
suplementacji)
suplementacji)
3) zwiększonych korzyściach, które wynikną
3) zwiększonych korzyściach, które wynikną
z określonego treningu fizycznego.
z określonego treningu fizycznego.
•
Nieprawidłowości składu ciała prawdopodobnie
Nieprawidłowości składu ciała prawdopodobnie
występują powszechnie we wszystkich
występują powszechnie we wszystkich
zaawansowanych chorobach układu oddechowego,
zaawansowanych chorobach układu oddechowego,
szczególnie chorych na POChP.
szczególnie chorych na POChP.
•
U chorych na POChP często występuje
U chorych na POChP często występuje niedowaga
niedowaga
( u 1/3 chorych leczonych ambulatoryjnie i 32-63%
( u 1/3 chorych leczonych ambulatoryjnie i 32-63%
kierowanych na rehabilitację pulmonologiczną lub
kierowanych na rehabilitację pulmonologiczną lub
biorących udział w badaniach klinicznych).
biorących udział w badaniach klinicznych).
Zanik mięśni związany z POChP występuje częściej,
Zanik mięśni związany z POChP występuje częściej,
ale nie wyłącznie u chorych z niedowagą.
ale nie wyłącznie u chorych z niedowagą.
•
W ramach rehabilitacji pulmonologicznej powinno
W ramach rehabilitacji pulmonologicznej powinno
się obliczać wskaźnik masy ciała
się obliczać wskaźnik masy ciała (
(
body mass index
body mass index
-
-
BMI),
BMI),
Na podstawie
Na podstawie BMI
BMI
można podzielić chorych
można podzielić chorych
na mających niedowagę (<21 kg/m2), prawidłową
na mających niedowagę (<21 kg/m2), prawidłową
masę ciała
masę ciała
(21-25 kg/m2), nadwagę (25-30 kg/m2)
(21-25 kg/m2), nadwagę (25-30 kg/m2)
i na otyłych (>30 kg/m2).
i na otyłych (>30 kg/m2).
•
Niedawny ubytek masy ciała (>10% w ciągu
Niedawny ubytek masy ciała (>10% w ciągu
ostatnich
ostatnich
6 miesięcy lub >5% w ciągu ostatniego miesiąca)
6 miesięcy lub >5% w ciągu ostatniego miesiąca)
jest również ważnym, niezależnym
jest również ważnym, niezależnym predyktorem
predyktorem
chorobowości i umieralności w przewlekłej
chorobowości i umieralności w przewlekłej
chorobie płuc.
chorobie płuc.
Masę ciała dzielimy na tłuszczową i beztłuszczową
Masę ciała dzielimy na tłuszczową i beztłuszczową
(
(
F
F
at-Free Mass
at-Free Mass
- FFM).
- FFM).
Na
Na
FFM
FFM
składają się komórki ustroju (narządy, mięśnie, kości) i
składają się komórki ustroju (narządy, mięśnie, kości) i
woda. Ubytek FFM jest charakterystyczny dla wyniszczenia
woda. Ubytek FFM jest charakterystyczny dla wyniszczenia
związanego z przewlekłą chorobą płuc. Ubytek
związanego z przewlekłą chorobą płuc. Ubytek
FFM
FFM
wiąże się
wiąże się
zazwyczaj z ubytkiem wagi, ale może wystąpić nawet
zazwyczaj z ubytkiem wagi, ale może wystąpić nawet
u chorych ze stabilną masą ciała.
u chorych ze stabilną masą ciała.
•
W badaniach europejskich stwierdzono ubytek
W badaniach europejskich stwierdzono ubytek
FFM
FFM
u 35%
u 35%
chorych na POChP poddanych rehabilitacji pulmonologicznej
chorych na POChP poddanych rehabilitacji pulmonologicznej
i u 15% chorych na POChP leczonych ambulatoryjnie.
i u 15% chorych na POChP leczonych ambulatoryjnie.
Tolerancja wysiłku u tych chorych mniejsza niż u chorych z
Tolerancja wysiłku u tych chorych mniejsza niż u chorych z
zachowaną
zachowaną
FFM.
FFM.
•
Suplementację kaloryczną rozważyć w następujących
Suplementację kaloryczną rozważyć w następujących
stanach:
stanach:
1)
1)
BMI
BMI
<21 kg/m2
<21 kg/m2
2) mimowolny ubytek masy ciała o >10% w ciągu 6
2) mimowolny ubytek masy ciała o >10% w ciągu 6
miesięcy
miesięcy
lub >5% w ostatnim miesiącu, lub ubytek
lub >5% w ostatnim miesiącu, lub ubytek
FFM.
FFM.
Początkowo powinna obejmować dostosowanie zwyczajów
Początkowo powinna obejmować dostosowanie zwyczajów
żywieniowych chorego i podawanie suplementów
żywieniowych chorego i podawanie suplementów
bogatoenergetycznych.
bogatoenergetycznych.
• Nauczanie chorych samodzielnego postępowania
• Edukacja chorego jest zasadniczą składową
kompleksowej rehabilitacji pulmonologicznej i
wspólnym obowiązkiem chorego, jego rodziny,
lekarza pierwszego kontaktu, lekarza specjalisty i
innych pracowników opieki zdrowotnej.
• Przykładowe tematy edukacyjne:
1) strategie oddychania - oddychanie przez
"zasznurowane" usta, czynny wydech, oddychanie
przeponowe, przyjmowanie określonych pozycji
ciała i koordynowanie rytmicznego oddychania z
podejmowanymi aktywnościami
2) prawidłowa czynność płuc i patofizjologia
chorób płuc
3) prawidłowe stosowanie leków, w tym tlenu
4) techniki toalety drzewa oskrzelowego
5) korzyści z ćwiczeń i utrzymywania aktywności
fizycznej
• 6) techniki oszczędzania energii i
upraszczania pracy
7) prawidłowe odżywianie się
8) unikanie czynników podrażniających, w
tym zaprzestanie palenia tytoniu
9) zapobieganie i wczesne leczenie
zaostrzeń choroby - chorych należy pouczyć,
by reagowali wcześnie w przebiegu
zaostrzenia i postępowali zgodnie z
ustalonym planem działania
10) wskazania do wezwania pracownika
opieki zdrowotnej
11) rekreacja, podróże i aktywność
seksualna
12) radzenie sobie z przewlekłą chorobą
płuc i planowanie u kresu życia
13) panowanie nad lękiem i napadami
paniki, w tym techniki relaksacyjne i
radzenie sobie ze stresem.
• Zalecenia
1. Składowa edukacyjna rehabilitacji
pulmonologicznej powinna kłaść nacisk na
umiejętności samodzielnego postępowania
chorych.
2. Samodzielne postępowanie powinno
obejmować plan wczesnego rozpoznawania i
leczenia zaostrzeń oraz dyskusję dotyczącą
podejmowania decyzji u kresu życia.
3. U wybranych chorych należy rozważyć
przeszkolenie w zakresie sposobów
oddychania i technik toalety drzewa
oskrzelowego.
4. Należy kłaść nacisk na przenoszenie
treningu edukacyjnego i uczestniczenia
chorego w ćwiczeniach w warunkach
domowych.
•
Aspekty psychologiczne i społeczne
Aspekty psychologiczne i społeczne
•
Przewlekła choroba układu oddechowego wiąże się ze
Przewlekła choroba układu oddechowego wiąże się ze
zwiększonym ryzykiem wystąpienia lęku, depresji i innych
zwiększonym ryzykiem wystąpienia lęku, depresji i innych
zaburzeń zdrowia psychicznego. Chorzy często odczuwają
zaburzeń zdrowia psychicznego. Chorzy często odczuwają
strach i lęk przed epizodami duszności i podczas
strach i lęk przed epizodami duszności i podczas
duszności. Frustracja wywołana złym stanem zdrowia i
duszności. Frustracja wywołana złym stanem zdrowia i
niemożnością podejmowania różnych aktywności może
niemożnością podejmowania różnych aktywności może
się przejawiać w postaci drażliwości, pesymizmu i
się przejawiać w postaci drażliwości, pesymizmu i
nieprzyjaznego stosunku do innych. W późniejszych
nieprzyjaznego stosunku do innych. W późniejszych
stadiach choroby układu oddechowego pojawia się często
stadiach choroby układu oddechowego pojawia się często
postępujące poczucie beznadziejności i bezradności.
postępujące poczucie beznadziejności i bezradności.
•
Wsparcie psychologiczne i społeczne w trakcie
Wsparcie psychologiczne i społeczne w trakcie
rehabilitacji pulmonologicznej może ułatwiać proces
rehabilitacji pulmonologicznej może ułatwiać proces
przystosowywania się poprzez wspieranie myśli i
przystosowywania się poprzez wspieranie myśli i
zachowań adaptacyjnych, pomaganie chorym w
zachowań adaptacyjnych, pomaganie chorym w
redukowaniu negatywnych emocji i zapewnianie wsparcia
redukowaniu negatywnych emocji i zapewnianie wsparcia
społecznego.
społecznego.
•
Chorych należy uczyć rozpoznawania objawów stresu i
Chorych należy uczyć rozpoznawania objawów stresu i
technik radzenia sobie ze stresem (np. trening
technik radzenia sobie ze stresem (np. trening
relaksacyjny).
relaksacyjny).
•
Zalecenia
Zalecenia
1. Badanie przesiewowe w kierunku
1. Badanie przesiewowe w kierunku
lęku i depresji powinno stanowić część
lęku i depresji powinno stanowić część
wstępnej oceny chorego.
wstępnej oceny chorego.
2. Chociaż wraz z rehabilitacją
2. Chociaż wraz z rehabilitacją
pulmonologiczną może następować
pulmonologiczną może następować
poprawa w zakresie związanego z
poprawa w zakresie związanego z
chorobą podstawową lęku i depresji o
chorobą podstawową lęku i depresji o
łagodnym lub umiarkowanym nasileniu,
łagodnym lub umiarkowanym nasileniu,
to chorych z poważną chorobą
to chorych z poważną chorobą
psychiczną należy skierować do
psychiczną należy skierować do
właściwego specjalisty.
właściwego specjalisty.
3. Zachęca się do promocji należytego
3. Zachęca się do promocji należytego
systemu wsparcia chorego
systemu wsparcia chorego