1

1

Formy działalności 

Formy działalności 

wychowawczej

wychowawczej

Plan wykładu:

Plan wykładu:

1. Pojęcie „forma działalności 
wychowawczej”

2. Charakterystyka:
- opieki 
- wychowania moralnego
- kształcenia (nauczania)
- inicjacji

2

2

3

3

Formy działalności wychowawczej

 to zespół 

działań (środków, metod) przybierających 
zorganizowaną postać (przez wyznaczenie 
wykonawców, miejsca, czasu) 
i charakteryzujących się tendencją do 
instytucjonalizacji.
Opierają się na pewnych rodzajach działań 
występujących względem siebie w układzie 
hierarchicznym (Muszyński H.)

Do form działalności wychowawczej 
zaliczamy:

1.

 

opiekę (najprostsza forma)

2. wychowanie moralne
3. kształcenie (nauczanie)
4. inicjację (forma najgłębiej sięgająca w rozwój 
osobowości)

4

4

Ad 1. Opieka/działalność opiekuńcza

- 

jej istotą

 

jest określenie niezdolności podmiotu do samodzielności 

w zaspokajaniu i regulowaniu potrzeb ponadpodmiotowych
- 

wynika

 

więc z obiektywnej konieczności

- jej istotnymi

 

cechami są

:

* odpowiedzialność opiekuna za podopiecznego  
* odpowiedzialność za skutki swojej działalności
* bezinteresowność i ciągłość działań, co składa się na 
wytworzenie  
  stosunku opiekuńczego nasyconego emocjonalnie
* ciągłość i cykliczność w zaspokajaniu potrzeb
* realizacja opieki tak długo, jak długo jest to konieczne

 

- 

usamodzielnienie 
* kompensacyjny charakter opieki - wyrównuje niedostatki 
podopiecznego do samodzielnego funkcjonowania 

5

5

Odpowiedzialność opiekuna

 

związana jest z:

- konsekwencją podejmowanych działań
- decydowaniem o podopiecznym i za niego
- reprezentowaniem interesu życiowego podopiecznego

Opieka jest opartym na odpowiedzi kompensacyjnej 
ciągłym 
i bezinteresownym zaspokajaniem przez opiekuna 
ponadpodmiotowych potrzeb jednostki w ramach 
stosunku opiekuńczego.

 

 

6

6

Ad. 2   Wychowanie moralne

-

 

wprowadza jednostkę w świat społeczeństwa (co jest dobre, a co złe) 

- jest to nauczanie-przekaz, nauczanie norm moralnych, kształtowanie  
   motywacji, woli, postaw 

- oprócz przekazu czyli nauczania musi towarzyszyć temu element ćwiczenia,  

  czyli nabywania doświadczeń w zachowaniach moralnych

- odbywa się to w grupach społecznych i zmierza do nauczenia współżycia 
  i  współdziałania w taki sposób, aby nie szkodzić innym, aby wspólnie 
  z  innymi wykonywać jakąś działalność sprawniej, lepiej

7

7

Ad. 2   Wychowanie moralne cd.

 

- dwa poziomy rozwoju  moralnego i jego sfery:
              * sfery: wiedza, umiejętności, emocje, motywy
                 poziomy:
              * poznawczy  (rozumowanie, oceny moralne)
              * behawioralny (działanie moralne)

8

8

Ad. 2 Wychowanie moralne cd.

Cechy rozwoju moralnego: 
Rozwój moralny:

a)

 

 jest stopniowym wrastaniem jednostki w społecznie 

funkcjonujący system moralności, który składa się 
z norm i wzorów postępowania moralnego

b)

 jest sprawą umowną, gdyż treść przyswajanych 

norm wyznacza moralność obowiązująca w danej grupie 
społecznej, w której funkcjonuje jednostka

c)

 jest stopniowym uwewnętrznianiem norm moralnych

d)

 obejmuje głównie sferę motywacji i uczuć, w 

mniejszym stopniu sferę poznawczo-instrumentalną

9

9

Ad. 2 Wychowanie moralne cd.

Cechy rozwoju moralnego: cd

e)

 jego przebieg tylko w ograniczonym stopniu 

podlega kontroli z zewnątrz (innych osób) – 
obserwacja zachowań

f)

 może ulec zakłóceniu lub zahamowaniu na każdym 

etapie przebiegu bez żadnych indywidualnych 
konsekwencji dla jednostki i konsekwencji 
społecznych (sankcje)

g)

 w jego przebiegu można wyróżnić cztery stadia 

i odpowiadające im fazy rozwoju moralnego

10

10

Etapy rozwoju moralnego człowieka 

 

wg Piaget J., Kohlberg L.

Stadia 

rozwoju

 

 moralnego

Fazy 

rozwoju moralnego

1. Anomia moralna                   

                    

    (0-3 rż)

- amoralizm dziecięcy

2. Heteronomia moralna 

    (3-9 rż) 

- egocentryzm (3-5 rż) 
- konformizm moralny (5-9 rż)

3. Socjonomia moralna             

                                        

    (9-13 rż)

- moralność grupowa (partykularna) (9-
11 rż) 

- konwencjonalizm moralny (11-13 rż)

4. Autonomia moralna
    (13-21 rż)

- irracjonalizm moralny (13-15 rż)

- racjonalizm moralny (15-17 rż)

- idealizm moralny (17-21 rż)

11

11

Ad. 3  

Kształcenie (nauczanie)

Nauczanie – to przekazywanie wiedzy o otaczającym świecie, 
zjawiskach 
i ludzkiej działalności

- umożliwia to: zdobywanie wiadomości
                     zdobywanie/kształtowanie umiejętności
                     kształtowanie nawyków i postaw

- ogółem = rozwijanie osobowości

- potocznie - pouczanie  
- nauczanie instytucjonalne (kształcenie)
* rozwija cechy instrumentalne – sfera wiedzy i umiejętności
* rozwija cechy kierunkowe – sfera emocjonalno-wolincjonarna

12

12

Ad. 4   Inicjacja

- dawniej  wtajemniczanie, wprowadzanie jednostki 
w mity, obrzędy wypracowane przez grupę

- obecnie wprowadzanie jednostki w istotę 
człowieczeństwa jednak nie poprzez obrzędy, ale 
„spotkanie” w sensie personalistycznym

- jest głównym zdarzeniem losowym i dotyczy przede 
wszystkim spotkania z prawdziwym człowiekiem, który 
wskaże cel życia, porwie za sobą, wciągnie na drogę 
wysiłków, ukaże sens pracy nad sobą, porwie za sobą 
(…)

13

13

Bibliografia:

Kunowski S. Podstawy współczesnej 
pedagogiki.
Wyd. Saleziańskie, 2007

Milerski M., Śliwerski B.: Leksykon Pedagogika. 
PWN, Warszawa 2000  

Muszyński H.: Rozwój moralny. Wyd. SziP, 
Warszawa 1983

Śliwerski B.: Pedagogika tom 3. Subdyscypliny 
wiedzy pedagogicznej. GWP, Gdańsk 2006