Nadmierna pewność siebie

dr Tomasz Kucharski

•

Ciekawe badania dotyczące tego, w 
jaki sposób indywidualni inwestorzy 
formułują swoje przewidywania, 
przeprowadził pod koniec lat 
dziewięćdziesiątych w Stanach 
Zjednoczonych i Szwajcarii Werner De 
Bondt (1998) z Uniwersytetu 
Wisconsin. 

•

W tym badaniu wzięło udział 
kilkadziesiąt osób, których portfele 
miały średnią wartość na poziomie 310 
tysięcy dolarów, z czego średnio 72% 
było ulokowane w akcjach. 

•

Inwestorów proszono, aby podali 
własne przewidywania co do dwóch 
informacji: (1) poziomu, który zostanie 
osiągnięty przez indeks DJIA za dwa i 
za cztery tygodnie od chwili badania, 
(2) najwyższego i najniższego poziomu, 
który w tym czasie może osiągnąć 
indeks DJIA (przewidywania miały być 
formułowane z 90% pewnością). 

•

Tę procedurę powtarzano co tydzień, 
przez 20 tygodni. Inwestorzy także 
formułowali przewidywania dotyczące 
cen papierów wchodzących w skład ich 
własnych portfeli (tzn. określali 
przewidywaną cenę i przedział 
minimalnej - maksymalnej ceny dla 
każdego waloru z własnego portfela).

•

Aby sprawdzić, czy w przewidywaniach 
inwestorów, którzy uczestniczyli w 
badaniu, ujawnia się efekt nadmiernej 
pewności, De Bondt określił przedziały 
ufności (wartość maksymalna minus 
wartość minimalna) dla danych 
wynikających z oczekiwań inwestorów 
oraz dla danych rzeczywistych. 

•

Następnie przedziały te dzielił przez 
wartość indeksu lub wartość kursu akcji 
(w zależności od rodzaju przewidywania), 
odnotowaną w dniu dokonywania 
prognozy przez badane osoby. 
Porównanie ustalonych w ten sposób 
wskaźników dla przewidywań i dla 
realnych danych ujawniło, że inwestorzy 
popełnili znacznie więcej błędów, niżby 
dopuszczała to reguła 90% pewności.

•

Innymi słowy, wskaźniki niepewności 
obliczone na podstawie prognoz 
ankietowanych inwestorów były 
mniejsze od wskaźników uzyskanych 
dla realnych danych giełdowych. 
Przyjrzyjmy się wartościom 
przedstawionym w tabeli

Dane realne

Prognozy

Przewidywania dla indeksu 
DJIA

Przedział ufności dla 2 tygodni

4,71%

4,11%

Przedział ufności dla 4 tygodni

7,25%

4,29%

Przewidywania dla cen akcji 

w portfelach
Przedział ufności dla 2 tygodni

10,26%

8,54%

Przedział ufności dla 4 tygodni

15,13%

9,14%

•

Zauważmy, że zarówno dla prognoz 
dotyczących poziomu indeksu, jak i dla 
prognoz na temat cen akcji 
wchodzących w skład portfeli 
inwestorów uczestniczących w badaniu 
rzeczywiste zmiany (różnice między 
wartością maksymalną i wartością 
minimalną) były większe, niż 
przewidywali inwestorzy.

•

Warto także zauważyć, że oczekiwania 
graczy mijały się z prawdą zwłaszcza 
wtedy, gdy rozpatrywali dłuższy 
horyzont czasowy (4 tygodnie). 
Oznacza to, że nadmierna pewność 
siebie inwestorów jest tym silniejsza, 
im dalej w przyszłość wybiegają ich 
prognozy. 

•

Ponadto, efekt nadmiernej pewności 
był większy dla przewidywań co do cen 
posiadanych przez nich akcji niż dla 
prognoz dotyczących wahań indeksu 
giełdowego. Jesteśmy zatem bardziej 
pewni tego, co się wydarzy, gdy chodzi 
o sprawy nam bliższe (w tym wypadku 
naszą własność) niż o coś bardziej 
abstrakcyjnego (tutaj: poziom indeksu 
giełdowego).

•

Podobny przykład nadmiernej pewności 
ocen w przewidywaniach finansowych 
wykrył również Hersh Shefrin (2000). 
Otóż prosił on inwestorów o 
rozwiązanie następującego zadania:

•

Indeks DJIA na koniec 1998 roku osiągnął 
poziom 9181 punktów. Jako indeks cenowy 
DJIA nie wyraża reinwestowanych 
dywidend. Gdyby jednak przedefiniowano 
ten indeks tak, aby przedstawiał również 
reinwestowane dywidendy od maja 1896 
roku, gdy jego wartość wynosiła 40, to jaki 
poziom indeks DJIA osiągnąłby na koniec 
1998 roku? Podaj również przedział, w 
którym z 90% pewnością znalazłaby się 
wartość tego indeksu.

•

Reguła 90% pewności dopuszcza 
możliwość popełnienia dokładnie 10% 
błędów. Tymczasem, jak pisze Shefrin, 
prawie nikt z badanych przez niego 
inwestorów nie określił przedziału, w 
którym znalazłaby się poprawna 
wartość, czyli 652 230 punktów. 

•

Zdecydowana większość proponowała 
bowiem dużo niższe wartości. 
Konkluzja także i tym razem jest 
prosta: inwestorzy formułują swoje 
przewidywania z nadmierną pewnością 
siebie.

•

Opisywanemu błędowi ulegają jednak 
nie tylko tak zwani przeciętni ludzie, 
ale także, a czasem nawet silniej, 
eksperci w różnych dziedzinach, o 
czym była mowa już wcześniej. Oto 
przykłady, jak dramatycznie się mylili 
ludzie powszechnie uznawani za 
wybitne umysły naszych czasów. Mylili 
się, będąc jednocześnie nadzwyczajnie 
pewni siebie (za: Wprost, nr 47/2001).

•

Ernest Rutherford - jeden z 
najwybitniejszych fizyków atomowych: 
Ktokolwiek spodziewa się uzyskania 
energii z atomu, opowiada głupstwa.

•

William Thomson - angielski fizyk i 
matematyk: Promienie rentgenowskie 
okażą się oczywistym oszustwem.

•

William Leahy - admirał amerykański, 
doradzający prezydentowi USA (o 
pierwszej bombie atomowej): To 
najgłupsza rzecz, jaką kiedykolwiek 
zrobiliśmy. Ta bomba nigdy nie 
wybuchnie. Mówię to jako ekspert w 
dziedzinie materiałów wybuchowych.

•

Frank MacFarlane - laureat Nagrody 
Nobla, immunolog: Z biologii 
molekularnej nie może wyniknąć nic, 
co miałoby jakąkolwiek wartość dla 
ludzkiego życia.