Henryk Januszek
Henryk Januszek
SOCJOLOGIA
SOCJOLOGIA
Wkłady 2011
Wkłady 2011
WYKŁAD II
WYKŁAD II
GŁÓWNE WSPÓŁCZESNE
GŁÓWNE WSPÓŁCZESNE
TEORIE
TEORIE
SOCJOLOGICZNE
SOCJOLOGICZNE
Henryk Januszek
Henryk Januszek
SOCJOLOGIA
SOCJOLOGIA
Wkłady 2011
Wkłady 2011
WYKŁAD II
WYKŁAD II
GŁÓWNE WSPÓŁCZESNE
GŁÓWNE WSPÓŁCZESNE
TEORIE
TEORIE
SOCJOLOGICZNE
SOCJOLOGICZNE
SOCJOLOGIA
SOCJOLOGIA
Wykład II
Wykład II
GŁÓWNE WSPÓŁCZESNE
GŁÓWNE WSPÓŁCZESNE
TEORIE
TEORIE
SOCJOLOGICZNE
SOCJOLOGICZNE
1. Poj
1. Poj
ę
ę
cie teorii
cie teorii
Teori
Teori
ą
ą
nazywamy powi
nazywamy powi
ą
ą
zany ze
zany ze
sob
sob
ą
ą
zbiór poj
zbiór poj
ęć
ęć
i twierdze
i twierdze
ń
ń
dotycz
dotycz
ą
ą
cych wyja
cych wyja
ś
ś
nienia zjawisk i
nienia zjawisk i
procesów w pewnym obszarze
procesów w pewnym obszarze
rzeczywisto
rzeczywisto
ś
ś
ci.
ci.
Rzeczywisto
Rzeczywisto
ść
ść
badana w
badana w
socjologii
socjologii
Socjologia jest nauk
Socjologia jest nauk
ą
ą
obja
obja
ś
ś
niaj
niaj
ą
ą
c
c
ą
ą
wspó
wspó
łż
łż
ycie społeczne ludzi, ich
ycie społeczne ludzi, ich
zachowania, wzajemne zwi
zachowania, wzajemne zwi
ą
ą
zki
zki
oraz wewn
oraz wewn
ę
ę
trzn
trzn
ą
ą
organizacj
organizacj
ę
ę
.
.
2. Poj
2. Poj
ę
ę
cie teorii
cie teorii
socjologicznej
socjologicznej
Teori
Teori
ą
ą
socjologiczn
socjologiczn
ą
ą
nazywamy
nazywamy
powi
powi
ą
ą
zany ze sob
zany ze sob
ą
ą
zbiór poj
zbiór poj
ęć
ęć
i
i
twierdze
twierdze
ń
ń
dotycz
dotycz
ą
ą
cych
cych
wyja
wyja
ś
ś
nienia wspó
nienia wspó
łż
łż
ycia
ycia
spo
spo
ł
ł
ecznego ludzi;
ecznego ludzi;
Poj
Poj
ę
ę
cie teorii socjologicznej
cie teorii socjologicznej
Teoria socjologiczna dotyczy
Teoria socjologiczna dotyczy
zjawisk i procesów
zjawisk i procesów
spo
spo
ł
ł
ecznych wyst
ecznych wyst
ę
ę
puj
puj
ą
ą
cych
cych
w trakcie wspó
w trakcie wspó
łż
łż
ycia
ycia
społecznego ludzi
społecznego ludzi
Teoria socjologiczna pozwala
Teoria socjologiczna pozwala
odpowiedzie
odpowiedzie
ć
ć
:
:
dlaczego pewne zjawiska czy
dlaczego pewne zjawiska czy
procesy przebiegaj
procesy przebiegaj
ą
ą
w taki wła
w taki wła
ś
ś
nie a
nie a
nie inny sposób?
nie inny sposób?
na tej bazie mo
na tej bazie mo
ż
ż
na sformułowa
na sformułowa
ć
ć
prognoz
prognoz
ę
ę
, jak b
, jak b
ę
ę
dzie w przysz
dzie w przysz
ł
ł
o
o
ś
ś
ci? a
ci? a
tak
tak
ż
ż
e
e
co robi
co robi
ć
ć
aby by
aby by
ł
ł
o tak jak chcemy?
o tak jak chcemy?
Przydatno
Przydatno
ść
ść
teorii
teorii
W tym sensie, ze wzgl
W tym sensie, ze wzgl
ę
ę
du na
du na
odpowied
odpowied
ź
ź
na powy
na powy
ż
ż
sze pytania
sze pytania
nie ma nic bardziej praktycznego
nie ma nic bardziej praktycznego
od dobrej teorii, która mówi:
od dobrej teorii, która mówi:
1) dlaczego tak jest?
1) dlaczego tak jest?
2) jak b
2) jak b
ę
ę
dzie?
dzie?
3) co zrobić aby by
3) co zrobić aby by
ł
ł
o tak jak
o tak jak
chcemy?
chcemy?
Teoria socjologiczna w swej strukturze
Teoria socjologiczna w swej strukturze
obejmuje najogólniejsze idee na temat tego:
obejmuje najogólniejsze idee na temat tego:
1) czym jest społecze
1) czym jest społecze
ń
ń
stwo?
stwo?
(społecze
(społecze
ń
ń
stwo to twór analogiczny do organizmów
stwo to twór analogiczny do organizmów
biologicznych, czy im przeciwstawny?)
biologicznych, czy im przeciwstawny?)
Odp. Naturalizm - antynaturalizm
Odp. Naturalizm - antynaturalizm
2) jak społeczeństwo bada
2) jak społeczeństwo bada
ć
ć
? (społeczeństwo nale
? (społeczeństwo nale
ż
ż
y
y
bada
bada
ć
ć
tak samo jak każdy element świata przyrody,
tak samo jak każdy element świata przyrody,
czy przy pomocy metod humanistycznych, nieznanych
czy przy pomocy metod humanistycznych, nieznanych
przyrodoznawstwu?)
przyrodoznawstwu?)
Odp. Pozytywizm - humanizm
Odp. Pozytywizm - humanizm
3) jaki jest zbiór twierdze
3) jaki jest zbiór twierdze
ń
ń
i obserwacji empirycznych
i obserwacji empirycznych
ukazuj
ukazuj
ą
ą
cych charakterystyczne dla
cych charakterystyczne dla
ż
ż
ycia społecznego
ycia społecznego
prawidłowo
prawidłowo
ś
ś
ci.
ci.
Teorie socjologiczne
Teorie socjologiczne
Podstawowe wspó
Podstawowe wspó
ł
ł
czesne teorie
czesne teorie
socjologiczne s
socjologiczne s
ą
ą
wyrazem
wyrazem
uporz
uporz
ą
ą
dkowanego i
dkowanego i
zorganizowanego d
zorganizowanego d
ąż
ąż
enia do
enia do
zrozumienia
zrozumienia
ś
ś
wiata społecznego
wiata społecznego
w kategoriach poj
w kategoriach poj
ęć
ęć
teoretycznych, wspartych
teoretycznych, wspartych
starannie prowadzonymi
starannie prowadzonymi
badaniami empirycznymi.
badaniami empirycznymi.
Teorie charakteryzuje:
Teorie charakteryzuje:
Abstrakcyjno
Abstrakcyjno
ść
ść
Uniwersalno
Uniwersalno
ść
ść
Sprawdzalno
Sprawdzalno
ść
ść
Wiedza socjologiczna obejmuje
Wiedza socjologiczna obejmuje
rozmaite nurty
rozmaite nurty
Wiedza socjologiczna w miar
Wiedza socjologiczna w miar
ę
ę
jej
jej
gromadzenia staje si
gromadzenia staje si
ę
ę
u
u
ż
ż
yteczna i
yteczna i
pozwala na konstruowanie i
pozwala na konstruowanie i
przekształcanie wspó
przekształcanie wspó
łż
łż
ycia
ycia
społecznego w duchu humanizmu.
społecznego w duchu humanizmu.
W socjologii mo
W socjologii mo
ż
ż
na wymienić wiele
na wymienić wiele
szkół i kierunków charakteryzuj
szkół i kierunków charakteryzuj
ą
ą
cych
cych
się ró
się ró
ż
ż
ną warto
ną warto
ś
ś
ci
ci
ą
ą
i si
i si
łą
łą
oddziaływania praktycznego.
oddziaływania praktycznego.
Podstawowe nurty teoretyczne
Podstawowe nurty teoretyczne
współczesnej socjologii to:
współczesnej socjologii to:
Funkcjonalizm
Funkcjonalizm
Teoria konfliktu
Teoria konfliktu
Interakcjonizm symboliczny
Interakcjonizm symboliczny
Teoria wymiany społecznej
Teoria wymiany społecznej
Funkcjonalizm
Funkcjonalizm
Kierunek ukształtowany w latach
Kierunek ukształtowany w latach
20 XX wieku, d
20 XX wieku, d
ążą
ążą
cy do
cy do
wyja
wyja
ś
ś
nienia faktów spo
nienia faktów spo
ł
ł
ecznych
ecznych
poprzez ustalenie funkcji, jakie
poprzez ustalenie funkcji, jakie
pełni
pełni
ą
ą
one w systemie kultury
one w systemie kultury
danego społecze
danego społecze
ń
ń
stwa.
stwa.
Funkcjonalizm
Funkcjonalizm
Funkcjonali
Funkcjonali
ś
ś
ci traktuj
ci traktuj
ą
ą
ca
ca
łą
łą
rzeczywisto
rzeczywisto
ść
ść
społeczną jako system
społeczną jako system
wzajemnych powi
wzajemnych powi
ą
ą
zanych cz
zanych cz
ęś
ęś
ci, które
ci, które
analizowane s
analizowane s
ą
ą
pod k
pod k
ą
ą
tem ich
tem ich
konsekwencji b
konsekwencji b
ą
ą
d
d
ź
ź
funkcji, jakie pełni
funkcji, jakie pełni
ą
ą
w większym systemie, np. rodzina jest
w większym systemie, np. rodzina jest
podstawow
podstawow
ą
ą
komórk
komórk
ą
ą
społeczn
społeczn
ą
ą
bo
bo
umo
umo
ż
ż
liwia istnienie społecze
liwia istnienie społecze
ń
ń
stwa jako
stwa jako
większej cało
większej cało
ś
ś
ci, reguluje
ci, reguluje
ż
ż
ycie
ycie
człowieka w społecze
człowieka w społecze
ń
ń
stwie itd.
stwie itd.
Funkcjonalizm
Funkcjonalizm
Funkcjonali
Funkcjonali
ś
ś
ci głosz
ci głosz
ą
ą
,
,
ż
ż
e
e
podstawow
podstawow
ą
ą
tendencj
tendencj
ą
ą
systemów
systemów
społecznych jest post
społecznych jest post
ę
ę
puj
puj
ą
ą
ce
ce
zró
zró
ż
ż
nicowanie strukturalne ich
nicowanie strukturalne ich
elementów, podsystemów,
elementów, podsystemów,
instytucji, ról i pozycji.
instytucji, ról i pozycji.
Funkcjonalizm
Funkcjonalizm
Funkcjonalizm polega na
Funkcjonalizm polega na
zrozumieniu, w jaki sposób
zrozumieniu, w jaki sposób
zjawiska społeczne zaspakajaj
zjawiska społeczne zaspakajaj
ą
ą
potrzeby większych struktur
potrzeby większych struktur
społecznych, w ramach których
społecznych, w ramach których
funkcjonują. Czyli jak cz
funkcjonują. Czyli jak cz
ęść
ęść
pracuje
pracuje
na rzecz, lub jak przyczynia się do
na rzecz, lub jak przyczynia się do
powodzenia całości?
powodzenia całości?
Główni przedstawiciele
Główni przedstawiciele
funkcjonalizmu to:
funkcjonalizmu to:
Herbert Spencer,
Herbert Spencer,
Emil Durkheim,
Emil Durkheim,
Ted Turner,
Ted Turner,
Talcot Parsons,
Talcot Parsons,
Bronisław Malinowski,
Bronisław Malinowski,
Wiliam Moor,
Wiliam Moor,
Robert Merton
Robert Merton
Teoria konfliktu
Teoria konfliktu
Teoria konfliktu, zwana czasami
Teoria konfliktu, zwana czasami
te
te
ż
ż
szko
szko
łą
łą
frankfurck
frankfurck
ą
ą
, to
, to
kierunek ukształtowany w latach
kierunek ukształtowany w latach
50 XX w. przez D.C. Arona,
50 XX w. przez D.C. Arona,
ujmuj
ujmuj
ą
ą
cy społeczeństwo jako
cy społeczeństwo jako
cało
cało
ś
ś
ciowy system ulegaj
ciowy system ulegaj
ą
ą
cy
cy
ci
ci
ągł
ągł
ym zmianom wskutek
ym zmianom wskutek
wyst
wyst
ę
ę
puj
puj
ą
ą
cych w nim sprzeczno
cych w nim sprzeczno
ś
ś
ci
ci
i konfliktów.
i konfliktów.
Teoria konfliktu
Teoria konfliktu
Teoria konfliktu wskazuje,
Teoria konfliktu wskazuje,
ż
ż
e
e
społecze
społecze
ń
ń
stwo jest zró
stwo jest zró
ż
ż
nicowane
nicowane
według zasady podporz
według zasady podporz
ą
ą
dkowania
dkowania
jednych grup społecznych innym
jednych grup społecznych innym
grupom. Interesy poszczególnych
grupom. Interesy poszczególnych
grup s
grup s
ą
ą
z natury sprzeczne, jedne
z natury sprzeczne, jedne
grupy d
grupy d
ążą
ążą
do utrzymania i
do utrzymania i
utrwalenia istniej
utrwalenia istniej
ą
ą
cego
cego
podporządkowania a inne do zmiany
podporządkowania a inne do zmiany
tej sytuacji.
tej sytuacji.
Teoria konfliktu
Teoria konfliktu
Teoria konfliktu kładzie nacisk na
Teoria konfliktu kładzie nacisk na
konfliktotwórcze skutki różnic
konfliktotwórcze skutki różnic
społecznych mi
społecznych mi
ę
ę
dzy lud
dzy lud
ź
ź
mi, ze względu
mi, ze względu
na: pieniądze, władz
na: pieniądze, władz
ę
ę
, presti
, presti
ż
ż
,
,
mieszkania, opiekę zdrowotną, własno
mieszkania, opiekę zdrowotną, własno
ść
ść
,
,
itd. Różnice te doprowadzają do napi
itd. Różnice te doprowadzają do napi
ęć
ęć
i
i
wybuchu różnych konfliktów w postaci:
wybuchu różnych konfliktów w postaci:
zamieszek, protestów, demonstracji,
zamieszek, protestów, demonstracji,
strajków społecznych, agresji biednych
strajków społecznych, agresji biednych
wobec bogatych, kobiet wobec mężczyzn,
wobec bogatych, kobiet wobec mężczyzn,
pracowników wobec kierowników itd.
pracowników wobec kierowników itd.
Teoria konfliktu
Teoria konfliktu
Zasadnicze
Zasadnicze
ź
ź
ród
ród
ł
ł
o konfliktów
o konfliktów
przedstawiciele tego kierunku
przedstawiciele tego kierunku
upatruj
upatruj
ą
ą
w strukturze
w strukturze
własno
własno
ś
ś
ci lub władzy
ci lub władzy
Główni przedstawiciele teorii
Główni przedstawiciele teorii
konfliktu to:
konfliktu to:
Karol Marks,
Karol Marks,
Georg Simmel,
Georg Simmel,
Max Weber,
Max Weber,
Ralph Dahrendorf,
Ralph Dahrendorf,
Lewis Coser
Lewis Coser
Interakcjonizm symboliczny
Interakcjonizm symboliczny
- to teoria, która usiłuje wyja
- to teoria, która usiłuje wyja
ś
ś
ni
ni
ć
ć
całokształt wspó
całokształt wspó
łż
łż
ycia
ycia
społecznego za pomoc
społecznego za pomoc
ą
ą
procesów
procesów
wzajemnych oddziaływa
wzajemnych oddziaływa
ń
ń
mi
mi
ę
ę
dzyludzkich tzw. interakcji
dzyludzkich tzw. interakcji
Interakcjonizm symboliczny
Interakcjonizm symboliczny
Interakcjoni
Interakcjoni
ś
ś
ci zwracaj
ci zwracaj
ą
ą
uwag
uwag
ę
ę
na
na
konkretnych ludzi, wchodz
konkretnych ludzi, wchodz
ą
ą
cych ze
cych ze
sob
sob
ą
ą
w bezpo
w bezpo
ś
ś
rednie kontakty w
rednie kontakty w
trakcie, których za pomoc
trakcie, których za pomoc
ą
ą
ró
ró
ż
ż
nych
nych
symbolicznych gestów, znaków
symbolicznych gestów, znaków
przekazuj
przekazuj
ą
ą
sobie swoje nastroje,
sobie swoje nastroje,
zamiary, sposób postępowania i
zamiary, sposób postępowania i
odwrotnie odczytuj
odwrotnie odczytuj
ą
ą
c gesty innych
c gesty innych
ludzi dowiadujemy si
ludzi dowiadujemy si
ę
ę
, co inni my
, co inni my
ślą
ślą
i
i
jak się b
jak się b
ę
ę
d
d
ą
ą
zachowywać
zachowywać
Interakcjonizm symboliczny
Interakcjonizm symboliczny
Postrzega spo
Postrzega spo
ł
ł
ecze
ecze
ń
ń
stwo jako
stwo jako
zbiór jednostek, a cz
zbiór jednostek, a cz
ł
ł
owieka jako
owieka jako
jednostk
jednostk
ę
ę
aktywn
aktywn
ą
ą
maj
maj
ą
ą
c
c
ą
ą
refleksyjny stosunek do siebie i
refleksyjny stosunek do siebie i
swoich czynów, selektywnie i
swoich czynów, selektywnie i
twórczo odnosz
twórczo odnosz
ącą
ącą
si
si
ę
ę
do sytuacji,
do sytuacji,
w której si
w której si
ę
ę
znajduje.
znajduje.
Główni przedstawiciele
Główni przedstawiciele
interakcjonizmu:
interakcjonizmu:
G.H. Mead
G.H. Mead
E. Goffman
E. Goffman
H. Blumer
H. Blumer
C.H. Coley
C.H. Coley
Teoria wymiany społecznej
Teoria wymiany społecznej
Teoria wymiany społecznej (zwana te
Teoria wymiany społecznej (zwana te
ż
ż
czasami utylitarn
czasami utylitarn
ą
ą
) wychod
) wychod
zą
zą
c od idei
c od idei
człowieka racjonalnego (Adama Smitha),
człowieka racjonalnego (Adama Smitha),
ujmuje wspó
ujmuje wspó
łż
łż
ycie społeczne jako sie
ycie społeczne jako sie
ć
ć
wzajemnych mi
wzajemnych mi
ę
ę
dzyludzkich oddziaływa
dzyludzkich oddziaływa
ń
ń
w trakcie, których zachowanie każdego
w trakcie, których zachowanie każdego
człowieka jest wyuczon
człowieka jest wyuczon
ą
ą
reakcj
reakcj
ą
ą
na
na
zachowanie innego człowieka, kierowan
zachowanie innego człowieka, kierowan
ą
ą
d
d
ąż
ąż
eniem do maksymalizacji nagród i
eniem do maksymalizacji nagród i
minimalizacji kar.
minimalizacji kar.
Teoria wymiany społecznej
Teoria wymiany społecznej
Wszystkie relacje między ludzmi s
Wszystkie relacje między ludzmi s
ą
ą
po
po
prostu wymianą pomiędzy ich
prostu wymianą pomiędzy ich
uczestnikami okre
uczestnikami okre
ś
ś
lonych kosztów i
lonych kosztów i
korzyści w osiąganiu celów. Całokształt
korzyści w osiąganiu celów. Całokształt
życia społecznego traktowany jest jako
życia społecznego traktowany jest jako
swoisty rynek ekonomiczny, na którym
swoisty rynek ekonomiczny, na którym
dokonuje si
dokonuje si
ę
ę
rozmaitych transakcji
rozmaitych transakcji
wymiany warto
wymiany warto
ś
ś
ci związanych z
ci związanych z
nagrodami i karami.
nagrodami i karami.
Teoria wymiany społecznej
Teoria wymiany społecznej
Społecze
Społecze
ń
ń
stwo i jego kultura powstaj
stwo i jego kultura powstaj
ą
ą
,
,
poniewa
poniewa
ż
ż
przynosz
przynosz
ą
ą
kieruj
kieruj
ą
ą
cym si
cym si
ę
ę
rozumnym wyborem ludziom korzy
rozumnym wyborem ludziom korzy
ś
ś
ci,
ci,
takie jak: dobre samopoczucie, miło
takie jak: dobre samopoczucie, miło
ść
ść
,
,
duma szacunek, kontrola, i inne
duma szacunek, kontrola, i inne
elementy, które cementuj
elementy, które cementuj
ą
ą
spo
spo
ł
ł
ecze
ecze
ń
ń
stwo.
stwo.
Główni przedstawiciele teorii
Główni przedstawiciele teorii
wymiany społecznej:
wymiany społecznej:
A.Smith
A.Smith
J. Coleman
J. Coleman
G. Hommans
G. Hommans
P. Blau
P. Blau
R. Emerson
R. Emerson
D.F. Skiner
D.F. Skiner