Analiza
finansowa (I)
dr Roman
Sass
Analiza
finansowa (I)
dr Roman
Sass
I. Ogólna charakterystyka
sprawozdań finansowych
Istota sprawozdań
finansowych
Sprawozdawczość jednostki
gospodarczej jest systemem, który
obejmuje ogół sprawozdań
sporządzanych przez jednostkę.
W sprawozdaniach są przedstawione
dane liczbowe, które charakteryzują
zasoby, funkcjonowanie oraz rezultaty
działalności gospodarczej.
Wyróżnia się dwa rodzaje sprawozdań:
sprawozdania rzeczowe,
sprawozdania finansowe.
Sprawozdania rzeczowe są to sprawozdania, które
zawierają dane liczbowe charakteryzujące działalność
jednostki gospodarczej wyrażonych w jednostkach
naturalnych.
Sprawozdania finansowe zawierają dane liczbowe
dotyczące działalności jednostki gospodarczej
wyrażonych w jednostkach wartościowych. Podstawowymi
źródłami danych dla sprawozdań finansowych są
ewidencja księgowa oraz kalkulacja.
Sprawozdania
finansowe zawierają informacje dotyczące sytuacji
majątkowej, sytuacji finansowej oraz wyników
osiągniętych przez jednostkę gospodarczą.
Ze względu na obowiązek sporządzania
sprawozdań finansowych można wyróżnić ich
dwa rodzaje:
sprawozdania obligatoryjne,
sprawozdania fakultatywne.
Stosując jako kryterium klasyfikacji sprawozdań
finansowych ich adresatów, można je
podzielić na dwa rodzaje:
sprawozdania zewnętrzne,
sprawozdania wewnętrzne.
Na podstawie kryterium częstotliwości
sporządzania wyróżnia się następujące
rodzaje sprawozdań finansowych:
1.
sprawozdania operatywne,
2.
sprawozdania okresowe,
3.
sprawozdania sporadyczne.
Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości
sprawozdanie finansowe jest sporządzane na
dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych,
nazywany dniem bilansowym. Najczęściej
dniem tym jest dzień kończący rok obrotowy.
Dniem bilansowym może być także inny dzień
bilansowy określony odrębnymi przepisami.
Znaczenie sprawozdań
finansowych
Informacje zawarte w sprawozdaniach
finansowych są wykorzystywane w
dwóch ważnych zadaniach:
przy
formułowaniu opinii i sądów oraz przy
podejmowaniu decyzji.
Sprawozdania finansowe jednostek
gospodarczych mogą być wykorzystane
także przez jednostki wewnętrzne,
ponieważ:
1) tworzą podstawy do badań analitycznych,
2) są wykorzystywane jako raporty
menedżerów o rezultatach działalności,
3) zawierają miary stosowane w rachunku
odpowiedzialności,
4) zawierają sygnały wczesnego ostrzegania,
5) umożliwiają predykcję zjawisk finansowych.
Elementy sprawozdania
finansowego
W ustawie o rachunkowości wyróżnia się
trzy typy jednostek różniących się
charakterem prowadzonej działalności:
banki,
zakłady ubezpieczeń,
pozostałe jednostki.
Wzory poszczególnych elementów
sprawozdania finansowego dla
wymienionych typów jednostek są
podane w załącznikach do ustawy.
Zgodnie z postanowieniami ustawy o
rachunkowości sprawozdanie finansowe
składa się z następujących elementów:
bilansu,
rachunku zysków i strat,
informacji dodatkowej,
zestawienia zmian w kapitale (funduszu)
własnym,
rachunku przepływów pieniężnych,
sprawozdanie z działalności jednostki.
Sprawozdanie finansowe, sporządzane na
mocy przepisów ustawy o
rachunkowości, stanowi podstawę do
opracowania sprawozdań z zakresu
statystyki finansów. Są to:
1.
sprawozdanie F-02, czyli roczne
sprawozdanie finansowe, składające się z
dwóch działów: bilansu oraz rachunku
wyników;
2.
sprawozdanie F-01, czyli sprawozdanie o
przychodach, kosztach i wyniku
finansowym, sporządzane co kwartał.
Cele i zakres badania
sprawozdań finansowych.
1.
Obligatoryjnie, z mocy przepisów ustawy o
rachunkowości, badaniu podlegają roczne
skonsolidowane sprawozdania finansowe grup
kapitałowych oraz roczne sprawozdania finansowe
następujących jednostek kontynuujących
działalność:
2.
banków oraz zakładów ubezpieczeń;
3.
jednostek działających na podstawie przepisów o
publicznym obrocie papierami wartościowymi i
funduszach powierniczych oraz przepisów o
funduszach inwestycyjnych,
4.
spółek akcyjnych;
5.
pozostałych jednostek, które w roku
poprzedzającym rok obrotowy, osiągnęły lub
przekroczyły dwie z trzech następujących
wielkości:
średnie roczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne
etaty – 50 osób,
suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego –
równowartość w walucie polskiej 2,5 mln euro,
przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów
oraz operacji finansowych – równowartość w walucie
polskiej 5 mln euro.
Podstawy analizy sprawozdań
finansowych
Istota analizy finansowej.
Analiza danych zawartych w sprawozdaniach
finansowych jest najważniejszym obszarem
badawczym analizy finansowej.
Analiza
finansowa stanowi natomiast najistotniejszą
część analizy ekonomicznej (analizy działalności
przedsiębiorstwa).
Analiza ekonomiczna obejmuje także analizę
techniczno – ekonomiczną. Analiza ekonomiczna
jest metodą postępowania naukowego,
polegającą na rozczłonkowaniu całości zjawiska
lub procesu gospodarczego, a następnie
rozpatrywaniu każdej wyodrębnionej części
osobno.
Biorąc pod uwagę czas przeprowadzania
analizy, można wyróżnić dwa rodzaje
analizy finansowej:
analizę wstępną,
analizę następczą.
Analiza wstępna jest analizą ex ante i stanowi
etap wyjściowy procesu decyzyjnego. Analiza
wstępna jest szeroko stosowana w procesie
budowy planu działalności jednostki
gospodarczej, w tym zwłaszcza w procesie
budżetowania.
Analiza następcza jest analizą ex post. Główny
cel tej analizy to ocena sytuacji i rezultatów
działalności jednostki gospodarczej w minionych
okresach. W trakcie analizy następczej ocenia się
wykonanie planu przez porównanie wartości
osiągniętych z wartościami planowanymi.
Ponadto porównuje się te wartości z wartościami
z okresów poprzednich i ewentualnie z innymi
jednostkami.
Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem analizy
następczej jest analiza okresowa, która się
zajmuje oceną działalności jednostki
gospodarczej w ustalonym okresie np. w ciągu
roku, kwartału lub miesiąca.
Istota i cele analizy
sprawozdań finansowych.
Głównym źródłem informacji
ekonomicznych na temat całokształtu
działalności jednostki gospodarczej jest
sporządzane obligatoryjnie
sprawozdanie finansowe.
Analiza danych zawartych w
sprawozdaniu nie może być jednak
utożsamiana z analizą finansową.
Analiza finansowa ma szerszy zakres
niż analiza danych ze sprawozdań
finansowych.
Analiza sprawozdania finansowego polega na
odrębnym badaniu poszczególnych
elementów sprawozdania, które zawierają
specyficzne informacje. I tak:
1.
analiza bilansu,
2.
analiza rachunku zysków i strat,
3.
analiza rachunku przepływów pieniężnych,
4.
analiza zestawienia zmian w kapitale (funduszu)
własnym,
5.
analiza informacji dodatkowej,
6.
analiza sprawozdania z działalności jednostki,
Analiza sprawozdań finansowych obejmuje
także badanie relacji występujących między
różnymi elementami sprawozdania.
Metody analizy
finansowej.
Podział analizy
ekonomicznej
Analiza ekonomiczna:
-
analiza makroekonomiczna,
- analiza mikroekonomiczna,
Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa
w różnych ujęciach
Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa:
-
analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa jako metoda badawcza,
- analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa w ujęciu teoretycznym,
- analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa jako działania
praktyczne,
Podział analizy ekonomicznej
przedsiębiorstwa
A) Analiza techniczno-ekonomiczna:
analiza produkcji,
analiza zatrudnienia i wydajności pracy,
analiza środków trwałych,
analiza gospodarki materiałowej,
analiza postępu technicznego,
Podział analizy ekonomicznej
przedsiębiorstwa
B
)
Analiza finansowa
analiza sytuacji majątkowej,
analiza sytuacji finansowej,
analiza wyniku finansowego,
analiza przychodów,
analiza kosztów,
analiza przepływów pieniężnych,
Istota analizy finansowej
Analiza finansowa:
analiza efektywności działalności
przedsiębiorstwa,
analiza sytuacji majątkowej i
finansowej przedsiębiorstwa
Zakres przedmiotowy, czasowy,
przestrzenny i podmiotowy
analizy finansowej
Zakres analizy finansowej
Przedmiotowy:
- przychody,
- koszty,
- wynik finansowy,
- efektywność,
- płynność finansowa,
- majątek przedsiębiorstwa,
Zakres przedmiotowy, czasowy,
przestrzenny i podmiotowy
analizy finansowej
Zakres analizy finansowej
Czasowy:
- przeszła działalność,
- działalność bieżąca,
- przyszła działalność,
Przestrzenny:
- rozwiązania systemowe,
- uwarunkowania rynkowe,
- konkurenci,
- pozycja przedsiębiorstwa na rynku,
Podmiotowy:
- jednostki wewnętrzne przedsiębiorstwa,
- samodzielne przedsiębiorstwa,
- grupy kapitałowe,
Rodzaje analizy finansowej ze
względu na kryteria
Przyjęta metoda badań:
- analiza funkcjonalna,
- analiza kompleksowa,
- analiza decyzyjna,
Zakres przedmiotowy badań:
- analiza całościowa,
- analiza odcinkowa,
Szczegółowość badań:
- analiza ogólna,
- analiza szczegółowa,
Rodzaje analizy finansowej ze
względu na kryteria
Forma badań:
- analiza wskaźnikowa,
- analiza rozliczeniowa,
Czas objęty analizą:
- analiza retrospektywna,
- analiza bieżąca,
- analiza prospektywna,
Zakres przestrzenny badań:
- analiza pojedynczego przedsiębiorstwa,
- analiza międzyzakładowa,
Przeznaczenia analizy:
- analiza wewnętrzna,
- analiza zewnętrzna,
Istota i znaczenie metod w
analizie finansowej
Kierując się tym ogólnym
sformułowaniem, możemy powiedzieć,
że w analizie finansowej metoda
oznacza przyjęte sposoby zbierania,
porządkowania, oceny i interpretacji
danych empirycznych dotyczących
wyników i sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa, prowadzące do
wyjaśnienia przyczyn ich zmian.
Podział metod analizy
finansowej.
W analizie finansowej korzysta się z
wielu metod badawczych. Ich dobór jest
uzależniony od takich czynników, jak:
cel badania,
przedmiot badania,
potrzeby informacyjne, np.
menedżera,
czas na przeprowadzenie badania
Metody ogólne
W analizie finansowej są często
wykorzystane trzy podstawowe metody
ogólne, a mianowicie:
- metoda indukcji,
- metoda dedukcji,
- metoda redukcji,
Podstawowym kryterium rozróżnienia tych
metod jest kolejność rozpatrywanych
zjawisk.
W metodzie indukcyjnej analizę rozpoczyna
się od zjawisk szczegółowych, elementarnych,
przyczynowych i stopniowo przechodzi się do
uogólnień i wniosków, jako syntezy procesu
analitycznego.
od szczegółu - do ogółu
od czynników - do wyników
od przyczyn
- do skutków
Metoda dedukcji przyjmuje odwrotny
kierunek badań w stosunku do metody
indukcyjnej. Wychodzi bowiem od ogólnego
sformułowania problemu badawczego w
ujęciu syntetycznym i stopniowo przechodzi
do szczegółów.
od ogółu - do szczegółu
od wyników
- do czynników
od skutków
- do przyczyn
Metoda redukcji jest też określana metodą
weryfikacji. Składa się z trzech elementów
postępowania badawczego.
Tok postępowania w metodzie redukcji:
1. Synteza wstępna
1.1 Tezy i wstępne wnioski
2. Analiza
2.1 Weryfikacja tez i wniosków wstępnych
3. Synteza końcowa
3.1 Podsumowanie, ocena końcowa
Systematyka metod
szczegółowych
Najczęściej szczegółowe metody analizy
finansowej dzieli się na:
- metody analizy jakościowej,
- metody analizy ilościowej,
Metody analizy jakościowej, zwane też
opisowymi, przedstawiają badane zjawiska
oraz związki i zależności pomiędzy nimi w
formie opisowej, werbalnej i nie próbują
nadawać im liczbowego, mierzalnego wyrazu.
Metody jakościowe posiadają określone
zalety i wady. Niewątpliwą zaletą tych
metod jest ich duża prostota i łatwość w
praktycznym stosowaniu, natomiast
podstawową ich wadą jest to, że nie
pozwalają na ilościową kwantyfikację
zależności występujących pomiędzy
badanymi zjawiskami.
W analizie finansowej stosowanych jest wiele
metod ilościowych. Ze względu na stopień
wnikliwości można je podzielić na:
- metody porównań,
- metody deterministyczne,
- metody stochastyczne,
Metody porównań
W metodach porównań podstawa sądów
wartościujących jest ustalenie różnicy pomiędzy
zjawiskiem badanym a zjawiskiem będącym
podstawą porównania. Różnicę tę nazywamy
odchylenie. Stąd niektóre metody porównań są
nazywane również metodami odchyleń.
W analizie finansowej odchylenia dzielą się na
odchylenia bezwzględne i odchylenia względne.
Odchylenie bezwzględne jest różnicą
występująca pomiędzy porównywalnymi
zjawiskami gospodarczymi w dwóch różnych
okresach.
Metody porównań
Do porównań należy przyjmować zjawiska
jednorodne pod względem ich budowy,
zawartości, sposobu pomiaru itp. Chodzi o to,
aby zjawiska te wyrażały te same kategorie
ekonomiczne. Na przykład wynik finansowy
brutto porównywany w dwóch kolejnych
latach powinien być ustalony w jednakowy
sposób.
Metody porównań
Nie zawsze do porównań można wykorzystywać
wielkości wyrażone w liczbach bezwzględnych.
Niekiedy lepiej jest wyrazić je za pomocą
wskaźników relatywnych. Dlatego np. większą
wartość analityczną ma porównanie
wskaźników rentowności niż wielkości zysku
różnych przedsiębiorstw.
Za podstawę porównań mogą być przyjęte:
- wielkości badanego przedsiębiorstwa w czasie,
- wielkości badanego przedsiębiorstwa na tle
innych przedsiębiorstw,
- wielkości badanego przedsiębiorstwa na tle
określonych norm, standardów.
W zależności od przyjętego sposobu
porównania wyróżnia się:
- porównania w czasie o stałej podstawie
odniesienia,
- porównania w czasie o zmiennej
podstawie odniesienia,
W pierwszym przypadku porównania
pozwalają na określenie dynamiki badanego
zjawiska, w drugim natomiast-tempa
wzrostu w kolejnych latach rozpatrywanego
okresu.
Porównywalność zjawisk gospodarczych w
czasie jest w wielu przypadkach utrudniona
z powodu licznych zmian występujących w
dłuższym okresie.
Najczęściej zjawiska gospodarcze są
zniekształcone z powodu:
- zmian metodologicznych,
- zmian finansowych,
- zmian organizacyjnych,
- zmian przedmiotowych,
W metodach porównań szczególna uwagę
odgrywają porównania w przestrzeni.
Podział porównań przestrzennych
A) Wewnętrzne:
-porównania w ramach przedsiębiorstwa,
- porównania w ramach grupy kapitałowej,
B) Zewnętrzne:
- porównania w branży,
- porównania międzybranżowe,
- porównania międzynarodowe,
W analizie finansowej za podstawę porównań,
oprócz kształtowania się wielkości w czasie
i w przestrzeni, przyjmuje się także pewne
wielkości wyrażone za pomocą norm i
standardów.
Norm takich ze względu na duże
zróżnicowanie działalności przedsiębiorstw
jest niewiele. Najczęściej wymienia się tu
wskaźniki płynności finansowej, złotą regułę
finansową czy wskaźnik ogólnego zadłużenia.
Niekiedy za podstawę porównań wykorzystuje się
również wzorcowe układy nierówności
wskaźników ekonomicznych. Jako typowy
układ nierówności przytacza się często wskaźniki
dynamiki następujących czynników ilościowych:
WDZ > WDS > WDM > WDP (pożądany)
WDZ < WDS > WDM > WDP
Gdzie:
WDZ – wskaźnik dynamiki zysku ze sprzedaży,
WDS – wskaźnik dynamiki sprzedaży,
WDM – wskaźnik dynamiki majątku,
WDP – wskaźnik dynamiki liczby pracowników (zatrudnienia).
Metody deterministyczne
W analizie finansowej wykorzystuje się
szeroko metody deterministyczne,
zwane też metodami analizy
zależności zjawisk lub metodami
analizy przyczynowo-skutkowej.
Dzięki tym metodom można objaśnić
przyczyny zmian rozpatrywanych
zjawisk, czego nie można dokonać za
pomocą metod porównań.
Metody deterministyczne
Stosując deterministyczne metody analizy
ekonomicznej, można wykorzystywać
różne techniki wykrywania prawidłowości
i określania różnic. Należą do nich
techniki:
- kolejnych podstawień i oceny reszt,
- różnic cząstkowych,
- podstawień krzyżowych,
- funkcyjne,
- logarytmiczne,
Metody stochastyczne
Do najważniejszych metod
stochastycznych należą:
- metody statystyczne,
- metody ekonometryczne,
- metody taksonomiczne,
- metody dyskryminacyjne,
Narzędzia analizy.
Mierniki (wielkości o charakterze
bezwzględnym):
- wartość produkcji w roku 2005,
- wartość sprzedaży w roku 2005,
- zysk netto w roku 2005.
Wskaźniki (wielkości o charakterze
względnym):
- wartość produkcji na jednego zatrudnionego,
- wartość sprzedaży na 1000 zł majątku trwałego,
- wskaźnik opłacalności (%),
- wskaźnik zadłużenia (%).
Analiza wskaźnikowa.
Analiza wskaźnikowa. Analizę tę uważa się za
najskuteczniejszą metodę analizy finansowej. Wskaźniki
finansowe umożliwiają bowiem kontrolę stanu i pozycji
finansowej jednostki gospodarczej.
Wskaźniki finansowane są konstruowane zazwyczaj jako
relacje między odpowiednio wybranymi pozycjami
sprawozdań finansowych.
Zbyt duża liczba wskaźników utrudnia bowiem
formułowanie jednoznacznych wniosków i syntetycznych
ocen. Chodzi o tzw.
konflikt wskazań.
Najczęściej kryteriami klasyfikacji
wskaźników finansowych są:
- treść ekonomiczna,
- kierunek preferencji,
- poziom syntezy,
- źródło danych.
W literaturze przeważa klasyfikacja
wskaźników finansowych według ich
treści merytorycznych na cztery
grupy:
1) wskaźniki rentowności,
2) wskaźniki płynności finansowej,
3) wskaźniki rotacji,
4) wskaźniki wspomagania finansowego.
Biorąc pod uwagę kierunek funkcji
preferencji, można wymienić cztery
rodzaje wskaźników finansowych:
1) wskaźniki finansowe stymulanty,
2) wskaźniki finansowe destymulanty,
3) wskaźniki finansowe nominanty,
4) wskaźniki finansowe neutralne.
Stosując jako kryterium klasyfikacji wskaźników
finansowych poziom ich syntezy, można
podzielić wskaźniki finansowe na dwie grupy:
- syntetyczne wskaźniki finansowe,
- cząstkowe wskaźniki finansowe.
Ze względu na źródło danych można wyróżnić:
- wskaźniki tworzone na podstawie danych jednego
sprawozdania,
- wskaźniki tworzone na podstawie danych z różnych
sprawozdań.
Korekta inflacyjna
danych
Dane wyrażone w tzw. cenach bieżących,
czyli cenach z roku, z którego pochodzą
dane, należy zamienić na tzw. ceny stale,
czyli sprowadzić je do jednego poziomu
cen z dowolnie wybranego roku. Mając
szereg danych za np. ostatnich 6 lat
(1999 – 2004) można je sprowadzić do
poziomu cen z roku 2004. Otrzymamy w
ten sposób szereg danych w cenach
stałych z roku 2004.
Dane „powiększa się” o inflację
korzystając z poniższej zależności:
rb = rub x (1 + infl(10))
gdzie
rb – wartość w cenach z roku bieżącego
rub – wartość w cenach z roku ubiegłego
infl(10) – inflacja wyrażona w zapisie
dziesiętnym
Zadanie 1
Ustalić realną zmianę zapasów w cenach stałych z
2002 roku i porównać ze zmianą nominalną
ustalić realną zmianę zapasów w cenach stałych z
2000 roku i porównać ze zmianą nominalną.
Dane:
Wartość zapasów
Rok 2000 =
35000 zł
Rok 2001 =
39000 zł
Rok 2002 =
52000 zł
Inflacja
Rok 2001 =
7,3 %
Rok 2002 =
6,2 %
Rozwiązanie
Odp. a) zmiana wartości zapasów według cen stałych z 2002
roku
Nominalne zmiany poziomu zapasów w zł
Zapasy wzrosły nominalnie o 4000 zł czyli o 11,43 % w roku 2001
oraz o 13000 zł czyli o 33,33 % w roku 2002
2001/2000
=
39000
-
35000
=
4000
x 100 = 11,43 %
35000
35000
2002/2001
=
52000
-
39000
=
13000
x 100 = 33,33 %
39000
39000
3.
Realna zmiana poziomu zapasów w złotówkach wyrażonych w
cenach stałych z 2002 roku. Dane z roku 2000 i 2001
„powiększyć” należy o inflację
3.1. Obliczamy wartość zapasów z roku 2001 w cenach z roku 2002
2001 = 39000 x (1 + 0,062) = 41418 zł
3.2 Obliczamy wartość zapasów z roku 2000 w cenach z roku 2002,
„powiększamy” wartość zapasów najpierw o inflację z roku
2001 (o 7,3 %), a następnie o inflację z roku 2002 (o 6,2 %).
2000 = [ 35000 x (1+0,073)] x (1 +0,062) = 39883 zł
wartość zapasów w cenach stałych z 2002 roku to kolejno
39883, 41418 i 52000 zł
3.3.
Obliczamy realną zmianę poziomu zapasów w
złotówkach według cen stałych z 2002 roku
2001/2000 = 41418 – 39883 = 1 535 zł
2002/2001 = 52000 – 41418 = 10 582 zł
3.4
Obliczamy realną zmianę poziomu zapasów w procentach
Zapasy realnie wzrosły o 1535 zł, czyli o 3,85 % w roku 2001 oraz o 10582 zł czyli
o 25,55 % w roku 2002. Realne zmiany wartości zapasów są niższe niż
wartości nominalne.
2001/2000 =
41418 - 39883
x 100
= 3,85 %
39883
2002/2001 =
52000 - 41418
x 100
= 25,55 %
41418
Odp. b) Realna zmiana zapasów w cenach stylach
z roku 2000. Korekta inflacyjna wartości
zapasów polega na „pomniejszeniu”
wartości zapasów pochodzących z
późniejszych lat o inflację, jaka wystąpiła
w międzyczasie.
r
ub
=
r
b
(1 + inf
(10
)
Rozwiązanie
1. Obliczamy wartość nominalną zapasów z roku 2001 w
cenach roku 2000 (należy ich wartość „pomniejszyć” o
inflację, jaka była w międzyczasie, czyli o inflację z 2001
roku)
Wartość zapasów w cenach stałych z 2000 roku, wyniosła
35000 zł (2000 r), 36347 zł (2001 r.), 45663 zł (2002 r.)
2001 =
3900
= 36 347 zł
(1 + 0,073)
2002 =
52000
= 45 663 zł
(1 + 0,062) x (1 +0,073)
2. Obliczamy realną zmianę poziomu zapasów w złotówkach
2001/2000 = 36347 – 35000 = 1 347 zł
2002/2001 = 45633 – 36347 = 9 286 zł
3. Obliczamy realną zmianę poziomu zapasów w procentach
Uzyskane wyniki w wartościach względnych pokrywają się z
tymi, w których wartość zapasów wyrażono w cenach 2002
roku, natomiast w wartościach bezwzględnych są niższe,
gdyż wyrażone są w cenach z 2000 roku a nie 2002 roku.
2001/ 2000 =
36347 - 35000
x 100 = 3,85 %
35000
2002/2001 =
45633 - 36347
x 100 = 25,55 %
3634
Deterministyczne
metody analizy
ekonomicznej
Stosując deterministyczne metody analizy
ekonomicznej , można wykorzystać różne
techniki wykrywania prawidłowości i określania
różnic.
Należą do nich techniki:
Kolejnych podstawień,
Różnic cząstkowych,
Podstawień krzyżowych,
Funkcyjne,
Logarytmiczne
.
W technice kolejnych podstawień określa się wpływ
poszczególnych czynników na wielkość zjawiska,
przypisując im szczegółowe różnice. Za pomocą tej
techniki można np. określić w jakim stopniu na zmianę
wartości produkcji w danym roku, w stosunku do roku
poprzedniego (lub innej podstawy odniesienia) miały
wpływ: ilość wyprodukowanych elementów oraz
średnioroczne ceny na te elementy. Stosując tę technikę,
oddzielnie się oblicza różnicę wartości produkcji
wynikającą z różnicy ilości przy wykorzystaniu ceny z
poprzedniego roku oraz różnicę wartości produkcji w
danym roku wynikającą z różnicy cen.
Rok
poprzedni
Rok
bieżący
Przyrost
Wartość produkcji (zł)
594 000
721 280
127 280
Produkcja
elementów
(szt)
66 000
78 400
12 400
Średnia cena (zł/szt)
9,0
9,2
0,2
Przyrost wartości produkcji w ciągu roku wyniósł 127 280 zł.
Należy określić w jakim stopniu przyrost ten zależał od ilości
produkcji (R1) oraz ceny (R2):
R1 = (78 400 - 66 000) x 9,0 = 111 600 zł
R2 = 78 400 (9,2 - 9) = 15 680
Przyrost wartości produkcji w większym stopniu został spowodowany
wzrostem produkcji elementów niż zmianą ceny. Suma obliczonych
różnic ( 111 600 zł + 15 680 zł) jest równa ogólnemu przyrostowi
wartości produkcji 127 280 zł.
W podobny sposób można określić także wpływ liczby
zatrudnionych pracowników, wydajności pracy oraz różnicę
ceny produkowanych elementów
.
Rok
poprzedni
Rok
bieżący
Przyrost
Produkcja elementów (w szt)
66 000
78 400
12 400
Liczba pracowników
12
14
2
Wydajność pracownika
5 500
5 600
100
Cena (zł/szt)
9,0
9,2
0,2
Wartość (zł)
594 000
721 280
127 280
Należy wyodrębnić wpływ zmiany liczby pracowników
(R1), wydajności (R2), oraz ceny (R3):
R1 = (12 - 14) 5 500 x 9 = 99 000 zł
R2 = 14 (5 600 - 5 500) x 9 = 12 600 zł
R3 = 14 x 5 600 (9 - 9,20) = 15 680 zł
Głównym czynnikiem wpływającym na przyrost wartości
produkcji był w tym przypadku wzrost zatrudnienia.
Suma różnic (99 000 + 12 600 + 15 680) i w tym
przypadku jest równa przyrostowi wartości produkcji
127 280 zł.
Technika różnic cząstkowych jest zbliżona do techniki
kolejnych podstawień. Najpierw sprawdza się wpływ zmiany
pierwszego czynnika (np. ilość wyprodukowanych
elementów) bez zmiany drugiego czynnika (np. zmiany
ceny), następnie wpływ zmiany drugiego, pozostawiając
pierwszy z podstawy odniesienia, a następnie ocenia się
łączny wpływ zmiany obu czynników łącznie.
Należy wyodrębnić wpływ zmiany ilości wyprodukowanych
elementów (R1), wpływ zmiany cen (R2) oraz cząstkowy
wpływ równoczesnej zmiany ilości i ceny jednostkowej
elementów (R3):
R1 = (78 400 - 66 000) 9 = 111 600 zł
R2 = 66 000 (9,2 - 9,0) = 13 200 zł
R3 = (78 400 - 66 000) x (9,2 - 9,0) = 2 480 zł
Łączna suma różnic jak w poprzednich przykładach wynosi
127 280 zł.
W metodzie podstawień krzyżowych oblicza
się średni wpływ analizowanych czynników,
ustalając różnice dla wartości będących
iloczynami jednostkowych wielkości
poszczególnych czynników.
Korzystając z danych przykładu należy
obliczyć iloczyn ceny i ilości, a po ustaleniu
różnic w pionie i poziomie, obliczyć średnie
arytmetyczne:
Produkcja
Różnica
Średnia
66 000
78 400
Cena
(zł/szt)
9,0
594 000
705 600
111 600
112 840
9,2
607 200
721 280
114 080
Różnica
13 200
15 680
Średnia
14 440
Suma średnich daje wynik będący różnicą wartości produkcji
(14 440 + 112 840) = 127 280 zł