Nowoczesne metody 

diagnostyczne i 

sposoby 

monitorowania 

w hematologii

 

 

Trzy drogi do zrozumienia 

transformacji 

nowotworowej

•Cytogenetyka 

•Cząsteczki sygnałowe

•Onkowirusologia

 

 

CYTOGENETYKA

• Określony nowotwór jest związany z 

określoną zmianą genetyczną

• Taka zmiana w PBSz jest zlokalizowana 

albo na chromosomie 9, albo na 22 
(1973)

• Dalsze rozpracowanie tego zjawiska 

powinno doprowadzić zarówno do 
zrozumienia istoty choroby, jak i 
wskazać możliwości jej leczenia

 

 

CZĄSTKI SYGNAŁOWE

• Cz.s. przekazują informacje między komórkami, w tym 

informacje określające życie i i rozmnażanie się 

komórek

•  Cz.s.międzykomórkowe, takie jak cytokiny działają na 

komórki po przyłączeniu się do swoistych receptorów. 

Receptory te następnie przekazują informacje do 

cytoplazmy i tam swoiste cząsteczki przekazu 

(transdukcji) sygnału (czps) przekazują ją do jądra.

• Cz.p.s są enzymami zlokalizowanymi w cytoplażmie, 

które po pobudzeniu przez wewnątrzkomórkową część 

receptora cytokinowego, aktywują kolejne białka, w 

tym czynniki transkrypcyjne (takie jak kinazy 

tyrozynowe, serynowo-treoninowe itd.)

 

 

I CO DALEJ…?

• Mutacje genów cytokin, receptorów 

cytokin, białek przekazu sygnału i 
czynników transkrypcyjnych mogą 
powodować nowotworowe 
zachowanie się komórek poprzez 
spowodowanie braku reakcji na 
regulację przez organizm

 

 

Czy wszystkie mutacje genów 

kodujących cz.s. mogą powodować 

transformację nowotworową?

• NIE!!!
• Mutacje inaktywujące (niszczące czynność 

genu) powodują niedobór a nie nadmiar 

komórek

• TYLKO mutacje aktywujące (zwiększające 

czynność genu) mogą powodować nadmierne 

rozmnażanie się komórek

• Mutacje aktywujące nie dotyczą tych genów 

bezpośrednio, ale raczej ich regulatorów; 

takie mutacje niszczą „wyłącznik” 

 

 

Onkowirusologia

• Zaczęło się od odkrycia (1911) u kurczaków wirusa 

mięsaka Rousa przez Peytona Rousa, a następnie u 

myszy wirusa białaczki Grossa (1945) przez Ludwika 

Grossa, i wreszcie od opisania (1970) wirusa 

powodującego chłoniaka u myszy przez Abelsona i 

Rabsteina

• Okazało się, że te wirusy zwane retrowirusami 

(zwierzęce wirusy nowotworowe RNA) zawierają 

onkogeny takie jak src (wirus mięsaka Rousa), abl 

(wirus białaczki Abelsona) i wiele innych

• Wkrótce stwierdzono, że onkogeny wirusowe nie są 

oryginalnymi genami wirusów, ale w rzeczywistości 

są genami zwierzęcymi „ ukradzionymi” przez wirusy, 

 

 

Onkowirusologia

cd

• Onkowirusolodzy zaczęli poszukiwać 

ludzkich odpowiedników onkogenów 

zwierzęcych i ich lokalizacji 

chromosomalnej

• W 1982 stwierdzono, że ludzki homolog 

dla onkogenu c-ABL jest zlokalizowany 

   na chromosomie 9 i…
• W 1983 stwierdzono , że w PBSz c-ABL 

jest przeniesiony z chromosomu 9 na 22

 

 

NOMENKLATURA

• v-abl: gen wirusowy

» c-abl: jego komórkowy (mysi) homolog

• c-ABL: jego komórkowy (ludzki) 

homolog

 

 

Co się dzieje z c-ABL a 

PBSz?

• Gen c-ABL jest przenoszony na 

chromosom 22 bez swoistych 
sekwencji regulatorowych, które 
pozostają na chromosomie 9

• Powoduje to, że c-ABL na 

chromosomie 22 pozostaje stale 
włączony

• A jego produkt, kinaza tyrozynowa 

ABL jest stale wytwarzana

 

 

Następstwa powstania 

fuzyjnego genu BCR-ABL

Zaburzone są trzy główne zjawiska:

• Rozmnażanie się (które jest 

zwiększone)

• Apoptoza (która jest zahamowana)
• Adhezja (która jest zmniejszona)

I dopiero razem te trzy zjawiska nadają 

komórce złośliwy fenotyp

 

 

Przewlekła białaczka szpikowa 

rodzaje remisji

Hematologiczna: normalizacja granulocytozy; 

zmniejszenie klonu białaczkowego (kb) < wlk 

normalnego układu krwiotwórczego

Cytogenetyczna: nieobecność chromosomu 

Filadelfia; zmniejszenie kb < 1/10 wlk normalnego 

układu krwiotwórczego

Molekularna: nieobecność transkryptu BCR-ABL w 

badaniu PCR

                     zmniejszenie kb < miliona komórek

Wyleczenie: eliminacja kb

 

 

Diagnostyka genetyczna PBSz

czułość metod 

1/ cytogenetyczna:
    a/ kariotyp – 10

-1

    b/ FISH (cytogenetyka molekularna) – 10

-2

2/ molekularna
   a/ badania jakościowe: RT-PCR – 10

-4

                                        nested PCR – 10

-6

   b/ badania ilościowe: RQ-PCR – 10

-5

 – 10

-6

   c/ analiza mutacji:
                               sekwencjonowanie
                               ASO-PCR (allele specific 

oligonucleotides)

 

 

Przewlekła białaczka 

limfocytowa

                        

Rozpoznanie

NCI-WG (1996):
Limfocytoza krwi obw.(x10

9

/l):>5; >1 limfocytów

Immunofenotyp: CD19, CD20, CD23 + CD5

IWCLL workshop (2005): 
stała, zwiększona liczba (?) klonalnych limfocytów +morfologia 

immunofenotyp PBL-B

Immunofenotyp min: CD19, CD20, CD23, CD5 + łań lekkie sIg
             rekomendowane: CD79b, sIg
Wymagane w bad klinicznych: ZAP70, CD38

 

 

Przewlekła białaczka 

limfocytowa

Badania molekularne i cytogenetyczne
 
NCI-WG (1996) – potencjalnie ważne jako czynniki 

prognostyczne

2005r: badania ważne rokowniczo;

• Analiza cytogenetyczna wykrywa u 35-50% 

chorych (FISH u >80%) anomalie cytogenetyczne 

(Dohner i wsp 1995)

• Stan mutacji VH Ig (Damle i wsp 1999, Hamblin i 

wsp 1999)

• Analiza profilu ekspresji genów techniką 

mikromacierzy DNA

 

 

Średni czas przeżycia chorych na PBL-B 

a nieprawidłowosći genetyczne

Anomalie genetyczne

Średni czas przeżycia (m-

ce)

         delecja 17p

                32

         delecja 11q

                79

         trisomia 12q

              114

         delecja 13q

              133

Prawidłowy kariotyp                111
         N-VH Ig

                 79

         M-VH Ig

               152

 

 

Przewlekła białaczka 

limfocytowa

Kryteria odpowiedzi na leczenie
NCI-WG (1996): CR – badanie fizykalne – bez odchyleń
                                    brak objawów choroby
ALC(G/l) < 4; ANC (G/l) > 1,5; Plt(G/l) > 100; Hb (g/dl) 

>11

Limfocyty w szpiku kostnym(%) < 30; bez guzków 

limfoidalnych

2005r.:
          CR – MRD(minimal residual disease), 

molekularna CR

                  < 0,01% krwinek białych krwi obw; < 

0,05% kom szpiku

 

 

Chłoniaki nieziarnicze

Chłoniak grudkowy – w 85% stwierdza się t(14;18), 
w której onkogen BCL-2 z chr 18q21, zostaje przeniesiony na chr14q32
miejsce genu dla łańcucha ciężkiego Ig
Chłoniak Burkitta – powszechna jest translokacja onkogenu c-myc 
z chr 8 na: ch 14, t(8;14)(q24;q32), lub 
na chr 2 miejsce genu dla łańcucha lekkiego kappa, t(2;8)(p13;q24), 

lub

na chr 22 miejsce genu dla łańcucha lekkiego lambda, t(8;22)(q24;q11)
Chłoniak anaplastyczny wielkokomórkowy – 
                                                              w 50% z typową t(2;5)(p23;q35),
która obejmuje gen NPM z 5p35 i gen ALK z 2p23, efektem jest fuzyjne
białko p80  

 

 

Chłoniaki nieziarnicze

Chłoniak strefy płaszcza (mantle cell) – w 30-55% obecna 

t(11;14), 

rezultatem której jest aktywacja genu cykliny D1 (CCND1), 

zlokalizowa-

nego na chr 11q13, przez gen IgH z chr 14, 
Cyklina D1 uwrażliwia komórki na działanie czynników wzrostu

- t(11;14) stwierdza się w 3% szpiczaka plazmocytowego
-         „              „              w 20% białaczki prolimfocytowej    

 

 

Ostre białaczki limfoblastyczne B 

komórkowe

CD19+ i/lub cyCD79+, i/lub cyCD22+

Wczesne pre-B: t(12;21), obejmuje geny TEL-AML1, produkt 

białkowy działa jako czynnik transkrypcyjny

                          : t(9;22), geny BCR-ABL, kinaza tyrozynowa o  
                            działaniu sygnału przenoszenia

Pre-B: CD10+, cyIgM+; t(1;19); geny E2A-PBX1; produkt białka 
            działa jak czynnik transkrypcyjny

Dojrzałe B: sIg+; t(8;14); MYC/IGH, 
                             t(2;8);   IGK/MYC, 
                             t(8;22); MYC/IGL – produkty białkowe pełnią 

funkcję

                             czynników transkrypcyjnych

 

 

Ostre białaczki szpikowe

MLA- M2 – MPO+, CD13+, CD33+,HLA-DR+
              w 18-30% stwierdza się t(8;21), obejmująca geny ETO i AML1

MLA-M3 – CD33+, HLA-DR-
             w 80-100% obecna t(15;17), z udziałem genów PML i RARA, wynikiem 

jest fuzyjne białko kwas retinowy/receptor alfa, które odpowiada na 

leczenie kwasem all-trans-retinowym oraz trójtlenkiem arsenu, co reguluje 

końcowe różnicowanie mieloidalnych prekursorów

MLA-M4 – typowe (100%) inv (16)

MLA-M4 lub M5- typowe delecje w regionie 11q23 (35%),
                           typowe t(9;11), t(10;11), t(1;11), t(2;11)