Wykład V

Zaburzenia

osobowości w ujęciu

klinicznym –

Narcyza do Stalina

Wykład V

Zaburzenia

osobowości w ujęciu

klinicznym –

Narcyza do Stalina

Andrzej Czernikiewicz

Definicja zaburzeń

osobowości – oś II. wg

DSM IV

•

Przewlekle trwający wzorzec

patologicznych zachowań i/lub

przeżywania manifestujący się w

zakresie

–

poznawczej

afektywnej

interpersonalnej

kontroli

impulsów

•

Stabilność tych wzorców –

sztywność zachowań

•

Prowadzi do pogorszenia

funkcjonowania

Ocena zaburzeń

osobowości

•

Trudne do badań – większość osób

z zaburzeniami osobowości nie

poszukuje pomocy lekarskiej

•

Niska rzetelność diagnozy (za

wyjątkiem osobowości

antysocjalnej)

•

Opisy kliniczne opierają się na

retrospekcji

•

Poszczególne kategorie

diagnostyczne zaburzeń

osobowości zachodzą na siebie

•

Niewiele rzetelnych badań

Zasady rozpoznawania

zaburzeń osobowości

W przebiegu zaburzeń osobowości,

które nie są efektem organicznego

uszkodzenia mózgu, lub choroby

psychicznej (oś I), występują zwykle

następujące objawy:

 (a) znacząco dysharmonijne

postawy lub zachowania, wyrażające

się w takich obszarach życia

psychicznego jak: afektywność,

kontrola zachowań impulsywnych,

style myślenia lub przeżywania,

relacje z innymi osobami;

 (b) anormalne wzorce zachowań

trwają przez długi okres czasu, i nie

są ograniczone do zaostrzenia

innego zaburzenia psychicznego;

Zasady rozpoznawania

zaburzeń osobowości –

c.d.

 (c) anormalne wzorce zachowań

utrudniają funkcjonowanie oraz

relacje z innymi osobami;

 (d) zaburzenia osobowości

rozpoczynają się w okresie

dzieciństwa lub adolescencji i

trwają w okresie dorosłości;

(e) subiektywne uczucie

dyskomfortu w przebiegu zaburzeń

osobowości pojawiają się zwykle w

późniejszym okresie jej trwania;

 f) zaburzenia te prowadzą zwykle do

gorszego funkcjonowania

społecznego lub zawodowego

Wiązki zaburzeń

osobowości

schizofrenia

zaburzenia

afektywne

zaburzenia

lękowe i

uzależnienia

Osobowość

paranoidalna

•Dominujący brak

zaufania i podejrzliwość
wobec innych, tak, że
motywy ich
postępowania są
oceniane jako wrogie

SCID-II

Czy jest wiele osób, którym nie może Pan(i)
przebaczyć czegoś co zrobili, albo
powiedzieli dawno temu?

Czy często złości się Pan(i) , albo ostro
odcina, kiedy ktoś Pana(ią) krytykuje albo
znieważa?

Czy często odkrywa Pan(i) ukryte groźby lub
zniewagi w wypowiedziach, czy
zachowaniach ludzi?

SIDP-IV

• Ma nawracające, nieuzasadnione

podejrzenia, dotyczące wierności
współmałżonka

• Niechętnie zwierza się innym z

powodu nieuzasadnionego lęku,
że użyją oni uzyskanych
informacji przeciwko niemu

Osobowość

schizotypowa

• Wzorzec zachowań zdominowany

społecznymi i interpersonalnymi
deficytami naznaczonymi silnym
dyskomfortem i ograniczoną
zdolnością do bliskich znajomości,
a także zaburzeniami
poznawczymi i percepcyjnymi ,
oraz dziwacznymi zachowaniami

SCID-II



Czy często widzi Pan(i) aurę

pola energetycznego dookoła
ludzi?

 Czy wierzy Pan(i), że ma „szósty

zmysł”, który pozwala
przewidzieć to czego nie mogą
inni?

SIDP-IV

• Okazuje niedostosowany, lub sztywny afekt
• Myśli odnoszące (z wykluczeniem urojeń

odnoszących)

• Dziwaczne przekonania lub myślenie

magiczne, które wpływa na zachowanie i

jest niezgodne z normami subkulturowymi

(np. wiara w zabobony, jasnowidzenie,

telepatię lub „szósty zmysł”); w

dzieciństwie i młodości dziwaczne fantazje i

zajęcia

Osobowość

schizoidalna

• Wzorzec zachowań

zdominowany oderwaniem od
relacji międzyludzkich i
ograniczonym wyrażaniem
emocji w kontaktach
interpersonalnych

SCID-II

 Czy woli Pan(i) raczej robić coś sam,

niż z innymi ludźmi?

 Czy mógłby Pan(i) czuć się spełniony

nigdy nie angażując się w
jakiekolwiek relacje seksualne?

 Czy istnieje bardzo niewiele rzeczy,

które sprawiają Panu(i) przyjemność?

SIDP-IV

• Znajduje przyjemność w

nielicznych, jeśli w ogóle, zajęciach

• Prawie zawsze wybiera samotne

zajęcia

• Brak mu przyjaciół lub powierników

innych niż najbliżsi krewni

Osobowość bierno-

agresywna

• Wzorzec zachowań

zdominowany negatywnym
nastawieniem i biernym
oporem względem wymagań
stosownego zachowania

SCID-II

• Czy często myśli Pan(i), że to

niesprawiedliwe, że inni mają więcej niż
Pan(i)?

• Czy sądzi Pan(i), że większość z Pana(i)

szefów, nauczycieli, zwierzchników,
lekarzy i innych, którzy powinni mieć
odpowiednią wiedzę, tak naprawdę nie
mają jej?

Osobowość depresyjna

• Wzorzec zachowań

zdominowany depresyjną
percepcją i zachowaniem

Osobowość depresyjna

– SCID II

1. Czy zazwyczaj jest Pan(i) smutny i

uważa, że życie to nic wesołego?

2. Czy uważa Pan(i), że w gruncie rzeczy

jest osobą nie dość dobrą i często nie
jest z siebie zadowolony?

3. Czy myśli Pan(i) wciąż o tym co się złego

przytrafiło w przeszłości albo martwi się
tym co może się kiedyś przytrafić?

Osobowość depresyjna

– SIDP IV

• Jest pogrążony w myślach i ma

skłonność do martwienia się

• Jest pesymistą
• Samoocena skupia się na

niedostateczności,
bezwartościowości i niskim
mniemaniu o sobie

Osobowość

histrioniczna

• Wzorzec zachowań

zdominowany przesadnym
wyrazem emocjonalnym i
staraniami o zwrócenie na
siebie uwagi

Osobowość

histrioniczna – SCID II

 Czy lubi Pan(i) być w centrum

zainteresowania?

 Czy często Pan(i) flirtuje?
 Czy stara się Pan(i) zwrócić na

siebie uwagę wyglądem czy
sposobem ubierania się?

Osobowość

histrioniczna – SIDP IV

• Łatwo ulega sugestiom tj. łatwo znajduje

się pod wpływem innych osób lub
okoliczności

• Czuje się nieswojo w sytuacjach, w

których nie jest w centrum uwagi

• Wzajemne oddziaływania z innymi

często charakteryzują się niestosownymi
uwodzicielskimi lub prowokacyjnymi
zachowaniami seksualnymi

Osobowość

narcystyczna

• Wzorzec zachowań

zdominowany nastawieniem
wielkościowym (w wyobraźni
lub na jawie), potrzebą bycia
podziwianym, brakiem empatii

Osobowość narcystyczna

•

Nadmierne poczucie własnego

znaczenia

•

Wielkościowość

•

Niezdolność do przyjęcia

perspektywy innych osób

•

populacji ogólnej

Osobowość

narcystyczna – SCID II

• Czy uważa Pan(i), że zasługuje na

szczególne traktowanie?

• Czy uważa Pan(i), że jest naprawdę

niewiele osób zasługujących na

uwagę czy poświęcenie im czasu?

• Czy uważa Pan(i) za ważne spędzanie

czasu z ludźmi wyjątkowymi albo

wpływowymi?

Osobowość

narcystyczna – SIDP IV

• Wierzy że jest „szczególny” i unikalny

i może być zrozumiany tylko przez i
zadawać się jedynie z innymi
„szczególnymi” lub o wysokim
statusie ludźmi (lub instytucjami)

• Brakuje mu empatii: nie chce

rozpoznawać uczuć i potrzeb innych i
nie chce identyfikować się z nimi

Osobowość

pograniczna (BPD)

• Wzorzec zachowań

zdominowany niestabilnością
w relacjach interpersonalnych,
ocenie osoby własnej i
afektach oraz zaznaczona
wybuchowość

BPD

•

3-5%

populacji ogólnej

•

50%

ma okresy depresji

Częste zaburzenia współistniejące z

BPD

         PTSD
         zaburzenia afektywne
         zaburzenia lękowe
         nadużywanie substancji

psychoaktywnych (54%)

  zaburzenia identyfikacji

seksualnej

         ADHD
         zaburzenia odżywiania
         osobowość mnoga
         OCD

Statystyki mówią o BPD

 5% populacji ogólnej

 10% ambulatoryjnych pacjentów opieki

psychiatrycznej

 20% hospitalizowanych pacjentów

psychiatrycznych

 75% kobiety

 75% przemoc fizyczna lub seksualna w

wywiadzie

BPD – SCID II

• Czy często popadał(a) Pan(i) w

przerażenie, myśląc, że ktoś na kim
zależy Panu(i) ma Pana(ią) opuścić?

• Czy związki z ludźmi, na których

naprawdę Panu(i) zależy mają dużo
skrajnych wzlotów i upadków?

BPD – SIDP IV

• Impulsywność w co najmniej dwu

dziedzinach, które potencjalnie są

zagrożeniem dla samego siebie (np.

wydatki, seks, używki, nieostrożna

jazda, żarłoczność)

• Skłonność do niestabilnych i

intensywnych związków

charakteryzowana przez naprzemienne

oscylowanie między idealizacją a

dyskredytacją

Osobowość antysocjalna

•

Objawy

–

Powtarzalne łamanie prawa

–

resywność

–

Impulsywność

–

Kłamliwość

–

Brak umiaru i refleksyjności

Osobowość antysocjalna

•

Cleckley (1964)

Mask of Sanity

- 3

obszary

–

Nieadekwatne, antysocjalne

zachowania

–

Brak poczucia odpowiedzialności

za swoje czyny

–

Uczuciowa pustka

Osobowość

antysocjalna

• Wzorzec zachowań

zdominowany pogardą dla
cudzych praw i ich gwałceniem
poczynając od 15 roku życia

APD – SCID II

• Czy często ma Pan(i) wrażenie, że musi

kłamać, żeby dostać to czego chce?

• Czy kiedykolwiek używał(a) Pan(i)

innego nazwiska albo podawał(a) się
za kogoś innego?

• Czy często pogrywał(a) Pan(i) z ludźmi,

żeby osiągnąć swój cel?

APD – SIDP IV

• Drażliwość i agresywność, na które

wskazuje udział w powtarzających
się bójkach i napaściach

• Konsekwentna

nieodpowiedzialność, na którą
wskazuje niemożność utrzymania
stałej pracy i dotrzymania
zobowiązań finansowych

Epidemiologia

antysocjalnego ZO

•

w populacji mężczyzn

, 1%

w populacji kobiet

•

40%

chłopców

, 24%

dziewcząt

z zaburzeniami zachowania

rozwija w okresie dorosłości

rozwija antysocjalne ZO

•

Czynniki ryzyka – zaburzeni

rodzice, niska inteligencja

Etiologia antysocjalnego

•

Czynniki dziedziczne

–

Gottesman

Goldsmith (1994)

przegląd ryzyka zachowania w

grupie męskich bliźniąt

•

52% MZ, 23% DZ

Hutchings

Mednick

(1977) –

badania

662

adopt

owanych

Czy ojciec miał przeszłość

kryminalną

synów

przestępców

Bio

Adop

nie

tak

nie

tak

Etiologia antysocjalnego

•

Czynniki biologiczne

–

Anormalna aktywność mózgu

(50%)

•

Niższa aktywność kory mózgu

Etiologia antysocjalnego

–

Raine

i in

. (1990)

•

Wolne fale w

EEG,

wolne

tętno i gorsze przewodnictwo

skórne

w wieku 15 lat jest

predyktorem zachowań

przestępczych w wieku 24 laty

Etiologia antysocjalnego

•

Czynniki biologiczne

–

Niski poziom serotoniny w

mózgu

•

Niski poziom serotoniny w

mózgu u dzieci jest

predyktorem agresywnych

zachowań na 2 lata przed ich

wystąpieniem

•

Niski poziom serotoniny w

mózgu u przestępców

recydywistów

Etiologia antysocjalnego

ZO – czynniki rodzinne

• Częste stosowanie kar

fizycznych

• Emocjonalne zaniedbania,

odrzucenie

• Ojcowie nadużywający

alkoholu

Etiologia antysocjalnego

ZO – czynniki rodzinne

•

Raine

i in

. (1995)

–

Dziecięce deficyty

neuromotoryczne

–

Ubóstwo

–

Rodzinna niestabilność

–

70-procentowe ryzyko

przestępczości u mężczyzn w

wieku 18 lat

Osobowość unikowa

• Wzorzec zachowań

zdominowany przejawami
społecznych zahamowań,
poczuciem nieprzystawania i
nadwrażliwością na negatywną
ocenę

Osobowość unikowa –

SCID II

 Czy powiedział (a)by Pan(i), że jest

cichy, kiedy spotyka nowych ludzi?

 Czy boi się Pan(i) robić coś nowego?
 Czy unikał(a) Pan(i) wchodzenia w

bliższe związki z ludźmi, o ile nie
miał(a) pewności, że zostanie
zaakceptowany?

Osobowość unikowa –

SIDP IV

• . Wykazuje powściągliwość w

relacjach intymnych ponieważ
obawia się , że zostanie
zawstydzony lub wykpiony

• . Widzi siebie jako społecznie

niekompetentnego, zatrwożonego
lub skrytego w stosunku do innych

Osobowość zależna

• Dominująca i przesadna

potrzeba opieki, która prowadzi
do zachowań nacechowanych
uległością oraz strachem przed
opuszczeniem;
początek w wieku młodzieńczym

Osobowość zależna –

SCID II

 Czy potrzebuje Pan(i) dużo rad i

zapewnień ze strony innych do
podejmowania codziennych decyzji –
jak: w co się ubrać, co zamówić w
restauracji?

 Czy jest Panu(i) trudno rozpocząć coś

lub pracować nad czymś, kiedy nie
ma nikogo, kto pomógł by Panu(i)?

Osobowość zależna –

SIDP IV

• Jest gotów użyć nadmiernych środków

aby uzyskać opiekę i wsparcie od
innych, do tego stopnia, że
dobrowolnie zrobi nieprzyjemne rzeczy

• Czuje się nieswojo i bezradnie gdy jest

samotny, z powodu wyolbrzymionych
lęków, że nie będzie w stanie
zatroszczyć się o siebie

Osobowość

anankastyczna

• Wzorzec zachowań

zdominowany dbałością o
porządek, perfekcjonizmem,
kontrolą umysłową i w
kontaktach interpersonalnych,
kosztem elastyczności,
otwartości i efektywności