CECHY ISTOTNE 

JĘZYKA NATURALNEGO

 

 

NIEKTÓRE DEFINICJE 

JĘZYKA NATURALNEGO

•

‘system znaków (prymarnie 
dźwiękowych) służących do 
porozumiewania się w obrębie danej 
społeczności’ 

(EJO)

•

‘kod tekstotwórczy, polisemiczny, mający 
system fonologiczny’

 (A. Weinsberg)

•

‘system znaków konwencjonalnych, 
fonicznych, służący do porozumiewania 
się o wszystkim (uniwersalny), 
dwuklasowy, tzn. z udziałem gramatyki 
umożliwiającej nieograniczone tworzenie 
nowych konstrukcji’ 

(R. Grzegorczykowa)

 

 

JĘZYK SŁUŻY DO 

POROZUMIEWANIA SIĘ

•Podstawową funkcją języka 

jest 

funkcja komunikatywna

- przekazywania informacji.

 

 

JĘZYK JEST SYSTEMEM 

ZNAKÓW

Na język składa się 

• ZBIÓR ZNAKÓW

i

• ZBIÓR RELACJI MIĘDZY ZNAKAMI 

Jest uporządkowana strukturą

 

 

JĘZYK JEST SYSTEMEM 

ZNAKÓW 

KONWENCJONALNYCH

• Z formy znaku nie domyślamy się jego 

znaczenia

• Związek formy znaku i jego znaczenia polega 

na konwencji 
– utrwalonym społecznie sposobie 
używania  znaków 

• Konwencji tej trzeba się nauczyć

                   

żaba, frog, grenouille, bretkocë, 

sammakko

 

 

JĘZYK JEST SYSTEMEM 

ZNAKÓW ABSTRAKCYJNYCH

• Znak nazywa nie konkretny przedmiot, 

lecz klasę przedmiotów lub zjawisk 

- odsyła do pojęcia ogólnego

• ŁEB  to nie tylko              , lecz ‘każda głowa 

każdego zwierzęcia’

 

• Toteż język umożliwia:

- mówienie o przedmiotach nieobecnych 

- myślenie oderwane od konkretnej 

sytuacji

Masa jest równoważna energii

 

 

JĘZYK JEST SYSTEMEM 

ZNAKÓW FONICZNYCH

• Znaki językowe to ciągi dźwięków 

wytwarzane przez narządy mowy 
człowieka i odbierane przez narząd 
słuchu człowieka

• Wtórnie mogą być transponowane 

tak, by były odbierane przez inne 
zmysły 

 

 

JĘZYK JEST 

DWUSTOPNIOWY

 

(podwójna artykulacja 

języka)

1.

Znaki (znaczące = odsyłające do pojęć, 

elementów świata) 

2.

Diakryty (nieznaczące)

• Znaki składają się z diakrytów (fonemów) 
• Diakryty są nieliczne, ich kombinacje 

umożliwiają stworzenie ogromnej liczby 

znaków (

AKT  TKA  KAT  TAK

 

TAKA...

)

• Toteż nie potrzeba tylu dźwięków, ilu 

pojęć

 

(A. Martinet)

 

 

JĘZYK JEST DWUKLASOWY

i TEKSTOTWÓRCZY

kl. 1. znaki

 

odsyłające do pojęć, elementów 

świata (MORFEMY)

kl. 2. znaki tworzone ze znaków kl. 1. 

(ZDANIA) 
Inaczej: język ma

1. Słownik (ograniczony zbiór elementów 1. 

kl.)

2. Gramatykę (reguły tworzenia znaków 2. kl.

 z elementów 1. kl.)

Toteż pozwala wyrażać treści, których 

nie są w stanie wyrazić znaki 1. klasy

Jest otwarty – ilość zdań jest nieograniczona

    

                                        

(K. Bühler)

 

 

JĘZYK JEST UNIWERSALNY

• Można mówić o wszystkim

-  Można przekazywać każdą 

informację, także fałszywą

-  Można mówić za pomocą języka o 

samym języku

Liść jest zielony.

Zielone idee śpią szalenie.

Każdemu studentowi dam po milionie 

zł. 

 

 

JĘZYK JEST POLISEMICZNY

(A. Weinsberg)

• Umożliwia twórcze przesunięcia 

znaczeniowe

• ŁEB  to nie tylko                    lecz także 
 
• i nie tylko ‘głowa każdego zwierzęcia’
•  lecz także ‘głowa każdego człowieka 

(którego nie lubię)’

Na fioletowy dach mej duszy fortepianowe kapią 

wonie.

 

 

 

 

Znak

Znak to x w relacji oznaczania: 

x oznacza y

 

x (signans) to przedmiot 
materialny, zmysłowo 
postrzegalny

y (signatum) to przedmiot lub 
pojęcie

Wg Encyklopedii językoznawstwa ogólnego (SK)

 

 

1. ZNAK KONWENCJONALNY

oznacza na mocy konwencji w określonej 

wspólnocie 

a) Znak językowy 
• - sensu stricto (y to pojęcie). 

Znaki językowe sensu stricto wyróżnia 
relacja znaczenia (x znaczy y)
(relacja oznaczania jest tu tylko możliwa) 

• - indeksowy (y to przedmiot 

pozajęzykowy)

b) Znak niejęzykowy 

- sygnał (nieobrazowy), np. oklaski
- symbol (obrazowy), np. krzyż, sowa, lilia 

 

 

2. ZNAK NATURALNY

oznacza na zasadzie związku naturalnego 

łączącego x i y

• a) symptom (oznaka, objaw, wskaźnik) 

y przyczyną, x skutkiem
np. w mowie zjawiska nierelewantne (wysokość 

głosu informująca o płci etc.); zjawiska o funkcji 

ekspresywnej informujące o stanie psychiki 

nadawcy 

• b) obraz 

na zasadzie podobieństwa – 

(znaki ikoniczne), np. w języku onomatopeje

 

 

Klasyfikacja znaków

 

 

TEORIA BILATERALNA ZNAKU

ZNAK TO

 

X, RELACJA OZNACZANIA i Y 

(F. de 

S.)

 

y – signatum – to pojęcie

 

 

Znak językowy

Ferdinand de Saussure (Kurs 

językoznawstwa ogólnego 1916) 

Znak ma charakter binarny 

(dwudzielny): złożony ze strony 
oznaczającej (signifiant) i 
oznaczanej (signifié)

pojęcie

(signifié)

obraz 

akustyczny

(signifiant)

drzewo

 

 

TEORIA MONOLATERALNA ZNAKU

ZNAK TO X (SIGNANS)

y (signatum) to przedmiot 

oznaczany

 

albo  
pojęcie 

 

 

Triadyczna koncepcja znaku

wg Ogdena i Richardsa

pojęcie

ZNAK

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

symbol (forma)

                                 element świata pojęciowego

                                                    i doświadczanego 

                                                        (desygnat, odniesienie)

 

 

Triadyczna koncepcja 

znaku

‘narzędzie do przykręcania/odkręcania 

śrub’

ZNAK

 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

/kluč/