ONKOLOGIA – metody leczenia
Podział ze względu na planowany efekt leczenia.
1).Leczenie radykalne – ma na celu wyleczenie
chorego z choroby nowotworowej. Może być skuteczne
jedynie we wczesnej fazie choroby. W wyniku leczenia
dochodzi do usunięcia całej masy guza i ewentualnych
mikroprzerzutów. Najczęściej jest skojarzeniem leczenia
operacyjnego z radio - lub chemioterapią. Stosowane
leczenie często jest bardzo obciążające dla pacjenta
2).Leczenie paliatywne – nie ma celu wyleczenia
chorego, ponieważ wyjściowo jest on już w stadium
zaawansowanym lub we wczesnej fazie rozsiewu
nowotworowego. Jednak ze względu na ogólny dobry
stan chorego stosowane leczenie może mu przedłużyć
życie. Leczenie nie może by bardzo obciążające dla
pacjenta.
ONKOLOGIA – metody leczenia
3).Leczenie objawowe – stosowane przy rozsianej
chorobie nowotworowej lub u osoby w złym stanie
ogólnym. Nie ma na celu wyleczenia chorego ani
przedłużenia życia, ale jedynie doraźnie zmniejszy
dolegliwości związane z chorobą nowotworową.
Aby móc zakwalifikować chorego do odpowiedniego
sposobu leczenia należy określi stadium choroby
nowotworowej.
Służy do tego skala TNM.
ONKOLOGIA – metody leczenia
T – tumor, czyli wielkość guza, 1 – 4
N – nodulus –węzły chłonne , N0-N3
N0-brak przerzutów do węzłów chłonnych.
N1-obecne przerzuty w najbliższych węzłach chłonnych
N2-przerzuty w najbliższych węzłach chłonnych, ale
zbyt duże by można było je usunąć
N3-zajęte przerzutem dalsze niż regionalne węzły
chłonne
M – metastases, czyli przerzuty odległe
M0 – brak przerzutów.
M1 – przerzuty obecne
ONKOLOGIA – metody leczenia
W zależności od poszczególnych parametrów chory jest
kwalifikowany do odpowiedniego stadium choroby.
I Stadium – choroba niezaawansowana – mała wielkość
guza, wolne lub nieznacznie zajęte regionalne węzły
chłonne, brak przerzutów odległych. Chory w tym
stadium kwalifikuje się do leczenia radykalnego.
II Stadium – choroba nadal niezaawansowana, jednak
zmiana nowotworowa jest większa, są obecne
przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych. Nie ma
odległych meta. Chory w tym stadium nadal
kwalifikuje się do leczenia radykalnego, jednak mają
gorsze rokowanie co do przeżycia.
ONKOLOGIA – metody leczenia
III Stadium – wysokie wyjściowe stadium
zaawansowania, duży guz, obecne przerzuty do
drugiej pozaregionalnej stacji węzłowej, nadal nie
ma odległych przerzutów. Chory nie kwalifikuje się
do leczenia radykalnego, wymaga stosowania metod
zmniejszających wyjściowe stadium zaawansowania,
np. radio - czy chemioterapii. Po zmniejszeniu
stadium zaawansowania można podjąć leczenie
radykalne , ale rokowanie jest bardzo niepewne.
IV Stadium – obecne przerzuty odległe. Jeśli pacjent
jest w dobrym stanie kwalifikuje się chorego do
leczenia paliatywnego. W ciężkim stanie stosuje się
jedynie leczenie objawowe.
ONKOLOGIA – metody leczenia
Metody leczenia :
Monoterapia – wykorzystanie jednej metody
leczenia.
Leczenie skojarzone – połączenie co najmniej
dwóch sposobów leczenia. Ok.70-80% pacjentów
wymaga tej formy leczenia.
ONKOLOGIA – metody leczenia
Metody leczenia:
Chirurgia.
Chemioterapia
Hormonoterapia.
Immunoterapia
Terapia celowana
Terapia genowa.
ONKOLOGIA – metody leczenia
Rodzaje zabiegów operacyjnych:
zabieg radykalny – tzn.,że chirurg usuwa całą
masę nowotworu z marginesem tkanki
zdrowej, najczęściej cały narząd zajęty
nowotworem oraz regionalne węzły chłonne.
Zabieg nieradykalny – chirurg ze względu na
warunki w polu operacyjnym nie może usunąć
guza w całości lub nie może resekować
regionalnych węzłów chłonnych i w polu
operacyjnym zostaje makroskopowe lub
mikroskopowe ognisko nowotworu złośliwego.
ONKOLOGIA – metody leczenia
Zabieg oszczędzający - stosowany we wczesnych
stadiach choroby, gdy nie ma konieczności
usuwania całego narządu, jedynie zmianę
nowotworową z marginesem zdrowej tkanki.
(T1NoM0)
Zabieg cytoredukcyjny – zmniejszenie rozmiarów
guza w celu poprawy komfortu życia pacjenta lub
przygotowania do innej metody leczenia.
Zabieg paliatywny – doraźnie zmniejszenie
dolegliwości pacjenta ( gastrostomia,
podwiązanie dużych naczyń)
ONKOLOGIA – metody leczenia
Chemioterapia
Metoda leczenia systemowego polegająca na
podawaniu najczęściej dożylnym leków zwanych
cytostatykami.
Można je podawać również dotętniczo, doustnie , do
jam ciała.
W przypadku nowotworów systemowych są
praktycznie jedyną metodą leczenia (białaczki,
szpiczaki, chłoniaki).
Wnikają do jądra komórki nowotworowej i zaburzają
cykl rozwojowy uniemożliwiając jej dalsze podziały
prowadząc do śmierci komórki.
ONKOLOGIA – metody leczenia
Rodzaje chemioterapii ;
Chemioterapia uzupełniająca ( adjuwantna) –
stosowana po leczeniu radykalnym
operacyjnym, w celu zniszczenia
mikroprzerzutów i zmniejszenia ryzyka
nawrotu.
Chemioterapia wstępna ( neoadiuwantna) –
dotyczy chorych z miejscowo zaawansowanym
nowotworem w celu zmniejszenia masy guza i
umożliwienia leczenia operacyjnego.
ONKOLOGIA – metody leczenia
Powikłania po chemioterapii:
1.Natychmiastowe – występują w trakcie wlewu lub
zaraz po jego zakończeniu(wstrząs, obrzęk, wysypka)
2.Wczesne – występują kilka – kilkanaście godzin po
wlewie( nudności, wymioty, biegunki, utrata apetytu)
3.Odroczone – kilka- kilkanaście dni po wlewie. Mogą by
groźne dla chorego. Często wymagają dodatkowego
leczenia. (wypadanie włosów, zapalenie i owrzodzenia
przewodu pokarmowego, uszkodzenie szpiku kostnego,
krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego)
ONKOLOGIA – metody leczenia
Powikłania – cd.
4. Powikłania narządowe:
nefrotoksyczność,
kardiotoksyczność,
neurotoksyczność,
pulmotoksyczność
powikłania naczyniowe - w przypadku, gdy
cytostatyk dostanie się poza żyłę może dojść
do martwicy tkanek
ONKOLOGIA – metody leczenia
Radioterapia
Metoda ta wykorzystuje promieniowanie jonizujące
oraz jego niekorzystny wpływ na materię żywą.
Z chwilą absorpcji promieniowania dochodzi do
przekazania energii na materię ( w tym przypadku na
tkankę npl). Jeśli energia jest wystarczająco duża
dochodzi do oderwania elektronów z orbity atomu co
prowadzi do jonizacji. Proces jonizacji jak również
oderwane elektrony prowadzą do uszkodzeń
molekularnych ,co wywołuje tzw. efekt biologiczny
napromieniania , czyli uszkodzenia komórek na
poziomie molekularnym.
ONKOLOGIA – metody leczenia
Radioterapia – cd.
Źródłem promieniowania jonizującego mogą być
izotopy promieniotwórcze produkujące
promieniowanie o odpowiedniej energii wiązki
np. izotop kobaltu C060 lub urządzenie
nazywane akceleratorem.
Podział radioterapii w zależności od źródła
promieniowania.
-teleradioterapia – źródło znajduje się w pewnej
odległości od ciała pacjenta(npl sutka, płuco, jelita)
-brachyterapia – źródło promieniowania jest
wewnątrz ciała pacjenta ( rak szyjki macicy, rak
oskrzela, przełyku)
-radioterapia śródtkankowa – izotop jest aplikowany
bezpośrednio do guza ( duże guzy twarzoczaszki,
guzy trzustki).
-radioterapia dożylna – leczenie przerzutów do kości
izotopem strontu, raka tarczycy izotopem jodu.
ONKOLOGIA - metody leczenia
Powikłania po radioterapii:
Wczesne –występują w trakcie i do 3 miesięcy po
zakończeniu leczenia. Są odwracalne.
a.
Uszkodzenia skóry (rumień, złuszczanie, świąd, ból,
owrzodzenia i martwica)
b.
Uszkodzenie śluzówki jamy ustnej i gardła, trudności w
połykaniu ,stan zapalny, owrzodzenia
c.
Popromienne zapalenie przełyku ( do perforacji włącznie)
d.
Popromienne zapalenie płuc
e.
Uszkodzenie jelita grubego (stan zapalny, biegunki,
perforacje)
f.
Uszkodzenie pęcherza moczowego ( stan zapalny,
krwiomocz)
g.
Senność, splątanie, objawy neurologiczne po
napromienianiu mózgu
ONKOLOGIA – metody leczenia
Powikłania późne radioterapii:
Występują kilkanaście miesięcy do kilku lat po
napromienianiu. Są nieodwracalne.
a. Zwłóknienie płuc.
b. Zwłóknienie mięśnia sercowego
c. Martwica mózgu.
d. Bliznowacenie mózgu
e. Uszkodzenie rdzenia kręgowego z ubytkami
neurologicznymi.
f. Zwężenie przełyki, zwłóknienie ślinianek
g. Nowotwory wtórne.
ONKOLOGIA – metody leczenia
Metody radioterapii:
1. Radioterapia przedoperacyjna – w celu:
-zmniejszenia rozmiarów guza,
-zmniejszenie obszaru resekcji.
-zmniejszenie ryzyka wszczepienie komórek
nowotworowych w pole operacyjne.
2. Radioterapia pooperacyjna – w celu zniszczenia
ewentualnych komórek nowotworowych w linii cięcia.
3. Radioterapia radykalna – całkowite usunięcie masy
guza
(w leczeniu raka szyjki macicy, płuca, przełyku,
pęcherza moczowego)
4.Radioterapia paliatywna (np. npl kości)
ONKOLOGIA – metody leczenia
Hormonoterapia
Wykorzystuje obecność w błonie komórkowej
niektórych nowotworów tzw. receptorów
hormonalnych.
Podanie odpowiednio dobranego leku może
zablokować receptor hormonalny i spowodować jego
niewrażliwość na czynniki stymulujące.
Do nowotworów hormonowrażliwych zaliczamy:
1.Rak piersi
2.Rak prostaty
3.Rak trzonu macicy
Onkologia – metody leczenia
Immunoterapia
Polega na stymulowaniu sił odpornościowych do
rozpoznawania i niszczenia nowotworu.
1.Immunoterapia nieswoista – nie rozpoznaje
precyzyjnie nowotworu, ale silnie pobudza
mechanizmy odpornościowe ( interferon podawany w
raku nerki czy czerniaku złośliwym)
2.Immunoterapia swoista – leki ściśle działające na
określony klon komórek npl w oparciu o określony
antygen obecny na ich błonie komórkowej
(przeciwciała monoklonalne , np. herceptyna
stosowana w raku sutka)
ONKOLOGIA – metody leczenia
Terapia genowa
Stosowana w nowotworach, w których udało się
zidentyfikować uszkodzenie genetyczne
zapoczątkowujące proces npl(np. gen BRCA1 i
BRCA2 w raku sutka). Trwają próby mające na
celu taką modyfikację genu , aby
wyeliminować ryzyko zachorowania.