Wynik badania laboratoryjnego
Wynik badania laboratoryjnego
jako informacja o pacjencie
jako informacja o pacjencie
wyrażona liczbą
wyrażona liczbą
Jerzy W. Naskalski
Zakład Diagnostyki
Katedry Biochemii Klinicznej
CMUJ
Wynik badania laboratoryjnego
Wynik badania laboratoryjnego
jako informacja o pacjencie
jako informacja o pacjencie
wyrażona liczbą
wyrażona liczbą
Jerzy W. Naskalski
Zakład Diagnostyki
Katedry Biochemii Klinicznej
CMUJ
Diagnostyka medyczna
Diagnostyka medyczna
Diagnoza oznacza
Diagnoza oznacza
pozyskiwanie wiedzy o chorym
pozyskiwanie wiedzy o chorym
o przyczynach jego
o przyczynach jego
dolegliwości lub w aspekcie
dolegliwości lub w aspekcie
występowania zagrożeń
występowania zagrożeń
chorobą
chorobą
Koncepcja narządowa:
Koncepcja narządowa:
„
„
Choroba jest to
Choroba jest to
strukturalnie zdefiniowane
strukturalnie zdefiniowane
uszkodzenie tkanek lub
uszkodzenie tkanek lub
narządów”
narządów”
Koncepcja pośredniej biopsji
Koncepcja pośredniej biopsji
biochemicznej
biochemicznej
(Carmen, Wróblewski, Ledue
(Carmen, Wróblewski, Ledue
1959)
1959)
Każde uszkodzenie narządu
Każde uszkodzenie narządu
manifestuje się poprzez
manifestuje się poprzez
charakterystyczny obraz zmiany
charakterystyczny obraz zmiany
składników płynów ustrojowych
składników płynów ustrojowych
i/lub wydzielin, do których
i/lub wydzielin, do których
przedostają się produkty
przedostają się produkty
uszkodzenia komórek
uszkodzenia komórek
Markery uszkodzeń
Markery uszkodzeń
narządowych
narządowych
Uszkodzenie narządu zwykle prowadzi
Uszkodzenie narządu zwykle prowadzi
do wydzielenia do płynów
do wydzielenia do płynów
śródtkankowych i do krwi substancji
śródtkankowych i do krwi substancji
normalnie we krwi nieobecnych
normalnie we krwi nieobecnych
Jeżeli uszkodzenie narządu upośledza
Jeżeli uszkodzenie narządu upośledza
jego funkcję, następuje zaburzenie
jego funkcję, następuje zaburzenie
fragmentu homeostazy
fragmentu homeostazy
biochemicznej, kontrolowanej przez
biochemicznej, kontrolowanej przez
narząd
narząd
Biometria – nauka o pomiarach
Biometria – nauka o pomiarach
wartości charakteryzujących
wartości charakteryzujących
organizmy żywe
organizmy żywe
Wyniki badań uzyskiwanych w
Wyniki badań uzyskiwanych w
pomiarach biometrycznych
pomiarach biometrycznych
należą do zbiorów cechujących
należą do zbiorów cechujących
się określoną zmiennością
się określoną zmiennością
wewnętrzną
wewnętrzną
Diagnostyka rozstrzyga kiedy
Diagnostyka rozstrzyga kiedy
wyniki należą do różnych
wyniki należą do różnych
zbiorów
zbiorów
Badanie laboratoryjne jest
Badanie laboratoryjne jest
formą pomiaru
formą pomiaru
Pomiar jest to porównywanie obiektu
Pomiar jest to porównywanie obiektu
mierzonego z przyjętym wzorcem
mierzonego z przyjętym wzorcem
Wykonanie pomiaru wymaga stworzenia
Wykonanie pomiaru wymaga stworzenia
układu pomiarowego. który składa się z
układu pomiarowego. który składa się z
mierzonego obiektu
mierzonego obiektu
Narzędzia pomiarowego
Narzędzia pomiarowego
obserwatora
obserwatora
Metody laboratoryjne stały się
Metody laboratoryjne stały się
źródłem niezależnej od objawów
źródłem niezależnej od objawów
informacji medycznej:
informacji medycznej:
oznaczanie glukozy met.
oznaczanie glukozy met.
reduktometryczną
reduktometryczną
Wynik badanie pacjenta składa się z
Wynik badanie pacjenta składa się z
panelu wartości wyrażających
panelu wartości wyrażających
stężenia wybranych analitów
stężenia wybranych analitów
Proces pomiaru charakteryzuje się
Proces pomiaru charakteryzuje się
zmiennością
zmiennością
Powtarzanie kolejno pomiary
Powtarzanie kolejno pomiary
takich samych obiektów dają
takich samych obiektów dają
wyniki, które różnią się między
wyniki, które różnią się między
sobą
sobą
Oznacza to, że cechą procesu
Oznacza to, że cechą procesu
pomiarowego jest zmienność
pomiarowego jest zmienność
wartości wyrażających wyniki
wartości wyrażających wyniki
badań laboratoryjnych
badań laboratoryjnych
Każdy z elementów układu
Każdy z elementów układu
pomiarowego posiada
pomiarowego posiada
własną zmienność
własną zmienność
Zmienność poszczególnych
Zmienność poszczególnych
elementów układu
elementów układu
pomiarowego składa się na
pomiarowego składa się na
BŁĄD POMIARU
BŁĄD POMIARU
Przykład rozkładu normalnego
Przykład rozkładu normalnego
wartości pomiarowych glukozy
wartości pomiarowych glukozy
(populacja osób zdrowych)
(populacja osób zdrowych)
Funkcjonowanie układu
Funkcjonowanie układu
pomiarowego oceniamy posługując
pomiarowego oceniamy posługując
się metodami statystyki
się metodami statystyki
Ponieważ wyniki badań laboratoryjnych
Ponieważ wyniki badań laboratoryjnych
przedstawiają stężenia substancji
przedstawiają stężenia substancji
wyrażane się za pomocą liczb, metody
wyrażane się za pomocą liczb, metody
pomiarów biochemicznych
pomiarów biochemicznych
mogą być
mogą być
opisane
opisane
metod
metod
ami
ami
s
s
tat
tat
y
y
st
st
y
y
c
c
znymi
znymi
poprzez
poprzez
Wartość
Wartość
średni
średni
ą
ą
,
,
i
i
Odchylenie
Odchylenie
standardowe
standardowe
SD
SD
Prec
Prec
yzyjny
yzyjny
niedokładny
niedokładny
Prec
Prec
zyjny
zyjny
i
i
dokładny
dokładny
Prec
Prec
yzja i dokładność
yzja i dokładność
Prec
Prec
yzja i dokładność
yzja i dokładność
Nie
Nie
prec
prec
yzja
yzja
i
i
n
n
iedokładność
iedokładność
BŁĄD PRZYPADKOWY JEST
BŁĄD PRZYPADKOWY JEST
CECHĄ METODY POMIARU
CECHĄ METODY POMIARU
błąd przypadkowy manifestuje
błąd przypadkowy manifestuje
się jako brak zdolności metody
się jako brak zdolności metody
do uzyskania tego samego
do uzyskania tego samego
wyniku przy kolejnych pomiarach
wyniku przy kolejnych pomiarach
błąd przypadkowy jest
błąd przypadkowy jest
przyczyną NIEPRECYZJI metody
przyczyną NIEPRECYZJI metody
Wpływ zmienności metody
Wpływ zmienności metody
na
na
rozkład wyników w grupie
rozkład wyników w grupie
badanej
badanej
Pprzyczyny zmienności
Pprzyczyny zmienności
wyników badania
wyników badania
laboratoryjnego
laboratoryjnego
:
:
1.
1.
Zmienność obiektu w
Zmienność obiektu w
czasie pomiędzy kolejnymi
czasie pomiędzy kolejnymi
badaniami
badaniami
2.
2.
Zmienność związana z
Zmienność związana z
cechami metody pomiaru
cechami metody pomiaru
3.
3.
Zmienność obserwatora
Zmienność obserwatora
dokonującego pomiar
dokonującego pomiar
Zależne od aparatury przyczyny
Zależne od aparatury przyczyny
ró
ró
ż
ż
nic
nic
Różnice w sposobie detekcji produktów
Różnice w sposobie detekcji produktów
reakcji
reakcji
Różne poziomy czuło
Różne poziomy czuło
ś
ś
ci układu
ci układu
pomiarowego
pomiarowego
Nieoptymalne pasmo przepuszczalności
Nieoptymalne pasmo przepuszczalności
ś
ś
wiatła filtru optycznego dla produktu
wiatła filtru optycznego dla produktu
reakcji
reakcji
Różnice w sposobach definiowania
Różnice w sposobach definiowania
krzywej standardowej
krzywej standardowej
Różnice w algorytmach służących do
Różnice w algorytmach służących do
wyliczenia wyniku
wyliczenia wyniku
BŁĄD POMIARU MOŻE MIEĆ
BŁĄD POMIARU MOŻE MIEĆ
CHARAKTER PRZYPADKOWY
CHARAKTER PRZYPADKOWY
Rozkład wielkości błędów
Rozkład wielkości błędów
przypadkowych jakie
przypadkowych jakie
wystąpią przy powtarzaniu
wystąpią przy powtarzaniu
pomiarów daje się opisać za
pomiarów daje się opisać za
pomocą rozkładu Gaussa
pomocą rozkładu Gaussa
BŁĄD PRZYPADKOWY JEST
BŁĄD PRZYPADKOWY JEST
OPISANY PRZEZ ROZKŁAD
OPISANY PRZEZ ROZKŁAD
GAUSSA
GAUSSA
błąd przypadkowy można zatem
błąd przypadkowy można zatem
wyrazić w jednostkach
wyrazić w jednostkach
ODCHYLENIA STANDARDOWEGO
ODCHYLENIA STANDARDOWEGO
od wartości średniej
od wartości średniej
Stosunek błędu przypadkowego
Stosunek błędu przypadkowego
do wartości średniej nazywamy
do wartości średniej nazywamy
współczynnikiem zmienności
współczynnikiem zmienności
metody
metody
Przedział ufności
Przedział ufności
Zakres obejmujący rozstęp
Zakres obejmujący rozstęp
wartości w grupie badanej, równy
wartości w grupie badanej, równy
±
±
2SD nazywamy umownie
2SD nazywamy umownie
95%
95%
współczynnikiem ufnośći
współczynnikiem ufnośći
Przedział zawierający 95%
Przedział zawierający 95%
wszystkich wartości w grupie ludzi
wszystkich wartości w grupie ludzi
zdrowych
zdrowych
nazywamy normą
nazywamy normą
DOKŁADNOŚĆ (
DOKŁADNOŚĆ (
Poprawność
Poprawność
) JEST TO
) JEST TO
ZDOLNOŚĆ METODY DO ODWZORO-
ZDOLNOŚĆ METODY DO ODWZORO-
WANIA WARTOŚCI PRAWDZIWEJ
WANIA WARTOŚCI PRAWDZIWEJ
Błąd dokładności jest cechą
Błąd dokładności jest cechą
metody i wyraża systematyczne
metody i wyraża systematyczne
ODCHYLENIE od wartości
ODCHYLENIE od wartości
prawdziwej
prawdziwej
Błąd dokładności nie zależy
Błąd dokładności nie zależy
zmienności metody
zmienności metody
Błąd systematyczny
Błąd systematyczny
wyrażamy w
wyrażamy w
jednostkach pomiaru
jednostkach pomiaru
Precyzja wyraża zdolność układu
Precyzja wyraża zdolność układu
pomiarowego do odtwarzania
pomiarowego do odtwarzania
wyników
wyników
Nieprecyzja ?
Nieprecyzja ?
Wpływ błędów metody na
Wpływ błędów metody na
interpretację wyniku
interpretację wyniku
badania
badania
Błąd precyzji zmienia
Błąd precyzji zmienia
symetrycznie rozrzut wyników w
symetrycznie rozrzut wyników w
stosunku do wartości decyzyjnej
stosunku do wartości decyzyjnej
Błąd dokładności przesuwa
Błąd dokładności przesuwa
rozrzut wyników w stosunku do
rozrzut wyników w stosunku do
wartości decyzyjnej
wartości decyzyjnej
