Wybrane zagadnienia 

Wybrane zagadnienia 

prawa

prawa

Warszawa, 11 grudnia 2010 r.

Warszawa, 11 grudnia 2010 r.

 

 

Prawo – wolność - obowiązek

Prawo – wolność - obowiązek

1.

1.

Prawa człowieka – wynikające z konstytucji i aktów 

Prawa człowieka – wynikające z konstytucji i aktów 

międzynarodowych uprawnienia każdej osoby, z których może 

międzynarodowych uprawnienia każdej osoby, z których może 

ona swobodnie korzystać, dopóki nie narusza praw i wolności 

ona swobodnie korzystać, dopóki nie narusza praw i wolności 

innych osób, rodzące po stronie innych osób obowiązek 

innych osób, rodzące po stronie innych osób obowiązek 

nieprzeszkadzania w tym korzystaniu, a po stronie Państwa – 

nieprzeszkadzania w tym korzystaniu, a po stronie Państwa – 

obowiązek nieprzeszkadzania oraz obowiązek zapewnienia 

obowiązek nieprzeszkadzania oraz obowiązek zapewnienia 

warunków umożliwiających korzystanie z tego prawa, np. prawo 

warunków umożliwiających korzystanie z tego prawa, np. prawo 

do edukacji

do edukacji

2.

2.

Wolności człowieka - wynikające z konstytucji i aktów 

Wolności człowieka - wynikające z konstytucji i aktów 

międzynarodowych uprawnienia każdej osoby, z których może 

międzynarodowych uprawnienia każdej osoby, z których może 

ona swobodnie korzystać, dopóki nie narusza praw i wolności 

ona swobodnie korzystać, dopóki nie narusza praw i wolności 

innych osób, rodzące po stronie Państwa i innych osób 

innych osób, rodzące po stronie Państwa i innych osób 

obowiązek nieprzeszkadzania w tym korzystaniu, nierodzące po 

obowiązek nieprzeszkadzania w tym korzystaniu, nierodzące po 

niczyjej stronie obowiązku w pomocy w korzystaniu z tej 

niczyjej stronie obowiązku w pomocy w korzystaniu z tej 

wolności, np. wolność wyznania

wolności, np. wolność wyznania

3.

3.

Obowiązki obywatelskie – nałożone przez konstytucję obligacje 

Obowiązki obywatelskie – nałożone przez konstytucję obligacje 

każdego pełnoletniego obywatela spełniane wobec Państwa, 

każdego pełnoletniego obywatela spełniane wobec Państwa, 

np.  obowiązek płacenia podatków

np.  obowiązek płacenia podatków

 

 

Źródła praw i wolności 

Źródła praw i wolności 

człowieka

człowieka



Prawo międzynarodowe

Prawo międzynarodowe



Akty Organizacji Narodów Zjednoczonych

Akty Organizacji Narodów Zjednoczonych



Akty Rady Europy

Akty Rady Europy



Akty Unii Europejskiej

Akty Unii Europejskiej



Prawo narodowe

Prawo narodowe



Konstytucja

Konstytucja



Ustawy 

Ustawy 

 

 

Akty ONZ

Akty ONZ



Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 1948

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka 1948



Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i 

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i 

Kulturalnych 1966

Kulturalnych 1966



Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych 1966

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych 1966



Międzynarodowa Konwencja w Sprawie Likwidacji Wszelkich 

Międzynarodowa Konwencja w Sprawie Likwidacji Wszelkich 

Form Dyskryminacji Rasowej 1966

Form Dyskryminacji Rasowej 1966



Konwencja w Sprawie Likwidacji Wszelkich Form 

Konwencja w Sprawie Likwidacji Wszelkich Form 

Dyskryminacji Kobiet 1979

Dyskryminacji Kobiet 1979



Konwencja w Sprawie Zakazu Stosowania Tortur oraz Innego, 

Konwencja w Sprawie Zakazu Stosowania Tortur oraz Innego, 

Okrutnego, Nieludzkiego lub Poniżającego Traktowania albo 

Okrutnego, Nieludzkiego lub Poniżającego Traktowania albo 

Karania 1984

Karania 1984



Konwencja Praw Dziecka 1989

Konwencja Praw Dziecka 1989



Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych 2007

Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych 2007

 

 

Akty Rady Europy

Akty Rady Europy



Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i 

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i 

Podstawowych Wolności 1950

Podstawowych Wolności 1950



Europejska Karta Socjalna 1961

Europejska Karta Socjalna 1961



Europejska Konwencja o Zapobieganiu 

Europejska Konwencja o Zapobieganiu 

Torturom oraz Nieludzkiemu lub 

Torturom oraz Nieludzkiemu lub 

Poniżającemu Traktowaniu lub Karaniu 

Poniżającemu Traktowaniu lub Karaniu 

1987

1987



Konwencja o ochronie praw człowieka i 

Konwencja o ochronie praw człowieka i 

godności jednostki ludzkiej w dziedzinie 

godności jednostki ludzkiej w dziedzinie 

zastosowania biologii i medycyny 1997

zastosowania biologii i medycyny 1997

 

 

Karta Praw Podstawowych Unii 

Karta Praw Podstawowych Unii 

Europejskiej

Europejskiej



Zbiór fundamentalnych praw człowieka uchwalony i podpisany w 

Zbiór fundamentalnych praw człowieka uchwalony i podpisany w 

dniu 7 grudnia 2000 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Nicei w 

dniu 7 grudnia 2000 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Nicei w 

imieniu trzech organów Unii Europejskiej: Parlamentu, Rady oraz 

imieniu trzech organów Unii Europejskiej: Parlamentu, Rady oraz 

Komisji.

Komisji.



Miała stać się wiążąca jako część Konstytucji dla Europy z 2004 r.

Miała stać się wiążąca jako część Konstytucji dla Europy z 2004 r.



Powtórnie, z pewnymi poprawkami, podpisana przez 

Powtórnie, z pewnymi poprawkami, podpisana przez 

przewodniczących tych organów podczas szczytu w Lizbonie w dniu 

przewodniczących tych organów podczas szczytu w Lizbonie w dniu 

12 grudnia 2007 r. 

12 grudnia 2007 r. 



Moc wiążąca dokumentu została mu nadana przez Traktat lizboński 

Moc wiążąca dokumentu została mu nadana przez Traktat lizboński 

podpisany 13 grudnia 2007 roku.

podpisany 13 grudnia 2007 roku.



Karta zaczęła obowiązywać jako prawo pierwotne 1 grudnia 2009 r.

Karta zaczęła obowiązywać jako prawo pierwotne 1 grudnia 2009 r.



Zastrzeżenie wobec UK i Polski oraz Czech – protokół 9:

Zastrzeżenie wobec UK i Polski oraz Czech – protokół 9:



Karta nie rozszerza zdolności ETS ani żadnego sądu lub 

Karta nie rozszerza zdolności ETS ani żadnego sądu lub 

trybunału obu państw do uznania, że przepisy ustawowe, 

trybunału obu państw do uznania, że przepisy ustawowe, 

wykonawcze i administracyjne są niezgodne z podstawowymi 

wykonawcze i administracyjne są niezgodne z podstawowymi 

prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej 

prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej 

stwierdzone

stwierdzone



W zakresie praw socjalnych Karta nie tworzy praw, które 

W zakresie praw socjalnych Karta nie tworzy praw, które 

mogą być dochodzone na drodze sądowej Polski, UK i Czech

mogą być dochodzone na drodze sądowej Polski, UK i Czech

 

 

Karta Praw Podstawowych Unii 

Karta Praw Podstawowych Unii 

Europejskiej

Europejskiej



Godność człowieka

Godność człowieka

 (art. 1-5):

 (art. 1-5):

ochrona 

ochrona 

godności

godności

 ludzkiej; prawo do 

 ludzkiej; prawo do 

życia

życia

 (w tym zakaz 

 (w tym zakaz 

orzekania i wykonywania kary śmierci); prawo do 

orzekania i wykonywania kary śmierci); prawo do 

integralności 

integralności 

cielesnej

cielesnej

 (w tym zakaz praktyk eugenicznych, zakaz czerpania 

 (w tym zakaz praktyk eugenicznych, zakaz czerpania 

zysków z ciała ludzkiego jako takiego i jego części, 

zysków z ciała ludzkiego jako takiego i jego części, 

zakaz 

zakaz 

klonowania

klonowania

 w celach reprodukcyjnych); 

 w celach reprodukcyjnych); 

zakaz tortur

zakaz tortur

 i 

 i 

poniżającego traktowania lub karania; 

poniżającego traktowania lub karania; 

zakaz niewolnictwa

zakaz niewolnictwa

 i 

 i 

pracy przymusowej. 

pracy przymusowej. 



Wolność

Wolność

 (art. 6-19):

 (art. 6-19):

prawo do 

prawo do 

wolności i bezpieczeństwa

wolności i bezpieczeństwa

 osobistego; prawo do 

 osobistego; prawo do 

poszanowania 

poszanowania 

prywatności i życia rodzinnego

prywatności i życia rodzinnego

; ochrona danych 

; ochrona danych 

osobowych; prawo do zawarcia 

osobowych; prawo do zawarcia 

małżeństwa i założenia rodziny

małżeństwa i założenia rodziny

; 

; 

wolność 

wolność 

myśli, sumienia i religii

myśli, sumienia i religii

; wolność przepływu informacji i 

; wolność przepływu informacji i 

wyrażania opinii; wolność 

wyrażania opinii; wolność 

zgromadzania się i stowarzyszania 

zgromadzania się i stowarzyszania 

się

się

; wolność 

; wolność 

sztuki i badań naukowych

sztuki i badań naukowych

; prawo do 

; prawo do 

edukacji

edukacji

; 

; 

wolność 

wolność 

wyboru zawodu i prawo do zatrudniania się w każdym 

wyboru zawodu i prawo do zatrudniania się w każdym 

państwie UE

państwie UE

; wolność prowadzenia działalności gospodarczej; 

; wolność prowadzenia działalności gospodarczej; 

prawo 

prawo 

własności

własności

 (w tym własności intelektualnej); prawo do 

 (w tym własności intelektualnej); prawo do 

azylu; ochrona na wypadek wydalenia i ekstradycji. 

azylu; ochrona na wypadek wydalenia i ekstradycji. 

 

 

Karta Praw Podstawowych Unii 

Karta Praw Podstawowych Unii 

Europejskiej

Europejskiej



Równość

Równość

 (art. 20-26):

 (art. 20-26):

równość wobec prawa

równość wobec prawa

; 

; 

zakaz wszelkiej dyskryminacji

zakaz wszelkiej dyskryminacji

; poszanowanie 

; poszanowanie 

różnorodności kulturowej, religijnej i językowej; 

różnorodności kulturowej, religijnej i językowej; 

równość płci,

równość płci,

 ale przy 

 ale przy 

dopuszczeniu "specyficznych korzyści dla płci niedostatecznie 

dopuszczeniu "specyficznych korzyści dla płci niedostatecznie 

reprezentowanych"; prawa 

reprezentowanych"; prawa 

dziecka

dziecka

; prawa 

; prawa 

osób starszych

osób starszych

; 

; 

integracja osób 

integracja osób 

niepełnosprawnych

niepełnosprawnych

. 

. 



Solidarność

Solidarność

 (art. 27-38):

 (art. 27-38):

prawo pracowników do informacji i konsultacji; prawo do układów zbiorowych i 

prawo pracowników do informacji i konsultacji; prawo do układów zbiorowych i 

wspólnych działań; 

wspólnych działań; 

prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej

prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej

; prawo do 

; prawo do 

ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem; prawo do dobrych warunków 

ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem; prawo do dobrych warunków 

pracy; 

pracy; 

zakaz pracy dzieci

zakaz pracy dzieci

 i ochrona pracującej młodzieży; 

 i ochrona pracującej młodzieży; 

zakaz zwolnień z 

zakaz zwolnień z 

powodu macierzyństwa

powodu macierzyństwa

, prawo do zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego; 

, prawo do zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego; 

prawo do pomocy socjalnej; prawo dostępu do służby zdrowia; ochrona 

prawo do pomocy socjalnej; prawo dostępu do służby zdrowia; ochrona 

środowiska; ochrona konsumenta. 

środowiska; ochrona konsumenta. 



Prawa obywatelskie

Prawa obywatelskie

 (art. 39-46):

 (art. 39-46):

prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu 

prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu 

Europejskiego; prawo do głosowania i kandydowania w wyborach 

Europejskiego; prawo do głosowania i kandydowania w wyborach 

samorządowych; prawo do dobrej administracji; prawo dostępu do 

samorządowych; prawo do dobrej administracji; prawo dostępu do 

dokumentów unijnych; prawo składania skarg do Rzecznika Praw 

dokumentów unijnych; prawo składania skarg do Rzecznika Praw 

Obywatelskich; prawo składania petycji do Parlamentu; prawo 

Obywatelskich; prawo składania petycji do Parlamentu; prawo 

przemieszczania się i osiedlania; prawo do ochrony dyplomatycznej i 

przemieszczania się i osiedlania; prawo do ochrony dyplomatycznej i 

konsularnej. 

konsularnej. 



Wymiar sprawiedliwości

Wymiar sprawiedliwości

 (art. 47-50):

 (art. 47-50):

prawo do 

prawo do 

rzetelnego procesu

rzetelnego procesu

 sądowego; 

 sądowego; 

domniemanie niewinności

domniemanie niewinności

 i 

 i 

prawo do 

prawo do 

obrony

obrony

; zasada 

; zasada 

legalizmu

legalizmu

 i proporcjonalności w procesie karnym; 

 i proporcjonalności w procesie karnym; 

ne bis in 

ne bis in 

idem

idem

 (nikt nie może być ścigany lub skazywany z powodu faktów, co do 

 (nikt nie może być ścigany lub skazywany z powodu faktów, co do 

których został już uniewinniony lub skazany). 

których został już uniewinniony lub skazany). 

 

 

Inne akty Unii Europejskiej

Inne akty Unii Europejskiej



Wspólnotowa Karta Podstawowych Praw Socjalnych 

Wspólnotowa Karta Podstawowych Praw Socjalnych 

Pracowników 1989 r.

Pracowników 1989 r.



Traktat amsterdamski 1999 roku, art. 13 

Traktat amsterdamski 1999 roku, art. 13 



Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2001 r. 

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2001 r. 

ustanawiająca program działań Wspólnoty 

ustanawiająca program działań Wspólnoty 

wspierający współpracę między Państwami 

wspierający współpracę między Państwami 

Członkowskimi w celu zwalczania wyłączenia 

Członkowskimi w celu zwalczania wyłączenia 

społecznego 2002-2006

społecznego 2002-2006



Rezolucja Rady 2003 r. o włączaniu społecznym – 

Rezolucja Rady 2003 r. o włączaniu społecznym – 

przez dialog społeczny i partnerstwo 

przez dialog społeczny i partnerstwo 



Rezolucja Parlamentu Europejskiego 2006 r. w sprawie 

Rezolucja Parlamentu Europejskiego 2006 r. w sprawie 

ochrony socjalnej i integracji społecznej

ochrony socjalnej i integracji społecznej

 

 

Unia Europejska przeciwko przemocy 

Unia Europejska przeciwko przemocy 

wobec kobiet i dzieci

wobec kobiet i dzieci



Rezolucja Parlamentu Europejskiego o Potrzebie 

Rezolucja Parlamentu Europejskiego o Potrzebie 

Zorganizowania Kampanii dla Promowania 

Zorganizowania Kampanii dla Promowania 

Zerowej Tolerancji Przemocy wobec Kobiet 1997

Zerowej Tolerancji Przemocy wobec Kobiet 1997



Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej 2000

Karta Podstawowych Praw Unii Europejskiej 2000



Decyzje Parlamentu Europejskiego i Rady z 

Decyzje Parlamentu Europejskiego i Rady z 

2000, 2004 i 2007 przyjmujące program działań 

2000, 2004 i 2007 przyjmujące program działań 

wspólnotowych mający na celu Zapobieganie i 

wspólnotowych mający na celu Zapobieganie i 

Zwalczanie Przemocy wobec Dzieci, Młodzieży i 

Zwalczanie Przemocy wobec Dzieci, Młodzieży i 

Kobiet (programy Daphne 2000-2003 i Daphne II 

Kobiet (programy Daphne 2000-2003 i Daphne II 

2004-2008, Daphne III 2007-2013 – budżet 116 

2004-2008, Daphne III 2007-2013 – budżet 116 

mln euro)

mln euro)

 

 

Rada Europy przeciwko przemocy wobec 

Rada Europy przeciwko przemocy wobec 

kobiet i dzieci

kobiet i dzieci



Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych 

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych 

Wolności 1950 r.

Wolności 1950 r.



Rekomendacja o Ochronie Dzieci przed Złym Traktowaniem 

Rekomendacja o Ochronie Dzieci przed Złym Traktowaniem 

1979 r.

1979 r.



Rekomendacja o Przemocy w Rodzinie 1985 r.

Rekomendacja o Przemocy w Rodzinie 1985 r.



Rekomendacja o Socjalnych Środkach Postępowania w 

Rekomendacja o Socjalnych Środkach Postępowania w 

wypadku Przemocy w Rodzinie 1990 r.

wypadku Przemocy w Rodzinie 1990 r.



Rekomendacja o Medyczno-Socjalnych Aspektach 

Rekomendacja o Medyczno-Socjalnych Aspektach 

Wykorzystywania Dzieci 1993 r.

Wykorzystywania Dzieci 1993 r.



Rekomendacje o Ochronie Kobiet przed Przemocą 2002 r.

Rekomendacje o Ochronie Kobiet przed Przemocą 2002 r.



Rekomendacja - Kampania Zwalczania Przemocy Domowej 

Rekomendacja - Kampania Zwalczania Przemocy Domowej 

wobec Kobiet w Europie 2004 r.

wobec Kobiet w Europie 2004 r.

 

 

Prawo do życia bez 

Prawo do życia bez 

przemocy

przemocy

Orzeczenie Trybunału w Strasburgu z 9 czerwca 2009 r. Opuz v. 

Orzeczenie Trybunału w Strasburgu z 9 czerwca 2009 r. Opuz v. 

Turcja

Turcja



Mąż Nahide Opuz wielokrotnie od ponad dziesięciu lat znęcał 

Mąż Nahide Opuz wielokrotnie od ponad dziesięciu lat znęcał 

się nad nią i jej matką fizycznie – wielokrotnie je pobił, groził 

się nad nią i jej matką fizycznie – wielokrotnie je pobił, groził 

im śmiercią, atakował nożem, potrącił umyślnie 

im śmiercią, atakował nożem, potrącił umyślnie 

samochodem, w końcu zastrzelił matkę Nahide

samochodem, w końcu zastrzelił matkę Nahide



Za każdym razem policja wszczynała śledztwo, lecz nie 

Za każdym razem policja wszczynała śledztwo, lecz nie 

dochodziło do skazania H. Opuz, gdyż kobiety wycofywały 

dochodziło do skazania H. Opuz, gdyż kobiety wycofywały 

wniosek o ukarania, dopiero po śmierci teściowej został on 

wniosek o ukarania, dopiero po śmierci teściowej został on 

osądzony – dostał karę 15 lat pozbawienia wolności, gdyż 

osądzony – dostał karę 15 lat pozbawienia wolności, gdyż 

sąd uznał, że działał sprowokowany przez zmarłą, oraz wziął 

sąd uznał, że działał sprowokowany przez zmarłą, oraz wziął 

pod uwagę jego dobre sprawowania w okresie aresztowania

pod uwagę jego dobre sprawowania w okresie aresztowania



Po wyroku Nahide zwróciła się do policji o ochronę, gdyż mąż 

Po wyroku Nahide zwróciła się do policji o ochronę, gdyż mąż 

został wypuszczony na wolność w związku z apelacją, a 

został wypuszczony na wolność w związku z apelacją, a 

groził jej pozbawieniem życia – nie otrzymała żadnej ochrony

groził jej pozbawieniem życia – nie otrzymała żadnej ochrony

 

 



Trybunał uznał, że: 

Trybunał uznał, że: 



co prawda władze publiczne wszczynały postępowania karne, ale 

co prawda władze publiczne wszczynały postępowania karne, ale 

czyniły za mało – od początku było wiadomo, że H. jest niebezpieczny, 

czyniły za mało – od początku było wiadomo, że H. jest niebezpieczny, 

a władze unikały wtrącania się w sprawy rodziny, podczas gdy dla 

a władze unikały wtrącania się w sprawy rodziny, podczas gdy dla 

ochrony życia i innych praw osób trzecich oraz w celu uniknięcia 

ochrony życia i innych praw osób trzecich oraz w celu uniknięcia 

popełnienia przestępstwa mają wręcz taki obowiązek

popełnienia przestępstwa mają wręcz taki obowiązek



prawa sprawcy nie mogą być traktowane bardziej priorytetowo niż 

prawa sprawcy nie mogą być traktowane bardziej priorytetowo niż 

prawa ofiary do życia i nietykalności, w szczególności, gdy chodzi o 

prawa ofiary do życia i nietykalności, w szczególności, gdy chodzi o 

jednostki słabsze – dzieci i kobiety

jednostki słabsze – dzieci i kobiety



postępowania karne przeciwko H. powinny być kontynuowane 

postępowania karne przeciwko H. powinny być kontynuowane 

niezależnie od wniosku pokrzywdzonych, które go wycofywały z 

niezależnie od wniosku pokrzywdzonych, które go wycofywały z 

powodu nacisków sprawcy

powodu nacisków sprawcy



organy powinny były nakazać opuszczenie wspólnie zajmowanego 

organy powinny były nakazać opuszczenie wspólnie zajmowanego 

lokalu i zakazać zbliżania się do pokrzywdzonych, zwłaszcza że te 

lokalu i zakazać zbliżania się do pokrzywdzonych, zwłaszcza że te 

prosiły o stosowanie tych środków

prosiły o stosowanie tych środków



proces o zabójstwo trwa 6 lat, co też świadczy o tolerancji sądów dla 

proces o zabójstwo trwa 6 lat, co też świadczy o tolerancji sądów dla 

H.

H.



bierność sądów w zakresie zapewnienia skutecznej ochrony ofierze 

bierność sądów w zakresie zapewnienia skutecznej ochrony ofierze 

przemocy domowej to przejaw zakazane dyskryminacji ze względu na 

przemocy domowej to przejaw zakazane dyskryminacji ze względu na 

płeć – postawa taka sprzyja rozpowszechnianiu się przemocy w 

płeć – postawa taka sprzyja rozpowszechnianiu się przemocy w 

rodzinie

rodzinie



Orzeczono naruszenie:

Orzeczono naruszenie:



art. 2 – prawa do życia

art. 2 – prawa do życia



art. 3 – zakazu tortur

art. 3 – zakazu tortur



art. 14 – zakazu dyskryminacji

art. 14 – zakazu dyskryminacji

 

 

Prawo do życia bez przemocy w prawie 

Prawo do życia bez przemocy w prawie 

polskim

polskim

Ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz 

Ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz 

niektórych innych ustaw z dnia 10 czerwca 2010 r. (Dz. U.  Nr 125, poz. 

niektórych innych ustaw z dnia 10 czerwca 2010 r. (Dz. U.  Nr 125, poz. 

842) – weszła w życie 1 sierpnia 2010 r.

842) – weszła w życie 1 sierpnia 2010 r.



przemoc w rodzinie 

przemoc w rodzinie 

narusza podstawowe prawa człowieka

narusza podstawowe prawa człowieka

, w tym 

, w tym 

prawo do życia i zdrowia oraz poszanowania godności osobistej

prawo do życia i zdrowia oraz poszanowania godności osobistej



Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę 

Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę 

lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych 

lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych 



Jeżeli członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie, swoim 

Jeżeli członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie, swoim 

zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni 

zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni 

szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta 

szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta 

przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał go do opuszczenia 

przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał go do opuszczenia 

mieszkania  - sąd ma rozpatrzyć sprawę w miesiąc

mieszkania  - sąd ma rozpatrzyć sprawę w miesiąc



W razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w 

W razie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia dziecka w 

związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny wykonujący 

związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny wykonujący 

obowiązki służbowe ma prawo odebrać dziecko z rodziny i umieścić je 

obowiązki służbowe ma prawo odebrać dziecko z rodziny i umieścić je 

u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie 

u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej, w rodzinie 

zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej.

zastępczej lub w całodobowej placówce opiekuńczo-wychowawczej.



Sprawcy przemocy w rodzinie podlegają karze, nawet za drobną formę, 

Sprawcy przemocy w rodzinie podlegają karze, nawet za drobną formę, 

policja ma obowiązek ich zatrzymania, a sąd ma środki odseparowania 

policja ma obowiązek ich zatrzymania, a sąd ma środki odseparowania 

ich od pokrzywdzonych na czas trwania postępowania, a także po 

ich od pokrzywdzonych na czas trwania postępowania, a także po 

wyroku, nawet jeśli ten jest z zawieszeniem wykonania kary – nakaz 

wyroku, nawet jeśli ten jest z zawieszeniem wykonania kary – nakaz 

opuszczenia lokalu, zakaz zbliżania się; niezastosowanie się do tych 

opuszczenia lokalu, zakaz zbliżania się; niezastosowanie się do tych 

środków nałożonych przez sąd stanowi przestępstwo, 

środków nałożonych przez sąd stanowi przestępstwo, 

a jeśli czyni to w 

a jeśli czyni to w 

okresie próby – obligatoryjnie idzie do więzienia

okresie próby – obligatoryjnie idzie do więzienia

 

 

Historyczny rozwój praw 

Historyczny rozwój praw 

dziecka

dziecka

1890 rok – Kongres Kryminologów przyjął rezolucję ustalającą 

1890 rok – Kongres Kryminologów przyjął rezolucję ustalającą 

wiek 14 lat za dolną granicę dla kar kryminalnych;

wiek 14 lat za dolną granicę dla kar kryminalnych;

1892 rok – powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Opieki 

1892 rok – powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Opieki 

nad Dzieckiem

nad Dzieckiem

(rząd Polski przystąpił do stowarzyszenia w 1928 roku, nie 

(rząd Polski przystąpił do stowarzyszenia w 1928 roku, nie 

powstał w Polsce jego oddział);

powstał w Polsce jego oddział);

1900 rok – utworzenie w Chicago pierwszego sądu dla 

1900 rok – utworzenie w Chicago pierwszego sądu dla 

nieletnich, co oznaczało specjalne, łagodniejsze traktowanie 

nieletnich, co oznaczało specjalne, łagodniejsze traktowanie 

nieletnich przestępców;

nieletnich przestępców;

1915 rok – w Norwegii ustawowo zrównano prawa dzieci 

1915 rok – w Norwegii ustawowo zrównano prawa dzieci 

małżeńskich i pozamałżeńskich (w Belgii stało się to dopiero 

małżeńskich i pozamałżeńskich (w Belgii stało się to dopiero 

w latach osiemdziesiątych, po orzeczeniu Trybunału Praw 

w latach osiemdziesiątych, po orzeczeniu Trybunału Praw 

Człowieka w Strasburgu, sprawa Marckx v. Belgia z 1979r.);

Człowieka w Strasburgu, sprawa Marckx v. Belgia z 1979r.);

1919 rok – Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy nt. 

1919 rok – Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy nt. 

minimalnego wieku zatrudnienia. Po raz pierwszy ustalono 

minimalnego wieku zatrudnienia. Po raz pierwszy ustalono 

wiek 14 lat jako dolną granicę zatrudnienia w przemyśle. 

wiek 14 lat jako dolną granicę zatrudnienia w przemyśle. 

Dotychczas ratyfikowały ją 72 państwa;

Dotychczas ratyfikowały ją 72 państwa;

 

 

Historyczny rozwój praw 

Historyczny rozwój praw 

dziecka

dziecka

1924 rok – Zgromadzenie Ogólne Ligi Narodów przyjęło Deklarację 

1924 rok – Zgromadzenie Ogólne Ligi Narodów przyjęło Deklarację 

Praw Dziecka, zwaną Genewską. 

Praw Dziecka, zwaną Genewską. 



równe traktowanie dzieci bez względu na ich rasę, narodowość, 

równe traktowanie dzieci bez względu na ich rasę, narodowość, 

wyznanie. 

wyznanie. 



zawsze zapewniona opieka i pomoc, a w szczególności w sytuacji 

zawsze zapewniona opieka i pomoc, a w szczególności w sytuacji 

zagrożenia.

zagrożenia.

1946 rok – Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych powołało 

1946 rok – Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych powołało 

UNICEF – Fundusz na rzecz Dzieci.

UNICEF – Fundusz na rzecz Dzieci.

1946 rok – rozpoczęło swoją działalność UNESCO, organizacja 

1946 rok – rozpoczęło swoją działalność UNESCO, organizacja 

wspierająca rozwój oświaty i szkolnictwa.

wspierająca rozwój oświaty i szkolnictwa.

1948 rok – Powszechna Deklaracja Praw Człowieka w art. 25 ust. 2 

1948 rok – Powszechna Deklaracja Praw Człowieka w art. 25 ust. 2 

stanowi, że macierzyństwo i dzieciństwo dają prawo do specjalnej 

stanowi, że macierzyństwo i dzieciństwo dają prawo do specjalnej 

troski i pomocy, a ponadto wszystkie dzieci urodzone w małżeństwie 

troski i pomocy, a ponadto wszystkie dzieci urodzone w małżeństwie 

i poza, mają takie same prawa do opieki społecznej;

i poza, mają takie same prawa do opieki społecznej;

1959 rok – Zgromadzenie Ogólne NZ proklamowało Deklarację Praw 

1959 rok – Zgromadzenie Ogólne NZ proklamowało Deklarację Praw 

Dziecka – rozszerzenie Deklaracji Genewskiej:

Dziecka – rozszerzenie Deklaracji Genewskiej:

 

 

Historyczny rozwój praw 

Historyczny rozwój praw 

dziecka

dziecka

1961 rok – Europejska Karta Społeczna w art. 7 dotyczy zasad 

1961 rok – Europejska Karta Społeczna w art. 7 dotyczy zasad 

ochrony dzieci i młodocianych przed pracą zbyt uciążliwą, 

ochrony dzieci i młodocianych przed pracą zbyt uciążliwą, 

zagrażającą rozwojowi. 15 roku życia ustalono jako minimalny, 

zagrażającą rozwojowi. 15 roku życia ustalono jako minimalny, 

dopuszczający do zatrudnienia.

dopuszczający do zatrudnienia.

1966 rok – Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, 

1966 rok – Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, 

Społecznych i Kulturalnych w art. 10 stanowi, że dzieciom i 

Społecznych i Kulturalnych w art. 10 stanowi, że dzieciom i 

młodzieży przysługuje ochrona i pomoc bez żadnej 

młodzieży przysługuje ochrona i pomoc bez żadnej 

dyskryminacji, w szczególności dzieci powinny być chronione 

dyskryminacji, w szczególności dzieci powinny być chronione 

przed wyzyskiem ekonomicznym i pracą szkodliwą dla ich 

przed wyzyskiem ekonomicznym i pracą szkodliwą dla ich 

zdrowia i moralności.

zdrowia i moralności.

1978 rok – Polska złożyła propozycję projektu Konwencji o Prawach 

1978 rok – Polska złożyła propozycję projektu Konwencji o Prawach 

Dziecka;

Dziecka;

1989 rok – Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło Konwencję o 

1989 rok – Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło Konwencję o 

Prawach Dziecka. Weszła w życie w 1990 r., Polska ratyfikowała 

Prawach Dziecka. Weszła w życie w 1990 r., Polska ratyfikowała 

ją w 1991 r.

ją w 1991 r.

1996 rok – Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci Rady 

1996 rok – Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci Rady 

Europy. Weszła w życie w 2000 r.

Europy. Weszła w życie w 2000 r.

 

 

Konwencja Praw Dziecka 

Konwencja Praw Dziecka 

ONZ

ONZ



Prawo do życia i rozwoju.

Prawo do życia i rozwoju.



Prawo do nazwiska, imienia i obywatelstwa. 

Prawo do nazwiska, imienia i obywatelstwa. 



Ochrona przed nielegalnym wywozem dziecka za granicę. 

Ochrona przed nielegalnym wywozem dziecka za granicę. 



Prawo do wyrażania poglądów, stosownie do możliwości, w 

Prawo do wyrażania poglądów, stosownie do możliwości, w 

szczególności w sprawach dziecko dotyczących.

szczególności w sprawach dziecko dotyczących.



Swoboda myśli, sumienia i wyznania.

Swoboda myśli, sumienia i wyznania.



Prawo do zrzeszania się i pokojowych zgromadzeń.

Prawo do zrzeszania się i pokojowych zgromadzeń.



Ochrona prywatności, w tym korespondencji i życia rodzinnego.

Ochrona prywatności, w tym korespondencji i życia rodzinnego.



Dostęp do informacji z różnorodnych źródeł, ochrona przed 

Dostęp do informacji z różnorodnych źródeł, ochrona przed 

informacjami szkodliwymi dla dobra dziecka.

informacjami szkodliwymi dla dobra dziecka.



Poszanowanie autonomii rodziny i odpowiedzialności rodzicielskiej.

Poszanowanie autonomii rodziny i odpowiedzialności rodzicielskiej.



Ochrona przed wszelkimi formami przemocy (fizycznej, psychicznej), 

Ochrona przed wszelkimi formami przemocy (fizycznej, psychicznej), 

zaniedbaniem czy wykorzystywaniem seksualnym.

zaniedbaniem czy wykorzystywaniem seksualnym.



Ochrona i pomoc dla dzieci – uchodźców.

Ochrona i pomoc dla dzieci – uchodźców.



Szczególna ochrona i pomoc dla dzieci niepełnosprawnych.

Szczególna ochrona i pomoc dla dzieci niepełnosprawnych.

 

 

Konwencja Praw Dziecka 

Konwencja Praw Dziecka 

ONZ

ONZ



Ochrona zdrowia i możliwość korzystania z opieki medycznej.

Ochrona zdrowia i możliwość korzystania z opieki medycznej.



Kontrolowanie legalności umieszczenia, warunków leczenia i 

Kontrolowanie legalności umieszczenia, warunków leczenia i 

wychowania dzieci w placówkach opiekuńczych, leczniczych.

wychowania dzieci w placówkach opiekuńczych, leczniczych.



Pomoc socjalna, możliwość korzystania z ubezpieczeń społecznych.

Pomoc socjalna, możliwość korzystania z ubezpieczeń społecznych.



Zapewnienie odpowiedniego standardu życia, wspieranie i pomoc dla 

Zapewnienie odpowiedniego standardu życia, wspieranie i pomoc dla 

rodzin.

rodzin.



Prawo do nauki, w tym nauczanie bezpłatne i obowiązkowe na 

Prawo do nauki, w tym nauczanie bezpłatne i obowiązkowe na 

poziomie podstawowym.

poziomie podstawowym.



Cele edukacji, w tym rozwijanie osobowości i talentów dziecka, 

Cele edukacji, w tym rozwijanie osobowości i talentów dziecka, 

nauczanie szacunku dla praw człowieka i podstawowych swobód, 

nauczanie szacunku dla praw człowieka i podstawowych swobód, 

szacunku dla rodziców i przygotowanie do życia w wolnym 

szacunku dla rodziców i przygotowanie do życia w wolnym 

społeczeństwie.

społeczeństwie.



Prawa dla dzieci należących do mniejszości, w tym możliwość 

Prawa dla dzieci należących do mniejszości, w tym możliwość 

rozwijania własnej kultury, języka, korzystania z praktyk religijnych itp.

rozwijania własnej kultury, języka, korzystania z praktyk religijnych itp.



Prawo do wypoczynku i czasu wolnego, uczestnictwo w kulturze.

Prawo do wypoczynku i czasu wolnego, uczestnictwo w kulturze.



Ochrona przed wyzyskiem ekonomicznym i wykonywaniem pracy 

Ochrona przed wyzyskiem ekonomicznym i wykonywaniem pracy 

szkodliwej, kolidującej z kształceniem itp.

szkodliwej, kolidującej z kształceniem itp.

 

 

Konwencja Praw Dziecka 

Konwencja Praw Dziecka 

ONZ

ONZ



Ochrona dzieci przed narkomanią.

Ochrona dzieci przed narkomanią.



Ochrona przed nadużyciami seksualnymi (w tym 

Ochrona przed nadużyciami seksualnymi (w tym 

wykorzystywanie do pornografii, prostytucji itp.).

wykorzystywanie do pornografii, prostytucji itp.).



Ochrona przed jakimkolwiek wyzyskiem.

Ochrona przed jakimkolwiek wyzyskiem.



Ochrona przed torturowaniem, okrutnym nieludzkim, 

Ochrona przed torturowaniem, okrutnym nieludzkim, 

poniżającym traktowaniem lub karaniem.

poniżającym traktowaniem lub karaniem.



Ochrona przed aktywnym uczestnictwem w konfliktach 

Ochrona przed aktywnym uczestnictwem w konfliktach 

zbrojnych. Powstrzymanie się przed rekrutowaniem do 

zbrojnych. Powstrzymanie się przed rekrutowaniem do 

wojska osób poniżej 15 roku życia.

wojska osób poniżej 15 roku życia.



Rehabilitacja dla dzieci – ofiar nadużyć dorosłych 

Rehabilitacja dla dzieci – ofiar nadużyć dorosłych 

(znęcania, torturowania, zaniedbania czy wyzysku) lub 

(znęcania, torturowania, zaniedbania czy wyzysku) lub 

konfliktu zbrojnego.

konfliktu zbrojnego.



Ochrona i specjalne traktowanie dla nieletnich sprawców 

Ochrona i specjalne traktowanie dla nieletnich sprawców 

czynów karalnych.

czynów karalnych.

 

 

Prawa niepełnosprawnych w aktach 

Prawa niepełnosprawnych w aktach 

ONZ

ONZ

 

 



Deklaracja Praw Osób z Upośledzeniem 

Deklaracja Praw Osób z Upośledzeniem 

Umysłowym 1971

Umysłowym 1971



Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych 

Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych 

1975 

1975 



Deklaracja Standardowe Zasady 

Deklaracja Standardowe Zasady 

Wyrównywania Szans Osób 

Wyrównywania Szans Osób 

Niepełnosprawnych 1993 

Niepełnosprawnych 1993 



Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych 

Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych 

2007

2007

 

 

Prawa niepełnosprawnych w aktach Rady 

Prawa niepełnosprawnych w aktach Rady 

Europy

Europy

 

 



Rekomendacja Komitetu Ministrów w sprawie spójnej 

Rekomendacja Komitetu Ministrów w sprawie spójnej 

polityki wobec osób z niepełnosprawnością z 1992 r.

polityki wobec osób z niepełnosprawnością z 1992 r.



Rekomendacja Komitetu Ministrów w sprawie zasad 

Rekomendacja Komitetu Ministrów w sprawie zasad 

dotyczących prawnej ochrony niekompetentnych osób 

dotyczących prawnej ochrony niekompetentnych osób 

dorosłych z 1999 r.

dorosłych z 1999 r.



Deklaracja konferencji ministerialnej Postęp w kierunku 

Deklaracja konferencji ministerialnej Postęp w kierunku 

pełnej partycypacji niepełnosprawnych jako obywateli z 

pełnej partycypacji niepełnosprawnych jako obywateli z 

2003 r.

2003 r.



Rekomendacja Komitetu Ministrów Plan działań 

Rekomendacja Komitetu Ministrów Plan działań 

promujących prawa i pełne uczestnictwo osób 

promujących prawa i pełne uczestnictwo osób 

niepełnosprawnych w społeczeństwie: poprawa jakości 

niepełnosprawnych w społeczeństwie: poprawa jakości 

życia osób z niepełnosprawnością w Europie w latach 

życia osób z niepełnosprawnością w Europie w latach 

2006-2015 z 2006 r.

2006-2015 z 2006 r.

 

 

Prawa niepełnosprawnych w Unii 

Prawa niepełnosprawnych w Unii 

Europejskiej

Europejskiej



Rezolucja Rady z 1990 r. dotycząca integracji dzieci i młodzieży z 
niepełnosprawnościami w powszechnym systemie edukacji



Komunikat Komisji Europejskiej z 1996 r. w sprawie równych szans 

Komunikat Komisji Europejskiej z 1996 r. w sprawie równych szans 

osób niepełnosprawnych „Nowa strategia Wspólnoty Europejskiej 

osób niepełnosprawnych „Nowa strategia Wspólnoty Europejskiej 

w odniesieniu do osób niepełnosprawnych”

w odniesieniu do osób niepełnosprawnych”



Rezolucja Rady z 1996 r. w sprawie równości szans osób z 

Rezolucja Rady z 1996 r. w sprawie równości szans osób z 

niepełnosprawnościami 

niepełnosprawnościami 



Dyrektywa Rady z 2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe 

Dyrektywa Rady z 2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe 

równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy

równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy



Dyrektywa z 2001 r. o pojazdach dla przewozu pasażerów, które 

Dyrektywa z 2001 r. o pojazdach dla przewozu pasażerów, które 

zawierają więcej niż osiem miejsc siedzących oprócz miejsca dla 

zawierają więcej niż osiem miejsc siedzących oprócz miejsca dla 

kierowcy, zwana „Autobusy i autokary” 

kierowcy, zwana „Autobusy i autokary” 



Decyzja Rady z 2001 r. w sprawie Europejskiego Roku Osób 

Decyzja Rady z 2001 r. w sprawie Europejskiego Roku Osób 

Niepełnosprawnych – 2003

Niepełnosprawnych – 2003



Rekomendacja Parlamentu Europejskiego z 2003 r. - w kierunku 

Rekomendacja Parlamentu Europejskiego z 2003 r. - w kierunku 

pełnego społecznego włączania osób z niepełnosprawnościami

pełnego społecznego włączania osób z niepełnosprawnościami

 

 

Prawa niepełnosprawnych w Unii 

Prawa niepełnosprawnych w Unii 

Europejskiej

Europejskiej



Rezolucja Rady z 2003 r. o równych szansach dla uczniów i 
studentów z niepełnosprawnościami w edukacji i 
szkoleniach



Rezolucja Rady z 2003 r. o promowaniu zatrudnienia i 

Rezolucja Rady z 2003 r. o promowaniu zatrudnienia i 

społecznej integracji osób niepełnosprawnych 

społecznej integracji osób niepełnosprawnych 



Rezolucja Rady z 2003 r. o „e-dostępności” - poprawie 

Rezolucja Rady z 2003 r. o „e-dostępności” - poprawie 

dostępu osób z niepełnosprawnościami do społeczeństwa 

dostępu osób z niepełnosprawnościami do społeczeństwa 

opartego a wiedzy

opartego a wiedzy



Rezolucja Rady z 2003 r. o dostępności do infrastruktury 

Rezolucja Rady z 2003 r. o dostępności do infrastruktury 

kulturalnej i wydarzeń kulturalnych dla osób z 

kulturalnej i wydarzeń kulturalnych dla osób z 

niepełnosprawnościami

niepełnosprawnościami



Komunikat Komisji Europejskiej z 2003 r. Równe Szanse dla 

Komunikat Komisji Europejskiej z 2003 r. Równe Szanse dla 

osób z niepełnosprawnościami: Europejski Plan Działania 

osób z niepełnosprawnościami: Europejski Plan Działania 

2004-2010

2004-2010



Decyzja Komisji Europejskiej z 2007 r. w sprawie wsparcia 

Decyzja Komisji Europejskiej z 2007 r. w sprawie wsparcia 

dla zakładów aktywności zawodowej

dla zakładów aktywności zawodowej

 

 

Dyrektywa o r

Dyrektywa o r

ó

ó

wności w 

wności w 

zatrudnieniu

zatrudnieniu



Wszelka dyskryminacja w zatrudnieniu i pracy zawodowej jest zabroniona i 

Wszelka dyskryminacja w zatrudnieniu i pracy zawodowej jest zabroniona i 

nielegalna. 

nielegalna. 



Dyskryminacja bezpośrednia przejawia się w mniej korzystnym 

Dyskryminacja bezpośrednia przejawia się w mniej korzystnym 

traktowaniu jednej osoby niż innych osób, będących w tej samej sytuacji, 

traktowaniu jednej osoby niż innych osób, będących w tej samej sytuacji, 

np. z powodu niepełnosprawności. 

np. z powodu niepełnosprawności. 



Dyskryminacja pośrednia może przejawiać się natomiast w niestwarzaniu 

Dyskryminacja pośrednia może przejawiać się natomiast w niestwarzaniu 

osobom niepełnosprawnym równych szans np. przez odmówienie 

osobom niepełnosprawnym równych szans np. przez odmówienie 

przystosowania stanowiska pracy. 

przystosowania stanowiska pracy. 



Molestowanie – obrażanie, nieprzyjemne traktowanie, awanse seksualne 

Molestowanie – obrażanie, nieprzyjemne traktowanie, awanse seksualne 

itp.

itp.



Dyrektywa dotyczy zatrudnienia i pracy zawodowej zarówno w sektorze 

Dyrektywa dotyczy zatrudnienia i pracy zawodowej zarówno w sektorze 

publicznym, jak też i prywatnym. 

publicznym, jak też i prywatnym. 



Obejmuje ona równe traktowanie i dyskryminację w takich sprawach jak: 

Obejmuje ona równe traktowanie i dyskryminację w takich sprawach jak: 



Przyjmowanie do pracy - stwarzanie równych warunków do dostępu do 

Przyjmowanie do pracy - stwarzanie równych warunków do dostępu do 

pracy, 

pracy, 



Prowadzenie własnej działalności gospodarczej - stwarzanie odpowiednich 

Prowadzenie własnej działalności gospodarczej - stwarzanie odpowiednich 

warunków i pomocy w jej uruchamianiu i prowadzeniu, 

warunków i pomocy w jej uruchamianiu i prowadzeniu, 



Zapewnienie awansu w zatrudnieniu przez zapewnienie możliwości 

Zapewnienie awansu w zatrudnieniu przez zapewnienie możliwości 

podnoszenia kwalifikacji, 

podnoszenia kwalifikacji, 



Dostęp do poradnictwa zawodowego, szkolenia i kształcenia zawodowego, 

Dostęp do poradnictwa zawodowego, szkolenia i kształcenia zawodowego, 

przekwalifikowania i praktycznej nauki zawodu poprzez praktyki 

przekwalifikowania i praktycznej nauki zawodu poprzez praktyki 

zawodowe, 

zawodowe, 



Zapewnienie odpowiednich warunków pracy i płacy, 

Zapewnienie odpowiednich warunków pracy i płacy, 



Zapewnienie ochrony przed zwolnieniem z pracy, 

Zapewnienie ochrony przed zwolnieniem z pracy, 



Członkostwo i udział w pracach organizacji pracowników i pracodawców 

Członkostwo i udział w pracach organizacji pracowników i pracodawców 

oraz przywilejów płynących z przynależności do nich. 

oraz przywilejów płynących z przynależności do nich. 

 

 

Dyrektywa o r

Dyrektywa o r

ó

ó

wności w 

wności w 

zatrudnieniu

zatrudnieniu



Artykuł 5 mówi o dyskryminacji pracowników niepełnosprawnych, jeżeli 

Artykuł 5 mówi o dyskryminacji pracowników niepełnosprawnych, jeżeli 

pracodawca nie zapewni im odpowiedniego przystosowania stanowiska pracy. 

pracodawca nie zapewni im odpowiedniego przystosowania stanowiska pracy. 



Pracodawca jest zobowiązany do odpowiedniego przystosowania 

Pracodawca jest zobowiązany do odpowiedniego przystosowania 

stanowiska prac, jeśli osoba niepełnosprawna tego potrzebuje dla 

stanowiska prac, jeśli osoba niepełnosprawna tego potrzebuje dla 

wyrównania jej szans dla efektywnego zatrudnienia, a także dla 

wyrównania jej szans dla efektywnego zatrudnienia, a także dla 

awansowania w pracy. 

awansowania w pracy. 



Przystosowanie obejmuje nie tylko przystosowanie środowiska i miejsca 

Przystosowanie obejmuje nie tylko przystosowanie środowiska i miejsca 

pracy wraz ze sprzętem i urządzeniami, lecz także dostosowanie zakresu 

pracy wraz ze sprzętem i urządzeniami, lecz także dostosowanie zakresu 

zadań i godzin pracy do możliwości i potrzeb pracownika 

zadań i godzin pracy do możliwości i potrzeb pracownika 

niepełnosprawnego. 

niepełnosprawnego. 



Dyrektywa podkreśla jednak, że przystosowanie to, z ekonomicznego 

Dyrektywa podkreśla jednak, że przystosowanie to, z ekonomicznego 

punktu widzenia, powinno mieć rozsądny rozmiar. Oznacza to, że koszty 

punktu widzenia, powinno mieć rozsądny rozmiar. Oznacza to, że koszty 

związane z nim nie mogą zbyt finansowo obciążyć pracodawcy. 

związane z nim nie mogą zbyt finansowo obciążyć pracodawcy. 



Odmowa przystosowania stanowiska pracy jest szczególnym przejawem 

Odmowa przystosowania stanowiska pracy jest szczególnym przejawem 

dyskryminacji, jeśli w danym kraju istnieją możliwości skompensowania 

dyskryminacji, jeśli w danym kraju istnieją możliwości skompensowania 

poniesionych wydatków na ten cel. 

poniesionych wydatków na ten cel. 



Artykuł 7 odnosi się do szczególnej ochrony zdrowia osób niepełnosprawnych 

Artykuł 7 odnosi się do szczególnej ochrony zdrowia osób niepełnosprawnych 

oraz zapewnienia im bezpieczeństwa w czasie wykonywania pracy. Chodzi, 

oraz zapewnienia im bezpieczeństwa w czasie wykonywania pracy. Chodzi, 

bowiem o to, aby niewłaściwe warunki pracy nie narażały ich na choroby 

bowiem o to, aby niewłaściwe warunki pracy nie narażały ich na choroby 

zawodowe i wypadki, a tym samym na pogłębienie ich niepełnosprawności. 

zawodowe i wypadki, a tym samym na pogłębienie ich niepełnosprawności. 



Artykuł 11 zobowiązuje Kraje Członkowskie do wprowadzenia do ich 

Artykuł 11 zobowiązuje Kraje Członkowskie do wprowadzenia do ich 

systemów prawnych odpowiednich przepisów chroniących pracowników 

systemów prawnych odpowiednich przepisów chroniących pracowników 

niepełnosprawnych przed zwolnieniem z pracy lub nierównym traktowaniem, 

niepełnosprawnych przed zwolnieniem z pracy lub nierównym traktowaniem, 

będącym odwetem pracodawcy za oskarżanie go o przejawy dyskryminacji.

będącym odwetem pracodawcy za oskarżanie go o przejawy dyskryminacji.

 

 

 

 

Pojęcie niepełnosprawności w Konwencji 

Pojęcie niepełnosprawności w Konwencji 

ONZ

ONZ

Do osób niepełnosprawnych zaliczają się te osoby, 

Do osób niepełnosprawnych zaliczają się te osoby, 

które mają długotrwałe fizyczne, umysłowe, 

które mają długotrwałe fizyczne, umysłowe, 

intelektualne lub dotyczące zmysłów 

intelektualne lub dotyczące zmysłów 

uszkodzenia mogące, w oddziaływaniu z różnymi 

uszkodzenia mogące, w oddziaływaniu z różnymi 

barierami, utrudniać im pełne i skuteczne 

barierami, utrudniać im pełne i skuteczne 

uczestnictwo w społeczeństwie, na zasadach 

uczestnictwo w społeczeństwie, na zasadach 

równości z innymi osobami 

równości z innymi osobami 

Niepełnosprawność jest pojęciem rozwijającym się i  

Niepełnosprawność jest pojęciem rozwijającym się i  

wynika z interakcji między osobami, które mają 

wynika z interakcji między osobami, które mają 

uszkodzenia, a barierami odnoszącymi się do 

uszkodzenia, a barierami odnoszącymi się do 

postaw i środowiska, które utrudniają tym 

postaw i środowiska, które utrudniają tym 

osobom pełny i efektywny udział w życiu 

osobom pełny i efektywny udział w życiu 

społecznym, na zasadach równości z innymi 

społecznym, na zasadach równości z innymi 

osobami

osobami

 

 

Zasady Konwencji ONZ



poszanowanie przyrodzonej godności, 

poszanowanie przyrodzonej godności, 



poszanowanie indywidualnej autonomii osoby, z 

poszanowanie indywidualnej autonomii osoby, z 

uwzględnieniem swobody dokonywania własnych wyborów, 

uwzględnieniem swobody dokonywania własnych wyborów, 



poszanowanie niezależności od innych osób,

poszanowanie niezależności od innych osób,



niedyskryminacja,

niedyskryminacja,



pełne i skuteczne uczestnictwo w społeczeństwie i 

pełne i skuteczne uczestnictwo w społeczeństwie i 

integracja społeczna,

integracja społeczna,



respektowanie różnic i akceptacja osób niepełnosprawnych 

respektowanie różnic i akceptacja osób niepełnosprawnych 

jako części różnorodności ludzkiej i części ludzkości,

jako części różnorodności ludzkiej i części ludzkości,



równość szans,

równość szans,



dostępność,

dostępność,



równość pomiędzy mężczyznami i kobietami,

równość pomiędzy mężczyznami i kobietami,



poszanowanie rozwijających się zdolności 

poszanowanie rozwijających się zdolności 

niepełnosprawnych dzieci oraz poszanowanie prawa dzieci 

niepełnosprawnych dzieci oraz poszanowanie prawa dzieci 

niepełnosprawnych do zachowania tożsamości 

niepełnosprawnych do zachowania tożsamości 

 

 

Prawa wynikające z Konwencji 

Prawa wynikające z Konwencji 

ONZ

ONZ



Podnoszenie świadomości:

Podnoszenie świadomości:



podniesienia świadomości społeczeństwa, w tym na poziomie 

podniesienia świadomości społeczeństwa, w tym na poziomie 

rodziny, na temat osób niepełnosprawnych, a także na rzecz 

rodziny, na temat osób niepełnosprawnych, a także na rzecz 

wzmacniania poszanowania praw i godności osób 

wzmacniania poszanowania praw i godności osób 

niepełnosprawnych,

niepełnosprawnych,



zwalczania stereotypów, uprzedzeń i szkodliwych praktyk wobec 

zwalczania stereotypów, uprzedzeń i szkodliwych praktyk wobec 

osób niepełnosprawnych, między innymi ze względu na płeć i wiek, 

osób niepełnosprawnych, między innymi ze względu na płeć i wiek, 

we wszystkich dziedzinach życia,

we wszystkich dziedzinach życia,



promowania świadomości zdolności i wkładu osób 

promowania świadomości zdolności i wkładu osób 

niepełnosprawnych

niepełnosprawnych



Dostępność:

Dostępność:



zapewnienie osobom niepełnosprawnym, na zasadach równości z 

zapewnienie osobom niepełnosprawnym, na zasadach równości z 

innymi osobami, dostępu do środowiska fizycznego i transportu, 

innymi osobami, dostępu do środowiska fizycznego i transportu, 



zapewnienie dostępu do informacji i komunikacji, włączając 

zapewnienie dostępu do informacji i komunikacji, włączając 

technologie i systemy informacyjno-komunikacyjne

technologie i systemy informacyjno-komunikacyjne



Prawo do życia 

Prawo do życia 



Prawo do zdolności prawnej:

Prawo do zdolności prawnej:



zapewnienie osobom niepełnosprawnym dostępu do wsparcia, 

zapewnienie osobom niepełnosprawnym dostępu do wsparcia, 

którego mogą potrzebować przy wykonywaniu zdolności prawnej

którego mogą potrzebować przy wykonywaniu zdolności prawnej

 

 

Prawa wynikające z Konwencji ONZ

Prawa wynikające z Konwencji ONZ



Prawo do sądu:

Prawo do sądu:



skuteczny dostęp do wymiaru sprawiedliwości, między innymi poprzez 

skuteczny dostęp do wymiaru sprawiedliwości, między innymi poprzez 

zapewnienie usprawnień proceduralnych i odpowiednich do ich wieku, 

zapewnienie usprawnień proceduralnych i odpowiednich do ich wieku, 

w celu ułatwienia pełnienia efektywnej roli bezpośrednich i pośrednich 

w celu ułatwienia pełnienia efektywnej roli bezpośrednich i pośrednich 

uczestników, w tym w charakterze świadków, we wszelkich 

uczestników, w tym w charakterze świadków, we wszelkich 

postępowaniach prawnych, włączając śledztwo i inne formy 

postępowaniach prawnych, włączając śledztwo i inne formy 

postępowania przygotowawczego

postępowania przygotowawczego



Prawo do wolności osobistej i integralności cielesnej:

Prawo do wolności osobistej i integralności cielesnej:



prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego,

prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego,



zakaz pozbawiania wolności bezprawnie lub samowolnie - każde 

zakaz pozbawiania wolności bezprawnie lub samowolnie - każde 

pozbawienie wolności ma być zgodne z prawem a istnienie 

pozbawienie wolności ma być zgodne z prawem a istnienie 

niepełnosprawności w żadnym przypadku nie może uzasadniać 

niepełnosprawności w żadnym przypadku nie może uzasadniać 

pozbawienia wolności

pozbawienia wolności



prawo do poszanowania jej integralności fizycznej i psychicznej

prawo do poszanowania jej integralności fizycznej i psychicznej



Zakaz tortur, 

Zakaz tortur, 

okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego 

okrutnego, nieludzkiego albo poniżającego 

traktowania lub karania:

traktowania lub karania:



zakaz poddawania, bez swobodnie wyrażonej zgody, eksperymentom 

zakaz poddawania, bez swobodnie wyrażonej zgody, eksperymentom 

medycznym lub naukowym

medycznym lub naukowym



obowiązek zapewnienia ochrony osób niepełnosprawnych, zarówno w 

obowiązek zapewnienia ochrony osób niepełnosprawnych, zarówno w 

domu, jak i poza nim, przed wszelkimi formami wykorzystywania, 

domu, jak i poza nim, przed wszelkimi formami wykorzystywania, 

przemocy i nadużyć, z uwzględnieniem aspektów opartych na płci

przemocy i nadużyć, z uwzględnieniem aspektów opartych na płci

 

 

Prawa wynikające z Konwencji 

Prawa wynikające z Konwencji 

ONZ

ONZ



Swoboda poruszania się i wolność wyboru miejsca zamieszkania:

Swoboda poruszania się i wolność wyboru miejsca zamieszkania:



ułatwianie osobom niepełnosprawnym dostępu do wysokiej jakości 

ułatwianie osobom niepełnosprawnym dostępu do wysokiej jakości 

pomocy wspierających poruszanie się, urządzeń, wspomagających 

pomocy wspierających poruszanie się, urządzeń, wspomagających 

technologii oraz form pomocy i pośrednictwa ze strony innych osób lub 

technologii oraz form pomocy i pośrednictwa ze strony innych osób lub 

zwierząt, w tym poprzez ich udostępnianie po przystępnej cenie

zwierząt, w tym poprzez ich udostępnianie po przystępnej cenie



Prawo do obywatelstwa

Prawo do obywatelstwa



Prawo do niezależnego życia:

Prawo do niezależnego życia:



zapewnienie dostępu do szeregu usług świadczonych w domu, w miejscu 

zapewnienie dostępu do szeregu usług świadczonych w domu, w miejscu 

zamieszkania i innych usług wsparcia świadczonych w społeczności 

zamieszkania i innych usług wsparcia świadczonych w społeczności 

lokalnej, włączając 

lokalnej, włączając 

pomoc osobistą

pomoc osobistą

 niezbędną dla życia w społeczności i 

 niezbędną dla życia w społeczności i 

integracji społecznej, a także celem zapobiegania izolacji lub segregacji 

integracji społecznej, a także celem zapobiegania izolacji lub segregacji 

społecznej

społecznej



Wolność wypowiadania się i wyrażania opinii, wolność poszukiwania, 

Wolność wypowiadania się i wyrażania opinii, wolność poszukiwania, 

otrzymywania i rozpowszechniania wszelkich informacji i poglądów, 

otrzymywania i rozpowszechniania wszelkich informacji i poglądów, 

poprzez wszelkie formy komunikacji według ich wyboru:

poprzez wszelkie formy komunikacji według ich wyboru:



akceptowanie i ułatwianie korzystania przez osoby niepełnosprawne w 

akceptowanie i ułatwianie korzystania przez osoby niepełnosprawne w 

stosunkach urzędowych z języków migowych, alfabetu Braille'a, 

stosunkach urzędowych z języków migowych, alfabetu Braille'a, 

komunikacji alternatywnej

komunikacji alternatywnej



Prawo do prywatności i życia rodzinnego

Prawo do prywatności i życia rodzinnego



Poufność informacji o zdrowiu i rehabilitacji

Poufność informacji o zdrowiu i rehabilitacji

 

 

Prawa wynikające z Konwencji 

Prawa wynikające z Konwencji 

ONZ

ONZ



Prawa dzieci niepełnosprawnych:



prawo dziecka do nieodłączania od rodziców z powodu jego 

prawo dziecka do nieodłączania od rodziców z powodu jego 

niepełnosprawności lub niepełnosprawności jednego lub obojga 

niepełnosprawności lub niepełnosprawności jednego lub obojga 

rodziców.

rodziców.



obowiązek zapewnienia, w przypadku, gdy najbliższa rodzina nie jest 

obowiązek zapewnienia, w przypadku, gdy najbliższa rodzina nie jest 

w stanie zająć się opieką nad dzieckiem niepełnosprawnym, 

w stanie zająć się opieką nad dzieckiem niepełnosprawnym, 

alternatywnej opieki w ramach dalszej rodziny, a jeżeli okaże się to 

alternatywnej opieki w ramach dalszej rodziny, a jeżeli okaże się to 

niemożliwe, w ramach społeczności, w warunkach rodzinnych

niemożliwe, w ramach społeczności, w warunkach rodzinnych



     

     

Prawo do edukacji:

Prawo do edukacji:



w systemie powszechnym

w systemie powszechnym



bezpłatnie

bezpłatnie



przez całe życie

przez całe życie



racjonalne usprawnienia zgodnie z indywidualnymi wymaganiami

racjonalne usprawnienia zgodnie z indywidualnymi wymaganiami



     

     

Prawo do ochrony zdrowia:

Prawo do ochrony zdrowia:



taki sam jak w przypadku innych osób zakres, jakość i standard 

taki sam jak w przypadku innych osób zakres, jakość i standard 

bezpłatnej lub zapewnianej po przystępnych cenach opieki zdrowotnej 

bezpłatnej lub zapewnianej po przystępnych cenach opieki zdrowotnej 

i programów zdrowotnych, w tym w zakresie zdrowia seksualnego i 

i programów zdrowotnych, w tym w zakresie zdrowia seksualnego i 

reprodukcyjnego oraz programów ochrony zdrowia publicznego,

reprodukcyjnego oraz programów ochrony zdrowia publicznego,



dostęp do usług zdrowotnych, które są potrzebne osobom 

dostęp do usług zdrowotnych, które są potrzebne osobom 

niepełnosprawnym, szczególnie ze względu na ich 

niepełnosprawnym, szczególnie ze względu na ich 

niepełnosprawność, w tym do wczesnego rozpoznawania i interwencji, 

niepełnosprawność, w tym do wczesnego rozpoznawania i interwencji, 



leczenie na podstawie swobodnie wyrażonej i świadomej zgody, 

leczenie na podstawie swobodnie wyrażonej i świadomej zgody, 

 

 

Prawa wynikające z Konwencji 

Prawa wynikające z Konwencji 

ONZ

ONZ



Prawo do pracy:

Prawo do pracy:



zakaz dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność we wszystkich 

zakaz dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność we wszystkich 

sprawach dotyczących wszelkich form zatrudnienia, w tym w zakresie 

sprawach dotyczących wszelkich form zatrudnienia, w tym w zakresie 

warunków rekrutacji, przyjmowania do pracy i zatrudnienia, ciągłości 

warunków rekrutacji, przyjmowania do pracy i zatrudnienia, ciągłości 

zatrudnienia, awansu zawodowego oraz bezpiecznych i higienicznych 

zatrudnienia, awansu zawodowego oraz bezpiecznych i higienicznych 

warunków pracy,

warunków pracy,



ochrona praw osób niepełnosprawnych, na zasadach równości z innymi 

ochrona praw osób niepełnosprawnych, na zasadach równości z innymi 

osobami, do sprawiedliwych i sprzyjających warunków pracy, z 

osobami, do sprawiedliwych i sprzyjających warunków pracy, z 

uwzględnieniem równych szans i jednakowego wynagrodzenia za pracę 

uwzględnieniem równych szans i jednakowego wynagrodzenia za pracę 

tej samej wartości, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, 

tej samej wartości, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, 

włączając w to ochronę przed szykanowaniem i zadośćuczynienie krzywd,

włączając w to ochronę przed szykanowaniem i zadośćuczynienie krzywd,



umożliwienie osobom niepełnosprawnym efektywnego dostępu do 

umożliwienie osobom niepełnosprawnym efektywnego dostępu do 

powszechnych programów poradnictwa technicznego i zawodowego, 

powszechnych programów poradnictwa technicznego i zawodowego, 

usług pośrednictwa pracy oraz szkolenia zawodowego i ustawicznego,

usług pośrednictwa pracy oraz szkolenia zawodowego i ustawicznego,



popieranie możliwości samozatrudnienia, przedsiębiorczości, rozwoju 

popieranie możliwości samozatrudnienia, przedsiębiorczości, rozwoju 

spółdzielni i uruchomienia własnej firmy,

spółdzielni i uruchomienia własnej firmy,



zapewnienie wprowadzania racjonalnych usprawnień dla osób 

zapewnienie wprowadzania racjonalnych usprawnień dla osób 

niepełnosprawnych w miejscu pracy,

niepełnosprawnych w miejscu pracy,



popieranie zdobywania przez osoby niepełnosprawne doświadczenia 

popieranie zdobywania przez osoby niepełnosprawne doświadczenia 

zawodowego na otwartym rynku pracy,

zawodowego na otwartym rynku pracy,



popieranie programów rehabilitacji zawodowej, utrzymania pracy i 

popieranie programów rehabilitacji zawodowej, utrzymania pracy i 

powrotu do pracy adresowanych do osób niepełnosprawnych.

powrotu do pracy adresowanych do osób niepełnosprawnych.

 

 

Prawa wynikające z 

Prawa wynikające z 

Konwencji ONZ

Konwencji ONZ



Prawo do odpowiedniego poziomu życia i ochrony 

socjalnej:



zapewnienie jednakowego dostępu do usług w zakresie 

zapewnienie jednakowego dostępu do usług w zakresie 

dostarczania czystej wody oraz dostępu do odpowiednich usług, 

dostarczania czystej wody oraz dostępu do odpowiednich usług, 

urządzeń i innego rodzaju pomocy w zaspokajaniu potrzeb 

urządzeń i innego rodzaju pomocy w zaspokajaniu potrzeb 

związanych z niepełnosprawnością, po przystępnych cenach,

związanych z niepełnosprawnością, po przystępnych cenach,



zapewnienia dostępu do programów ochrony socjalnej i 

zapewnienia dostępu do programów ochrony socjalnej i 

programów zmniejszania ubóstwa, 

programów zmniejszania ubóstwa, 



zapewnienia dostępu do pomocy państwa w pokrywaniu wydatków 

zapewnienia dostępu do pomocy państwa w pokrywaniu wydatków 

związanych z niepełnosprawnością, włączając odpowiednie 

związanych z niepełnosprawnością, włączając odpowiednie 

szkolenie, poradnictwo, pomoc finansową i opiekę zastępczą,

szkolenie, poradnictwo, pomoc finansową i opiekę zastępczą,



zapewnienia dostępu do programów mieszkań komunalnych, 

zapewnienia dostępu do programów mieszkań komunalnych, 



Prawo do udziału w życiu politycznym

Prawo do udziału w życiu politycznym



Prawo do zrzeszania się

Prawo do zrzeszania się



Prawo do 

Prawo do 

udziału w życiu kulturalnym, rekreacji, 

udziału w życiu kulturalnym, rekreacji, 

wypoczynku i sporcie

wypoczynku i sporcie

 

 

Monitoring krajowy

Monitoring krajowy



Państwa desygnują co najmniej jedną komórkę w 

Państwa desygnują co najmniej jedną komórkę w 

strukturach rządowych do spraw związanych z 

strukturach rządowych do spraw związanych z 

wdrożeniem Konwencji oraz rozważą ustanowienie 

wdrożeniem Konwencji oraz rozważą ustanowienie 

lub desygnację mechanizmu koordynacyjnego w 

lub desygnację mechanizmu koordynacyjnego w 

ramach rządu, który ułatwi powiązane działania w 

ramach rządu, który ułatwi powiązane działania w 

różnych sektorach i na różnych szczeblach.

różnych sektorach i na różnych szczeblach.



Państwa będą utrzymywać, umacniać, desygnować 

Państwa będą utrzymywać, umacniać, desygnować 

lub ustanawiać w ramach swoich struktur, ramowy 

lub ustanawiać w ramach swoich struktur, ramowy 

program działania, w tym co najmniej jeden 

program działania, w tym co najmniej jeden 

niezależny mechanizm, do promowania, ochrony i 

niezależny mechanizm, do promowania, ochrony i 

monitorowania działań wdrożeniowych Konwencji.

monitorowania działań wdrożeniowych Konwencji.



Społeczeństwo obywatelskie, a w szczególności 

Społeczeństwo obywatelskie, a w szczególności 

osoby niepełnosprawne i reprezentujące je 

osoby niepełnosprawne i reprezentujące je 

organizacje, będzie zaangażowane w proces 

organizacje, będzie zaangażowane w proces 

monitorowania wdrażania postanowień Konwencji i 

monitorowania wdrażania postanowień Konwencji i 

będzie w nim w pełni uczestniczyć.

będzie w nim w pełni uczestniczyć.

 

 

Monitoring ONZ

Monitoring ONZ

 

 



Został ustanowiony Komitet Praw Osób Niepełnosprawnych, 

Został ustanowiony Komitet Praw Osób Niepełnosprawnych, 

składający się osiemnastu niezależnych członków wybieranych 

składający się osiemnastu niezależnych członków wybieranych 

przez konferencję Państw-Stron na okres czterech lat. 

przez konferencję Państw-Stron na okres czterech lat. 



Państwa winne przedkładać Komitetowi co cztery lata obszerne 

Państwa winne przedkładać Komitetowi co cztery lata obszerne 

sprawozdania dotyczące działań podjętych celem realizacji 

sprawozdania dotyczące działań podjętych celem realizacji 

zobowiązań określonych Konwencją oraz postępu, jaki się u nich 

zobowiązań określonych Konwencją oraz postępu, jaki się u nich 

dokonał

dokonał



Treść każdego sprawozdania jest dokładnie rozpatrywana przez 

Treść każdego sprawozdania jest dokładnie rozpatrywana przez 

Komitet, który formułuje pod adresem Państw sugestie i ogólne 

Komitet, który formułuje pod adresem Państw sugestie i ogólne 

zalecenia stosownie do treści sprawozdań. 

zalecenia stosownie do treści sprawozdań. 



Państwo może odpowiedzieć na nie przesyłając informacje 

Państwo może odpowiedzieć na nie przesyłając informacje 

Komitetowi, jakie uważa za stosowne. 

Komitetowi, jakie uważa za stosowne. 



Komitet będzie przedstawiał sprawozdanie ze swojej działalności 

Komitet będzie przedstawiał sprawozdanie ze swojej działalności 

Zgromadzeniu Ogólnemu oraz Radzie Gospodarczej i Społecznej, co 

Zgromadzeniu Ogólnemu oraz Radzie Gospodarczej i Społecznej, co 

dwa lata, i będzie mógł formułować sugestie i ogólne zalecenia w 

dwa lata, i będzie mógł formułować sugestie i ogólne zalecenia w 

oparciu o analizę sprawozdań i informacji otrzymanych od Państw. 

oparciu o analizę sprawozdań i informacji otrzymanych od Państw. 



Państwa-Strony będą odbywać co dwa lata spotkania w ramach 

Państwa-Strony będą odbywać co dwa lata spotkania w ramach 

Konferencji, aby rozważyć zagadnienia związane z procesem 

Konferencji, aby rozważyć zagadnienia związane z procesem 

wdrażania Konwencji.

wdrażania Konwencji.

 

 

Protokół fakultatywny do Konwencji 

Protokół fakultatywny do Konwencji 

ONZ

ONZ



Państwa, które ratyfikowały Protokół, uznają kompetencje Komitetu Praw 

Państwa, które ratyfikowały Protokół, uznają kompetencje Komitetu Praw 

Osób Niepełnosprawnych w zakresie przyjmowania i rozpatrywania 

Osób Niepełnosprawnych w zakresie przyjmowania i rozpatrywania 

doniesień bezpośrednio lub w imieniu osób lub grupy osób podlegających 

doniesień bezpośrednio lub w imieniu osób lub grupy osób podlegających 

jurysdykcji tego państwa, które podają się za ofiary naruszenia przez nie 

jurysdykcji tego państwa, które podają się za ofiary naruszenia przez nie 

któregokolwiek z praw wymienionych w Konwencji

któregokolwiek z praw wymienionych w Konwencji



Komitet nie przyjmuje doniesienia w sytuacji, gdy:

Komitet nie przyjmuje doniesienia w sytuacji, gdy:



Doniesienie jest anonimowe;

Doniesienie jest anonimowe;



Doniesienie stanowi naruszenie prawa do przedstawiania zawiadomienia lub 

Doniesienie stanowi naruszenie prawa do przedstawiania zawiadomienia lub 

pozostaje w sprzeczności z postanowieniami Konwencji;

pozostaje w sprzeczności z postanowieniami Konwencji;



Ta sama sprawa została już przez Komitet rozpatrzona lub też dobiegł końca 

Ta sama sprawa została już przez Komitet rozpatrzona lub też dobiegł końca 

bądź trwa jeszcze proces rozpatrywania jej w ramach innej procedury 

bądź trwa jeszcze proces rozpatrywania jej w ramach innej procedury 

międzynarodowego dochodzenia lub rozstrzygania;

międzynarodowego dochodzenia lub rozstrzygania;



Wyczerpane zostały wszystkie środki zaradcze dostępne w kraju, chyba że 

Wyczerpane zostały wszystkie środki zaradcze dostępne w kraju, chyba że 

zastosowanie tych środków nadmiernie się przedłuża lub nie rokuje nadziei na 

zastosowanie tych środków nadmiernie się przedłuża lub nie rokuje nadziei na 

skuteczną pomoc;

skuteczną pomoc;



Doniesienie jest w oczywisty sposób bezpodstawne lub niewystarczająco 

Doniesienie jest w oczywisty sposób bezpodstawne lub niewystarczająco 

uzasadnione;

uzasadnione;



Fakty, o których mowa w doniesieniu, zaistniały przed wejściem w życie 

Fakty, o których mowa w doniesieniu, zaistniały przed wejściem w życie 

niniejszego Protokołu, chyba że ich czas trwania miał miejsce także po tej dacie.

niniejszego Protokołu, chyba że ich czas trwania miał miejsce także po tej dacie.



Komitet poinformuje drogą poufną właściwe Państwo o każdym doniesieniu 

Komitet poinformuje drogą poufną właściwe Państwo o każdym doniesieniu 

przedstawionym mu w ramach niniejszego Protokołu. 

przedstawionym mu w ramach niniejszego Protokołu. 



W ciągu sześciu miesięcy powiadomione Państwo przedstawi Komitetowi w 

W ciągu sześciu miesięcy powiadomione Państwo przedstawi Komitetowi w 

formie pisemnej wyjaśnienia lub stwierdzenia informujące o sprawie i o 

formie pisemnej wyjaśnienia lub stwierdzenia informujące o sprawie i o 

środkach zaradczych ewentualnie przez nie podjętych.

środkach zaradczych ewentualnie przez nie podjętych.

 

 

Protokół fakultatywny do Konwencji 

Protokół fakultatywny do Konwencji 

ONZ

ONZ



Komitet rozpatruje doniesienia przedstawione w ramach niniejszego 

Komitet rozpatruje doniesienia przedstawione w ramach niniejszego 

Protokołu na posiedzeniach zamkniętych. 

Protokołu na posiedzeniach zamkniętych. 



Po rozpatrzeniu zawiadomienia Komitet przekazuje zainteresowanemu 

Po rozpatrzeniu zawiadomienia Komitet przekazuje zainteresowanemu 

Państwu oraz autorowi doniesienia swoje opinie na jego temat wraz z 

Państwu oraz autorowi doniesienia swoje opinie na jego temat wraz z 

ewentualnymi zaleceniami.

ewentualnymi zaleceniami.



Jeżeli Komitet otrzyma wiarygodne informacje wskazujące na poważne 

Jeżeli Komitet otrzyma wiarygodne informacje wskazujące na poważne 

bądź systematyczne łamanie przez Państwo praw wymienionych w 

bądź systematyczne łamanie przez Państwo praw wymienionych w 

Konwencji, zwróci się on do Państwa z prośbą o współpracę przy 

Konwencji, zwróci się on do Państwa z prośbą o współpracę przy 

rozpatrywaniu tych informacji, a w tym celu także o przedstawienie 

rozpatrywaniu tych informacji, a w tym celu także o przedstawienie 

uwag na ich temat.

uwag na ich temat.



Uwzględniając uwagi przedstawione ewentualnie przez dane Państwo 

Uwzględniając uwagi przedstawione ewentualnie przez dane Państwo 

oraz wszelkie inne wiarygodne, dostępne sobie informacje, Komitet 

oraz wszelkie inne wiarygodne, dostępne sobie informacje, Komitet 

może wyznaczyć jednego bądź kilkoro swych członków, by 

może wyznaczyć jednego bądź kilkoro swych członków, by 

przeprowadzili śledztwo i przekazali mu niezwłocznie jego wyniki. W 

przeprowadzili śledztwo i przekazali mu niezwłocznie jego wyniki. W 

ramach dochodzenia można odbyć również wizytę na terytorium 

ramach dochodzenia można odbyć również wizytę na terytorium 

danego Państwa.

danego Państwa.



Po rozpatrzeniu wyników takiego dochodzenia Komitet przekazuje te 

Po rozpatrzeniu wyników takiego dochodzenia Komitet przekazuje te 

wyniki danemu Państwu wraz z wszelkimi komentarzami i zaleceniami.

wyniki danemu Państwu wraz z wszelkimi komentarzami i zaleceniami.



W ciągu sześciu miesięcy od daty otrzymania tych wyników, 

W ciągu sześciu miesięcy od daty otrzymania tych wyników, 

komentarzy i zaleceń przekazanych przez Komitet, dane Państwo winno 

komentarzy i zaleceń przekazanych przez Komitet, dane Państwo winno 

przedstawić Komitetowi swoje uwagi.

przedstawić Komitetowi swoje uwagi.



Po upływie sześciomiesięcznego okresu, Komitet może się zwrócić do 

Po upływie sześciomiesięcznego okresu, Komitet może się zwrócić do 

danego Państwa z prośbą o przedstawienie mu informacji na temat 

danego Państwa z prośbą o przedstawienie mu informacji na temat 

środków podjętych w odpowiedzi na dochodzenie.

środków podjętych w odpowiedzi na dochodzenie.

 

 

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji 

Prawa i wolności człowieka w Konstytucji 

RP

RP

Źródłem praw i wolności człowieka jest przyrodzona, niezbywalna i 

Źródłem praw i wolności człowieka jest przyrodzona, niezbywalna i 

nienaruszalna 

nienaruszalna 

godność

godność

 człowieka. Obowiązkiem władz publicznych 

 człowieka. Obowiązkiem władz publicznych 

jest poszanowanie i ochrona godności człowieka.

jest poszanowanie i ochrona godności człowieka.

Wolność człowieka podlega ochronie prawnej. Każdy jest obowiązany 

Wolność człowieka podlega ochronie prawnej. Każdy jest obowiązany 

szanować wolności i prawa innych

szanować wolności i prawa innych

. Nikogo nie wolno zmuszać do 

. Nikogo nie wolno zmuszać do 

czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. 

czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. 

Wszyscy są 

Wszyscy są 

równi wobec prawa

równi wobec prawa

 i mają prawo do równego traktowania 

 i mają prawo do równego traktowania 

przez władze publiczne. Kobieta i mężczyzna mają równe prawa w 

przez władze publiczne. Kobieta i mężczyzna mają równe prawa w 

życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym, a w 

życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym, a w 

szczególności do kształcenia, zatrudnienia i awansów, jednakowego 

szczególności do kształcenia, zatrudnienia i awansów, jednakowego 

wynagrodzenia za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia 

wynagrodzenia za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia 

społecznego oraz zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz 

społecznego oraz zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz 

uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.

uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.

Nikt nie może być 

Nikt nie może być 

dyskryminowany

dyskryminowany

 w życiu politycznym, społecznym 

 w życiu politycznym, społecznym 

lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Z praw i wolności na 

lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Z praw i wolności na 

terytorium RP korzystają wszyscy niezależnie od obywatelstwa.

terytorium RP korzystają wszyscy niezależnie od obywatelstwa.

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i 

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i 

praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są 

praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są 

konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa 

konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa 

lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i 

lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i 

moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. 

moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. 

Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

 

 

Prawa osobiste

Prawa osobiste



RP zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę 

RP zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę 

życia

życia

.

.



Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym 

Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym 

medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody.

medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody.



Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu 

Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu 

lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar 

lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar 

cielesnych.

cielesnych.



Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. 

Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. 



Pozbawianie i ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach 

Pozbawianie i ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach 

określonych w ustawie. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie 

określonych w ustawie. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie 

wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu. Każdy 

wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu. Każdy 

zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób  zrozumiały dla 

zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób  zrozumiały dla 

niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w 

niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w 

ciągu 48 godz. przekazany do dyspozycji sądu, który ma 24 godz. na 

ciągu 48 godz. przekazany do dyspozycji sądu, który ma 24 godz. na 

wydanie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu. Każdy 

wydanie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu. Każdy 

bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.

bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.



Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób 

Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób 

humanitarny.

humanitarny.

 

 

Prawa związane z wymiarem 

Prawa związane z wymiarem 

sprawiedliwości

sprawiedliwości



Odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu 

Odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu 

zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego 

zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego 

popełnienia, chyba że jest to czyn prawa międzynarodowego. 

popełnienia, chyba że jest to czyn prawa międzynarodowego. 



Zbrodnie wojenne i przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu. 

Zbrodnie wojenne i przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu. 

Bieg przedawnienia w stosunku do przestępstw popełnionych przez 

Bieg przedawnienia w stosunku do przestępstw popełnionych przez 

funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie, nie ściganych z 

funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie, nie ściganych z 

przyczyn politycznych, ulega zawieszeni do czasu ustania tych przyczyn.

przyczyn politycznych, ulega zawieszeni do czasu ustania tych przyczyn.



Każdy przeciwko komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo 

Każdy przeciwko komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo 

do obrony.

do obrony.



Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie 

Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie 

stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.

stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.



Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozstrzygnięcia sprawy 

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozstrzygnięcia sprawy 

bez nieuzasadnionej zwłoki przez niezależny, bezstronny i niezawisły 

bez nieuzasadnionej zwłoki przez niezależny, bezstronny i niezawisły 

sąd. Wyłączenie jawności może nastąpić ze względu na moralność, 

sąd. Wyłączenie jawności może nastąpić ze względu na moralność, 

bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny oraz ze względu na 

bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny oraz ze względu na 

ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok 

ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok 

jest ogłaszany publicznie.

jest ogłaszany publicznie.



Przepadek rzeczy może nastąpić tylko w wypadkach określonych w 

Przepadek rzeczy może nastąpić tylko w wypadkach określonych w 

ustawie na mocy orzeczenia sądu.

ustawie na mocy orzeczenia sądu.



Mniejszości narodowe i etniczne będące obywatelami polskimi mają 

Mniejszości narodowe i etniczne będące obywatelami polskimi mają 

zapewnioną wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania 

zapewnioną wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania 

obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury, tworzenia własnych 

obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury, tworzenia własnych 

instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie 

instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie 

tożsamości religijnej.

tożsamości religijnej.

 

 

Prawa do życia prywatnego

Prawa do życia prywatnego



Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, 

Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, 

czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.



Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi 

Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi 

przekonaniami. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich 

przekonaniami. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich 

może nastąpić tylko w wypadkach określonych w ustawie i na 

może nastąpić tylko w wypadkach określonych w ustawie i na 

podstawie orzeczenia sądu.

podstawie orzeczenia sądu.



Wychowanie powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a 

Wychowanie powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a 

także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. 

także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. 



Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. 

Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. 

Ograniczenie może nastąpić tylko w wypadkach określonych w 

Ograniczenie może nastąpić tylko w wypadkach określonych w 

ustawie.

ustawie.



Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie może 

Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie może 

nastąpić jedynie w wypadkach i w sposób określony w ustawie.

nastąpić jedynie w wypadkach i w sposób określony w ustawie.



Nikt nie może być zobowiązany do ujawniania informacji o innej 

Nikt nie może być zobowiązany do ujawniania informacji o innej 

osobie inaczej niż na podstawie ustawy. Władze publiczne nie mogą 

osobie inaczej niż na podstawie ustawy. Władze publiczne nie mogą 

gromadzić informacji o obywatelach innych niż niezbędne w 

gromadzić informacji o obywatelach innych niż niezbędne w 

demokratycznym państwie prawa. Każdy ma prawo wglądu do 

demokratycznym państwie prawa. Każdy ma prawo wglądu do 

dokumentów urzędowych i zbiorów danych jego dotyczących oraz 

dokumentów urzędowych i zbiorów danych jego dotyczących oraz 

żądania sprostowania lub usunięcia informacji nieprawdziwych. 

żądania sprostowania lub usunięcia informacji nieprawdziwych. 



Każdy ma prawo do uzyskania informacji o działalności organów 

Każdy ma prawo do uzyskania informacji o działalności organów 

władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne, wstępu na 

władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne, wstępu na 

posiedzenia organów kolegialnych z możliwością rejestracji obrazu i 

posiedzenia organów kolegialnych z możliwością rejestracji obrazu i 

dźwięku, wglądu w dokumenty. Ograniczenie tego prawa może 

dźwięku, wglądu w dokumenty. Ograniczenie tego prawa może 

wynikać jedynie ze względu na określone w ustawach ochronę 

wynikać jedynie ze względu na określone w ustawach ochronę 

wolności i praw innych osób, ochronę porządku publicznego, 

wolności i praw innych osób, ochronę porządku publicznego, 

bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego Państwa.

bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego Państwa.

 

 

Prawo do poruszania się

Prawo do poruszania się



Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium RP 

Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium RP 

oraz prawo wyboru miejsca zamieszkania i pobytu. Każdy może 

oraz prawo wyboru miejsca zamieszkania i pobytu. Każdy może 

swobodnie opuścić RP. Obywatela polskiego nie można wydalić z 

swobodnie opuścić RP. Obywatela polskiego nie można wydalić z 

kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.

kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.



Obywatela polskiego nie można ekstradować, chyba że taka 

Obywatela polskiego nie można ekstradować, chyba że taka 

możliwość wynika z ratyfikowanej umowy międzynarodowej:

możliwość wynika z ratyfikowanej umowy międzynarodowej:



o ile czyn został popełniony poza RP 

o ile czyn został popełniony poza RP 



jest w Polsce karalny w czasie popełnienia i w czasie składania 

jest w Polsce karalny w czasie popełnienia i w czasie składania 

wniosku

wniosku



chyba że chodzi o zbrodnię ludobójstwa, przeciwko ludzkości, 

chyba że chodzi o zbrodnię ludobójstwa, przeciwko ludzkości, 

wojenną lub agresji. 

wojenną lub agresji. 

Ekstradycja może nastąpić do innego kraju lub przed 

Ekstradycja może nastąpić do innego kraju lub przed 

międzynarodowy trybunał karny.

międzynarodowy trybunał karny.



Ekstradycja jest zakazana, jeśli dotyczy osoby podejrzanej o 

Ekstradycja jest zakazana, jeśli dotyczy osoby podejrzanej o 

popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn 

popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z przyczyn 

politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać prawa i wolności 

politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać prawa i wolności 

człowieka. O dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.

człowieka. O dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.



Cudzoziemcy mogą w Polsce uzyskać azyl, a nawet status 

Cudzoziemcy mogą w Polsce uzyskać azyl, a nawet status 

uchodźcy.

uchodźcy.

 

 

Wolności osobiste

Wolności osobiste



Każdemu zapewnia się wolność religii i sumienia, co obejmuje wolność 

Każdemu zapewnia się wolność religii i sumienia, co obejmuje wolność 

wyznawania religii według własnego wyboru, uprawianie kultu, 

wyznawania religii według własnego wyboru, uprawianie kultu, 

nauczanie, posiadanie świątyń.

nauczanie, posiadanie świątyń.



Nikt nie może być zmuszany do uczestnictwa lub nieuczestniczenia w 

Nikt nie może być zmuszany do uczestnictwa lub nieuczestniczenia w 

praktykach religijnych.

praktykach religijnych.



Religia kościoła lub związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji 

Religia kościoła lub związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji 

prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może 

prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może 

być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.

być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.



Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania 

Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania 

religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. 

religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. 



Nikt nie może być zobowiązany przez władze państwowe do ujawnienia 

Nikt nie może być zobowiązany przez władze państwowe do ujawnienia 

swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.

swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.



Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze 

Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze 

ustawy, gdy jest to konieczne dla ochrony bezpieczeństwa Państwa, 

ustawy, gdy jest to konieczne dla ochrony bezpieczeństwa Państwa, 

porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych 

porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych 

osób.

osób.



Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz 

Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz 

pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. cenzura prewencyjna 

pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. cenzura prewencyjna 

środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. 

środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. 

Ustawa może wprowadzić koncesje na prowadzenie stacji radiowej lub 

Ustawa może wprowadzić koncesje na prowadzenie stacji radiowej lub 

telewizyjnej.

telewizyjnej.

 

 

Wolności publiczne 

Wolności publiczne 



Zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i 

Zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i 

uczestniczenia w nich. Ograniczenia może wprowadzać ustawa.

uczestniczenia w nich. Ograniczenia może wprowadzać ustawa.



Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się, w tym w związkach 

Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się, w tym w związkach 

zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników, 

zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników, 

organizacjach pracodawców. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub 

organizacjach pracodawców. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub 

działalność są sprzeczne z konstytucją lub ustawą, o czym orzeka sąd. 

działalność są sprzeczne z konstytucją lub ustawą, o czym orzeka sąd. 

Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych pracowników 

Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych pracowników 

lub pracodawców może podlegać tylko takim ograniczeniom 

lub pracodawców może podlegać tylko takim ograniczeniom 

ustawowym, jakie dopuszcza prawo międzynarodowe.

ustawowym, jakie dopuszcza prawo międzynarodowe.



Związki zawodowe mają prawo do strajku i innych form protestu w 

Związki zawodowe mają prawo do strajku i innych form protestu w 

granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne 

granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne 

można zakazać strajku lub ograniczyć prawo jego prowadzenia w 

można zakazać strajku lub ograniczyć prawo jego prowadzenia w 

odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub dziedzin.

odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub dziedzin.



Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo 

Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo 

dostępu do służby cywilnej na jednakowych zasadach.

dostępu do służby cywilnej na jednakowych zasadach.



Obywatel polski ma prawo wyboru organów publicznych i udziału w 

Obywatel polski ma prawo wyboru organów publicznych i udziału w 

referendum, jeśli najpóźniej w dniu wyborów skończy 18 lat. Prawo to 

referendum, jeśli najpóźniej w dniu wyborów skończy 18 lat. Prawo to 

nie przysługuje osobom, które orzeczeniem sądu są 

nie przysługuje osobom, które orzeczeniem sądu są 

ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych lub wyborczych.

ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych lub wyborczych.



Każdy ma prawo składać petycje, wnioski, skargi w interesie 

Każdy ma prawo składać petycje, wnioski, skargi w interesie 

publicznym, własnym lub za zgodą innej osoby – w interesie tej osoby.

publicznym, własnym lub za zgodą innej osoby – w interesie tej osoby.



Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców 

Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców 

przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i 

przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i 

bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. 

bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. 

Zakres ochrony określa ustawa.

Zakres ochrony określa ustawa.

 

 

Prawa ekonomiczne

Prawa ekonomiczne



Każdy ma prawo do własności i innych praw majątkowych oraz prawo 

Każdy ma prawo do własności i innych praw majątkowych oraz prawo 

dziedziczenia. Prawa te podlegają równej dla wszystkich ochronie 

dziedziczenia. Prawa te podlegają równej dla wszystkich ochronie 

prawnej. Własność może być ograniczona jedynie w drodze ustawy w 

prawnej. Własność może być ograniczona jedynie w drodze ustawy w 

zakresie, w jakim nie narusza istoty prawa własności.

zakresie, w jakim nie narusza istoty prawa własności.



Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz 

Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz 

wyboru miejsca pracy. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez 

wyboru miejsca pracy. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez 

ustawę. Stałe zatrudnianie dzieci poniżej 16 roku życia jest zakazane. 

ustawę. Stałe zatrudnianie dzieci poniżej 16 roku życia jest zakazane. 

Minimalną wysokość wynagrodzenia określa ustawa.

Minimalną wysokość wynagrodzenia określa ustawa.



Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, 

Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, 

produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów 

produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów 

zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa 

zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa 

i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.

i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.



Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.



Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i 

Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i 

corocznych płatnych urlopów. Maksymalne normy czasu pracy określa 

corocznych płatnych urlopów. Maksymalne normy czasu pracy określa 

ustawa.

ustawa.



Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie 

Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie 

niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po 

niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po 

osiągnięciu wieku emerytalnego. Obywatel pozostający bez pracy nie z 

osiągnięciu wieku emerytalnego. Obywatel pozostający bez pracy nie z 

własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do 

własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do 

zabezpieczenia społecznego. Zakres i formy określa ustawa. 

zabezpieczenia społecznego. Zakres i formy określa ustawa. 



Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb 

Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb 

mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają 

mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają 

bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają 

bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają 

działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania. 

działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania. 

Ochronę lokatorów określa ustawa.

Ochronę lokatorów określa ustawa.

 

 

Prawa socjalne

Prawa socjalne



Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatelom, niezależnie od ich 

Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatelom, niezależnie od ich 

sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do 

sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do 

świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, 

świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych, 

zakres i warunki udzielania świadczeń określa ustawa.

zakres i warunki udzielania świadczeń określa ustawa.



Szczególna opieka zdrowotna ma być zapewniona dzieciom, kobietom w 

Szczególna opieka zdrowotna ma być zapewniona dzieciom, kobietom w 

ciąży, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.

ciąży, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.



Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają zgodnie z 

Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają zgodnie z 

ustawą pomocy w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do 

ustawą pomocy w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do 

pracy oraz komunikacji społecznej.

pracy oraz komunikacji społecznej.



Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych o 

Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych o 

zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.

zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.



Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród 

Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród 

dzieci i młodzieży.

dzieci i młodzieży.



Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro 

Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro 

rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i 

rodziny. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i 

społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do 

społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do 

szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Matka przed i po 

szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Matka przed i po 

urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy określonej w 

urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy określonej w 

ustawie.

ustawie.



RP zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy może żądać od władz 

RP zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy może żądać od władz 

publicznych ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, 

publicznych ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, 

wyzyskiem i demoralizacją. Dziecko pozbawione opieki ma prawo do 

wyzyskiem i demoralizacją. Dziecko pozbawione opieki ma prawo do 

opieki i pomocy władz publicznych. Organy i osoby odpowiedzialne za 

opieki i pomocy władz publicznych. Organy i osoby odpowiedzialne za 

dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości 

dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości 

uwzględniania zdania dziecka.

uwzględniania zdania dziecka.

 

 

Prawa związane z nauką

Prawa związane z nauką



Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. 

Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. 

Sposób określenia obowiązku szkolnego określa ustawa.

Sposób określenia obowiązku szkolnego określa ustawa.



Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić 

Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić 

odpłatność niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły 

odpłatność niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły 

wyższe za odpłatnością.

wyższe za odpłatnością.



Rodzice mają prawo wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż 

Rodzice mają prawo wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż 

publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół, 

publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół, 

warunki i formy nadzoru określa ustawa.

warunki i formy nadzoru określa ustawa.



Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy 

Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy 

dostęp do wykształcenia. Wspierają systemy indywidualnej pomocy 

dostęp do wykształcenia. Wspierają systemy indywidualnej pomocy 

finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów, warunki pomocy 

finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów, warunki pomocy 

określa ustawa.

określa ustawa.



Zapewnia się autonomię szkół wyższych na warunkach określonych w 

Zapewnia się autonomię szkół wyższych na warunkach określonych w 

ustawie.

ustawie.



Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań 

Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań 

naukowych oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania oraz 

naukowych oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania oraz 

korzystania z dóbr kultury.

korzystania z dóbr kultury.



Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo 

Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo 

ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Ochrona 

ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Ochrona 

środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. Każdy ma prawo do 

środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. Każdy ma prawo do 

informacji o stanie i ochronie środowiska. Władze wspierają działania 

informacji o stanie i ochronie środowiska. Władze wspierają działania 

obywateli na rzecz ochrony i poprawy środowiska.

obywateli na rzecz ochrony i poprawy środowiska.

 

 

Wesołych Świąt!

Wesołych Świąt!