Koncepcja integracji 

w nauczaniu 

początkowym

Główne założenia modelu edukacji 

 wczesnoszkolnej wg M. 

Cackowskiej

Zwolennikiem integracji w nauczaniu  początkowym jest 

także M. Cackowska (1994). Główne założenia 

opracowanego przez nią modelu edukacji 

wczesnoszkolnej to:

• Nauczanie powinno być nastawione na pobudzanie 

działalności poznawczej dziecka oraz rozwijanie 

jego postaw twórczych przez skłanianie do 

podejmowania różnorodnej działalności;

• Kształcenie powinno być ukierunkowane na 

uczenie sposobów rozwiązywania różnorodnych 

problemów, które są uczniom bliskie, związane z 

ich najbliższym otoczeniem, a ich rozwiązanie 

możliwe przy wykorzystaniu nabytych 

doświadczeń;

• W procesie dydaktyczno – wychowawczym należy 

połączyć 3 rodzaje aktywności: 

• emocjonalną, 

• intelektualną, 

• praktyczną;

• Należy zapewnić możliwości rozwoju każdemu dziecku;

• Trzeba uwzględnić podmiotowość dziecka w stosunku 

nauczyciel – uczeń, w systemie diagnozowania 

i oceniania jego osiągnięć szkolnych;

• System wartości powinien być jasny, oparty na 

aktywności jednostki i normach moralnych grupy 

(Adamek 1997)

Edukację wczesnoszkolną autorka 

rozgraniczyła na dwa cykle:

 

• Cykl pełnej integracji czyli nauczania łącznego 
• Cykl integracji wybiórczej czyli nauczania skorelowanego 

Integracja pełna, klasy 0-1

Integracja wybiórcza, klasy II 

- III

Opracowanie tematyki powinno 
zmierzać do całkowitego 
zacierania granic między 

przedmiotami 
i kształtowania w umysłach 
dzieci scalonego obrazu świata, 

rozumienia procesów i zjawisk w 
nim zachodzą-cych, związków i 
zależności między nimi, jak też 
roli człowieka w świecie przyrody 

oraz w społeczeństwie

.

Efektem procesu nauczania – 
uczenie się powinno być scalenie 
treści pokrewnych dwu lub 

trzech przedmiotów wokół 
wspólnego tematu. Scalanie to 
może przyjąć formę korelacji:
• wewnątrzprzedmiotowej;
• międzyprzedmiotowej;
• synchronicznej;
• asynchronicznej;
• biernej
• czynnej

M. Cackowska w oparciu o  program 

kształcenia obowiązujący w klasach I – 

III zaprojektowała integralny rozkład 

materiału zachowujący strukturę 

przedmiotową, ale treści każdego 

przedmiotu podzielono na jednostki 

miesięczne, tygodniowe i dzienne. 

Każdej jednostce metodycznej 

przyporząd-kowano wspólny temat oraz 

wspólną tematyką scalającą. Tematyka 

ta koncentro-wała się wokół bliskich 

dziecku środowisk przyrodniczych, 

społecznych, uwzględniając przy tym 

aktualną porę roku.

Integrację i korelację treści 

ułatwić mają:

• Ciągi sytuacji dydaktycznych, 

zdarzeń, ćwiczeń oraz różnych form 
działalności uczniów;

• Literatura;
• Scenariusze zabaw i gier;
• Wskazówki metodyczne.

Obok jednostek integralnych na realizacje, których 

można przeznaczyć od kliku do kilkunastu lekcji, 

prowadzić należy pojedyncze lekcje przedmiotowe 

poświęcone realizacji różnych pojęć, np.

• Z matematyki: monografia liczb 5; związki dodawania 

z odejmowaniem; algorytmy działań pisemnych; 
algorytm rozwiązywania zadań;

• Z języka polskiego: pojęcie rzeczownika; funkcja 

rzeczownika w zdaniu; związki rzeczownika 
z przymiotnikiem; zasady stopniowania 
przymiotników; pisownia rz po spółgłoskach; pisownia 
głosek podlegających ubezdźwięcznieniu; itp.

• Ze środowiska społeczno – przyrodniczego: stany 

skupienia wody; zasady przechodzenia przez jezdnię; 
wizerunki życia roślin; budowa kwiatu itp. (Cackowska 
1994 a)

Autorka przewiduje również, aby 

obok integracji treści występowała 
integracja nauczania i wychowania, 
tj. równoległą realizację w procesie 
edukacyjnym celów poznawczych i 
wychowawczych.

M. Cackowska uwzględnia również 

integrację metodyczną, mającą na 
celu świadome różnicowanie metod 
pracy dydaktycznej w celu pełnego 
rozwoju osobowości dzieci. Autorka 
zakłada tutaj wykorzystanie 
wszelkich metod wynikających z 
koncepcji kształcenia wielostronnego 
opracowanej przez Okonia.

Koncepcja wielostronnego 

nauczania wg Okonia

• Uczenie się przez przyswajanie ( z tym 

sposobem uczenia się związane są metody 

asymilacji wiedzy oparte głównie na aktywności 

poznawczej o charakterze reproduktywnym, czy 

tzw. metody podające).

• Uczenie się przez odkrywanie ( w tym 

przypadku główną rolę odgrywają metody 

samodzielnego dochodzenia do wiedzy zwane 

metodami  problemowymi, które oparte są na 

twórczej aktywności poznawczej ucznia 

wyrażającej się rozwiązywaniem problemów).

• Uczenie się przez przeżywanie (pierwszorzędną  

rolę odgrywają metody waloryzacyjne zwane inaczej 
eksponującymi, wykorzystujące aktywność 
emocjonalno – artystyczną uczniów).

• Uczenie się przez działanie (ten sposób 

przyswajania wiedzy, a zwłaszcza umiejętności 
związany jest z metodami praktycznymi, 
cechującymi się przewagą aktywności praktyczno – 
technicznej).
Przedstawiona tutaj koncepcja integracji w 
nauczaniu  początkowym umożliwia – zdaniem 
Cackowskiej – złagodzenie cenzury między 
przedszkolem i szkołą 
z jednej strony, z drugiej zaś między nauką 
początkową a wyższymi szczeblami kształcenia.