Różne spojrzenia na
Różne spojrzenia na
przedmiot socjologii
przedmiot socjologii
Różne spojrzenia na
Różne spojrzenia na
przedmiot socjologii
przedmiot socjologii
Definicja przedmiotu socjologii
Definicja przedmiotu socjologii
Socjologia zajmuje się różnymi
Socjologia zajmuje się różnymi
aspektami funkcjonowania
aspektami funkcjonowania
zbiorowości ludzkich, głównymi
zbiorowości ludzkich, głównymi
prawami i czynnikami ich rozwoju
prawami i czynnikami ich rozwoju
(S. Kosiński)
(S. Kosiński)
Socjologia, a potoczna wiedza o
Socjologia, a potoczna wiedza o
społeczeństwie
społeczeństwie
Prawami życia społecznego, ale od znacznie
Prawami życia społecznego, ale od znacznie
dawniejszych czasów niż socjologia naukowa
dawniejszych czasów niż socjologia naukowa
zajmowali się zwykli ludzie, praktykując tzw.
zajmowali się zwykli ludzie, praktykując tzw.
wiedzę potoczną.
wiedzę potoczną.
Jeśli wejdziesz między wrony musisz krakać jak i
Jeśli wejdziesz między wrony musisz krakać jak i
one
one
Gdy kota nie ma myszy harcują
Gdy kota nie ma myszy harcują
Czy skorupka za młodu nasiąknie tym na starość
Czy skorupka za młodu nasiąknie tym na starość
trąci
trąci
Kto nie pije ten donosi
Kto nie pije ten donosi
Natura potocznej wiedzy o życiu
Natura potocznej wiedzy o życiu
społecznym
społecznym
Taką wiedzę potoczną nabywamy spontanicznie, w
Taką wiedzę potoczną nabywamy spontanicznie, w
toku kontaktów społecznych. Nasiąkamy taką
toku kontaktów społecznych. Nasiąkamy taką
wiedzą bezrefleksyjnie.
wiedzą bezrefleksyjnie.
Jest ona uwarunkowana tym, że człowiek kieruje
Jest ona uwarunkowana tym, że człowiek kieruje
się nie tylko rozumem, ale i emocjami – one
się nie tylko rozumem, ale i emocjami – one
wpływają na proces poznawczy.
wpływają na proces poznawczy.
W efekcie wiedza potoczna rzadko jest neutralna,
W efekcie wiedza potoczna rzadko jest neutralna,
jest związana z wartościowaniem.
jest związana z wartościowaniem.
Natura potocznej wiedzy o życiu
Natura potocznej wiedzy o życiu
społecznym
społecznym
Kolejna cecha myślenia potocznego to skłonność do
Kolejna cecha myślenia potocznego to skłonność do
operowania podziałami dychotomicznymi – do
operowania podziałami dychotomicznymi – do
przedstawiania świata w czarno-białych barwach.
przedstawiania świata w czarno-białych barwach.
Następstwo w czasie traktujemy jako związek
Następstwo w czasie traktujemy jako związek
przyczynowy.
przyczynowy.
Upatrujemy przyczyn zjawisk, zdarzeń w celowych
Upatrujemy przyczyn zjawisk, zdarzeń w celowych
działaniach ludzi.
działaniach ludzi.
Pochopność uogólnień.
Pochopność uogólnień.
Potoczna wiedza jest przesiąknięta stereotypami
Potoczna wiedza jest przesiąknięta stereotypami
(stypologizowana, przejęta od innych wiedza).
(stypologizowana, przejęta od innych wiedza).
Wiedza potoczna a wiedza naukowa
Wiedza potoczna a wiedza naukowa
W odróżnieniu od wiedzy potocznej powszechnie
W odróżnieniu od wiedzy potocznej powszechnie
uznawanymi cechami wyróżniającymi naukowe
uznawanymi cechami wyróżniającymi naukowe
podejście do zjawisk społecznych są:
podejście do zjawisk społecznych są:
- niezadawalanie się samym opisem, ale
- niezadawalanie się samym opisem, ale
zmierzanie do wyjaśniania przy pomocy
zmierzanie do wyjaśniania przy pomocy
istniejących teorii
istniejących teorii
- przestrzeganie reguł postępowania badawczego
- przestrzeganie reguł postępowania badawczego
- neutralność i powstrzymywanie się od
- neutralność i powstrzymywanie się od
wartościowania
wartościowania
Geneza socjologii
Geneza socjologii
Historycznie czynniki narodzin socjologii można
Historycznie czynniki narodzin socjologii można
wskazać w następującym porządku:
wskazać w następującym porządku:
wraz z podróżami, wyprawami handlowymi
wraz z podróżami, wyprawami handlowymi
poszerzyły się granice świata znanego
poszerzyły się granice świata znanego
człowiekowi naszego kręgu – poznawano różne
człowiekowi naszego kręgu – poznawano różne
ludy, żyjące odmiennie niż w Europie
ludy, żyjące odmiennie niż w Europie
rewolucja francuska obaliła stary, statyczny ład
rewolucja francuska obaliła stary, statyczny ład
społeczny, ukazała spontaniczność procesów
społeczny, ukazała spontaniczność procesów
społecznych, ich wymykanie się spod kontroli
społecznych, ich wymykanie się spod kontroli
rewolucja przemysłowa – przejście od
rewolucja przemysłowa – przejście od
gospodarki opartej na rolnictwie, w której
gospodarki opartej na rolnictwie, w której
podstawowymi jednostkami produkcyjnymi były
podstawowymi jednostkami produkcyjnymi były
gospodarstwa domowe do gospodarki, w której
gospodarstwa domowe do gospodarki, w której
takimi jednostkami stały się fabryki
takimi jednostkami stały się fabryki
Znaczenie rewolucji przemysłowej dla
Znaczenie rewolucji przemysłowej dla
narodzin socjologii
narodzin socjologii
Rewolucja przemysłowa to – w efekcie - takie
Rewolucja przemysłowa to – w efekcie - takie
potężne zmiany społeczne jak:
potężne zmiany społeczne jak:
Wielkie zmiany w zatrudnieniu: spadek w
Wielkie zmiany w zatrudnieniu: spadek w
rolnictwie na korzyść przemysłu
rolnictwie na korzyść przemysłu
Luźna struktura społeczna – jednostka
Luźna struktura społeczna – jednostka
(zasadniczo) nie jest przypisana do stanów, kast,
(zasadniczo) nie jest przypisana do stanów, kast,
klanów, rodów
klanów, rodów
Znaczenie rewolucji przemysłowej dla
Znaczenie rewolucji przemysłowej dla
narodzin socjologii
narodzin socjologii
Osłabienie lokalności życia społecznego i
Osłabienie lokalności życia społecznego i
gospodarczego (migracje na dużą skalę,
gospodarczego (migracje na dużą skalę,
ruchliwość społeczna)
ruchliwość społeczna)
Upowszechnienie oświaty i szkolnictwa, rozwój
Upowszechnienie oświaty i szkolnictwa, rozwój
kultury masowej
kultury masowej
Wskutek osłabienia więzi lokalnych i coraz
Wskutek osłabienia więzi lokalnych i coraz
bardziej dostępnej oświaty upowszechnia się
bardziej dostępnej oświaty upowszechnia się
tożsamość narodowa
tożsamość narodowa
Geneza socjologii
Geneza socjologii
W takich okolicznościach historycznych rodzi się
W takich okolicznościach historycznych rodzi się
socjologia jako odrębna dyscyplina wiedzy. Za jej
socjologia jako odrębna dyscyplina wiedzy. Za jej
początek przyjąć można połowę XIX wieku i
początek przyjąć można połowę XIX wieku i
prace Augusta Comte`a (autora pojęcia
prace Augusta Comte`a (autora pojęcia
„socjologia”), zwanego „ojcem socjologii”, Karola
„socjologia”), zwanego „ojcem socjologii”, Karola
Marksa oraz nieco późniejszych autorów Emile`a
Marksa oraz nieco późniejszych autorów Emile`a
Durkheima (twórcy Roczników Socjologicznych,
Durkheima (twórcy Roczników Socjologicznych,
1898) i Maxa Webera.
1898) i Maxa Webera.
Przedmiot socjologii
Przedmiot socjologii
J. Sztumski określa przedmiot
J. Sztumski określa przedmiot
socjologii jako:
socjologii jako:
1)
1)
Zbiory i zbiorowości społeczne
Zbiory i zbiorowości społeczne
2)
2)
Zjawiska i procesy społeczne
Zjawiska i procesy społeczne
3)
3)
Instytucje społeczne
Instytucje społeczne
Instytucja społeczna
Instytucja społeczna
Instytucja społeczna – zorganizowany i
Instytucja społeczna – zorganizowany i
utrwalony system działań ludzkich
utrwalony system działań ludzkich
ukierunkowany na zaspokojenie
ukierunkowany na zaspokojenie
określonych potrzeb.
określonych potrzeb.
Przedmiot socjologii - przykłady
Przedmiot socjologii - przykłady
Zbiory i
Zbiory i
zbiorowości
zbiorowości
Zjawiska i
Zjawiska i
procesy
procesy
Instytucje
Instytucje
społeczne
społeczne
Orientacje socjologiczne
Orientacje socjologiczne
Orientacja demograficzna –
Orientacja demograficzna –
społeczeństwo to wielość jednostek
społeczeństwo to wielość jednostek
Orientacje socjologiczne
Orientacje socjologiczne
Orientacja grupowa – między
Orientacja grupowa – między
jednostkami występują powiązania,
jednostkami występują powiązania,
relacje. Społeczeństwo to wielość
relacje. Społeczeństwo to wielość
grup
grup
Orientacje socjologiczne
Orientacje socjologiczne
Orientacja systemowa – w życiu
Orientacja systemowa – w życiu
społecznym uczestniczą nie tyle
społecznym uczestniczą nie tyle
konkretne jednostki, co ludzi
konkretne jednostki, co ludzi
zajmujący pewne pozycje społeczne
zajmujący pewne pozycje społeczne
lub role
lub role
Orientacje socjologiczne
Orientacje socjologiczne
Orientacja strukturalna – interesują
Orientacja strukturalna – interesują
nas jako przedmiot poznania
nas jako przedmiot poznania
socjologicznego przede wszystkim
socjologicznego przede wszystkim
pozycje społeczne, niezależnie od
pozycje społeczne, niezależnie od
tego, jakie osoby je zajmują
tego, jakie osoby je zajmują
Orientacje socjologiczne
Orientacje socjologiczne
Orientacja aktywistyczna –
Orientacja aktywistyczna –
przedmiotem socjologii są działania
przedmiotem socjologii są działania
ludzi
ludzi
Orientacje socjologiczne
Orientacje socjologiczne
Orientacja kulturowa – w każdym
Orientacja kulturowa – w każdym
działaniu ludzkim zawarty jest
działaniu ludzkim zawarty jest
pewien sens, znaczenie. Socjologia
pewien sens, znaczenie. Socjologia
zajmuje się analizą znaczeń,
zajmuje się analizą znaczeń,
symboli, wzorów, reguł, norm,
symboli, wzorów, reguł, norm,
wartości, które kierują ludzkimi
wartości, które kierują ludzkimi
działaniami
działaniami