Pożar – jest to niekontrolowany w czasie rozkład termiczny 
materiałów palnych.
Podstawowym procesem fizykochemicznym zachodzącym podczas 
pożaru jest przebiegająca z dużą szybkością reakcja utleniania, której 
towarzyszy wydzielanie znacznej ilości ciepła.
Oddziaływanie pożaru na budynek mają charakter oddziaływań 
wyjątkowych.
W odróżnieniu od innych zjawisk wywołujących oddziaływania 
wyjątkowe, pożar charakteryzuje się następującymi dwiema cechami:
- w przeważającej liczbie przypadków (poza wyładowaniami 
atmosferycznymi i wtórnymi skutkami, np. trzęsień ziemi) jest 
spowodowany zawsze działalnością ludzką,
- jego oddziaływania nie mają charakteru bezpośrednich oddziaływań 
mechanicznych, lecz powodują zmianę środowiska budynku i jego 
otoczenia, a oddziaływania mechaniczne na konstrukcję mają 
charakter wtórny.

W warunkach pożaru następują zmiany:
- warunków termicznych,
- ciśnienia,
- składu chemicznego atmosfery (zmniejszenie zawartości tlenu i 
toksyczność produktów spalania),
- zakresu widzialności (zadymienie).
Czynniki te oddziałują na użytkowników i konstrukcję budynku, a 
także na jego otoczenie. W pewnych przypadkach , np. pożarów 
rafinerii lub dużych składów chemicznych, pożar może być przyczyną 
silnego skażenia środowiska.

W odróżnieniu od spalania kontrolowanego, np. w piecu lub kominku, 
które określa się słowem „ogień”, pożar jest zjawiskiem 
przebiegającym żywiołowo, przy czym stan środowiska zmienia się w 
czasie i jest zróżnicowany w poszczególnych pomieszczeniach i 
częściach budynku. 
Stan ten zależy od wielu czynników i zdolności konstrukcji do 
przenoszenia obciążeń w warunkach silnych oddziaływań 
termicznych, właściwości przegród budowlanych, rozwiązań 
przestrzennych, rodzaju i ilości składowanych materiałów palnych, 
rodzaju i rozmieszczeniu palnych materiałów budowlanych a także od 
instalacji umieszczonych w budynku i służących do tłumienia ognia 
(instalacje gaśnicze) i ograniczające rozprzestrzenianie się dymu 
(wentylacja pożarowa)

Skutki pożaru w dużym stopniu zależą od szybkości reakcji 
użytkowników na zagrożenie oraz od czasu, jaki upłynie do chwili 
podjęcia zewnętrznej akcji ratowniczo-gaśniczej, a także od sposobu 
organizacji tej akcji zarówno przez osoby znajdujące się wewnątrz 
budynku, jak i przez ekipy zewnętrzne.
Można zatem przyjąć, że istotne znaczenie ma tu szybkość i 
umiejętność wykorzystania informacji, które zapewniają systemy 
alarmowe wykrywające dym i wzrost temperatury, systemy łączności 
ze strażą pożarną oraz wewnętrzne systemy wizualno-akustyczne, 
umożliwiające monitorowanie przebiegu pożaru i informowanie 
użytkowników o stanie zagrożenia, a także kierowanie akcją 
ewakuacyjną 

Poziom bezpieczeństwa pożarowego określa wiele różnorodnych 
czynników technicznych, organizacyjnych, kulturowych, 
socjologicznych i psychomotorycznych. Zależy on nie tylko o 
rozwiązań przestrzennych i konstrukcyjnych budynku, ale także od 
sposobu i rodzaju użytych materiałów, jakości instalacji elektrycznych 
i ogrzewczych, umiejętności posługiwania się urządzeniami i 
materiałami, przezorności i kultury technicznej użytkowników, reakcji 
użytkowników i grup na sytuacje zagrożenia, organizacji, wyszkolenia 
i wyposażenia służb ratowniczych, możliwości dotarcia do budynku 
ogarniętego pożarem.
Wszystkich tych czynników nie da się ująć w formie parametrycznej, 
pozwalającej na ocenę poziomu bezpieczeństwa pożarowego. 

Jak wykazują statystyki, zagrożenia spowodowane ludzką 
nieostrożnością i działaniem celowym (podpalenia) nie maleją wraz z 
rozwojem gospodarczym i zamożnością społeczeństw.
W Polsce rocznie ginie w pożarach budynków około 1,46 osoby na 100 
tys. mieszkańców. Jest to liczba w przybliżeniu równa wartości 
średniej w krajach europejskich. 
Szacuje się , że 70 – 80% wypadków śmiertelnych jest 
spowodowanych toksycznością produktów spalania.
Ofiary śmiertelne  i ranni w pożarach stanowią 14 – 16% ofiar klęsk 
żywiołowych, katastrof i awarii.
W państwach europejskich straty bezpośrednie spowodowane 
pożarami wynoszą od 0,09 do 0,40% dochodu narodowego. Tak duże 
różnice nie są związane ze stopniem rozwoju gospodarczego. Można 
przypuszczać, że wynikają one z metod i dokładności prowadzonych 
obliczeń. Łącznie koszty prewencji, strat bezpośrednich, pośrednich, 
ubezpieczeń stanowią około 0,9% dochodu narodowego. 

Pojęcie bezpieczeństwa pożarowego jest związane ściśle z 
charakterem przepisów obowiązujących w tym zakresie, przy czym 
można rozróżnić dwa krańcowo różne sposoby ich formułowania:
1. W postaci nakazów i zakazów odnoszących się do pewnych 
konwencjonalnych charakterystyk.
2. W postaci wymagań użytkowych.

W pierwszym przypadku przepisy mają w dużym stopniu charakter 
formalno-prawny, a miarą bezpieczeństwa pożarowego jest zgodność 
wykonania budynku z podanymi w nich wymaganiami. Miara ta jako 
koniunkcja wymagań o różnej istotności, może przyjmować wyłącznie 
dwie wartości:
0 – jeśli nie są spełnione którekolwiek z wymagań zawartych w 
przepisach, to bezpieczeństwo pożarowe budynku nie jest 
zapewnione.
1 – jeśli spełnione są wszystkie wymagania zawarte w przepisach, to 
budynek jest bezpieczny.
W drugim przypadku miarą bezpieczeństwa pożarowego jest czas do 
osiągnięcia stanów krytycznych:
- konstrukcji,
- środowiska w pomieszczeniu i poszczególnych częściach budynku.

W dokumentach Unii Europejskiej bezpieczeństwo pożarowe (w 
postaci wymagań użytkowych) zdefiniowano następująco:

Obiekty budowlane powinny być zaprojektowane i wykonane w taki 
sposób, aby w przypadku pożaru:
- przez założony okres (czas) była zapewniona nośność konstrukcji,
- było ograniczone powstawanie i rozprzestrzenianie się ognia i dymu 
w obiektach,
- było ograniczone rozprzestrzenianie się ognia na obiekty sąsiednie,
- mieszkańcy mogli opuścić obiekt lub być uratowani w inny sposób,
- był zapewniony odpowiedni poziom bezpieczeństwa ekip 
ratowniczych.

Podane wymagania szczegółowe nie są rozłączne, np. możliwość 
opuszczenia budynku jest związana zarówno z nośnością konstrukcji, 
rozprzestrzenianiem się ognia i dymu wewnątrz obiektu, jak i z 
bezpieczeństwem ekip ratowniczych. Wynika to stąd, że elementy 
budynku i wyroby mogą spełniać podczas pożaru kilka funkcji.
Dokumenty UE dotyczą wyrobów przeznaczonych do zastosowania w 
obiektach budowlanych, a więc zarówno w budynkach, jak i 
budowlach inżynierskich.

W ostatnich latach rozwija się dziedzina wiedzy nazwana inżynierią 
bezpieczeństwa pożarowego. W jej ramach są opracowywane 
narzędzia służące do racjonalnego projektowania budynków z 
uwzględnieniem instalacji. Metody te bazują na zakładanych 
scenariuszach pożarowych, dotyczących budynków o 
skomplikowanych rozwiązaniach przestrzenno-architektonicznych, 
dużych przestrzeni handlowych.

Coraz wyraźniej zarysowuje się granica pomiędzy budynkami o 
tradycyjnych układach funkcjonalnych: pomieszczenie – korytarz, 
klatka schodowa, dla których można sformułować stosunkowo proste 
przepisy, a grupą budynków o skomplikowanych rozwiązaniach 
przestrzenno-architektonicznych i o różnych rozwiązaniach 
przestrzeni wewnętrznej, dla których przepisów w formie zakazów i 
nakazów nie da się określić w sposób racjonalny.

Według polskich przepisów techniczno-budowlanych budynki oraz 
części budynków, stanowiące odrębne strefy pożarowe, dzieli się, w 
zależności od przeznaczenia i sposobu użytkowania, na:
1) mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej 
charakteryzowane kategorią zagrożenia ludzi, określane jako ZL,
2) produkcyjne i magazynowe, określane jako PM,
3) inwentarskie (służące do hodowli inwentarza), określane jako IN.

Z kolei budynki oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy 
pożarowe, określane jako ZL, zalicza się do jednej lub więcej niż 
jednej kategorii zagrożenia ludzi.

Rozróżnia się:
ZL I – zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego 
przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, 
a nie przeznaczone przede wszystkim do użytku dla ludzi o 
ograniczonej zdolności poruszania się,
ZL II – przeznaczone przede wszystkim do użytku dla ludzi o 
ograniczonej zdolności poruszania się (szpitale, żłobki, przedszkola, 
domy dla osób starszych),
ZL III – użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II,
ZL IV – mieszkalne,
ZL V – zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.

Strefą pożarową nazywa się budynek lub część budynku, 
oddzieloną od innych budynków lub od pozostałych części budynku 
niezabudowanym pasem terenu o określonej szerokości minimalnej 
bądź przegrodami oddzieleń przeciwpożarowych.

Strefy pożarowe oddzielone pasem terenu:
Rys 1.

Budynek

(strefa pożarowa)

A

Budynek

(strefa pożarowa)

B

a ≥ b

b – minimalna odległość podana w przepisach

Strefy pożarowe oddzielone przegrodą przeciwpożarową, ścianą:

Rys. 2.

Strefa 

pożarowa

A

Strefa

Pożarowa

B

Ściana oddzielenia 
przeciwpożarowego

Strefy pożarowe wydzielone przegrodą przeciwpożarową, strop:

Rys. 3.

Strefa

pożarowa

B

Strefa
Pożarowa A

Strop oddzielenia
przeciwpożarowego

Minimalną szerokość pasa terenu, która jest niezbędna, aby budynki 
można było uznać za odrębne strefy pożarowe, i wymagane 
właściwości przegród oddzieleń przeciwpożarowych, określają 
przepisy techniczni-budowlane.

Przegrody te powinny być tak zbudowane , aby pożar nie 
rozprzestrzenił się między budynkami bądź na pozostałą część 
budynku, a także, aby pożar nie został przeniesiony z innej części 
budynku do strefy pożarowej.

Przegrodą oddzieleń przeciwpożarowych może być ściana lub strop.

Na rysunku 2 pokazano podział budynku jednokondygnacyjnego na 
strefy pożarowe A i B za pomocą ściany oddzielenia 
przeciwpożarowego. Ściana taka może być usytuowana dowolnie w 
stosunku do innych ścian budynku, chociaż przypadki takie 
praktycznie nie występują w praktyce.

Na rysunku 3 pokazano budynek podzielony na dwie strefy pożarowe 
za pomocą stropu oddzielenia przeciwpożarowego. Wynika stąd, że 
strefa pożarowa może obejmować zarówno jedną (strefa A), jak i 
więcej kondygnacji (strefa B).

Budynki (strefy pożarowe) zaliczone do poszczególnych kategorii 
zagrożenia ludzi (ZL), w zależności od liczby kondygnacji lub 
wysokości, i budynki (strefy pożarowe) pozostałe, w zależności od 
gęstości obciążenia ogniowego i liczby kondygnacji lub wysokości, 
przyporządkowuje się do odpowiednich klas odporności pożarowej (A, 
B, C, D, E).

Dla każdej z klas odporności pożarowej budynku sformułowano 
wymagania dotyczące klas odporności ogniowej takich elementów 
budynku, jak: konstrukcja nośna, ściany, stropy oraz w zakresie 
rozprzestrzeniania ognia lub reakcji na ogień.

Klasa odporności ogniowej budynku, której nie należy mylić z 
klasą odporności ogniowej elementów budynku, jest więc niczym 
innym jak symbolem pewnej grupy budynków.

Klasa odporności ogniowej jest z kolei symbolem pewnej grupy 
elementów o określonych właściwościach, decydujących o odporności 
ogniowej. Natomiast odporność ogniowa jest to zdolność elementu 
budynku poddanego badaniu normowemu do spełnienia przez 
określony czas wymagań dotyczących nośności, jak i funkcji 
wydzielających. Miarą odporności ogniowej jest więc czas.

Zapewnienie w określonym czasie nośności konstrukcji jest 
warunkiem podstawowym decydującym o zarządzeniu ewakuacji 
bądź podjęciu akcji ratowniczo-gaśniczej.

Funkcja wydzielająca dotyczy przegród, przez które w określonym 
czasie nie powinien przedostawać się ogień i gorące gazy, a także nie 
powinna nadmiernie wzrosnąć temperatura nieogrzewanej 
powierzchni przegrody.

Warunki termiczne, które przyjmuje się przy określaniu klas 
odporności ogniowej elementów budynku, charakteryzują 
następujące parametry: po 5 minutach temperatura otoczenia osiąga 
wartość ponad 570°C, po 30 minutach około 840°C, a po 90 minutach 
przekracza 1000°C.

Obciążenie ogniowe jest to suma energii cieplnej, która może być 
wyzwolona w wyniku spalenia wszystkich materiałów palnych 
znajdujących się w określonej przestrzeni (w MJ), natomiast gęstość 
obciążenia ogniowego jest to obciążenie ogniowe przypadające na 
jednostkę powierzchni i wyraża się w MJ/m².

Obciążenie ogniowe jest to suma energii cieplnej, która może być 
wyzwolona w wyniku spalenia wszystkich materiałów palnych 
znajdujących się w określonej przestrzeni (w MJ), natomiast gęstość 
obciążenia ogniowego jest to obciążenie ogniowe przypadające na 
jednostkę powierzchni i wyraża się w MJ/m².

Reakcją na ogień nazywa się odpowiedź materiału na ogień 
działający na wyrób w określonych warunkach ekspozycji (w postaci 
wydzielonego ciepła, dymu, obszaru spalania bądź płonących kropel). 
Reakcja na ogień podawana w postaci opisowej (niepalny, niezapalny, 
trudno zapalny, łatwo zapalny) lub w postaci klas (A₁, A₂, B, C, D, E, 
F) charakteryzuje możliwy udział materiałów budowlanych w rozwoju 
pożaru.

Terminem materiały określa się wyroby w postaci homogenicznej lub 
wyroby warstwowe, jak płyty okładzinowe, wykładziny podłogowe itp.

W przepisach operuje się pojęciem główna konstrukcja nośna, 
choć określenia takiego nie używa się w procesie projektowania. 
Występuje ono natomiast w dokumentach Unii Europejskiej i oznacza 
wszystkie elementy konstrukcyjne niezbędne do zapewnienia 
nośności i stateczności budynku.