Fizjologia

Powonienie



Cząsteczki związków chemicznych, które dostają się do

jamy nosowej razem z wdychanym powietrzem,

rozpuszczają się w śluzie pokrywającym nabłonek bł.

śluzowej okolicy węchowej;



Tą drogą działają na wypustki komórek nerwowo-

zmysłowych węchowych w kształcie rzęsek;



Komórka nerwowo-zmysłowa (I neuron czuciowy) odbiera

bodźce i przewodzi impulsy jednocześnie;



wypustki tworzą włókna nerwowe węchowe, które po



wejściu do dołu przedniego czaszki kończą się synapsami w

opuszce węchowej



Droga węchowa kończy się w części korowej i

przyśrodkowej ciała migdałowatego i do haka zakrętu

hipokampa.

Powonienie (c.d.)



Próg pobudzenia dla cząsteczek lotnych związków jest różny:



•

słabo reagują komórki węchowe na eter etylowy (próg 79

mol/L powietrza);



•

na kwas masłowy silniej (próg 102 nmol/L powietrza);



•

najsilniej na merkaptan metylowy (próg 831 fmol/L powietrza).



adaptacja do zapachu zależy od budowy chemicznej cząsteczek

wywołujących czucie zapachu;



do pewnych zapachów człowiek adaptuje się szybko, przestając

je odczuwać, do innych bardzo wolno;



w przypadku działania 2 zapachów odbierany jest ten, który

działa silniej lub do którego wolniej przebiega adaptacja;



człowiek może odróżnić od 2000 do 4000 różnych zapachów;



pomiędzy komórkami nerwowo-zmysłowymi węchowymi

nabłonka węchowego znajdują się nagie zakończenia włókien

nerwowych n. trójdzielnego; ich podrażnienie wywołuje odruch

kichania.

Zmysł wzroku



Gałka oczna zbudowana z 3 warstw



- błona włóknista gałki (w przedniej

części przeźroczysta (rogówka)



błona naczyniowa, ciało rzęskowe,

tęczówka



siatkówka

Układ optyczny oka



rogówka - ciecz wodnista wypełniająca komorę przednią -



soczewka ciało-szkliste-



siła załamywania układu optycznego +66,7 D

Akomodacja oka:



siła załamywania układu optycznego związana jest przede

wszystkim z krzywizną rogówki, w mniejszym stopniu z

krzywiznami soczewki;



w czasie patrzenia na przedmioty bliskie soczewka zmienia

swój kształt, co jest związane z akomodacją



na skutek zmiany kształtu soczewki zwiększa się siła

załamywania układu optycznego oka, dzięki czemu jest on

zdolny do skupienia promieni równoległych od przedmiotów

w różnej odległości, aż do najbliższych znajdujących się w

najbliższym punkcie widzenia;



układ optyczny nastawia się (akomoduje) do patrzenia na

przedmioty znajdujące się w różnej odległości od oka

Układ optyczny oka (c.d.)



•

zmiana siły załamywania soczewki następuje odruchowo:



w czasie patrzenia na przedmioty odległe m. rzęskowy jest

rozkurczony, - soczewka jest wtedy spłaszczona;



w czasie patrzenia na przedmioty bliskie m. rzęskowy się

kurczy, soczewka przybiera kształt bardziej kulisty - siła

załamywania soczewki zwiększa się;



przy maksymalnym zwiększeniu krzywizn soczewki siła

załamywania układu optycznego oka zwiększa się o około 12

dioptrii.



•

w miarę wzrostu i starzenia się organizmu torebka

soczewki stopniowo traci swoją sprężystość nadawania

soczewce bardziej kulistego kształtu, co jest przyczyną

stopniowego odsuwania się od rogówki najbliższego punktu

widzenia;



•

w wieku 20 lat znajduje się on już w odległości 10,4 cm, a

w wieku 60 lat - w odległości 83,3 cm.

Układ optyczny oka (c.d.)



Konwergencja oczu:



Ustawienie gałek ocznych - patrzenie w dal -

równoległe. W miarę zbliżania się przedmiotu osie

patrzenia przecinają się w coraz bliższej odległości



Kontrola wielkości źrenicy:



średnica źrenicy zależy od natężenia światła

padającego na siatkówkę i od odległości

oglądanego przedmiotu. Zwiększenie natężenia

światła i zbliżanie przedmiotu - skurcz mięśnia

zwieracza źrenicy



zmniejszenie natężenia światła, zwiększanie się

odległości od przedmiotu - rozszerzenie źrenicy.

Wady refrakcji oczu

•

Oko miarowe układ optyczny skupia promienie

równoległe na



siatkówce.



Oko niemiarowe skupia promienie przed lub za

siatkówką. A



na siatkówce jest obraz nieostry



Krótkowzroczność - układ skupia promienie przed

siatkówką



Dalekowzroczność (nadwzroczność) - układ optyczny

skupiapromienie za siatkówką



Astygmatyzm (niezborność) układ optyczny różnie

załamuje promienie w różnych płaszczyznach - korekcja

– szkła

cylindryczne.

Pręciki



Wypustka neuronu wzrokowego, Zawiera

spłaszczone pęcherzyki gładkiej siatki

śródplazmatycznej (dyski), wypełnione

rodopsyną (czerwienią wzrokową),

zawierającą retinal. Bardziej wrażliwe na

światło niż czopki, pozwalają widzieć w

nocy. Znajdują się na obwodzie siatkówki.

Absorbują więcej światła niż czopki.



Obraz mniej ostry, gdyż jeden neuron

zwojowy odbiera impulsy od wielu

dwubiegunowych a te mają synapsy z 30

-50 neuronami pręcikonośnymi.,

Czopki



Czopek (podobnie jak pręcik) wypełniony jest barwnikiem

składającym się z retinalu i z jednego z 3 różnych białek -

opsyn;



W zależności od budowy cząsteczki białka czopki

pochłaniają światło niebieskie (max. pochłaniania ok. 420

nm), światło zielone (max pochłaniania ok. 530 nm) lub

światło czerwono- żółte (max pochłaniania ok. 560 nm);



Pod wpływem fal świetlnych o określonej długości w jednym

z 3 typów czopków dochodzi do rozpadu barwnika na

opsynę i trans -retinal;



Czopki zapewniają nie tylko odbiór światła o różnej długości

fali, ale także ostrość widzenia;



Największa ostrość widzenia jest uzyskiwana podczas

padania obrazów na okolicę dołka środkowego siatkówki, a

zwłaszcza w jego części środkowej zajmowanej przez

plamkę żółtą (w tej okolicy siatkówki występują tylko czopki,

które przylegają do siebie).

Warstwa barwnikowa



Pomiędzy naczyniówką i warstwą pręcików i

czopków znajduje się warstwa barwnikowa,

która pochłania promienie świetlne

wpadające do gałki ocznej i zapobiega ich

odbiciu i rozproszeniu;



Dzięki pochłanianiu promieni świetlnych

przez warstwę barwnikową obraz padający

na siatkówkę ma ostre kontury



(brak barwnika - albinosi- lub jego niedobór

powoduje rozproszenie się promieni

wewnątrz gałki i zacieranie konturów);

Ostrość widzenia



Odróżnienie 2 świecących punktów

leżących blisko siebie zachodzi tylko

wtedy, gdy dwa czopki zaktywowane przez

promienie wysyłane przez te punkty są

przedzielone czopkiem niezaktywowanym;



średnica czopka w plamce żółtej wynosi od

2 do 3

m, tym samym oko odbiera dwa

punkty świecące z odległości 10 m jako

niezależne, jeśli oddzielone są od siebie o

1 mm.

Pole widzenia



Jest to obraz przestrzeni otaczającej padający na

siatkówkę oka i wyzwalający wrażenia wzrokowe;



Pole widzenia dla promieni o różnej długości fali

(czyli dla barwy białej) jest największe;



Dla promieni monochromatycznych pole widzenia

jest mniejsze, co jest spowodowane

nierównomiernym rozmieszczeniem fotoreceptorów

wrażliwych na poszczególne barwy w obrębie

siatkówki;



W obrębie krążka n. wzrokowego nie ma

fotoreceptorów i nie są odbierane z tej okolicy

wrażenia wzrokowe (plamka ślepa)

Pole widzenia



Pola widzenia dla prawego i lewego oka w

środkowej części pokrywają się ze sobą,

dzięki temu występuje widzenie obuoczne,

które pozwala na ocenę odległości i

wielkości oglądanych przedmiotów;



Obraz przedmiotu padający na siatkówki

obu oczu nieznacznie się różni (zjawisko

paralaksy) i jest spowodowane różnicą w

kącie patrzenia obu oczu;



Widzenie stereoskopowe zapewnia

zdolność oceny trójwymiarowej oglądanych

przedmiotów, a tym samym ich wielkości.

Przewodzenie fali

akustycznej



Fale akustyczne przewodzone są przez powietrze

znajdujące się w przewodzie słuchowym

zewnętrznym;



na swej drodze fale akustyczne napotykają błonę

bębenkową i wywierają na nią zmienne ciśnienie;



Drgania błony bębenkowej pod wpływem fal

akustycznych przenoszone są w uchu środkowym na

okienko przedsionka przez dźwignię utworzoną z 3

kosteczek słuchowych: młoteczka, kowadełka i

strzemiączka;



Właściwy receptor odbierający fale akustyczne

znajduje się w uchu wewnętrznym, w narządzie

spiralnym - Cortiego;



Tam zachodzi przetworzenie fal akustycznych na

impulsy nerwowe;

Fizjologia ucha

wewnętrznego



Drgania błony bębenkowej wywołują fale zmian

ciśnienia i ruch przychłonki wypełniającej

schody przedsionka, przenoszonej do schodów

bębenka przez szparę osklepka łączącą schody

przedsionka ze schodami bębenka;



Nacisk podstawy strzemiączka na przychłonkę

wywołuje uwypuklenie się błony zamykającej

okienko ślimaka do jamy bębenkowej;

następnie fala ciśnienia powraca w kierunku

przeciwnym;



Pomiędzy schodami przedsionka i schodami

bębenka znajduje się przewód ślimakowy

wypełniony śródchłonką;

Odbiór bodźców słuchowych



Bodziec progowy, przy którym można

osiągnąć u człowieka próg słyszenia,

wynosi O dB (równa się to ciśnieniu 20

Pa);



Bodziec maksymalny - 140 dB;



Dźwięki o natężeniu powyżej 140 dB poza

wrażeniem słuchowym wywołują również

czucie bólu związane z uszkodzeniem

narządu spiralnego

Odbiór bodźców słuchowych

(c.d.)



Młodzi ludzie odbierają dźwięki o

częstotliwości w zakresie od 20 do 20 000

Hz;



W miarę starzenia się organizmu górna

granica obniża się i dźwięki o dużej

częstotliwości są niesłyszalne;



•

najlepiej odbierane są dźwięki w zakresie

od 1000 do 3000 Hz.



Reprezentacja korowa: zakręt skroniowy

górny

Czucie smaku



W jamie ustnej znajdują się skupione w kubkach

smakowych receptory odbierające cztery

podstawowe smaki: słodki, słony, kwaśny i gorzki;



Komórki receptorowe odbierające czucie smaku

zaopatrzone są w wypustki w postaci

mikrokosmków skierowanych do otworu

smakowego;



Komórki smakowe zostają pobudzone przez

substancje rozpuszczone w śluzie pokrywającym

błonę śluzową w okolicy kubków smakowych i

działające na mikrokosmki;

Czucie eksteroceptywne



z powierzchni skóry odbierane jest czucie dotyku,

ucisku, ciepła, zimna i bólu;



Bodziec pobudzający narządy odbiorcze

charakteryzuje się siłą; czasem narastania i

czasem jego trwania;



Dla powstania wrażenia zmysłowego

najważniejszy jest czas narastania siły bodźca,



W czasie działania bodźca o tej samej sile

występuje zjawisko przystosowania się receptora

do bodźca (adaptacja); receptory znajdujące się w

skórze szybko się adaptują;



Pojedyncze aferentne włókno nerwowe przewodzi

impulsy nerwowe od jednego rodzaju receptorów,

zajmują one pewną określoną powierzchnię skóry;

Czucie dotyku



Receptorem czucia dotyku są ciałka dotykowe

(Meissnera), czucia ucisku - ciałka blaszkowate

(Paciniego);



Korowa reprezentacja głowy znajduje się najbardziej

bocznie w zakręcie zaśrodkowym, reprezentacja dla

kończyn dolnych umiejscowiona jest przyśrodkowo;



Największe zagęszczenie receptorów występuje w

skórze końca nosa, w opuszkach palców i w wargach,

najmniej receptorów jest w skórze grzbietu, ud i

ramion;



okolice o dużej gęstości receptorów wykazują

jednocześnie dużą wrażliwość na dotyki mają dużą

reprezentację korową;



okolice mało wrażliwe na dotyk są reprezentowane

przez małe pola w korze mózgu.

Czucie ciepła i zimna (c.d.)



Czucie obniżania się temperatury jest odbierany

przez kolbę końcową (Krausego);



Czucie podwyższania się temperatury jest

odbierany przez położone głębiej w skórze ciałka

zmysłowe (Ruffiniego);



Receptory ciepła i zimna odbierają wzrost lub

spadek temperatury tylko wtedy, gdy temperatura

otoczenia różni się od temperatury powierzchni

skóry;



Przy jednakowej temperaturze powierzchni skóry i

otoczenia receptory nie są pobudzane, stan taki

nazywa się zerem fizjologicznym;



IV neuron czuciowy znajduje się w zakręcie

zaśrodkowym kory mózgu.

Czucie bólu powierzchniowego

Wywołują go bodźce uszkadzające skórę, co jest

odbierane przez nagie zakończenia nerwowe;

W uszkodzonych tkankach dochodzi do aktywacji

enzymów proteolitycznych (tzw. tkankowe kalikreiny);

W wyniku działania enzymów na białka tkankowe,

zostają uwolnione kininy, które depolaryzują nagie

zakończenia nerwowe i wyzwalają w aferentnych

włóknach nerwowych salwy impulsów bólowych;

Pomiędzy bodźcem progowym i bodźcem

maksymalnym wywołującym czucie bólu zachodzi

stosunek energii 1:2;

Jest to forma zabezpieczenia przed uszkodzeniem

tkanki

Czucie proprioceptywne



Proprioreceptory wysyłają informacje do

OUN o stanie układu kostno-stawowo-

mięśniowego i ruchu całego ciała;



Receptory układu ruchu:



w układzie szkieletowym i mięśniowym

znajdują się receptory pobudzane pracą

statyczną i dynamiczną mięśni szkieletowych;



znajdują się tam receptory, które odbierają

napięcie oraz rozciągnięcie mięśni i ścięgien, a

także ucisk wywierany na powierzchnie

stawowe;

Czucie proprioceptywne

(c.d.)



Impulsacja z proprioreceptorów układu

ruchu jest przekazywana przez dwie różne

drogi do kory mózgu i do kory móżdżku;



IV neuron czuciowy znajduje się w zakręcie

zaśrodkowym kory mózgu;



W warunkach fizjologicznych impulsacja z

proprioreceptorów nie jest odczuwana,

pozostaje poniżej progu świadomości;



Można wykazać jedynie pośrednio jej

występowanie: gdy człowiek ma zamknięte

oczy, może bezbłędnie określić położenie

kończyny.

Czynność błędnika



W błędniku znajdują się proprioreceptory

narządu równowagi



Błędnik składa się z części kostnej (błędnik

kostny) i leżącej wewnątrz części

błoniastej (błędnik błoniasty);



W skład błędnika wchodzą: przedsionek

obejmujący łagiewkę i woreczek oraz trzy

przewody półkoliste;



Błędnik błoniasty wypełniony jest

śródchłonką o dużej koncentracji jonów

potasowych (150 mmol/L);

Czynność błędnika (c.d.)



W plamkach statycznych łagiewki i woreczka

oraz w grzebieniach bańkowych przewodów

półkolistych znajdują się komórki nabłonka

walcowatego mające kosmki od strony

śródchłonki (są to receptory narządu

równowagi);



W plamkach statycznych łagiewki i woreczka

kosmki komórek zmysłowych włoskowatych

pokryte są masą galaretowatą (błoną

kamyczkowa);



Na niej osadzone są kryształki soli

wapniowych zwane kamyczkami

błędnikowymi lub otolitami;

Czynność błędnika (c.d.)



Liniowy ruch głowy, przyspieszający lub

zwalniający, powoduje przemieszczanie się

kamyczków błędnikowych;



Próg pobudliwości na przyspieszenie liniowe dla

komórek receptorowych w plamkach wynosi 12

cm/s;



W czasie przyspieszającego łub zwalniającego

ruchu obrotowego głowy następuje przepływ

śródchłonki wewnątrz przewodów półkolistych i

baniek błoniastych;



Przepływ śródchłonki przez bańkę odchyla osklepek

utworzony przez kosmki komórek zmysłowych

zlepione masą galaretowatą

Oczopląs



Kontrola ruchów gałek ocznych niezależnych od

ruchów głowy;



Oczopląs optokinetyczny - np. podczas

obserwowania dowolnego przedmiotu z okna szybko

jadącego pociągu występują ruchy gałek ocznych o

naprzemiennej fazie szybkiej i wolnej, które

utrzymują obraz tego przedmiotu w tym samym polu

siatkówki;



Przyspieszenie lub zwolnienie obrotów głowy wraz z

całym ciałem u człowieka siedzącego na specjalnym

fotelu może również wywołać ruchy gałek ocznych

(pobudzając receptory błędnika);



Oczopląs kaloryczny - ogrzewając lub oziębiając

błędnik, po wprowadzeniu ciepłej lub zimnej wody do

zewnętrznego przewodu słuchowego;

Czynność móżdżku

Móżdżek odbiera informację wysyłaną przez

wszystkie receptory całego ciała, przetwarza

je, następnie kontroluje układ ruchowy;



Móżdżek pełni funkcję dystrybutora siły

skurczów mięśni poprzecznie prążkowanych,

umożliwiając poruszanie się człowieka,

utrzymywanie postawy wyprostnej i

wykonywanie płynnych ruchów kończyn;



W korze móżdżku są reprezentowane wszystkie

rodzaje receptorów (zarówno receptory

błędników, proprioreceptory, eksteroreceptory)

Wyższa czynność nerwowa



Wiąże się z najmłodszymi filogenetycznie

polarni kory mózgu;



Należą do nich pola kojarzeniowe

(asocjacyjne), których wyróżnia się trzy:



a) czotowa okolica kojarzeniowa zajmuje

najbardziej ku przodowi położoną część płata

czołowego i okolicę oczodołową kory mózgu;



związana jest ona z funkcją zapamiętywania,

abstrakcyjnym myśleniem, przewidywaniem,

planowaniem postępowania, hamowaniem

popędów i emocji;

Ośrodki mowy



W korze mózgu człowieka w dominującej półkuli (u

większości lewej) znajdują się:



ośrodek ruchowy mowy Broca związany z artykulacją

dźwięków w postaci słów;



ośrodek ruchów pisarskich ręki koordynujący skurcze

mięśni podczas pisania;



ośrodek słuchowy mowy umożliwiający rozróżnienie

słyszanych słów;



ośrodek wzrokowy mowy pozwalający rozpoznawać znaki

pisarskie.



Ośrodki te są kontrolowane przez nadrzędny

ośrodek mowy znajdujący się w dominującej półkuli

mózgowej w okolicy kojarzeniowej potyliczno-

skroniowo-ciemieniowej

Układ wegetatywny



Ośrodki podwzgórzowe przekazują odpowiedź do

tkanek za pośrednictwem układu nerwowego

autonomicznego i układu dokrewnego.



Układ nerwowy autonomiczny



Należą komórki nerwowe przewodzące impulsy do

narządów wewnętrznych.



Stanowi część eferentną trzewnych łuków

odruchowych.



Efektorami tych łuków odruchowych są komórki poza

komórkami mięśni poprzecznie prążkowanych.



Układ autonomiczny dzieli się na część współczulną

(pars sympathica część przywspółczulną (pars

parasympathica)

Część współczulna układu

autonomicznego



Unerwiają wszystkie narządy głowy, klatki

piersiowej, jamy brzusznej i miednicy



Na zakończeniach zazwojowych wydziela się

noradrenalina (NA)



NA uwalnia się na zakończeniach włókien

współczulnych zazwojowych, a częściowo

wychwytywana z krwi krążącej



Powstawanie NA



- tyrozyna - DOPA - dopamina - noradrenalina.



NA powstająca na zakończeniach nerwowych

jest rozkładana przez MAO na VMA (kw.

wanilinomigdałowy)

Część przywspółczulna



Pierwsze neurony przywspółczulne ośrodkowe

skupione są



1. W części przywspółczulnej jąder nn

czaszkowych (II, VII, IX, X).



2. Części krzyżowej rogów bocznych rdzenia

kręgowego (S2-S4)



Wypustki tych nn biegnąjako przedzwojowe w nn.

czaszkowych (III, VII,VII, IX, X)



90% włókien przywspółczulnych biegnie w n. X.

Nerw ten przewodzi większość impulsów do

narządów wewnętrznych.



Drugie neurony rozsiane są w ścianach narządów

wewnętrznych.

Część przywspółczulna

(c.d.)



Acetylocholina powstaje przy udziale

acetotransferazy cholinowej. Magazynowana

w pęcherzykach synaptycznych. Ach. wiąże się

z receptorem muskarynowym i nikotynowym.



W narządach wewnętrznych wywołuje efekt

antagonistyczny do układu współczulnego



Zwolnienie czynności serca



Przyspieszenie motoryki jelita



Zwiększone wydzielanie gruczołów przewodu

pokarmowego np. ślinowych



Zwężenie źrenic

Document Outline