Fizjoterapia w 

zespołach bólowych 

kręgosłupa szyjnego

                                                    

                                                                               

Magdalena A

                                                                                         

Gr 1 , II SUM

• Choroba zwyrodnieniowa stawów
• Zesztywniające zapalenie stawów 

kręgosłupa (choroba Behtereva)

• Rwa ramienna
• Zespół szyjny górny (Barrégo-

Liéou)

• Mielopatia szyjna
• Bolesny kręcz szyi
• Zespół szyjno ramienny

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA 

STAWÓW

Kręgosłup 

szyjny 

to 

nie 

tylko 

mechaniczny  wspornik  łączący  głowę 
z 

klatką 

piersiową. 

Sprawnie 

działające 

stawy 

kręgosłupa 

zabezpieczane 

przez 

więzadła 

i 

mięśnie 

zapewniają 

właściwą 

ruchomość 

głowy. 

Choroba 

zwyrodnieniowa  kręgosłupa  szyjnego 
poza dolegliwościami ze strony karku 
może  prowadzić  do  osłabienia  i 
zaburzeń  czucia  w  obrębie  kończyn 
górnych 

i 

dolnych, 

a 

niekiedy 

naśladować 

choroby 

serca 

lub 

mózgu. 

Sprawnie  działające  stawy  kręgosłupa 

zabezpieczane 

przez 

więzadła 

i 

mięśnie 

zapewniają 

właściwą 

ruchomość 

głowy. 

Fizjologiczna 

ruchomość 

kręgosłupa 

szyjnego 

umożliwia  sprawne  działanie  zmysłu 
wzroku, słuchu i równowagi.

 

• W  przebiegu  choroby  chrząstka  stawowa  rozrzedza  się,  tworzą 

się  wyrośla  kostne,  które  wskutek  ucisku  powodują  ogniska 
zapalne. 

• Stawy dotknięte chorobą na ogół nie wykazują większych zmian, 

oprócz zgrubienia, i nie dochodzi do zupełnego zesztywnienia.

•   Zmiany  zwyrodnieniowe  to  zniekształcenia  będące  efektem 

przewlekłego  przeciążenia  i  zużycia  stawów.  Związana  z  nimi 
choroba  zwyrodnieniowa  stawów  (zwana  także  artrozą  lub 
gośćcem  zwyrodniającym)  -  to  przede  wszystkim  bóle  i 
ograniczenie zakresu ruchów. 

• Bóle  stawów,  najczęściej  związane  z  ich  obciążaniem  (  w 

zaawansowanej  fazie  także  bóle  spoczynkowe),  ograniczenie 
zakresu  ruchów  mogą  być  efektem  nieodwracalnego  i 
postępującego procesu zużycia szkieletu.

• W odcinku szyjnym kręgosłupa(choroba zawodowa kierowców). 

Ból promieniuje wówczas do potylicy lub pasa barkowego. Przy 
nagłym zwrocie może też wystąpić zawrót głowy. 

• Dolegliwość  dotyka  zwykle  osób  po  50  roku  życia,  zdarza  się 

jednak i u osób młodszych.

• Badanie radiologiczne wykrywające zmiany zwyrodnieniowe nie 

jest jeszcze dowodem na istnienie choroby.

Dolegliwości i objawy

• Uczucie sztywności kręgosłupa, szczególnie po obudzeniu się 

(tzw. sztywność poranna) 

• Pobolewania szyi i okolicy krzyżowej po wysiłkach (np. prace 

domowe) 

• Brak dolegliwości w przypadku zmian o niewielkim nasileniu

Odcinek szyjny 

• Bóle szyi, karku, a także głowy 
• Promieniowanie bólu np. do barków 
• Uczucie sztywności szyi, utrudniającej ruchy skrętne głowy 
• Uczucie „ciężkości” głowy 
• Chory często wyczuwa lub nawet słyszy odgłosy trzeszczenia 

w stawach podczas ruchu. 

• Nie  mniej  dotkliwy  ból  często  zakłóca  normalny  tryb  życia 

chorego.

Objawy kliniczne

• Większość chorych z chzs zgłasza się do lekarza z powodu dolegliwości 

bólowych  opisywanych  jako  ból  narastający,  głęboki,  tępy,  nasilający 
się podczas zmiany pogody i zwiększonej aktywności.

•   Ból  związany  z  aktywnością  pojawia  się  natychmiast  lub  wkrótce  po 

zapoczątkowaniu ruchu i może trwać krótko lub utrzymywać się przez 
kilka godzin po zakończeniu czynności.

•  Niektórzy zauważają pierwsze objawy po niewielkim urazie stawu lub 

po intensywnej aktywności fizycznej. 

• W  zaawansowanych  stadiach  ból  może  być  stały  i  przerywać  sen. 

Większość  chorych  obserwuje  również  sztywność  stawów,  szczególnie 
rano i po dłuższym okresie nieczynności, nie przekraczającą jednak 30 
minut. 

• W  miarę  postępu  zmian  chorzy  stają  się  mniej  ruchliwi  i  mogą 

odczuwać trzeszczenie, blokowanie lub tarcie w stawie podczas ruchu. 

• Obserwować  można  poszerzenie  obrysów  stawów  związane  z 

tworzeniem  się  wyrośli  kostnych  (osteofitów),  zaniki  mięśni, 
przykurczę, a nawet wysięki stawowe. 

• W  przeciwieństwie  do  reumatoidalnego  zapalenia  stawów  zmiany  nie 

są  symetryczne,  stan  ogólny  chorych  jest  dobry,  a  wyniki  badań 
laboratoryjnych  prawidłowe.  Niekiedy  choroba  ogranicza  się  tylko  do 
jednego lub kilku stawów.

Przyczyny

• Przewlekłe  drażnienie  więzadeł  i  stawów  kręgosłupa, 

spowodowane  przeciążeniami  lub  urazami  powoduje 
rozwój 

procesu 

zapalnego 

uszkadzającego 

stawy 

kręgosłupa 

• Krążki  międzykręgowe  (tzw.  dyski)  pełniące  rolę 

amortyzatorów  pomiędzy  trzonami  kręgów,  w  miarę 
starzenia  się  organizmu  tracą  elastyczność,  twardnieją 
i kurczą się 

• Powoduje 

to 

przewlekłe 

podrażnienie 

tkanek 

otaczających  kręgosłup,  miejscowe  stany  zapalne  oraz 
reakcje  wytwórcze,  prowadzące  do  powstawania  na 
kręgach wyrośli kostnych. 

Sposoby zapobiegania

• Prowadzenie 

uregulowanego trybu życia 

• Unikanie przemęczenia 
• i nadwyrężania kręgosłupa 
• Utrzymywanie prawidłowej 

postawy podczas pracy

• Kilkakrotny odpoczynek w 

ciągu dnia w pozycji 

leżącej 

• Leczenie nadwagi 
• Dbałość o dobrą kondycję 

fizyczną 

• Wykonywanie regularnych 

ćwiczeń wzmacniających 

mięśnie grzbietu i brzucha 

Możliwe powikłania

• Znaczne ograniczenie ruchomości kręgosłupa 

• Osłabienie siły mięśni kończyn 

• Bardzo silne dolegliwości bólowe 

• Inwalidztwo

• Zaburzenia neurologiczne pod postacią zaburzeń czucia i drętwień kończyn 

 

Co się dzieje w stawie-czyli jak 

rozwija się choroba?

      Przeciążenie powoduje nadmierny ucisk na chrząstkę stawową, która 

staje się cieńsza i traci sprężystość. Dodatkowe szkodliwe znaczenie ma 
powtarzający się w objętym chorobą stawie proces zapalny. Dochodzi do 
przebudowy tkanki kostnej pod chrząstką. Zniekształcenie elementów 
chrzęstnych i kostnych stawu sprawia, że więzadła stabilizujące staw 
stają się zbyt luźne. Rozchwianie stawu sprzyja przeciążeniom, a 
następnie ich kostnieniu przyczepów tych więzadeł. W sąsiedztwie 
stawu tworzą się osteofity. Rozrastające się osteofity i degeneracja 
chrząstki stawowej prowadzą do postępującego ograniczenia zakresu 
ruchów. Dodatkowe znaczenie w tworzeniu bolesnych przykurczów mają 
niezależne od woli odruchy obronne mięśni związane z unikaniem 
pozycji wywołujących ból. Nadmierne napięcie mięśni nie dość, że 
utrzymuje staw w nieprawidłowym położeniu, ale samo staje się źródłem 
dyskomfortu. W zaawansowanym stadium zmiany zwyrodnieniowe nie 
ograniczają się do kości i chrząstki, powodując degenerację wszystkich 
rodzajów tkanek miękkich budujących staw.
Organizm usiłuje odbudować uszkodzenia. Nie będąc jednak w stanie 
odtworzyć wysoko zróżnicowanych tkanek takich jak chrząstka stawowa 
czy ścięgno, zastępuje je niepełnowartościową bliznową tkanką łączną. 

Leczenie 

     Zalecenia ogólne 

• Leczenie powinno być prowadzone pod kontrolą lekarza ortopedy 

przy współpracy rehabilitanta, a często również lekarza 

reumatologa i neurologa 

• Zabiegi rehabilitacyjne, fizykoterapia i masaże stanowią bardzo 

ważny element procesu leczniczego 

• W przypadku zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa szyjnego często 

stosuje się kołnierze ortopedyczne 

• W zmianach kręgosłupa lędźwiowego pomocne są specjalne pasy i 

gorsety ortopedyczne 

• W bólach krzyża wskazane jest spanie na twardym materacu 
• Umiarkowana, regularna aktywność fizyczna jest niezbędna dla 

zachowania sprawności chorego 

• Konieczna jest redukcja wagi ciała u osób z nadwagą 

  
Kołnierz ortopedyczny

Leczenie farmakologiczne

Z leków stosuje się głównie leki przeciwbólowe, 
przeciwzapalne i rozluźniające mięśnie. Bardzo często 
wymienione leki stosuje się miejscowo, podczas 
zabiegów fizykoterapeutycznych.

 
Leczenie operacyjne
     Przypadki choroby powikłane zaburzeniami 

neurologicznymi, zwłaszcza wywołanymi uszkodzeniem 
krążka międzykręgowego, mogą wymagać leczenia 
operacyjnego.

            Proteza 
dysku

 

Płytka 
tytanowa 

Fizykoterapia

• Elektroterapia:
• Prądy DD
• uzyskanie działania przeciwbólowego, 

polegającego na podwyższeniu progu odczuwania 
bólu, wykorzystuje się kolejno prądy: DF, CP lub 
LP 

• poprzeczne ułożenie elektrod, przy czym elektrodę 

czynną – katodę, przykłada się w miejscu bolesnym 

• Czas trwania zabiegu wynosi zwykle 2-8 minut, a 

dla uzyskania pożądanego efektu zaleca się 
przeprowadzenie serii 6-10 powtórzeń, 

• Jonoforeza:
• Elektrodę czynną umieszcza się w obrębie zmian 

chorobowych, a bierną w odpowiedniej od niej 
odległości, stosując poprzeczny (przez staw) lub 
podłużny przepływ prądu. 

• W przypadku jonoforezy, pod elektrodą czynną 

umieszcza się podkład z odpowiednim roztworem 
leku o działaniu przeciwbólowym, 

• Z reguły stosuje się czuciowo-progową dawkę 

prądu tj. około 0,2 mA/cm2, w czasie 15-20 minut. 

• Zabiegi wykonuje się codziennie lub co drugi 

dzień, w serii 10-20 powtórzeń. 

• Prądy interferencyjne:
• wykorzystuje się zazwyczaj dwa zakresy 

częstotliwości: 0-100 Hz – o silnym działaniu 
przeciwbólowym lub 50-100 Hz – o działaniu 
przeciwbólowym i odżywczym w stosunku do 
leczonych tkanek. 

• Maksymalny czas trwania zabiegu w przypadku 

prądów średniej częstotliwości wynosi około 15 
minut, a dawkowanie natężenia jest uzależnione 
od indywidualnej wrażliwości chorego. 

• Seria: 10 zabiegów

• Krioterapia:
• Zimno zmniejsza produkcję mediatorów bólu oraz 

blokuje bramki bólowe. Wpływa na zwiększenie 
produkcji betaendorfin, działających 
przeciwbólowo. Zmniejsza aktywność komórek 
objętych zapaleniem, przez co ogranicza się 
obrzęk.

• Zabieg wykonujemy miejscowo (przed 

kinezyterapią), czas 2-3min., seria 10-15 
zabiegów.

• Temperatura zabiegu -100 do -160  ̊ C

• Laseroterapia:
• Jest to zabieg akceptowany przez pacjentów przez jego 

bezbolesność oraz stosunkowo dużą efektywność. 
Poprzez wzmożenie wydzielania endorfin oraz wpływ na 
regenerację obwodowych aksonów po uszkodzeniu 
nerwów, zabieg ten działa przeciwbólowo. Przyśpiesza 
resorpcję obrzęków i wysięków oraz wpływa korzystnie 
na mikrokrążenie i regenerację komórek. Pobudza 
tworzenie włókien kolagenowych oraz fibroblastów, 
wpływa na regenerację naczyń krwionośnych.

• kręgosłup-odcinek szyjny kręgosłupa, obszar zabiegu: 

przykręgosłupowo wzdłuż szyjnego odcinka kręgosłupa 
C4-Th4 oraz trigger points, częstotliwość: 1000-1500Hz 
po 6-8minut lub 1500-2000Hz po 1-2 minuty 

• Ultradźwięki:
• Ich działanie opiera się o zjawisko mikromasażu 

powstające wskutek wahania ciśnień w przebiegu 
fali dźwiękowej. Działanie: przeciwbólowe, 
przeciwzapalne, zmniejszające napięcie 
mięśniowe, rozszerzające naczynia krwionośne 
oraz zwiększające przemianę materii. 

• dawka slaba od 0,05-0,5W/cm2 w ostrych i 

podostrych stanach chorobowych dawka srednia: 
od 0,5 do 1,5 W/cm2w stanach przewleklych 

• 10 zabiegow po 5 minut 

• Magnetronik:
• choroba zwyrodnieniowa stawow kregoslupa, 

natezenie: stopniowo od 3 do 8 mT, 
czestoliwosc:25-50 Hz, czas zabiegu: 15-30minut

• choroba zwyrodnieniowa duzych stawow, 

natezenie: stopniowo od 4 do 10 mT, czestoliwosc 
10-50 Hz, czas zabiegu 15-30minut

• Seria 10 zabiegów.

Dyskopatia i spondyloza

• Mianem dyskopatii określa się schorzenie krążka 

międzykręgowego. Stanowi on naturalną podkładkę między 
kręgami. Składa się z częsci obwodowej, zwanej pierścieniem 
włóknistym, oraz z centralnie położonego elastycznego 
materiału zwanego dyskiem. 

• W przypadku dyskopatii dochodzi do pęknięcia pierścienia 

włóknistego, zaś materiał dyskowy, pod wpływem działających 
na niego sił, ulega przemieszczeniu.

• Najczęściej zmiany rozpoczynają się od połączenia piątego i 

szóstego kręgu szyjnego. Nieco rzadziej dochodzi do zajęcia 
sąsiednich przestrzeni. Z reguły dyskopatia jest wczesnym 
stadium choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Jeśli 
uszkodzenie krążków ma miejsce na wielu poziomach, zaś 
zdjęcia rentgenowskie wykazują cechy wtórnych 
nieprawidłowych procesów kościotwórzych czy niestabilności 
kręgosłupa, mówimy o zaawansowanej formie choroby 
zwyrodnieniowej kręgosłupa zwanej spondylozą. 

Dyskopatia, rysunek 
ogólny  

 

Dyskopatia, rysunek 
szczegółowy 

 

 

Protruzja jądra miażdżystego 

Widok wysuniętego dysku z 
góry

 

Widok wysuniętego dysku z 
boku 

Stadium i objawy choroby 

Zmiany rejestrowane przy 
pomocy obrazowych metod 
badania 

Proces postępującego 

odwodnienia krążków 
międzykręgowych przebiega 

powoli i długi czas nie daje o 

sobie znać. 

Wczesne zmiany można wykryć 

przy użyciu magnetycznego 
rezonansu jądrowego (MRI) 

Zmniejszenie elastyczności i 

spłaszczenie dysku prowadzi 
do rozluźnienia spoistego 

dotychczas połączenia kręgów. 

Nawet minimalna redukcja 

odległości między trzonami 

sąsiadujących kręgów 
(wynikająca z obniżenia 

wysokości dysku) spowoduje, 

że więzadła łączące sąsiednie 

kręgi staną się nieco za długie. 

Efektem takiej nieznacznej 

odcinkowej niestabilności jest 
przeciążenie mechaniczne 

przyczepów więzadeł 

powodowane przez 

niekontrolowane szarpnięcia 

towarzyszące ruchom. 

Na przeglądowym zdjęciu 

rentgenowskim w projekcji 
bocznej można obserwować 

zmniejszenie dystansu między 

sąsiadującymi trzonami 

kręgów. Wytwórczy proces 

zapalny powoduje powstanie 
zgrubień i soplowatych wyrośli 

zwanych osteofitami 

tworzących się na obrzeżach 

zwężonej przestrzeni. 

Zwężenie przestrzeni 

zajmowanej przez dysk sprawi, 
że przeciążeniu ulegną stawy 

międzywyrostkowe. Zmiany te 

są groźne, ponieważ 

przeciążeniowe procesy 

wytwórcze przebiegające w tej 

okolicy mogą prowadzić do 
ucisków na korzenie nerwowe. 

Zniekształcenia w okolicy 

kanału tętnicy kręgowej mogą 

uciskać na to naczynie stając 

się przyczyna niedokrwienia 
mózgu. Zjawisko to nasila się 

przy podnoszeniu i obracaniu 

głowy. 

Nieprawidłowości w stawach 

międzywyrostkowych będące 
przyczyną znacznych 

dolegliwości są często źle 

widoczne na konwencjonalnych 

zdjęciach rentgenowskich. 

Bywa, że nasilenie zmian nie 

odpowiada stopniowi 
zaawansowania zniekształceń 

dobrze widocznych przestrzeni 

międzytrzonowych. Stąd przy 

pozornie normalnym obrazie 

radiologicznym kręgosłupa 
mogą występować znaczne 

dolegliwości i na odwrót - 

głębokie zniekształcenia mogą 

być stwierdzane u osób nie 

skarżących się na kręgosłup. 

Zwyrodnienie krążka może 

prowadzić do uwypuklania się 
jego fragmentów w kierunku 

kanału kręgowego lub otworów 

międzykręgowych. Patologia 

tego typu jest około 100-

krotnie rzadsza niż w 

lędźwiowym odcinku 
kręgosłupa, jednak w 

zaawansowanych przypadkach 

może prowadzić do ucisku na 

korzenie nerwowe lub na rdzeń 

kręgowy. 

Zmiany chorobowe dysków nie 

są widoczne na przeglądowym 
zdjęciu RTG. By je wykryć 

konieczne jest wykonanie 

takich badań jak magnetyczny 

rezonans jądrowy lub 

tomografia komputerowa 

Fizykoterapia

• Niekiedy w opanowywaniu przewlekłego zespołu 

bólowego pomocne są zabiegi fizykalne. Zastosowanie 
głębokiego ciepła (okłady z parafiny czy nagrzewanie 
polem elektromagnetycznym o wysokiej częstotliwości) 
łagodzi przewlekłe procesy zapalne i wpływa 
rozluźniająco na mięśnie.

 
• Zabiegi elektryczne, na przykład prądy diadynamiczne 

(DD) lub interferencyjne pozwalają wygasić przewlekłe 
zespoły bólowe. Efekt przeciwzapalny wywiera również 
lecznicze zastosowanie fal ultradźwiękowych, pola 
magnetycznego o niskiej częstotliwości czy 
naświetlania promieniami lasera biostymulacyjnego. 

• Sollux:15-20 minut; 1x dziennie; 10 zabiegów,
• Diadynamik: działanie przeciwbólowe, 

zmniejszenie napięcia mięśniowego)-rodzaje 
prądu (DF, CP, LP) częstotliwość 50-100 Hz czas: 
6-8 min seria: 6-10 zabiegów ilość serii: 1-3; 
elektroda czynna: k(-)-w miejscu bólu; 
przykręgosłupowo; przykręgosłupowo (-), pas 
brakowy (+)

• Laseroterapia skaner lub punktowy  stany ostre 

moc 1-4 J o promieniowaniu podczerwonym 
długość fali (830-980 nm)

Kinezyterapia

• 1.okres ostry farmakologia
• (p/bólowe,rozluźniające)
•  -masaż segmentarny
•   - ostrożne ćwiczenia czynne głowy do granicy 

bólu w kierunkach najmniej bolesnych

•    wyciąg szyjny w pozycji leżącej lub siedzącej
• -Pozycje  ułożeniowe
• -Mobilizacje czynne
• -Pielęgnacja i ochrona

• 2.okres podostry i przewlekły
•        zaopatrzenie ortopedyczne
•        wyciągi
• Kinezyterapia:
•        ćwiczenia czynne w zakresie niebolesnym
•        ćw. izometryczne
•        ćw. mm. posturalnych
•        ćw. rozluźniajace np. PIR
•        unikanie gwałtownych ruchów głowy
•        prawidłowe ustawianie głowy

Wyciągi

• Pętla Glissona – wyciąg szyjny ( cervicales) 

grawitacyjny

• Cel: zmniejszenie zespołów bólowych w odcinku 

szyjnym

• Czas: 10-30min. ( pierwsze wyciągi czas krótszy)
• Ilość: 10-25zabiegów (w seriach)
• Obciążenie: 2-3 kg
• Przyrządy:
• -orczyk
• -pętla Glissona
• -system bloczkowo-ciężarkowy

• Metoda ta zawiera część diagnostycząa i 

terapeutyczną.

• Badanie:
• Przed podjęciem leczenia u pacjenta przeprowadza 

się dokładny wywiad dotyczący:

• - ewentualnych czynników sprawczych,
• - czynników mogących przyczyniać sie do 

pogorszenia,

• - przebiegu choroby,
• - dotychczasowego leczenia,
• - ocenę postawy,
• - ocenę objawów neurologicznych,
• Badanie funkcjonalne, które polega na wykonaniu 

testu powtarzanymi ruchami.

• W badaniu funkcjonalnym ocenie podlega 

zmienność objawów.

• Druga cześć badania jest charakterystyczna tylko 

dla tej metody – polega na wykonaniu 
pojedynczych a następnie wielokrotnych ( 1x , 3x, 
5x, 10x ) powtórzeń ruchów w różnych kierunkach 
i w różnych pozycjach wyjściowych.

• Test ten pozwala określić nam kierunki w których 

występuje ograniczenie ruchomości oraz w 
których pojedyncze lub powtarzane ruchy 
powodują zmianę dolegliwości pacjenta (poprawę 
lub pogorszenie) oraz umożliwia ustalenie 
lokalizacji dysfunkcji lub zmiany patologicznej

Pojęcia wykorzystywane w tej metodzie:

• Fenomen centralizacji – powrót objawów bólowych 

z obwodu do centrum na skutek repozycji dysku w 
swoje miejsce.

• Peryferyzacja – wędrowanie bólu na obwód 

związany z patologia ustawienia krążka 
międzykręgowego.

• Dziennie robimy średnio 400 zgięć kręgosłupa. Na 

skutek skłonu dysk dostosowuje sie do kształtów 
partnerów – kości.

• Podczas wykonywania ruchów wyprostnych tylne 

części trzonów danego segmentu ruchowego 
zbliżają sie do siebie zwiększając ciśnienie 
wewnątrz krążka międzykręgowego po stronie 
tylnej – powoduje to przodoprzesunięcie jądra 
miażdżystego z rozciągnięciem wewnętrznych 
warstw przedniej części pierścienia włóknistego.

• Podczas wykonywania ruchów zgięcia obserwuje 

sie analogiczne mechanizmy tylko w odwrotnym 
kierunku przesunięcia jadra (tyłoprzesunięcia).

• I.Wypuklina – wysuniecie sie części dysku bez 

przerwania sie części włóknistej

• II.Protruzja – przepuklina – brak pełnego 

uszkodzenia pierścienia włóknistego

• III.Ekskruzja – przerwanie ciągłości pierścienia
• IV.Sekwestracja – oddzielenie części jadra 

miażdżystego od reszty.

• 1 i 2 dotyczy terapii metoda Mc Kenziego3 i 4 nie 

dotyczy już tej metody gdy zmiany są już zbyt 
zaawansowane.

Terapia

• Wykorzystuje sie ruchy odwracające mechanizm 

wywołujący dolegliwości bólowe tzn. w procesach 
patologicznych charakteryzujących sie 
tyłoprzemieszczeniem jądra miażdżystego stosuje 
się ćwiczenia wykorzystujące przerost a w 
przodoprzemieszczeniach wykorzystuje się 
ćwiczenia bazujące na zgięciach kręgosłupa.

RWA RAMIENNA

• Z szyjnego odcinka rdzenia 

kręgowego wyrastają 
korzenie nerwowe tworzące 
barkowy dający początek 
nerwom zaopatrującym 
kończynę górną.

• Korzenie, zanim utworzą 

splot, opuszczają kręgosłup 
przedostając się przez 
wąskie otwory 
międzykręgowe. Jest to 
miejsce, w którym w trakcie 
choroby zwyrodnieniowej 
najczęściej dochodzi do 
ucisku przez osteofity lub 
przemieszczający się dysk. 

•Przepuklina jądra miażdżystego będąca objawem 

zaawansowanego zwyrodnienia krążka międzykręgowego 

przebija się zwykle przez tylno-boczną, najsłabszą część 

pierścienia włóknistego i trafia na początek korzonka 

nerwowego. 

•Chory skarży się na ból i drętwienie promieniujące do 

barku, ramienia i ręki. Bólom towarzyszy osłabienie i 

zaniki mięśni objawiające się mniejszą pewnością chwytu, 

obniżeniem sprawności precyzyjnych ruchów palców lub 

utratą kontroli nad stawem ramiennym czy łokciowym.

Fizykoterapia, delikatne wyciągi za głowę, leki 

przeciwzapalne, rozluźniające mięśnie i zwalczające obrzęk 

nieraz przynoszą długotrwały korzystny efekt, jednak nie 

usuwają przyczyny cierpienia. W przypadku uciążliwych i 

nie poddających się leczeniu dolegliwości ulgę może 

przynieść zabieg operacyjny polegający na usunięciu 

przyczyny ucisku i przywróceniu utraconej stabilności. 

ZESZTYWNIAJĄCE ZAPALENIE 

STAWÓW KRĘGOSŁUPA 

(Choroba Behtereva)

Etiologia 

• Przyczyna  choroby  nie  jest  znana,  bierze  się  pod  uwagę 

możliwość  udziału  czynnika  zakaźnego  i  dziedzicznego  w  jej 

powstawaniu.

• Za  udziałem  drobnoustrojów  przemawia  znaczna  częstość 

zakażeń,  obejmujących  szczególnie  drogi  moczowe  w  okresie 

poprzedzającym objawy choroby.

• Predyspozycję 

genetyczną 

do 

zachorowania 

na 

z.z.s.k. 

potwierdza  jego  występowanie  w  rodzinach  chorych  -  u  ok.  20% 

mężczyzn  i  8%  kobiet,  krewnych  pierwszego  stopnia.  Wykazano 

ponadto,  że  antygen  HLA  B27  obecny  jest  u  90-96%  chorych,  w 

porównaniu  z  5-14%  w  populacji  zdrowych  osób  kontrolnych. 

Spośród  osób  z  dodatnim  antygenem  HLA  B27  zachorowuje  na 

z.z.s.k. tylko 1%. Uważa się więc, że obecność antygenu świadczy 

o  predyspozycji  genetycznej  do  zachorowania  pod  wpływem 

czynnika środowiskowego, prawdopodobnie zakaźnego.

RTG odcinka 
szyjnego 
kręgosłupa w 
projekcji 
bocznej: 
zwężenie 
przestrzeni 
między trzonami 
kręgów C

5

 i C

6

 

oraz C

6

 i C

7

, 

obniżenie 
wysokości 
trzonów kręgów, 
nieregularne 
obrysy z 
odczynem 
sklerotycznym 
C

6

 i C

7

 

Patogeneza

 zmian 

zapalnych w 
przebiegu z.z.s.k nie 
została dotychczas 
wyjaśniona. 

Proces dotyczy 
początkowo głównie 
przyczepów 
ścięgnistych 
(enthesis), gdzie 
powstaje ziarnina 
złożona z limfocytów i 
plazmocytów, 
podobna do ziarniny 
stwierdzanej w błonie 
maziowej u chorych 
na r.z.s. W miejscach 
zmienionych zapalnie 
szybko dochodzi do 
odkładania soli 
wapnia 
(sklerotyzacja) i do 
kostnienia

RTG odcinka 
szyjnego kręgosłupa 
w projekcji przednio-
tylnej i bocznej: 
przodopochylenie, 
zmniejszona lordoza, 
syndesmofit łączący 
trzony kręgów C

4

-C

5

 

(fot. 1, strzałka 
biała), C

6

-C

7

, 

tworzący się 
syndesmofit na 
wysokości dolnej 
krawędzi trzonu 
kręgu C5 (strzałka 
szara). 

• Kostnienie pierścieni włóknistych, stawów 

międzykręgowych i więzadeł kręgosłupa prowadzi do 
jego stopniowego usztywnienia. Mostki kostne łączące 
sąsiednie kręgi, noszące nazwę syndesmofitów, powstają 
początkowo w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, a 
następnie stopniowo obejmują odcinek piersiowy - 
kręgosłup przybiera wygląd "kija bambusowego".

Typowy objaw "kija bambusowego" 

Występowanie

• Choroba występuje przeważnie u mężczyzn, u których 

jest 9 razy częściej rozpoznawana niż u kobiet. 
Rozpoczyna się zwykle między 20. a 30. r.ż.

Objawy kliniczne

• Początek choroby jest często niezauważalny, proces      

                chorobowy rozwija się skrycie. 

• Fakt. że bóle są obustronne, a nasilenie ich następuje  

                      w stanie spoczynku, odróżnia je od 
bólów                        spowodowanych dyskopatiami.

• We wczesnym okresie choroby mogą pojawić się           

                   również niecharakterystyczne objawy 
ogólne -                                 uczucie osłabienia, stany 
podgorączkowe, utrata                                 masy ciała.

• Występuje nawracające zapalenie tęczówki oka
• Typowa sylwetka narciarza

• Zajęcie odcinka szyjnego 

kręgosłupa powoduje 
początkowo                     
ograniczenie ruchu, później 
może dojść do całkowitego 
usztywnienia tego odcinka. 

• Stopniowo, w miarę 

obejmowania wyższych 
odcinków kręgosłupa                
przez proces zapalny dochodzi 
do ograniczenia jego 
ruchomości.                     
Ruchomość należy badać w 
poszczególnych odcinkach. 

• Następuje podwichnięcie 

obrotnika,który uciska na rdzeń 
kręgowy i  może go przerwać 
powodując śmierć.

ZESPÓŁ SZYJNY GÓRNY 

(Zespół Barrégo-Liéou)

 

• Jest to ból górnej części karku i 

potylicy, promieniujący do czoła, 

tylnej części oczodołów i skroni. 

Dolegliwości bólowe nasilają się 

przy ruchach głową. Ból może 

mieć charakter stały lub 

napadowy, przy czym napady 

bólu trwają od kilkunastu godzin 

do kilku dni, a następnie 

natężenie bólu stopniowo się 

zmniejsza. 

• Występują również inne objawy, 

takie jak zawroty głowy, szum w 

uszach, czasami oczopląs i 

zaburzenia snu. 

• Zespół szyjny górny występuje 

częściej u kobiet niż u mężczyzn, 

a początek obserwuje się między 

40 a 50 rokiem życia. 

• Jego przyczyną jest najczęściej choroba zwyrodnieniowa 

górnego odcinka kręgosłupa, ucisk tętnic kręgowych i 

prawdopodobnie struktur unerwienia autonomicznego, stąd 

zwany jest również zespołem "szyjno-głowowym 

naczyniowym". 

• Uraz komunikacyjny zgięciowo-wyprostny górnego odcinka 

kręgosłupa (uraz "trzaskającego bicza"), którego 

następstwem jest uszkodzenie tylnego aparatu więzadłowo-

torebkowego, może spowodować drażnienie i ucisk drugiego 

i trzeciego korzenia szyjnego. Występuje wtedy jednostronny 

lub obustronny ból o umiejscowieniu podobnym jak przy 

zespole szyjnym górnym, ale określany jako "ból szyjno-

potyliczny". Bólowi towarzyszy przeczulica skóry na potylicy 

w obszarze unerwianym przez nerw potyliczny większy, a 

dolegliwości nasilają się przy ruchach głowy.

• Rozpoznanie ułatwia dodatni wynik blokady nerwu 

potylicznego większego. 

• Podrażnienie trzech górnych nerwów rdzeniowych (C1, C2, 

C3) i przeniesienie impulsacji na nerwy czaszkowe V i VII 

daje obraz "zespołu bólowego szyjno-twarzowego". Ból taki 

jest odczuwany w szyi i na twarzy. Często towarzyszy mu 

uczucie pieczenia i mrowienia okolicy żuchwy i części języka.

Spondyloza i spondyloartroza

• występują u połowy populacji po 55 roku życia. 

Mogą dotyczyć:
-połączeń międzytrzonowych (spondylosis 
deformans)
-stawów między wyrostkami stawowymi 
(spondyloarthrosis deformans)
-stawów znajdujących się na tylko-bocznych 
powierzchniach trzonów kręgów C4-C7 ((Luschki)
wyrostków kolczystych (choroba Baastrupa)
więzadeł z ich skostnieniem (hyperostosis 
verteebralis ankylosans senilis, choroba 
Forestiena- Rotes Ouerol)

Leczenie choroby zwyrodnieniowej

-leczenie farmakologiczne: diklofenak, ibuprofen, 
kwas acetylosalicylowy, indometacyna, ketoprofen, 
naproxen, piroksykam, sulindak)
leczenie niefarmakologiczne
-kinezyterapia
-masaż
-fizykoterapia

Kinezyterapia

• W stanie ostrym leżenie tyłem na równym i 

twardym podło u z ugięciem głowy do 20°.przy 
niewydolności krążenia duża poduszka pod plecy a 
na niej poduszeczka pod głowę. Przy rwie 
ramiennej ramie nieznacznie odwiedzione a 
przedramię podparte w zgięciu.

     – wzmacnianie mięśni karku i obręczy barkowej, 

ćwiczenia

• Rozluźniające, ćwiczenia izometryczne
•  Unikamy ruchów o dużej amplitudzie wychylenia, 

długiego trzymania głowy i szyi w jednej pozycji

Masaż

• Masaż klasyczny- 20 minut; 1x dziennie; 10 

zabiegów

• Należy pamiętać, że zmiany zwyrodnieniowe mogą 

doprowadzić do ucisku na tętnice kręgowe 
zmniejszając ich światło, mogą także podrażnić 
zwoje współczulne, klinicznie objawiając się 
zaburzeniami równowagi, zawrotami głowy czy 
szumem w uszach. Zadaniem masażu klasycznego 
będzie rozluźnienie napiętych mięsni karku 
obręczy barkowej, potylicy, koncentrując się na 
przyczepach tych mięśni (głównie okolica potylicy 
i wyrostka kolczystego C7)

Fizykoterapia

• Diadynamik: (działanie przeciwbólowe, zmniejszenie 

napięcia mięśniowego)-rodzaje prądu (DF, CP, LP) 
częstotliwość 50-100 Hz czas: 6-8 min seria: 6-10 
zabiegów ilość serii: 1-3; elektroda czynna:k (-)-w miejscu 
bólu; przykręgosłupowo; przykręgosłupowo (-), pas 
brakowy (+)

•  Jonoforeza: 
      przykład: Naproxen (-) ;- Voltaren (-); HydroCortisonum 

(-); Ibuprofen (-); Forapin maść (+); Dolo Visano S maść 
(-); Mobilat (-); Indometacin w postaci 1% Ammuno Gel 
(-)

• Czas zabiegu 15-20 minut
• Ilość zabiegów 10-20
• Natężenie do odczuć pacjenta maks. 3mA

• Tens: (działanie przeciwbólowe) częstotliwość 

(bóle przewlekłe)1-20 Hz: bóle ostre: 80-120-200 
Hz; czas trwania impulsu:50-250µs; czas zabiegu: 
20-30 minut; ułożenie przykręgosłupowe, ból 
promieniujący do kończyny: k(-)-
przykręgosłupowo, a(+)-strona dłoniowa;  ułożenie 
4-o elektrodowe: a(+)- na kręgosłupie i na barku, 
k(-)- górny brzeg łopatki, nad stawem łokciowym 

• Prądy  Traberta:
• Częstotliwość 143 Hz
• impulsy prostokątne o czasie trwania 2ms i czasie 

przerwy 5ms; natężenie podprogowym; 

• Elektrody ułożone są segmentarnie na linii kręgosłupa 

szyjnego w odległości 3cm. Przy chorobach szyjno-
czaszkowych katoda ułożona jest w pozycji dogłowowej– 
w przypadku potylicznych bólów głowy powoduje 
zmniejszenie transmisji bólowej na poziomie szyjnym

• Ułożenie nr 2 – elektrody są większe katoda w ułożeniu 

dogłowowym na poziomie C7,

• anoda na poziomie unerwienia symptomatycznego 

(3cm poniżej).

• Promieniowanie podczerwone IR:
• długości fali 770-15000nm
• Odległość od naświetlanej powierzchni 40-50 cm
• Czas  zabiegu od 10 do 30 minut

• Laseroterapia:
• zmniejsza odczucia bólowe i obniża napięcie mięśni 

zginaczy i prostowników szyjnego odcinka 
kręgosłupa; zakres 830nm-980nm; aplikacja 
bezkontaktowa(sonda, skaner), kontaktowa (bez 
ucisku, z uciskiem z modulowanym uciskiem)

• Promieniowanie podczerwone; czas trwania impulsu 

200ns; moc: 9-12J -stany przewlekłe 

• Częstotliwość: 1000-1500Hz; czas zabiegu: 6-8 

minut; liczba zabiegów w serii: 6-8, liczba serii: 1-2, 
czas przerwy między seriami:7dni; obszar zabiegu 
przykręgosłupowo wzdłuż szyjnego odcinka 
kręgosłupa C4-Th4 oraz na punkty spustowe

• Ultradźwięki:
• natężenie 0,4-0,8W/cm2 
•  czas zabiegu 8-10 minut
•  seria 12-15 zabiegów 
• ultradźwięki wykonuje się na okolicy 

przykręgosłupowej C4-Th3, na pasie barkowym i 
barku

• Pole magnetyczne małej częstotliwości: 

częstotliwość w stanach przewlekłych 20-50 Hz 
natężenie nie przekraczające 10 mT.

• Pole magnetyczne wielkiej częstotliwości 

(diatermia krótkofalowa)

• Dawki II (oligotermiczna) i III (termiczna)
• odległość od obiektu 2-4cm

• Leczenie uzdrowiskowe: 
• Kąpiele solankowe (modulacja zapalenia) stężeniu 

NaCl powyżej 1,5% (zwykle od 2% do 5%). kąpiele 
są stosowane w kilku seriach o rosnącej 
temperaturze i zasoleniu. Te podwyższone 
parametry wymagają wydłużonego okresu 
wypoczynku po zakończeniu zabiegu. Czas: 15 - 20 
minut, co 1 - 3 dni, w temp około36 – 38C.

• Kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe (pobudzanie aktywności 

hialuronidazy, wbudowywanie siarki w strukturę chrząstki 
stawowej)  przygotowuje się poprzez zmieszanie w wannie 
napełnionej wodą (ok. 150 litrów) 150 ml 20% roztworu 
siarczku potasu z 50 ml 36% technicznego kwasu solnego. 
seriach około 5 -12 razy co trzy dni. Jeden zabieg trwa około 5 - 
15 minut w temperaturze 33 - 38°C. Należy pamiętać o zdjęcie 
biżuterii, ponieważ metale wchodzą w reakcję z siarką.

• Kąpiele radonowe (modulacja zapalenia) Czas trwania zabiegu 

od 10-20 min., średnio 15 min., temperatura 34°C-37°C, 
średnia 36°C. Średnia liczba zabiegów tygodniowo 3-4. 
temperatura 32-37st C

• Peloidoterapia miejscowe (niewielkie) zawijania mogą być 

stosowane o temp. 42-45°C, grubość 0,5 cm czas zabiegu 15-20 
minut przeciętnie

MIELOPATIA SZYJNA

• Rzadkim, ale poważnym powikłaniem choroby dyskowej 

kręgosłupa szyjnego jest stan określany jako mielopatia, czyli 

choroba samego rdzenia kręgowego. 

• Chociaż proporcje między rozmiarem rdzenia i kanału kręgowego 

w odcinku szyjnym pozostawiają pewną rezerwę przestrzeni, 

nieraz zdarza się, że centralna przepuklina krążka wywiera ucisk 

na rdzeń.

• Choroba zaczyna się podstępnie od osłabienia, drżeń lub skurczów 

w nogach. Dysfunkcja może również objąć kończyny górne. 

• W zaawansowanej fazie mogą wystąpić trudności w wydalaniu 

moczu.

• Mielopatia szyjna jest stanem poważnym i stanowi wskazanie do 

pilnej operacji. Chirurgiczne usunięcie uciskającej masy stwarza 

szansę poprawy, rzadko jednak mielopatia przemija bez śladu. W 

przypadku choroby trwającej dłużej oraz u starszych pacjentów 

pewien stopień deficytu neurologicznego z reguły pozostaje. 

Mielopatia

Przed operacją                      i        po operacji

BOLESNY KRĘCZ SZYI

• Kręcz szyi – jest to przymusowe 

ustawienie głowy i szyi, polegające na 
pochyleniu jej do boku  z 
jednoczesnym skręceniem ( rotacją) w 
stronę przeciwną 

• Rozróżniamy 3 grupy kręczu:
• 1)  Kręcz wrodzony: 
• a)  pochodzenia kostnego 
• b)  pochodzenia mięśniowego 
• 2)  Kręcz nabyty 
• 3)  Kręcz nawykowy 

. 

Wrodzony kręcz -pochodzenia 

kostnego (Torticollis congenitus 

osteogenes) 

• Przyczyna : 
• -  wada spowodowana strukturalnymi zmianami 

kostnymi kręgów szyjnych  (asymetrią boczną w 
ukształtowaniu kręgów) -  np. kręg klinowy , 
pochylony w bok blok kostny.

• Początkowo nie obserwuje się zmian mięśniach 

szyi i karku. W miarę rozwoju dziecka dochodzi do 
zmian wtórnych- asymetrii twarzy i przykurczu 
mięśnia jak w obrazie kręczu mięśniopochodnego. 
Badaniem diagnostycznym jest zdjęcie 
rentgenowskie. 

Leczenie

• Zachowawcze: 
• -  stosowanie opatrunków korekcyjnych gipsowych 
• stosowanie aparatów-kołnierzy ortopedycznych 
•

(Blok szczytowo-potyliczny z kręczem szyi 

kostnopochodnym- Orteza szyjno-czaszkowa 
korekcyjna (asymetryczna) sztywna)

• -  wykonywanie ćwiczeń korekcyjnych szyi

• Operacyjne : 
• -  NIE stosuje się ze względu na bliskie sąsiedztwo 

rdzenia przedłużonego 

II Wrodzony kręcz szyi – 

pochodzenia mięśniowego 

(Torticollis congenitus 

• Jego przyczyną jest zbliznowacenie i zwłóknienie 

mięśnia mostkowo- obojczykowo- sutkowego 
spowodowane urazem okołoporodowym lub 
artrogrypozą. 

• Objawy:
• - pochylenie głowy w stronę przykurczonego mięśnia
• - odwrócenie twarzy w stronę przeciwną do przykurczu
• - pogrubienie i stwardnienie mięśnia przykurczonego
• Przy braku odpowiedniego leczenie dochodzić może do 

zniekształcenia twarzy, zmian w kręgosłupie, 
odkształceń kości czaszki, wad zgryzu.

• Leczenie należy rozpocząć zaraz po zdiagnozowaniu 

wady

       Zachowawcze : 
• -  ćwiczenia bierne – rozciągnięcie skróconego 

mięśnia 

• masaż i rozcierania zgrubień mięśnia m-o-s 
•  MASAŻ
• Cel: rozluźnienie potem rozciągnięcie 

przykurczonych mięsni. Wykonujemy bardzo 
delikatnie, opuszkami palców, stosujemy oliwkę, 
potrzebna jest pomoc drugiej osoby bliskiej dziecku. 
Dziecko leży na plecach. Masaż w przypadku kręczu 
lewostronnego.

• I faza pogłębienie przykurczu, przechylamy 

nieznaczne główkę dziecka po stronie chorej (lewa) 
zmniejszając napięcie mięśnia przykurczonego. 

• Wykonujemy:
• -lewego delikatne głaskanie i rozcieranie
• -prawego intensywne głaskanie i rozcieranie
• II faza rozciąganie przykurczu. Pochylamy główkę dziecka 

na stronę zdrową (prawą). Mięsień przykurczony jest 
napięty, a rozluźniony mięsień zdrowy. Masaż jw. 
Dodatkowo ugniatanie mięśnia zdrowego.

• III faza masaż rozluźniający obydwu mm MOS przy 

swobodnym ułożeniu główki dziecka

• IV faza masaż karku przy swobodnym ułożeniu główki 

dziecka

• V faza masaż mięsni czworobocznych przy swobodnym 

ułożeniu główki dziecka

• VI faza wykonujemy masaż punktowy. Po stronie 

przykurczonej (lewej)- uciski jednostajne, każdy punkt 
minimum 15 sek. Po stronie zdrowej uciski przerywane- 1 
sek. ucisk, zwolnienie na 1 sek. itd., całość w 1 punkcie ok. 
15 sek.. uciskamy najpierw po stronie przykurczonej a 
potem po zdrowej.

• Kolejność opracowania punktów:
• 1. Na kresie karkowej pomiędzy przyczepami MOS 

a czworobocznego

• 2. Ok 2 cm poniżej poprzedniego punktu
• 3. Na przyśrodkowym kącie łopatki
• 4. Kilka punktów miedzy brzegiem przyśrodkowym 

łopatki a kręgosłupem

• 5. Pod wyrostkiem sutkowatym
• 6. Na przyczepach mostkowych i obojczykowych m 

MOS

• nastrzykiwanie roztworem hialuronidazy 
• -  utrzymywanie głowy w hiperkorekcji za pomocą 

plastra 

• ćwiczenia redresyjne 
• 1 sposób dziecko ułożone jak do masażu, głowa 

wysunięta poza stół osoba pomagająca podtrzymuje 
barki dziecka a masażysta delikatnie obniża główkę 
dziecka i wykonuje skłon kręgosłupa C w stronę zdrową 
oraz skręca ja w lewo.

• 2 sposób dziecko ułożone na plecach, strona, po której 

znajduje się przykurczony mięsień jest dalej od 
krawędzi stołu. Głowa leży na stole. Masażysta jedna 
ręką stabilizuje bark a drugą odciąga główkę dziecka po 
stronę zdrową i skręca w stronę mięśnia 
przykurczonego

• -  ćwiczenia czynne 
• -  metoda Vojty – pełzanie –zwrot głowy w stronę kręczu 
• -  odpowiednia pielęgnacja dziecka 

• W leczeniu tym możemy wyróżnić 3 okresy kinezyterapii: 
• 1)  „dziecka leżącego (0-3 miesiąca) 
• 2)  małej pionizacji (pozycji siedzącej) 
• 3)  pełnej pionizacji 

• 1)Dziecko leżące 
• -  rozciąganie mięśnia m-o-s przykurczonego przy 

jednoczesnym wzmacnianiu mięśnia m-

• o-s po stronie zdrowej 
• -  rozciąganie m.czworoboczny ( część górna) po stronie 

kręczu 

• -  poprawa siły m.płatowatego głowy po stronie kręczu 
• -  wzmacnianie m.prostowników grzbietu 
• -  układanie dziecka 
• -  redresja ok.20 minut dziennie 
• -  ćwiczenia czynne 

• 2)  Mała pionizacja 
• -  ćwiczenia wykonywane w pozycji leżąc bokiem i 

w siadzie 

• -  stosowanie kołnierzy na noc i w trakcie ćwiczeń 
•  - orteza szyjno-czaszkowa korekcyjna 

(hiperkorekcyjna, sztywna, asymetryczna),

• - orteza szyjna typu „monitor" (przypominająca,
• półsztywna/miękka),
• 3)  Pełna pionizacja 
• -  j.w tylko zwiększenie liczby ćwiczeń 

Leczenie operacyjne

• Polega na przecięciu ścięgien m.m-o-s w okolicy przyczepów 
• Wykonuje się je u dziecka tuż po zakończeniu 1 roku życia 
• Po zabiegu ustawienie głowy w hiperkorekcji. 
• Zastosowanie opatrunku gipsowego na okres 8 tygodni , lub 

stosowanie kołnierzy z waty. 

• - orteza szyjna stabilizująca półsztywna (doleczająca,
       pooperacyjna),
• A. FIZYKOTERAPIA, nie wykonujemy
• B. MASAŻ, 
• 2 etapy:
• I 5-10 zabiegów opracowanie blizn pooperacyjnych, 

odżywienie i uelastycznienie skóry, zlikwidowanie zrostów

• uelastycznienie blizn (masaż taki jak w bliznach) II tak jak 

w leczeniu zachowawczym, nie stosujemy tylko redresji.

• C. KINEZYTERAPIA:
• -ćwiczenia czynne 
• -czynne z oporem
• -wzmacniające mięśnie okolicy szyi po stronie 

zdrowej

• -nadające elastyczność i siłę mięśniom strony 

przykurczonej

• -ćwiczenia zwiększające zakres ruchów oraz 

korekcyjne 

U dziecka z wrodzonym kręczem mięśniowym NIE 

WOLNO:

• a)  układać w pozycji leżąc tyłem z poduszką pod 

głową 

• b)  układać z wałeczkami pod klatką piersiową z 

głową mocno odchyloną do tyłu 

• c)  nosić na rękach z główką ustawioną pionowo 
• d)  biernie sadzać przez podpieranie poduszkami 

Pozycje ułożeniowe i pielęgnacja

• -    symetryczne  ustawienie  głowy  w  pozycji  leżąc 

przodem 

• -    dziecko  z  prawnostronnym  kręczem  szyi  należy 

układać  na  prawym  boku  z  głową    umieszczoną  na 
twardej  poduszce                                (  o  szerokości  równej 
odległości  barku  od  szyi  po  stronie  zdrowej)  –  głowa  i 
szyja  ułożone  są  na  poduszce,  bark  musi  znajdować  się 
poniżej 

• -    ułożyć  w  pozycji  leżąc  na  lewym  boku  (po  stronie 

przeciwnej  przykurczonego  mięśnia)  -  w  tym  ułożeniu 
oddalenie 

przyczepów 

przykurczonych 

mięśni 

spowodowane  jest  opadaniem  głowy  w  stronę  podłoża, 
można  zwiększyć  intensywność  rozciągania  poprzez 
podkładaniem  pod  tułów  grubszej  warstwy  koca  przy 
czym głowa powinna znajdować się poza kocem 

• leżąc bokiem konieczne jest podparcie tułowia 

wałkiem zabezpieczającym przed przejściem dziecka 
do pozycji leżenia tyłem 

• w nocy powinno być ułożone w pozycji tyłem z głową 

umieszczoną między workami z piaskiem ( po obu 
stronach w celu stabilizacji obojczyka – nie pozwala 
na unoszenie barków przy tendencji do bocznego 
skrzywienia w odc.TH-L należy ułożyć trzeci worek 
na wysokości miednicy przed karmieniem ułożenie 
dziecka w pozycji leżenia przodem z kg zgiętymi w 
stawach łokciowych i przedramionami opartymi o 
podłoże w celu umożliwienia wyprostu szyjnego 
odcinka kręgosłupa – miednicę odciążyć ręką w celu 
poprawy stabilizacji prostownika grzbietu , 
ułatwiając unoszenie głowy jeżeli dziecko unosi 
głowę niesymetrycznie – ze zgięciem bocznym w 
stronę przykurczonego mięśnia i rotacją 

• -  należy dziecku ograniczyć pole widzenia przez 

unoszenie przeszkody np. ręki osoby ćwiczącej co 
zmusza dziecko do skorygowania ustawienia głowy 

• -  podczas karmienia butelkę należy podawać od 

strony przykurczonego mięśnia , zmuszając 
dziecko do czynnej korekcji przykurczu po stronie 
prawej 

Ćwiczenia przykłady:

Kręcz szyi nabyty

• Jego przyczyny mogą mieć różną etiologię:
• - urazową- w wyniku podwichnięcia górnych kręgów 

szyjnych, oparzenia

• - zapalną- w przebiegu gruźlicy, ropnego zapalenia szyi i 

okolicy nosowo- gardłowej 

• -układową - w wyniku choroby Racklinghausena odcinka 

szyjnego kręgosłupa- spowodowaną wadami wzroku i 
słuchu 

• - neurogenną - spowodowane spastycznym napięciem 

mięśni szyi, jednostronnym porażeniem wiotkim, 
niedowładem szyi 

• - reumatoidalną - nagłe, bolesne, przymusowe ustawienie 

ustawianie głowy i szyi pojawiające się u osób dorosłych

• CEL STOSOWANYCH ZABIEGÓW - usunięcie 

przyczyny kręczu i wyrównanie zniekształcenia

• A. MASAŻ, tylko w postaci przewlekłej, w 7 fazach, 

tak samo jak w przypadku kręczu szyi pochodzenia 
mięśniowego z tą różnicą, że w fazie VII jest 
redresja polegająca na tym, że masażysta ujmuje z 
dwóch stron głowę pacjenta i wykonuje skłon 
kręgosłupa szyjnego oraz skręca głowę w 
odpowiednią stronę aby doprowadzić do korekcji.

• B. KINEZYTERAPIA, rodzaj ćwiczeń i sposób ich 

prowadzenia jest uzależniony od wieku pacjenta:

• -ćwiczenia czynne
• -czynne z oporem
• -korekcyjne

IV. Kręcz nawykowy (Torticollis 

habitualis) 

• Przyczyna: 
• -  spowodowany wadliwym ułożeniem płodu w 

łonie matki 

• Charakteryzuje się nawykowym ustawieniem głowy 

z pochyleniem jej w kierunku z jednej ze stron, 
bez zmian tkankowych w mięśniu m-o-s. W tych 
przypadkach osiąga się samoistne wyleczenie w 
ciągu tygodni bądź miesięcy.

ZESPÓŁ SZYJNO-RAMIENNY

• Dolegliwości bólowe są odczuwane w karku, rzadziej w 

przedniej części szyi, mogą promieniować w kierunku 
potylicy, barku, kończyny górnej, a nawet górnej części 
klatki piersiowej.

• Dolegliwościom tym towarzyszyć mogą: 

· ograniczenie zakresów ruchów kręgosłupa 
· wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych 
· bolesność· uciskowa wyrostków ościstych 
· dodatni objaw szczytowy 
· wyrównanie lordozy szyjnej 
· objawy korzeniowe (jeżeli dochodzi do ucisku lub do 
zwężenia otworu międzykręgowego)

Leczenie

• Leczenie zespołu bólowego szyjno-ramiennego można 

rozpocząć po ustaleniu przyczyny dolegliwości i 
przeprowadzeniu diagnostyki różnicowej. 

• Ponieważ najczęstszą przyczyną bólów szyjno-ramiennych są 

zmiany zwyrodnieniowe w tylnych strukturach stawowych, stąd 
dużą wartość diagnostyczną mają blokady stawów 
międzywyrostkowych. 

• Randomizowane badania kontrolowane wskazują, że jeżeli 

blokada diagnostyczno-prognostyczna była w sposób 
powtarzalny skuteczna, to termolezja nerwów unerwiających te 
stawy może przynieść bardzo dobre wyniki. 

• Stosowane były ponadto wymienione poniżej metody leczenia, 

jakkolwiek nie ma dostatecznych dowodów pochodzących z 
randomizowanych badań kontrolowanych wskazujących na ich 
skuteczność. 

• Wyciągi za głowę w osi długiej ciała z obciążeniem 2-4 

kg lub bardzo ostrożne leczenie manualne. Te zabiegi 
stosuje się u chorych, u których podczas badania wyciąg 
za podbródek i potylicę przynosi ulgę w dolegliwościach. 
Jeżeli ból nie ustępuje po 24 h stosowania wyciągu, 
należy go przerwać.

• Blokady splotu szyjnego lub ramiennego (w zależności 

od miejsca powstawania bólu) 1% roztworem lidokainy, 
ewentualnie z dodatkiem zawiesiny steroidu; 
wstrzykiwanie do stawów międzywyrostkowych 2-3 ml 
lidokainy zmieszanej ze steroidem pod kontrolą rtg.

• Fizykoterapia - rozgrzewanie, diatermia krótkofalowa, 

prądy diadynamiczne 

Fizykoterapia

• Diatermia krótkofalowa: dawka II-III czas zabiegu 

10-20 minut, odległość od obiektu: 2-4 cm e. 
czynna i bierna; elek. Kondensatorowa/ 
indukcyjna

• Prądy diadynamiczne (działanie przeciwbólowe, 

zmniejszenie napięcia mięśniowego) : -rodzaje 
prądu (DF, CP, LP) częstotliwość 50-100 Hz      
czas: 6-8 min seria: 6-10 zabiegów ilość serii: 1-3; 
elektroda czynna: k (-)-w miejscu bólu; 
przykręgosłupowo; przykręgosłupowo (-), pas 
brakowy (+)

DZIĘKUJĘ