Czynniki chemiczne w
powietrzu –
ograniczenie ryzyka
Techniczne
bezpieczeństwo pracy
Czynniki chemiczne w
powietrzu –
ograniczenie ryzyka
Techniczne
bezpieczeństwo pracy
Na pracodawcy ciąży obowiązek
przeciwdziałania wzrostowi stężeń
czynników chemicznych w środowisku
powietrznym w pomieszczeniach pracy,
eliminowania lub ograniczania do minimum
ryzyka zawodowego stwarzanego przez te
czynniki. Jest obowiązany do ustalenia, czy
w środowisku pracy występują
zanieczyszczenia stwarzające zagrożenie
oraz do dokonywania oceny tego ryzyka i
jego udokumentowania.
Rozpoczęcie nowej działalności z
zastosowaniem czynnika chemicznego
może nastąpić dopiero po ustaleniu, czy w
środowisku pracy będą występowały
zanieczyszczenia stwarzające zagrożenie,
dokonaniu oceny ryzyka zawodowego,
wynikające z obecności tych czynników i
podjęciu niezbędnych działań
zapobiegawczych.
Pracodawca jest obowiązany do wykonywania
badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia
w środowisku pracy nie później niż w terminie 30
dni od dnia od dnia rozpoczęcia działalności.
Oceniając ryzyko zawodowe, pracodawca musi
uwzględnić niebezpieczne właściwości czynników
chemicznych. Ważny jest rodzaj, poziom i czas
trwania narażenia, wartości najwyższych
dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy i
wartości dopuszczalnych stężeń w materiale
biologicznym ( jeśli zostały ustalone).
Przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego
musi zawierać wyniki oceny stanu zdrowia
pracowników, warunki pracy przy
użytkowaniu czynników chemicznych z
uwzględnieniem ich ilości , ocenę tych
rodzajów prac, w czasie których może
wystąpić wzrost narażenia, w szczególności
podczas remontów i napraw urządzeń oraz
innych działań, które mogą mieć szkodliwy
wpływ na bezpieczeństwo lub zdrowie
pracowników.
Jeśli dokonana zostanie zmiana w procesie
technologicznym, nastąpi postęp wiedzy
medycznej oddziaływania tego czynnika
na zdrowie ludzi albo lekarz prowadzący
profilaktyczną opiekę zdrowotną
przedstawi wniosek uzasadniony oceną
pracowników - pracodawca obowiązany
jest do ponownej oceny ryzyka
zawodowego. Wyniki oceny pracodawca
powinien udostępnić temu lekarzowi.
W przypadku gdy przeprowadzone pomiary
stężeń zanieczyszczeń w powietrzu wykażą
przekroczenie wartości najwyższych
dopuszczalnych stężeń, pracodawca
powinien niezwłocznie podjąć działania
zmierzające do zlikwidowania przyczyn tej
sytuacji i zapewnienia bezpiecznego
stosowania czynników chemicznych
.
Podejmując techniczne lub organizacyjne
działania i środki, musi on wziąć pod
uwagę fizykochemiczne właściwości
konkretnych czynników. W tych
przypadkach, gdy występuje narażenie na
kilka czynników chemicznych, należy
ocenić ryzyko stwarzane przez wszystkie
czynniki chemicznie łącznie.
Pracodawca jest obowiązany do:
prowadzenia profilaktyki medycznej
Stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i
innym chorobom związanym z wykonywaną pracą
Dbać o właściwe stosowanie urządzeń i sprzętu w
pracach z czynnikami chemicznymi
Utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia
ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia
czynniki środowiska pracy
Zapewnienia kontroli prawidłowości działania o
okresowego działania i okresowego sprawdzania (
legalizację) aparatury służącej do pomiarów tych
czynników szkodliwych dla zdrowia
Rejestrować i przechowywać wyniki pomiarów
oraz udostępniać je pracownikom
Na bieżąco prowadzić rejestr czynników
szkodliwych dla zdrowia, występujących na
stanowiskach pracy
Sposoby eliminowania lub ograniczania
do minimum ryzyka zawodowego
Właściwe zaprojektowanie i organizację pracy
Dostarczanie odpowiedniego wyposażenia oraz właściwe
stosowanie maszyn, urządzeń i sprzętu
Zmniejszanie do minimum liczby pracowników narażonych
lub którzy mogą być narażeni
Zmniejszenie do minimum czasu i poziomu narażenia
Zapewnienie odpowiedniej higieny w miejscu pracy
Zmniejszenie do minimum ilości czynnika chemicznego
wymaganego w procesie pracy
Stosowanie właściwych procedur, w tym procedur
lub instrukcji bezpiecznego obchodzenia się z
czynnikiem chemicznym, stwarzającym zagrożenie ,
odpadami zawierającymi taki czynnik oraz procedur
ich przechowywania i transportu
Unikanie stosowania czynnika chemicznego,
stwarzającego zagrożenie, poprzez zastąpienie go
czynnikiem chemicznym lub procesem, który nie
stwarza zagrożenia lub stwarza mniejsze zagrożenie
dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników
W przypadkach , w których charakter
prowadzonej działalności nie pozwala
na podjęcie powyższych działań,
pracodawca jest obowiązany do
ograniczenia ryzyka do minimum przez
zastosowanie środków oraz działań
ochronnych i zapobiegawczych,
wynikających z oceny ryzyka
zawodowego.
Działania podejmuje się w nast.
kolejności:
Wyeliminowanie uwalniania do środowiska pracy
stwarzających zagrożenie czynników chemicznych poprzez
właściwe projektowanie procesów pracy i kontrolę
techniczną oraz stosowanie odpowiedniego wyposażenia i
materiałów
Ograniczenie uwalniania tych czynników poprzez właściwe
projektowanie i właściwą organizację pracy, stosowanie
odpowiedniego wyposażenia i materiałów oraz
systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny
pracy (ze szczególnym uwzględnieniem organizacji
procesów pracy, stanu technicznego maszyn i urządzeń
technicznych oraz ustalenie sposobów rejestracji
nieprawidłowości i metod ich usuwania)
Stosowanie środków ochrony zbiorowej u
źródła powstania zagrożenia, takich jak
wentylacja, i działania organizacyjne. Jako
zasadę należy przyjąć stosowanie wentylacji
miejscowej wywiewnej (odciągów
miejscowych) na wszystkich stanowiskach,
na których występuje emisja
zanieczyszczeń do środowiska powietrznego
pomieszczeń, a nie można zapewnić
hermetyzacji procesów technologicznych.
Stosowanie środków ochrony indywidualnej,
jeżeli zagrożeniu nie można przeciwdziałać
w inny sposób.
Przykłady eliminowania źródeł
zanieczyszczeń środowiska
powietrznego
Wdychanie jest zazwyczaj najistotniejszą
ze wszystkich dróg wnikania
niebezpiecznych substancji do
organizmu człowieka – może być
znaczącym źródłem narażenia. Należy
zatem rozważyć możliwość wyboru
rozwiązań nie powodujących
zanieczyszczeń środowiska
powietrznego, między innymi takich, jak
np.:
przy nanoszeniu powłok malarskich – stosować
malowanie zanurzeniowe, prowadzić procesy w
zamkniętych tunelach, stosować farby i kleje
wodne;
przy elaboracjach niebezpiecznymi substancjami
chemicznymi – stosować zamknięte (hermetyczne)
systemy operowania nimi, instalacji działających
pod zmniejszonym ciśnieniem;
przy występowaniu par cieczy przelewanych ze
zbiornika do zbiornika – doprowadzać rurami
wyparte powietrze do zbiornika zasilającego;
przy transportowaniu niebezpiecznych cieczy –
wyposażać przenośniki i zbiorniki w pokrywy,
pływające po powierzchni kulki oraz elastyczne lub
sztywne ściany zaporowe chroniące przed
rozprzestrzenianiem się wylanej cieczy;
przy lutowaniu – stosować srebrny stop lutowniczy
nie zawierający kadmu;
przy obróbce skrawaniem materiałów kruchych –
stosować mokre procesy;
w procesach cięcia materiałów budowlanych –
przewidywać prefabrykację elementów, stosować
mokre procesy, obudowywać i osłaniać rejony
pylenia;
podczas wiercenia otworów w betonie – stosować
zwilżanie, wykorzystywać wiertarki z odsysaniem
powietrza;
przy szlifowaniu i polerowaniu – dążyć do
automatyzacji procesów, stosować mokre procesy
technologiczne, wykorzystywać maszyny wyposażone
w obudowy lub ssawki z odsysaniem
zanieczyszczonego powietrza;
przy oczyszczaniu powierzchni stali, betonu,
kamienia, asfaltu – zmechanizować proces,
stosować: oczyszczanie strumieniem wody,
hermetyczne obudowy, oraz inne urządzenia
wyposażone w obudowy z odsysaniem
zanieczyszczonego powietrza;
przy odważaniu, przygotowywaniu mieszanin
materiałów pylistych – wykonywać mieszaniny u
wyspecjalizowanych producentów, stosować
maszyny wyposażone w obudowy lub ssawki z
odsysaniem zanieczyszczonego powietrza;
przy paczkowaniu materiałów pylistych –
wykonywać te czynności u producentów i
hurtowniach (mających zmechanizowane procesy),
stosować maszyny do odważania i paczkowania
wyposażone w obudowy lub ssawki;
przy dozowaniu materiałów pylistych –
zastępować materiał pylisty niepylistym (np.
granulowanym), stosować materiały
odpowiednich parametrach (wilgotności),
stosować jednorazowe opakowania (dostarczać
na budowę gotowy beton i zaprawy lub suche
mieszanki do zapraw) obudowywać i osłaniać
rejony pylenia (rękawy przy lejach zsypowych,
uszczelnianie otworów załadowczych);
przy workowaniu – wyeliminować transportowanie
w workach, zastępować go szczelnymi
pojemnikami, stosować urządzenia do
workowania wyposażone w obudowy lub ssawki;
podczas spawania metali – dobierać optymalne
warunki procesów spawania, zmechanizować lub
zautomatyzować proces, stosować prefabrykację
elementów, zapewnić optymalną pozycję
spawacza względem miejsca spawania;
podczas cięcia metali – dobierać
optymalne warunki procesu cięcia,
zwilżać rejon cięcia wodą, stosować
stoły z odsysaniem zanieczyszczeń
(odciągi miejscowe);
należy zawsze rozpatrywać
możliwość zastosowania
nieszkodliwych materiałów, stosować
np. zamiast pyłów substancje w
postaci granulowanej lub w postaci
roztworów;
Dobrym ale drogim rozwiązaniem jest
zastosowanie robotów przemysłowych. W
oddzielnych pomieszczeniach można
umieścić stanowiska pracy, na których
pracownicy są narażeni na działanie
szkodliwych substancji, co przyczyni się
zarówno do poprawy warunków ich pracy
jak i ograniczenia rozprzestrzeniania się
lotnych zaneczyszczeń.
Niezbędny jest dobór odpowiednich
sposobów transportowania i składowania
szkodliwych substancji – ograniczających
zanieczyszczenie środowiska powietrznego
(np. transportu pneumatycznego lub
hydraulicznego materiałów pylistych, a
cieczy i gazów szczelnymi rurociągami lub
w szczelnych zbiornikach), stosowanie
paletyzacji, korzystanie z jednorazowych
opakowań.
Podczas transportowania substancji płynnych
rurociągami niezbędne jest zapobieganie
wylewaniu się i wyciekom (konserwacja
zaworów, pomp i połączeń kołnierzowych).
Celowe jest wykorzystywanie urządzeń
technicznych do nie wzniecającego pyłu
usuwania odpadów (osiadłego na podłogach,
budynkach, instalacjach i maszynach).
Usuwać pył można za pomocą odkurzaczy
przemysłowych lub zmywania wodą.
Stanowiska obsługi taśmociągów, koparek,
spychaczy i ciągników można planować w
zamkniętych, zwentylowanych kabinach.
Gdy pyły tworzą z powietrzem mieszaniny
wybuchowe, np. pyły drewna nie można dopuścić do
gromadzenia się pyłu nawet o bardzo małych
grubościach poniżej 1 mm, ponieważ uniesienie jej
może być przyczyną wybuchu. Dlatego nie wolno
wyłączać z ruchu instalacji i urządzeń wentylacyjnych
podczas przerw w pracy.
Przy wszelkich pracach związanych z azbestem
nakazuje się specjalne postępowanie – prace te
powinny prowadzić uprawnione ekipy, wykorzystując
specjalnie przeznaczone do tych prac urządzenia oraz
odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.