Transport zwierząt i postępowanie ze
zwierzętami w różnych sytuacjach z
uwzględnieniem pór roku.
Podstawy prawne warunków międzynarodowego
transportu zwierząt
Bazą dla wszystkich dzisiejszych aktów prawnych
dotyczących dobrostanu zwierząt podczas
transportu jest Europejska Konwencja Ochrony
Zwierząt podczas Transportu Międzynarodowego.
Konwencja ta została przyjęta przez Radę Europy 13
grudnia 1968 r.
• Konwencja ta jest rozszerzona o szczegółowe
zalecenia opracowane w późniejszym okresie,
dotyczące warunków transportu dla poszczególnych
gatunków zwierząt. I tak opracowane są:
• Zalecenie nr R (87) 17 dotyczące transportu koni, 17
września 1987 r.
• Zalecenie nr R (88) 15 dotyczące transportu świń, 22
września 1988 r.
• Zalecenie nr R (90) 1 dotyczące transportu bydła, 15
stycznia 1990 r.
• Zalecenie nr R (90) 6 dotyczące transportu drobiu,
21 lutego 1990 r.
• Zalecenie nr R (90) 5 dotyczące transportu owiec i
kóz, 21 lutego 1990 r.
• Powyższą Konwencję stosuje się tylko do transportu
międzynarodowego. Wyłączony jest transport
przygraniczny. Konwencją tą objęty jest transport
wszystkich zwierząt gospodarskich (bydło, owce,
konie, świnie, kozy, drób, króliki), domowych (psy,
koty) oraz innych ssaków, ptaków oraz zwierząt
kręgowych zimnokrwistych (zmiennocieplnych).
• Konwencja nie obejmuje transportu indywidualnego
zwierząt przez osobę, która jest odpowiedzialna za
zwierzę w czasie transportu, oraz transportu zwierząt
domowych towarzyszących właścicielowi w jego
prywatnej podróży.
• Państwa członkowskie Unii Europejskiej jako
członkowie Rady Europy, wprowadziły zasady tej
Konwencji do ustawodawstwa Unii.
• Dyrektywa 91/628 EEC wnosząca poprawki do
Dyrektyw o ochronie zwierząt podczas transportu
90/425 EEC i 91/496 EEC,
• Dyrektywa 95/29/EC (29 czerwca 1995) uzupełniająca
Dyrektywę 91/628/EEC.
• Dyrektywa ta dotyczy również krajów trzecich, nie
będących w UE. Artykuł 14, ust. 2 tej Dyrektywy
mówi, że „import, transport zwierząt do lub przez
tereny terytorium Wspólnoty objętych tą Dyrektywą,
a pochodzących z państw trzecich, zaakceptowane
będą jedynie, jeśli przewoźnik dostarczy pisemne
zobowiązanie o przestrzeganiu tej Dyrektywy i
podejmie odpowiednie środki do jej realizacji”.
•
Dyrektywa 95/29 EC obejmuje warunki transportu
wszystkich zwierząt, podobnie jak i Konwencja
Europejska. W odróżnieniu jednak od Konwencji,
Dyrektywa ta obejmuje nie tylko transport
międzynarodowy, ale i transport zwierząt generalnie, z
wyjątkiem następujących przypadków:
• Transport nie ma charakteru handlowego,
• Dotyczy pojedynczego zwierzęcia towarzyszącego
osobie fizycznej, która ponosi za nie odpowiedzialność
podczas transportu,
• Dotyczy transportu zwierząt domowych (psy, koty)
towarzyszących właścicielowi w jego prywatnej
podróży,
• Trasa transportu nie przekracza 50 km,
• Zwierzęta transportowane są przez hodowców lub
osoby prowadzące chów zwierząt używających
własnych pojazdów rolniczych lub innych środków
transportu, a transport ten nie ma celu komercyjnego.
• W Polsce transport zwierząt odbywa się zgodnie z
przepisami Ustawy o ochronie zwierząt z dn. 21
sierpnia 1997 r., na podstawie szczegółowych
zarządzeń zgodnych z tą ustawą oraz dyrektywami
Unii Europejskiej. Szczegółowo kwestie te reguluje
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki
Morskiej z dnia 30 czerwca 1998 r. „W sprawie
szczegółowych zasad i warunków transportu
zwierząt” (Dz. U. Nr 86 z 1998, poz. 552).
Ustawa o ochronie zwierząt w kwestii
transportu mówi następująco:
(Dz. U. Nr 111 z 1997, poz. 724
)
• Art. 24. 1. Transport zwierząt odbywa się środkami do tego celu
przystosowanymi i jest prowadzony w odpowiednich warunkach,
a w szczególności:
• 1) zwierzęta muszą być prawidłowo ulokowane, a używane
uwięzi nie mogą im krępować leżenia i wstawania w czasie
transportu,
• 2) podłogi pojazdów używanych do transportu powinny mieć
odpowiednią nawierzchnię, zapewniającą przyczepność kończyn
oraz umożliwiającą utrzymanie higieny,
• 3) środki transportu zwierząt powinny spełniać warunki
utrzymania odpowiedniej temperatury, wentylacji, przestrzeni
oraz naturalnej pozycji,
• 4) w trakcie dłuższego transportu zwierzęta muszą mieć
zapewnioną odpowiednio często wodę i karmę oraz odpoczynek,
• 5) zwierzętom chorym lub rannym zapewnia się niezwłocznie
pomoc weterynaryjną,
• 6) zwierzęta wwożone do kraju oraz wywożone za granicę
muszą być wiezione najkrótszą drogą i bez zbędnych postojów,
a ich odprawa graniczna odbywa się poza kolejnością.
• 2. Zabrania się:
• 1) transportu zwierząt w okresie okołoporodowym oraz
młodych zwierząt oddzielonych od matek, niezdolnych do
przyjmowania stałych pokarmów,
• 2) przeładunku zwierząt bez odpowiedniego
zabezpieczenia.
• 3. Zwierzęta padłe oraz zwierzęta nie nadające się do
dalszego transportu muszą być usunięte na pierwszym
postoju.
• 4. Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie zasad i warunków
wykonywania transportu, określonych w ust. 1-3, ponosi
przewoźnik.
• 5. Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w porozumieniu
z Ministrem Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz
Ministrem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i
Leśnictwa określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe
zasady i warunki transportu zwierząt oraz maksymalny czas
transportu dla danego gatunku i przedziału wiekowego
zwierząt oraz sposób postępowania ze zwierzętami chorymi
oraz padłymi. (jest tu szereg rozporządzeń, podstawowe:
Rozporządzenie Ministra Transportu z dn. 30 czerwca 1998 ,
Dz.U. Nr 86, z 1998r., poz.552).
• Zwierzęta w czasie transportu
• Do transportu mogą być przeznaczone tylko zwierzęta
zdrowe, nie wykazujące żadnych objawów klinicznych
choroby. W szczególnych przypadkach dopuszcza się
do transportu zwierzęta chore lub lekko zranione,
jeżeli:
• Transport nie spowoduje cierpienia tych zwierząt,
• Dla potrzeb doświadczeń naukowych, za specjalnym
zezwoleniem stosownych władz,
• Celem leczenia weterynaryjnego.
• Zabrania się transportu ciężarnych samic, u których
istnieje prawdopodobieństwo urodzenia podczas
przewozu oraz samic, które urodziły 48 godzin przed
podróżą, a także nowonarodzonych zwierząt, którym
nie zagoiła się jeszcze pępowina.
•
Zwierzęta jednokopytne powinny mieć założone
postronki podczas przewozu. Ten warunek nie odnosi się
do nieujeżdżonych źrebaków ani do zwierząt
przewożonych w osobnych boksach.
•
Kiedy zwierzęta są przywiązywane, sznury lub inne
używane uwięzie powinny być na tyle mocne, aby nie
zerwały się podczas przewozu i na tyle długie aby
zwierzę mogło, jeśli to konieczne, położyć się, jeść i pić.
Uwięzie nie mogą stanowić zagrożenia uduszenia się lub
zranienia.
•
Jeżeli zwierzęta zachorują lub zostaną zranione w
czasie podróży musi zostać udzielona im pierwsza
pomoc tak szybko jak to możliwe. Jeżeli istnieje
konieczność i warunki mogą być skierowane do leczenia
w punktach weterynaryjnych. W sytuacjach, gdy nie
może być udzielona skuteczna pomoc, a zwierzę w
wyniku urazu cierpi należy poddać go uśmierceniu w
sposób regulowany odpowiednimi przepisami.
•
Duże zwierzęta w czasie przewozu powinny być
wiązane, konie powinny mieć kantary, bydło nie może
być wiązane za rogi lub kółka nosowe. Konie mogą być
przewożone w boksach lub grupowo pod warunkiem, że
nie są agresywne, lecz wtedy tylne ich kończyny muszą
być rozkute. Samochody do przewożenia koni nie mogą
być dwu- lub wielopokładowe.
•
Jeśli jednym środkiem transportu przewożone są
zwierzęta różnych gatunków, powinny być one
rozdzielone. Dotyczy to także dorosłych i młodych
zwierząt, lecz nie dotyczy to matek i ich ssącego
potomstwa. Osobniki męskie nie kastrowane powinny
być oddzielone od samic.
•
Krowy w zasadzie nie powinny być dojone, jednak
dla oszczędzenia im cierpień, należy je doić, nie
rzadziej
niż co 12 godzin.
•
Dla zapewnienia właściwej opieki nad zwierzętami w
czasie transportu, każdej ich przesyłce powinien
towarzyszyć przeszkolony konwojent.
• Dla ruchu zwierząt z lub do państw członkowskich UE
konieczne są następujące dokumenty:
• Dokumenty celne,
• Świadectwo zdrowia zwierząt (lek. wet.),
• Faktura,
• Lista identyfikacyjna zwierząt,
• Plan podróży,
• Zaświadczenie o dobrostanie (lek. wet.),
• Pisemne zawiadomienie (przynajmniej na 24 godziny
wcześniej) Posterunku Inspekcji Granicznej (Border
Inspection Post - BIP).
• Należy podkreślić, że świadectwo zdrowia zwierząt oraz
zaświadczenie o dobrostanie wystawiane jest przez lekarza
weterynarii upoważnionego przez odpowiednie władze
danego kraju do dokonywania odpraw transportowych.
Załadunek i rozładunek
• Do załadunku i rozładunku powinno używać się
odpowiednich schodków, ramp i pomostów. Ich
powierzchnie powinny być tak skonstruowane,
aby zapobiec poślizgom zwierząt. Wyposażenie to
powinno posiadać boczne barierki
zabezpieczające przed upadkiem zwierząt.
• W czasie rozładunku niedozwolone jest
podnoszenie lub ciągnięcie zwierząt za głowy,
rogi, uszy, nogi, ogony lub sierść. Powinno się
również unikać używania elektrycznych
poganiaczy.
• Poniższe dane przedstawiają podstawowe wymogi
odnośnie ramp załadunku, dla poszczególnych
gatunków zwierząt.
Ogólne wymogi dotyczące środków
transportu i warunków transportu
• Pojazdy przeznaczone do przewozu zwierząt winny być
projektowane i zbudowane oraz wyposażone w taki sposób,
aby wytrzymywały obciążenia zwierząt i zapewniały im
bezpieczeństwo i dobrostan podczas transportu. Muszą
zapewniać odpowiednią wentylację i pozwalać na kontrolę
(doglądanie) wszystkich zwierząt podczas transportu i gdy to
jest konieczne umożliwiać karmienie i pojenie. W środkach
transportu zwierzęta muszą mieć zapewnioną dostateczną
powierzchnię do stania i leżenia w naturalnej pozycji.
•
Pojazdy do transportu muszą być zadaszone, aby
zapewnić zwierzętom skuteczną ochronę przed
niekorzystnymi warunkami klimatycznymi (np. opady,
promieniowanie słoneczne itp.). podłoga nie może być śliska
i powinna być pokryta dostateczną ilością ściółki
pochłaniającą odchody i mocz. Wewnętrzne pionowe
powierzchnie powinny być gładkie w celu łatwego
czyszczenia, aby uniknąć skaleczeń zwierząt oraz odporne
na korozję.
•
Kontenery, w których przewożone są zwierzęta powinny
być oznaczone widocznymi znakami wskazującymi na
obecność zwierząt, a także mieć oznaczenie „góra-dół”.
Stworzone powinny być warunki do kontroli, a ażurowa część
ścian musi zapewniać odpowiednią wentylację. W czasie
przewozu i innego przemieszczania kontenery nie mogą być
gwałtownie szarpane lub przepychane.
•
Środki transportu i kontenery powinny być tak
skonstruowane, aby nie powodowały zbędnego cierpienia
zwierząt i zapewniały im bezpieczeństwo podczas transportu
oraz uniemożliwiały ucieczkę.
•
W czasie transportu konieczny jest swobodny dostęp do
zwierząt nie tylko z powodu zaopatrywania ich w żywność,
wodę i ściółkę, ale również z konieczności ręcznego
oddzielenia agresywnych zwierząt, zabezpieczenia drzwi lub
przemieszczania zwierząt wewnątrz pojazdu. Dostęp do
drzwi i możliwość ich otwierania powinny być z zewnątrz i
wewnątrz pojazdu. Powinny być dwie klamki dla
dodatkowego bezpieczeństwa. Jeżeli pojazd posiada 2
poziomy, drabina powinna być umocowana na stałe lub
przenośna umieszczona w dostępnym miejscu dla obsługi.
Jeżeli pojazdy wymagają podziału na przegrody winny być
one stabilnymi konstrukcjami i bezpiecznie połączonymi z
główną konstrukcją pojazdu.
•
Światło powinno być dostępne dla kontroli i opiekunów zwierząt.
•
Pojazdy i kontenery powinny być czyszczone i dezynfekowane
przed każdym załadunkiem zwierząt.
•
Wentylacja pojazdów jest niezbędna nie tylko dla zaopatrzenia
zwierząt w tlen, lecz także dla usunięcia z pojazdu wilgotności,
nadmiaru ciepła i toksycznych gazów. Wysoka wilgotność wraz z
towarzyszącą wysoką temperaturą jest bardzo stresogenna dla
większości zwierząt, szczególnie dla tych, które posiadają mniejszą
ilość gruczołów potowych (świnie, drób). Pojazdy w czasie ruchu są
lepiej wentylowane niż podczas postoju i dlatego wymagają otworów
wentylacyjnych z możliwością ich regulacji. Otwory wentylacyjne nie
powinny być na tyle duże by zwierzęta mogły wystawiać na zewnątrz
pojazdu głowę lub nogi. Środki transportu i kontenery powinny być
tak skonstruowane i eksploatowane, aby chroniły zwierzęta przed
surowymi warunkami pogody i zróżnicowanymi warunkami
klimatycznymi.
•
Pojazdy w czasie jazdy nawet przy niskiej temperaturze
potrzebują dodatkowej wentylacji. Przy regulacji wentylacji należy
wziąć pod uwagę możliwość chłodnych wiatrów w czasie zimy i
dostosować otwieranie wentylacji do warunków pogodowych.
Niektóre pojazdy lub kontenery są wyposażone jedynie w wentylację
mechaniczną.
•
W pojazdach przy przewozie niektórych zwierząt (np.
jednodniowe kurczęta) powinny znajdować się dodatkowe urządzenia
grzewcze lub klimatyzacyjne.
Nadzór nad transportem zwierząt
• Osoby przewożące lub odpowiedzialne za przewożenie
zwierząt muszą:
• Posiadać odpowiednią wiedzę o zasadach postępowania ze
zwierzętami w transporcie.
• Opracować na czas transportu przekraczający 24 godz.
plany, obejmujące czas i miejsce odpoczynku zwierząt, w
czasie którego są one pojone i karmione.
• Uwzględniać w planach rozwiązania alternatywne, jeśli
trasa przejazdu zostanie zmieniona lub przerwana z
przyczyn niezależnych od tych osób.
• Zapewnić, że zwierzęta zostaną bezzwłocznie dostarczone
do miejsca przeznaczenia.
• Zapewnić, że przesyłka zwierząt zaopatrzona jest w
oryginalny plan podróży, zawierający miejsce, dzień i
godzinę wyjazdu.
• Przetrzymywać przez określony czas kopie planu przejazdu,
w celu zweryfikowania go przez kompetentne władze.
• Zapewnić, gdy zwierzęta przewożone są bez nadzoru,
że wysyłający przygotował je do transportu w sposób
odpowiadający wymaganiom przepisów, a odbiorca
deklaruje ich przyjęcie.
• Miejsca odpoczynku zwierząt podlegają kontroli
właściwych terenowo służb weterynaryjnych.
• Dla zapewnienia odpowiedniej opieki podczas
przewozu, zwierzęta powinny być doglądane przez
opiekuna, za wyjątkiem następujących przypadków:
– Jeżeli zwierzęta są przewożone w kontenerach, dobrze
zabezpieczonych, odpowiednio wietrzonych, a jeśli to
konieczne, zwierających odpowiednie ilości pokarmu i wody w
naczyniach, które nie dają się przewrócić,
– Gdy przewożący jest równocześnie opiekunem,
– Gdy wysyłający wyznaczy osobę, która ma opiekować się
zwierzętami w odpowiednich etapach podróży.
• Opiekun lub osoba wyznaczona przez wysyłającego
powinna opiekować się zwierzętami, karmić je i poić,
jeśli to konieczne, wydoić.
Czas podróży
• Najważniejsze dla transportu są Dyrektywy nr 91/628 i 95/29.
poza nimi istnieją inne, które dotyczą wymogów dobrostanu,
przestrzeni życiowej, przeglądów, standardu środków transportu,
okresów odpoczynku, czasu przewozów itd. Wszystkie wymogi UE
dotyczące transportu zwierząt są zawarte w rozporządzeniach
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Podstawowe wymiary czasu
transportu są następujące:
• ŚWINIE
• Maksimum 24 godziny, z dostępem do wody
• OWCE, KOZY, BYDŁO (DOROSŁE)
• Maksimum 14 godzin, 1 godzina odpoczynku, plus 14
godzin
• MŁODE BYDŁO, CIELĘTA
• Maksimum 9 godzin, 1 godzina odpoczynku, plus 9 godzin
• KONIE
• Maksimum 24 godziny, z dostępem do paszy i wody, co 8
godzin
• Po tym okresie transportu zwierzęta muszą być rozładowane, i
przed kontynuowaniem podróży muszą mieć zapewniony 24-
godzinny czas odpoczynku w miejscach do tego przeznaczonych
przez przewoźnika.